Y Tyst

I &Y WERS SABOTHOL. }$ 6 t Y WERS RYNGWLADWRIAETHOL- | J. r ) Gan y Parch. D. EUROF WALTERS, | M.A., B.D., Aberta we. t 1 ez, T — — — — — — — — — — — V Medi gfed.—Daniel yn Gochel Ymhalogiad.—■ Daniel i. Y TESTYN RURAIDD.—' A Daniel a roddes ei fryd, nad ymlialogai efe trwy ran o fwyd y brenin, na thrwy y gwin a yfai efe am hynny efe a ddymunodd ar y pen-ystafellydd, na byddai raid iddo ymhalogi '-Daniel i. 8. ER bod Llyfr Daniel yn ein Beiblau ni YUlhIith y Profhvydi, nid yw felly yn y Beibl Hebraeg. Gyda Llyfrau Esther ac Ezra y ceir ef yno. j Ac y mae ar ei ben ei hun o ran arddull, heb son am ei gynnwy Y mae'n fwy tebyg i Lyfr y Datguddiad yn y Testament Newydd nag un o'r llyfrau geir yn yr Hen Destament. Heblaw hynodrwydd ei gynnwys, y mae'n hynod hefyd ar gyfrif y sylw a dalwyd iddo gan esbonwyr a beirniaid. Dywedodd rhywun ffraeth fod y llyfr hwn, fel ei arwr, wedi bod yn ffau'r llewod. Ond y ma.e mwy o berygl i Lyfr Daniel oddi- wrth yr esbonwyr nag oddiwrth y beirniaid. Gwnaethpwyd iddo fod yn fath o 'Almanac Moore gan rai esbonwyr. Pe buasai gofod gennym, aem ar ol rhai o'r cwestiynau a godwyd gyda golwg ar amseriad, awduraeth ac esbon- iadaeth y llyfr. Rhoddwn awgrym yn unig o natur y cwestiynau hyn. Gyda golwg ar amser- iad y llyfr, dadleuir dros y chweched ganrif cyn Crist yn ogystal a thros yr ail ganrif. Gyda golwg ar ei awduraeth, dadleuir dros Daniel ei hun ar y naill law, a thros ryw awdur anadna- byddus ar y llaw arall, tra y gwelir gwaith aruryv awduron ynddo gan rai beirniaid. Seilir ein Gwers ar yr hyn briodolir i Daniel, gwr ieuanc o Iddew a gymerasid i Babilon yn amser y Gaethglud. Dangosir y modd y darfu i Daniel gadw'n ffyddlon i arferion ei genedl pan demtiwyd ef yn llys brenin Babilon. Bwriedid addysgu a meithrin rhai o'r llanciau Iddewig yn arferion a chrefydd Babilon. Gwrthodai pedwar ohonynt gydymffurfio a'r arferion ynghylch bwyd a diod. Ymhen tair blynedd dygwyd hwynt i bresenoldeb y brenin, a gwelwyd eu bod yn rhagori mewn gwybodaeth a doethineb ar holl ddewiniaid ac astronomyddion y deyrnasi 0 ran pryd a gwedd hefyd gwelwyd eu bod yn dewach ac yn decach na'u cyfoedion. Gwrth- odasent y bwydydd a osodid iddynt gan y orenin, gan ddewis llysiau yn lie cig, a dwfr yn lie gwin. j Gwebai'r pen-ystafellydd ymhen deng niwrnod o brawf fod y bwyd a'r ddiod dewisedig yn cytuno yn dda a hwynt. O'u ffyddlondeb i'w crefydd ac o'u dirwest y daeth i'r pedwar llanc anrhyd- edd a ffafr. Gorfodir llawer heddyw i fabwys- iadu'r bywyd syml oblegid cost byw.' Yr oedd moethau yn rhad ac am ddim gerbron Daniel a'i gyfeillion. Y mae hanes dynion llwyddiannus ymhob oes yn cynnwys pennod yr hunanymwadiad-byw yn brin, yn blaen ac yn syml. Y mae corff a meddwl ar eu mantais o'r hunan-ddisgyblaeth a'r hunanymwadiad. Ac ni lwyddodd yr un gwr ieuanc (fel y dyla;ai ac y gallasai lwyddo) a hoffai edrych ar y gwin pan yn goch yn y cwpan A phan fo cenedl yn ymladd am ei bywyd, cyhoeddir ympryd a dir- west. Dyna un o wersi'r cyfnod rhyfelgar hwn —gwers heb ei dysgu gennym ar ben tair blynedd—mai'r genedl sobr a orchfyga. A thebyg mai un o amcauion ysgrifeniad Ivlyfr Daniel ydoedd calouogi rhywrai mewn dyddiau blin drwy osod esiampl o hunanymwadiad a ffydd- londeb ger eu bron. Ac, er na" gellir bod yn sicr, y mae'll dra thebyg mai ar gyfer ffydd- loniaid y cyfnod Maccabeaidd yr ysgrifennwyd y Llyfr. Adn. 1-2.