Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
4 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
4 erthygl ar y dudalen hon
GLOYWrR GYMRAEG.I
Rhestrau Manwl, Canlyniadau a Chanllawiau
Dyfynnu
Rhannu
GLOYWrR GYMRAEG. I [Danfoner pob gofyniad a gohebiaeth yuglyn a'r golofn hon i'r Parch. FRED JONES, B.A., B.D., Treorchy.] D.M.D.—Yuglyn ag ateb a roddwyd yn y TYST rai wythnosau'n ol fe ysgrifenna'r cyfaill D.M.D. o Waunarlwydd Mewn perthynas i'th atebiad ynglyn ag a o flaen i gytseiniol dywedi- "Yng Nghymraeg y Beibl, er enghraifft, nid wyf yn cofio am eithriad." Gwn i am un eithriad beth byunag-Daniel vii. 14 ceir a ieithoedd Ei wasanaethu Ef." Eithaf gwir, felly y mae. Gall fod enghreifftiau eraill rai. Oherwydd diddordeb y pwnc, mi drois i Feibl Rhydyclien (1620) yn y fan hon, ac yno ac ieithoedd a ddarllenir. Felly fe wel darllenwjrr fod cryn ryddid yn y peth hwn mor ddiweddar an Beiblau diweddar. Eto, y mae'r rheol yn ddigon cyfreithlon heddyw: ysgrifennu ac o flaen i gytseiniol. Diolch yn fawr i chwi, D.M.D., am eich carden a'ch dymuniadau da. Un am wybod.—(a) 'Ai y sain eglur ynteu'r sain dywyll sydd i y yn wyneb ? Er mwyn rhai darllenwyr ieuainc neu anghyf- arwydd, nid ofer efallai fydd eglurhad byr ar yr ymadroddion sain eglur a sain dywyll.' Ynghyntaf oil, y llafariad y ydyw ''r unig lyth- yren yn Gymraeg y mae iddi ddwy wahanol sain. Garw na threfnasai'n tadau ddwy wahanol lvth- yren i ddynodi'r ddwy sain. Achwyn arall sydd gennyf yn erbyn yr Wyddor Gymraeg ydyw dwy lythyren wahanol i ddynodi un sain, sef if a ph. Fe fyddai'n gofyn cryn dipyn o wroldeb i ddeol y ph yn gwbl o'n llenyddiaeth yn awr efallai, ond ni gynefinem a hynny ynghynt nag y myn llawer. Wrth gofio, y mae rhai o dro i dro yn gofyn pa bryd i sgrifennu ph, a pha bryd f) ? Wel, y mae'r mater yn syml iawn. Na sgrifenner ph byth oddieithr ar ddechreu gair' pan fyddo'n dreigliad o p, megis a phobl lawer oedd yno,' ei phe 11,' yr Almaen a 'Phrydain.' Ymhob man arall tI, megis 'protlwyd,' cy fj,' sera/ ffiol,' //awydd,' &e. Yn awr ynteu, ar ol y dieithr lam yna, yn ol at y pwnc Beth yw sain eglur a sain dywyll ? Wel, y sain eglur ydyw'r sain gyn- henid. Sain briod y ydyw'r un a glywir byth yn sillaf olaf gair, megis dyn,' peiryd,' &c. pa fodd ynteu y digwyddodd iddi'r sain dywyll' fel a geir yn dynion a penydiau ? Fel hyn Gynt fe, gynhenid pob gair Cymraeg a'r acen ar y sillaf olaf, megis dynion/ pen- ydiati"; ac wrth ruthro ymlaen i roddi pwys ar y diwedd, tueddid yn naturiol lithro dros yr y heb roddi iddi ei chyflawn werth mewn sain. Hynny yw, rhyw edlych o sain wrth fynd heibio a gaffai-rhywbeth tcbyg i shwa Hebraeg Mewn geiriau lluosillaf yn unig y digwyddai hyn, gan yr acennid geiriau unsillaf yn iawn, ac felly j cadwasant hwy y sain briod. Yr unig eiriau unsillaf y rhoddir y sain dywyll iddynt heddyw ydyw yn, yr, ys, a hynny am yr un rheswm yn gywir ag y rhoddir y sain dywyll i y yn dynion.' Ni chynhenir yr ac yn wrthynt eu hunain, eithr fel math o sillaf gyntaf i'r geiriau a ddaw ar eu holau, megis yr Arglwydd,' yn eofn llithro dros yr ac yn a wneir, ac felly methasant a chadw eu sain eglur eu hun. Hynna wrth fyned heibio. Wyneb yw'r gair, onite ? Ie, cofier hyn. Nid oes y fath air yn bod a gwyneb yn nhraddodiad goreu'n lien. Y mae hyd yn oed ein Beiblau diweddar yn bendant ar hyn. Felly ysgrifenner 'gweled wyneb' a gwyr yr His- teddfod gosteg !