Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

3 erthygl ar y dudalen hon

Marwolaeth y Parch. D. Rees,…

Coleg Aberhonddu.

I DYFODOL ADDYS6 - CYMRU.

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

nag y bu erioed cyn hynny. Mae'r Bwrdd Ca ol roi r gynhysgaeth oreu fedr addysg eijroi i fechgyn a merched Cymru iddal en tir yn y gystadleuaeth honno. Cychwynnwyd y deffroad drwy bender- fvniad a basiwyd ddwy flynedd yn ol ar gynygiad Mr. William George, i'r perwyl y buasai'r Bwrdd yn croesawu ymchwiliad trwyadl i sefyllfa holl gyfundrefn addysg Cymru. Er y bwriedid ar y pryd ohirio'r ymchwiliad tan ar ol y rhyfel, buan y gwelwyd fod yn rhaid ei wneud yn ddioed, os oedd Cymru i fod yn barod at fedd- iannu'r maes pan gyhoeddir lieddwch. Felly, adeg Eisteddfod Genedlaethol Bangor, fftirfiwyd Pwyllgor ymchwiliad cryf. Mae'r Pwyllgor hwnllw wedi bod wrthi bellach am yn agos i ddwy flynedd yn myned yn ofalus dros bob rhan o'r maes. Nid oes neb ond y sawl a gymerodd ran yn yr ymchwiliad a fedr amgyffred maint y gwaith a gyflawiiwyd. Casghvyu ffeitbiau ac ystadegau amhrisiadwy a ddat- guddiant wendi dan'r gorffennol, dyled- swydd y presennol, a phosibiliadau'r dyf- odol. Rhoddir crynhodeb o brif bwyntiau ffrwyth yr ymchwiliad hwnnw mewn ysgrif arall. Digon ar hyn o bryd yw dweyd fod y Bwrdd Canol, ar ol ymgyng- liori a phob awdurdod a d d y s g yug Nghymru, yn awr yn galw- Cynhadledd Genedl- aethol. Cynhadledd fawr genedlaethol dros Gymru gyfan. I ddefn- yddio cyffelybiaetli fasnacliol, mae'r Bwrdd Canol, .fel Cyf- arwyddwyr Cwmni Addysg Cymru, yn galw Cyfarfod Cyffredinol o'r Cyfranddalwyr er rnwyn cyflwyno i'w hys- tyriaeth adroddiad o sefyllfa'r cwmni—ei eiddo a'r cyflwr y mae ynddo, ei ddyled- 1011 a piia beth sycld a'u cyferfydd, ei adnoddau a'r defnydd goreu ellir wneud ohonynt, ei gynlluniau am y dyfodol a pha fodd i'w cario allan. Amlwg yw, felly, fod y Bwrdd Canol am gymryd yr holl wlad i'w gyfrinach. Amlwg hefyd fod y Pwyllgor Ymchwiliad wedi Gael agoriad llygaid wrth gario'r ymchwil- iad ymlaen. Ymgymerasant a'r gwaith gyda meddwl agored a diragfarn, parod i dderbyn a manteisio ar bob gwybodaeth a goleuni a gaffent a fyddai er, mantais i Gymru ei gael. Gan osod budd plant Cymru ymlaenaf ac yn uchaf, ui lyffeth- eiriwyd hwynt gan arferion y gorffennol, ui rwystrwyd liwynt gau ystvriaetli gor- nioclol am fuddiannau personol y presen- nol, ni ddyehrynwvd molionynt gan ofn Gael eu cyliuddo o dorri tir newydd yn y dyfodol a cheisio gwneud peth na wnaeth neb o'u blaeil. Lles dyfodol plant Cymru, Yn feihion ac yn ferched, oedd yr amcan tnawr a gadwent yn ddiysgog o flaen eu llygaid. Gellir beiddio dweyd y bydd yr adrodd- lad a gyflwynir i'r Gynhadledd Genedl- aethol yn un o'r rhai mwyaf pwysig a diddorol a gyflwvnwvd erioed i'r cyhoedd 5rng Nghymru. u Safle'r Brifysgol. I ddetnyddio eto y gynelyb- iaeth fasnacliol, gellir dweyd yn gyffredinol mai cwmni umharod i ymgymefyd ag inichwiliad cyhoeddus i'w amgylchiadau, ac amharotaeh na hynny i ddiwygio ei Wthdai a'i beiriannau, a fu'r Brifysgol. N"td am nad oedd angen diwygiad, ond am na f -nnai'r cwmni gydnabod fod Sanddo le i ddiwygio. Gwrthwynebai Ynlchwiliad-hycl nes y gorfodwyd ef gan | y Iylywodraeth i'w dderbyn condemniai y sawl a fynnent ddwyn gwelliantau i mewn. lirs dros ddwy H ucdd yn ol awgrym- odd y Trysorlys mai dymunol fyddai cael ymchwiliad trwyadl i holl sefyllfa cysvllt- iadau a gweithrediadau'r Brifysgol. Ar yr un pryd, gadawodd y drws yn agored I i'r Brifysgol naill ai i ymgymeryd a'r ymchwiliad ei hun, neu awgrymu i'r Trysorlys gynllun o ymchwiliad- Ni wnaeth y naill na'r llall. Pallodd amynedd y Trysorlys. Penodwyd Dirprwyaeth Fren- hinol. Mae honnc/n awr yn cario'r vrn- chwiliad ymlaen. A yw'f Brif' gal yn Genedlaethol. Cwestiwn a ofvnnir y dydd- hyn yw, A yw'r Brifysgol yn genedlaethol? Ha wlia\ Prifathro Griffiths o Gaer dydd mai hi yw'r nnig Brif ysgol Genedlaethol yn y byd. Eithr