—Y Rhagymadroid. ] Cawsom eisoes hanes y gaethglud yn y gwersi olaf o Lyfrau'r Brenhinoedd. Ac y mae awdur y Llyfr hwn a'i olwg ar yr un hanes wrth ysgrif- ennu'r ddwy adnod hyn. Ond y mae'r geiriau, yn y drydedd flwyddyn o deyrnasiad J ehoia- cim,' yn fwy pendant na dim geir yn Llyfrau'r Brenhinoedd a'r Cronicl gyda golwg ar amser gwarchae Jerusalem. (Yn ol pob teybg, Nebuch- adresar ydyw'r fiurf gywiraf ar enw brenin Babilon.) Givlad Sinar. Babilon. Nid yw yn eithaf clir pa un a ddygwyd Jehoiacini i Babilon a'i naddo. Yn 2 Cron, xxxvi. 6, 7 darllenir Nebuchodouosor breniu Babilon a ddaetli i fyny yn ei erbyn ef. ac a'i rhwymodd ef mewn cadwynau pres i'w ddwYll i Babilon,' &c. Adn. 3-7.—■Meithrin gweision i'r brenin. Rhydd brenin Babilon orcliymyii i'w ben- ystafellydd (ueu bennaeth ei weision llys ') ddewis bechgyn o bryd a gwedd a deall da i'w dysgu a'u maethu am dair btynedd, fel y saf- cnt ar ol hynny ger bron y brenin.' Yr oedd y rhai hyn o hah brenliinol Babilon,ac o'r tywyj- ogion yn ogystal ag o feibion Israel. (Myn rhai esbonwyr mai had brenhinol Israel olygir. Gwell gennym feddwl mai am ddwyn o feibion Israel, ac o'r had brenhinol,' &c., yn hytrach iiag am ddwyn o feibion Israel, sef o'r had brenhinol, &c., ydyw'r darlleniad. Cymharer adnod 6.) T'w dysgu ar lyfr ac yn iaith y Caldeaid. Neu, 'Ac ar iddo ddysgu iddynt ddysgeidiaeth [neu lenyddiaethJ ac iaith y Caldeaid,' sef dysgeid- iaeth ac iaith y gwyr doeth (gweler ii. 1-4). Yr oedd yn arferiad cyffredin i newid enwau pan ddjrchefid mi i swydd uchel. Cawsom enghreifftiau o hynny yn hanes brcllhinoecld olaf Judah. Newidir enwau Daniel a'i gymdeithion i gynnwys cyfeiriad at dduwiau Babilon. Adn. 8-2I.-Peiiderlyttiad Daniel. Y mae ystyr crefyddol, efallai, i'r gair ym- halogi yma. Naill ai yr oedd y bwyd eisoes wedi ei gysegru i'r duwiau Babilonaidd, neu yr oedd yn fath ar fwyd a waherddid yn y gyfraith Iddewig. Adnod xo.—-Ofnai'r pen-ystafellydd rhag i olwg Daniel a'i gyfeillion fyned yn llwyd ar fwyd llwm. Cawsai yntau ei gosbi pe digwydd- asai hynny. Dymunai'r brenin weision hardd o'i gylch. Oherwydd paham y gwelai efe eich wynebau yn waeth na'r bechgyn sydd o'ch oed- ran chwi ? felly y parech beryglu fy mhen gyda'r brenin.' Adnod TI.-Mels(ti,. Nid enw priodol, eithr teitl y swyddog. Adnod 12.-I;fa. Neti lysiau,' neu blisgrawn.' Tebyg mai ffrwythau a bwydydd cyffelyb olygir. Adnod 19.—A chwedleuodd. Yniddiddanodd y brenin a hwynt er mwyn profi eu gwybodaeth. Y safasant. Fe1 gweision yn gweini ar y brenin.