—' Yn wyneb haul llygad gol- euni Eto, yr ateb i'ch hawl chwi ydyw, Nid cytsain ydyw'r w yn wyneb,' eithr llafariad. Ffordd arall o ddywedyd yr un peth yw mai dipton ydyw wy yn wyneb yr un sain sydd i wy yma ag i wy iar. Dywedwcli y tri wy canlynol yr un peth-y, r wy, yr wydd, yr wyneb. A glywsoch cliwi'r hen linell, 'Amlwg yw trvoyn ar wytxeh ? Fe ddengys yr hen gynghanedd lusg hon mai dipton yw'r sain. (b) Paham h yn enghraifft ? Nis gosodir gan bawb.' Y rheswm, yn ddiau, ydyw fod cydgyfarfod ng ac r a'i gilydd yn cynhyrchu'r sain h. Nid wyf yn meddwl fod y gwyr doeth yn cytuno pa un a ydyw ai peidio yn cynhyrchu h. Yr wyf yu meddwl yr atebai Deheuwr (o blith y rhai y ceir il) nad ydyw. Ond y mae'r gorch- ymyn allan i'w ysgrifennu, felly gwell cadw'r gorchmynion i gyd. Y mae holion amryw eraill yn disgwyl eu tro. P.J. I
I Diaconiad, Ddoe ac Heddyw.…
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
I Diaconiad, Ddoe ac Heddyw. I I GAN GRIFFITH JOHN. I Rych chwi bellach yn fathfo ddolen gydiol rhwng yr oes o'r blaen a'r un bresennol o swydd- ogion eglwysi Cymru, a dylasech am hynny osod mewn argraff ffrwyth eich sylwadaeth ynghyd a'ch adgofion o'r brodyr da ydynt eisoes tufewn i'r lien.' A'r frawddeg uchod ym hanerchwyd i pwy ddydd yma gan un o oreugwyr ein Hen- wad. Cewch chwi, syr, farnu a oedd gan y brawd hwnnw seiliau digonol dros wneud y dat- ganiad am eich ufudd was. Ac os bernwch chwi hynny yn fanteisiol i ddarllenwyr y TYST, can- iatewch i'r sylwadau syml canlynol ofod fechan yn wythnosolyn ein Henwad. Gallaf eich sicr- hau yr ysgrifennir hwynt gyda'r amcanion goreu. Hwyrach o bosibl y tueddant rywrai i ymholi ac ystyried i ymholi parthed i absenoldeb rhyw briodoleddau feddai swyddogion yr eglwysi gynt, ydynt yn awr ar goll, neu ynte wedi eu colli- priodoleddau a wnaethant yr eglwysi y pryd hwnnw yn alluoedd mor ddylanwadol er daioni i'n gwlad a'n cenedl—ac i ystyried pa fodd y mae gwneud yr eglwysi yn awr yn gymaint eu hatyniad ag oeddynt yn yr oes o'r blaen. Tybiaf y datganaf farn y meddylgar yn ein mysg wrth ddweyd y dylasai gafael yr eglwysi ar y werin fod yn llawer llwyrach nag ydyw, gan fod eu manteision a'u cyfleusterau yn lluosocach ac yn rhagorach o lawer nag oeddcnt yn oes y tadau. Ond cyn cydio yn y testyn, goddefed y dar- llenydd ychydig eiriau fel arweiniad i fewn ato, ac hefyd fel dangoseg iddo ef (y darllenydd)o'r safle oddiar ba un yr ymdrinir a'r mater a ga ein sylw. Cefais fy magu ar aelwyd grefyddol o'r fath symlaf—aelwyd na wyddai ddim am foethus bethau'r byd hwn un a'i hadnoddau mor ych- ydig fel na chawsai'r plant flasu nemawr o'r nielysterau huliant fyrddau'r cyfoethog eu byd. Atgof gynharaf fy mywyd yw cael fy hun mewn gwasanaetli crefyddol mewn capel bychan gwledig ac oddiar yr adeg honno hyd yn awr mae'r capel a'i wasanaeth amrywiol wedi bod yn awyrgylch i'm bywyd. Addefaf i mi fil- waith a mwy grwydro ymhell bell o gyrraedd cyfaredd y capel fel yr oedd yn breswylfa'r Goruchaf, a chaelfiy