rhaid yw cydnal)od mai gwan ac anelfeithiol yw fel gallu cenedlaethol llywoclraethol. Mae 3rii y Brifysgol dri Choleg Cenedl- aethol, pob un ohonynt yn annibynnol ar y Hall ac ar awdurdod y Brifysgol. Nid oes gan y Brifysgol lais mewn penodi athraw, mewn penderfynu pa destynau a dysgir, na maes llafur unrhyw un o'r col- egau. Y ewbl a fedr wneud yw arholi'r myfyrwvr a rhoi, neu wrthod, graddau iddynt. Canlyniad naturiol hyn yw diffyg cyd- ddealltwriaeth a chydweithrediad rhwng y Colegau, gwastraffu adnoddau ariannol ac addysgol y genedl, a cholli'r arweiniad a unolai'r oil yn un gallu cenedlaethol. 0 hyn y daw cynhennau, ac eiddigedd, a chydymgais diraid a disynwyr. Ni cheis- iodd y Brifysgol erioed reoli yn y pethau hyn, hyd yn oed gymaint ag i ddosljartim y maes rhwng y tri Choleg, 11a chydraddio eu gwaith. Gofalent fwy am aiiniltyniaeth leol pob Coleg nag am unoliaeth genedl- aethol y Brifysgol ei hun. Canlyniad hyn oedd gwaith athrawon Coleg y De (Caerdydd) yn codi baner gwrthryfel, gan alw am wneud Coleg Caer- dydd yn Brifysgol ar wahan i'r g wed dill o Gymru-ffurfio Ulster wrth-genedlaethol yn Neheudir Cymru. Yn ffodus-ffodus i Gaerdydd, i'r Coleg ac i'r Brifysgol-gor- uwchreolwyd gwrthryfel yr athrawon gan synnwyr cyffredin cryf Rheolwyr etholedig y Coleg. Ni bit son 111WY am Brifysgol i Gaerdydd ar ei phen ei hun. Golygasai hynny dorri cysylltiad y ddinas a'r Dy- wysogaeth, a darostwng yn hytrach na dyrchafu safle'r Coleg a'r ddinas. Cafwyd perygl mwy fyth oddiwrth lac- rwydd awdurdodau'r Colegau. Ymrwyin-^ asant ymlaen Haw i dderbyn dyfarniad y Ddirprwyaeth Frenhinol heb w y b o d ohonynt pa beth a fyddai'r dyfarniad hwnnw. Dywedir fod Arglwydd Haldane, Cadeirydd y Ddirprwyaeth, wedi bwriadu penodi deg o ddynion yn Llundain i lyw- odraethn Prifysgol Cymru Derbyniasid hynny gan awdurdodau Colegau Cenedl- aethol' Cyniru fel pe na bai Cyniru '11 medru llywodraethu ei materion ei hun, neu heb feddu dynion cymwys at y gwaitli. I Bwyllgor gwirfoddol, o'r tuallan i'r Brifysgol. gyda Mr. William George yn gadeirydd iddo, y rhaid i (rymru ddiolch am gael ei gwaredu rhag y gWarth a'r perygl o weled ei Phrifysgol yn syrthio i ddwvlaw ac o dan lywodraeth estroniaid na fyddai gan Gymru ei hun unrhyw reol- aeth drostynt. Drwy egni ac ymroddiad y Pwyllgor hwn deffrowyd Cymru mewn pryd. i aiuddiffyn y bwlch a werthwyd ymlaen llaw i'r estron. Cododd pob awdur- dod cyhoeddus yng Nghymru lef 311 erbyn peth mor wrthun a gwarthus a darostwng buddiannau addysgol cenedl y Cymry i awdurdod corff o'r tuallan J'r genedl a'r Dywysogaeth. ic Y r Aelodau £ Cymreig. u P"L le y s'a i f t y r Ae-lodan Cymreig ?'" Arferent arwain mewn'Jmaterion addysg er lies, y geii,edl.% Penderfvn- wyd prif linellall: Siarter y Brifysgol a Deddf Addysg Ganolraddol Cymrn mewn ymgomiau cyfeillgar gyda'r Aelodau Cym- reig yn Nhy'r Cyffredin. Mr. (Syr) Bryn- mor Jones dynnodd allan y Siarter. Gwnaeth y diweddar Tom Ellis a Mr. Ellis Jones Griffith wasanaeth mawr gyda Mesur Addysg Ganolraddol. Bu Mr. Her- bert Lewis ac eraill yn gwasanaetliu'n ffyddlon ar Gyd-bwyllgorau Sir Cymru. Mr. Lloyd George gododd faner gwrth- ryfel Cymru yn erbyn Mesur Addysg 1902. Sut mae pethau heddyw ? Pa sawl Aelod Cymreig sy'n dangos diddordeb ym mater Addysg Cymru ? Gwrthododd yr Aelodau Cymreig gydsynio a chais y Bwrdd Canol i gydweithredu a'r Bwrdd i alw Cynhadl- edd Genedlaethol. Pan benodwyd Dir- prwyaeth Frenhinol Anghymreig, yn cynnwys tri neu bedwar estron am bob un Cymro, ni chododd cymaint ag un Aelod Cymreig lais yn erbyn yn y Senedd. Nid felly yr enillodd Cymru y breintiau sydd ganddi heddyw. Nid felly ychwaith y ceidw hi feddiant ohonynt. Hithr nid yw eto'n rhy ddiweddar i hyd yn oed yr Aelodaix Cymreig ymddeffroi ac ymarfogi o b 1 a i d buddiannau Addysg Cymru. Hyderir y gwelir liwynt, un ac oil, gyda hyn yn ymaflyd yn eu gwaith, ac yn gwneud eu dyledswydd dros Gymru, Cymro a Chymraeg ym myel Addysg y genedl. :,J