Marwolaeth a Chladdedigaeth y Parch. P. W. Hough, Coed-duon. Erbyn hyn y mae'r dyn da a'r brawd siriol hwn yn ei fedd. Bu farw bore dydd Mercher, Awst 22ain, yn 73 mlwydd oed, a chladdwyd ef y Lian canlynol ym Mynwent Gyhoeddus y Cefn, Mertbyr. Ba yn gwaelu am beth amser cyn dyfod awr ei ymddatodiad ac er pob gofal a thynerwch gan ei blant a'i feddyg, yr oedd yr arwyddion yn cynhyddu fod ei ddyddiau ar gael ea rhifo i fyny, ac yntau yn ytnaddfedu i fyd arall. Ac wedi ehedeg o'i ysbryd pur a hynaws y tuhwnt i'r lien, teimlai pawb hiraeth dwfn a didwyll ar ei ol. Yr oedd trefniadau yr angladd yn nwylaw y Parch J. Morgan Jones, diweddar o Goed-duon, ond yn awr o Bontlotyn. Gwasanaethwyd yn y ty gan y Parch. Luther Evans, ficer Coed- duon, a'r Parch. R. E. Peregrine, B D Rhymni. Yna cymerwyd yr arch i orsaf y L.N.W R i'w gludo i orsaf y Cefn, a dilynwyd ei weddillion gan ei blant a lliaws o aelodau eglwys Jeru- salem a'r eglwysi cylchynol. Wrth orsaf y Cefn eyfarfyddwyd A'r angladd gan lawer o hen gyfeiUion yr ymadawedig o Ferthyr, Pen- ydarren, Dowlais, Aberdar, a mannau eraill. Yn y capel yn y gladdfa siaradodd y Parchn. Thomas Rees, Sirhowy D Silyn Evsns, Aber- dar, a Jacob Jones, Merthyr, y thai ddygasant dystiolaeth uchel i'r ymadawedig mewn ym- adroddion tyner. Cytuinent oil ei fod yn meddu at ddynoliaeth gynnes a charedig, ysbryd siriol a brawdol; yn bregethwr efengylaidd, nodedig o wresog a derbyniol, ac yn weinidog da i Iesu Grist. Terfynwyd y rhan hwn o'r gwasanaeth gan Mr. Tudor, Ebbw Vale. Ar ol gosod y corff yn y bedd, gweddiodd y Parch. Rosser Evans, Dowlais, a chanwyd Bydd myrdd o ryfeddodau,' &c., cyn gadael y fangre gysegredig lie y gorffwys bellach ein hoff gyfaill ynghyda'i briod gyntaf, a mam ei annwyl blant oil, hyd ddihnniad cyffredinol y rhai cyfiawn. Boed nodded Duw dros ei deulu a'i berthynasau hoff, a thros ei eglwys yn Coed-duon. He y bvdd ei enw yn beraroerlus am lawer blwyddyn J.

Mae cryn gynnwrf yn bod ym myd Llafur yn herwydd Mr. Arthur Henderson a Chynhadledd -y Socialists yn Stockholm. Pur ranedig yw'r rhengoedd, ac v mae'r vote fawr honno o rhyw filiwn a banner oedd yn ffafrio anfon dirprwy- wyr i Stockholm yn enw Prydain Fawr wedi disgyn i gymdogaeth y tair mil. Y pyllau glo ddarfu droi'r fantol. Mae'r Morwyr drwy eu Cymdeithas vn haeru 11a fordwyant hwy 1110 r llongau fydd yn cynnyg cludo'r delegates ac y mae ganddynt allu i gario eu bygythiad allan, fel y profwyd yn barod yn achos Philip Snow den a Ramsay Macdonald. Ar hyn o bryd, tebyg ein bod wedi clywed y diwedd am Bwyllgor Heddwch (?) Stockholm. Credir yn gyffrediu mai Germani sydd wrth waelod yr ho11 gynyg- ion hyn am adferiad heddwch. Er maint ei bombast, hi sydd yn crio am heddwch ond heddwch bob amser ar delerau Germanaidd. Mae telerau felly yn amhosibl, ac ni cheir hedd- wch ar y ddaear hon—heddwch gwerth son am dano-nes cael yr Hoheiizollems a'r Hapsburgs yn v llwch a'r lludw, a'r Twrc mileiuig wedi ei cli-,Ycd l b,,7 g hyrddio allan o Ewrop, cliwedl Glanstone, bag and baggage. Goleuo y mae pethau yn Itali ac yn Ffrainc ac yn Belgium. Mae Rwmania hefyd. yn codi ar ei thared, ond Rwsia rnor anniben ag erioed. Dyna'r gosb a delir yn bresennol am orthrwm y gorffennol o dan y Czar. Dydi'r bobl gyff- redin yn Rwsia erioed wedi cael training o fath yn y byd yn y gelfyddyd o hunan-lywodraeth y canlyniad yw fod pob Shoni-hoi eisiau bod yn feistr. Kerenski, yn ddiau, yw'r galluocaf o'r holl arweinwyr presennol, ond y mae eraill mor jealous ohono, a'r fyddin a'r llynges yn ben-ben. Wel, nid oes ond gobeithio'r goreu. Amlwg ddigon erbyn hyn na cheir. help mawr oddiwrth Rwsia y gaeaf nesaf yma. Buasai Germani wedi ei setlo erbyn heddyw onibai Rwsia. Ond y mae America wrthi'n paratoi yn ardderchog, a dyna paham y mae William o Germani a'i satellites yn ceisio creu awydd am heddwch cyn daw America i fewn. Y mae un peth yn arwyddocaol iawn, sef fod yr holl wifrau hyn yn cael eu tynnu gan yr un parti. Sicr yw fod dydd barn gerllaw, a theimla'r dihiryn diras o Potsdam, yr hwn sydd yn gyfrifol am yr holl alanas, mai'r peth goreu—os gall-yw cytuno a'i wrthwynebwyr ar frys. Ond nid oes frys ar y gwrthwynebwyr, am y teimlant fod y nefoedd o'u plaid. Daw America allan yn union deg i roddi help Haw gref, gadarn. i vi ru'r hoel i dre'.