nliemtio ar lawer adeg i gefnu arno am byth. Yn wir, pan ar drothwy oedran gwr teimlais ogwyddiadau cryfion i ymr lwybro ar hyd ffyrdd y gwn yn awr a'm ha— weinient i gylchoedd o fywyd brofasent yn farwolaeth i'r da oedd ynof ac i gymhellion uchaf y capel a'i ordinhadau. Ond o drugaredd yr oedd y capel, er ei syniledd a'i ddinodedd yin- ddangosiadol, wedi suddo mor ddwfn i'm henaid.. fel y prof odd ei hun yn drech na'r holl hudol- iaethau oeddent elynol i'm buddiannau uchaf. Gallaf ddweyd am y capel yr hyn ddywedodd Wordsworth am fynyddoedd Westmoreland They sunk into the very being of my soul.' Pan oeddwn yn 12eg mlwydd oed ymaelodais mewn eglwys fechan a di-son-am-dani y pryd j hwn. Cydrhwng yr adeg honno ac yn awr cefais yr hyfiydwch—ie, a'r aurhydedd hefyd—o lanw pob swyddogaeth eglwysig namyn un, ac ar adegau achlysurol cyflawnais waith hyd yn oed yr eithriad hwnnw. 0 bryd i'w gilydd bum yn aelod o ryw chwech o eglwysi, tair o ba rai yn fychain, un mewn rhifedi yn gymharol gref, ac un arall yn gydnabyddedig gref yng ngwir ystyr y gair. Felly bum mewn cysylltiad ar ryw adeg neu gilydd a phob math o eglwysi. Bum hefyd, er adeg y mae cof gennyf, mewn cyffyrddiad agos a swyddogion eglwysig a gwein- idogion niynycliid cartref fy mebyd gan hol. swyddogion yr eglwysi y perthyuai fy uliad iddl yr adeg honno. Ac wedi i mi gyrraedd oedran gwr, ac o hynny hyd yn awr, bum ar delerau cvfeillgar a llu o ddiaconiaid a gweinidogion. Ystyriwn amryw ohonynt fel fy ngliaruaidd ail- hunan, oblegid cu iawn oeddent gan fy enaid i, ac ni chefais etioed achos i edifarhau am i mi osod goglud fy enaid, megis, amynt hwy. Goddefer eto air arall, ac yua am y tro peidiaf a thraethu. I-Iwyrach mewn cyfnod fel hwn, pan y tueddir rhai pohl, ie, a rhai o fewn ein heglwysi i synied yn iselwael am ein gweinidogion, nad hollol ddifudd fydd i mi symio yn y fan hon fy nihrofiad ohonynt. Gwelir oddiwrth yr uchod fod fy adnabyddiaetli ohonynt yn bur eang ac yn un o gryn barhad. Fy nihrofiad mewn brawddeg yw hyn Ymddiriedwn fy enw a'm bywyd, a hynny yu gwbl ddibetrus, i bob uii o'r rhai y bum i yn aelod o'r eglwysi y gwas- anaethent hwy. Gwnawn hyiii,y hefyd i lawer un a adwaenwn gynt, ac i lawer eraill a adwaenaf yn awr I.- oblegid profasant eu hunaiu yn bobl na fradychent yr ymddiriedaeth leiaf. Mae'u wir na chefais yr un gweinidog yr oil ewyllysiwn i iddo fod i mi ond er ymdreclm ac ymorchestu, braidd na ddywedwn hyd at wtdlu pell ydwyf hyd eto o fod yr hyn ddymunwn i fy hunan. Paham gan hynny y disgwyliaf i'r un dyu arall i sylweddoli fy nymuniadau ? Hwyrach mai ynof fi y llochesai achlysur fy siomiant gyda golwg ar bobl eraill yn gystal a mi fy hun. Fy marn bersonol yw hyii Mae'r gogwydd eyff- redin sydd ar led yn ein heglwyrii i gyifredino, neu i synied am weiiidog fel pa na bai yn ddim amgen nag aelod cyffredin o'r eglwys, yn rhwym o fod yn gryf ei'ddylanwad i gyffredino syniad y byd am yr eglwys ei hun. Cofier mai'r wein- idogaeth efengjdaidd a'i gweinyddwyr yw un o haiifodion' bywydol yr Eglwys, a safant ill tri -yr Eglwys, y weillidogaeth a'r gweilidog-ai- yr un sjlfaen, sef ar y Crist adgyfodedig. Mewn gair, goruwch-ade ladwaith Crist ydynt. (J'lf barium.)
Tystiolaeth Oddiallan.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
Tystiolaeth Oddiallan. Atega Heolgerryg, Merthyr Tydfil. Pe bai angen rhagor o sicrwydd, ceir ef yn yr adroddiad o eiddo'r dyn yma o Heolgerryg Mae gan Ferthyr Tydfil farn sefydlog ers amser maith, ond y mae o'r goreu yn awr ac eilwaith i weled beth a feddylia eraill, gan na bydd trwy hynny le i ameu. Ar y 28ain o Fai, 1913. dywed Mr. J. Jones, ger capel Salem, Heolgerryg, ger Merthyr Tydfil: Mae'n rhaid i mi ostwng a phlygu llawer gyda'm gwaith, a dechreuodd fy nghefn fy mhoeni. vSyhvais arno y waith gyntaf pan dan annwyd. Amryw weithiau ar ol hynny bu fy nghefn yn boenus. Nid oes gennyf amheuaeth nad fy arennau oedd yr achos o'r holl ofid. Ond darfu i Doan's Backache Kidney Pills fy rhyddhau yn fuan o'r poen, a gallwn blygu gyda rhwyddineb. Cymeradwyaf Belennau Doan bob amser pan glywaf rywun yn cwyno oher- wydd poen yn y cefn. (Arwyddwyd) J. Jones.' Ar Chwefror 17eg, 1917—yn agos i bedair blynedd yn ddiweddarach—dywed Mr, Jon s:— 1 Trwy gymryd pelennati Doan yr wyf wedi bod yn alluog i sefyll fy ngwaith; felly bydd i mi eu clod- fori bob amser am hyn.' Mae gwaddodion troethol a grafel yn galedion nas gellir eu cadw mewn dadmeriad. Gwna'r cyffroadau hyn hi yn anodd cael gwared ohonynt, er i chwi dreio cael rhyddhad bob hanner awr ddydd a nos. Gall dyfrglwyf hefyd ddatblygu, gan nas gellir cael gwared rhydd o'r hyn a achosa'r anhwylder. Perygl hefyd bob amser sydd i gerryg ymffurfio. Cynorthwya Doan's Backache Kidney Pills y gyfundrefn droethol i daflu caledion troethol allan, ond dylai'r claf bob amser yfed digon o ddwfr i daflu'r rhwystr allan. Gan yr holl fasnachwyr, neu 2/9 y blwch oddiwrth Foster-McClellan Co., 8 Wells-street, Oxford-street, London, W. i. Peidiwch a gofyn am belennau at y cefn neu'r arennau, ond gof- ynnwch yn eglur am Doan's Backache Kidney Pills, yr un fath aga gafodd Mr. Jones. 3
[No title]
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
Y PARCH. J. W. PRICE, TROEDYRHIW.—Drwg gennyra fod y gwr annwyl hwn wedi ei daro yn bur wael yr wythnos ddiweddaf; ond y mae gryn dipyn yn well erbyn hyn. Dymuna- ei dorf cyfeillion am adferiad buan iddo. J j