Y Tyst

AT EIN GOHEBWYR.. Mewn Llaw,—Uanbedr Pontstephan-Un o'r De—Y Tabernacl, IIanelli.

WILSON A'R PAB. 0 ATEB y Pab o gwbl, ateb Wilson ydyw'r cryfaf, cliriaf, a mwyaf argyhoeddiadol posibl, yn ein tyb ni. Gwell, efallai, fuasai peidio ei ateb, gan ei bod yn bur eglur bellach mai er budd y gelyn bron yn hollol y gwnaeth y Pab ei gynnyg am heddwch, pa un bynnag a wnaeth ef ar ei gais union- gyrchol ai peidio. Hen slaf y Pab yw Awstria, a thra yr oedd honno a'i chyf- eillion yn llwyddo ni chlywid siw na miw o'r Fatican, er i Babyddion Belgium a Ffrainc gael eu sarnu a'u baeddu a'u hall- tudio a'u cigyddio'n anifeilaidd ganddynt. Hyderwn mai gwir y si nad yw Pryclain: na Ffrainc yn mynd i ateb o gwbl. Am yr Eidal, cartref Pabyddiaeth, mae hi yn nabod y real article yn rhy dda, ac wedi penderfynu na wnaiff sylw o'i gynnyg. Ac mae'n syn meddwl mai Prydain Bro- testanaidd yn unig o'r Unolwyr mawrion oil a fedd lys-gennad ym mhalas y Pab. Nid oes gan hyd yn oed Ffrainc na'r Eielal --lien gynefin y Ba baeth -gynrychiolydd yn ei llys o gwbl, ac yr oedd yn rhaid i America gael help Prydain i gyflwyno'i! hateb i'r Pab. Ac yn hollol lechwraidd, yn wrthgefn i'r wlad a'r Senedd, y trefn- odd Prydain i anfon cynrychiolydd i lys y Pab am y tro cyntaf er cyn y Diwygiad Protestanaidd—dan esgus y rhyfel, bid siwr ond gwyr y call mai pluen yng nghap y cynllwynwyr Pabyddol ym Mhrydain yw'r holl fudrwaith. Eithr ofer yw pro- testio-mae protestaniaid o bob math at a discount ym Mhrydain heddyw. Ond penderfynodd Wilson ateb, a gwnaeth hynny yn odidog. Yn wir, cyf- eiria ei ateb at lawer o bobl a gwledydd heblaw'r Pab. Delia a'r Pab ei hun yn effeithiol a diseremoni trwy ddangos nad yw ei gais yn ddim ond ymdrech at fynd yn ol yn hollol i'r sefyllfa beryglus a fod- olai cyn y rhyfel, pan yr oedd y byd i gyd yn crynu dan ysgyclwad cledd y Caiser a'i lu. Trais milwrol a setlai bopeth y pryd hwnnw, ac nid oedd le i ryddid na thegwch anadlu. Nid yw hyn i fod eto, medd Wilson, ac ni orffennir y rhyfel heb sicrhau'r rhyddid hwn a gwneud y byd yn lie diogel-i weriniaeth i fyw ylldelo. Yna try at y Caiser a'i blaid o filitar- wyr gwaedlyd a gormesol, a dywed yn blaen wrthynt nas gall y byd mwy dder- byn eu gair hwy, ac felly fod gwneud heddwch a Llywodraetli Germani yn ei ffurf bresennol yn amhosibl. Mae wedi fforffedio ymddiriedaeth pawb, ac wedi sarnu holl ddeddfau Duw a dyn dan ei thraed. Ni byddai unrhyw gytundeb a'r giwed hyn ond scrap o bapur, i'w dorri i fyny y foment y gwelent eu cyfle i ladd ac ysbeilio eto. Rhaid fell} wrth rhywrai yn Germani heblpw'r beilchion llofruddiog hyn i warantu heddwcli Ewrob a'r byd yn y dyfodol. Pan ddeuir i drafod heddwch rhaid iddo fod yn rhywbeth amgenach na chyfle pellach i Germani ymbaratoi ar gyfer cyflafan waeth eto yn y dyfodol. Ond pwy, gan hynny, sydd i wneud heddwch dros Germani ? Etyb Wilson mai'r bobl, a neb arall. Nid oes gweryl rhwng America a phobl Germani, ac nid yw'n disgwyl troedfedd o'u tir na dimai o u harian ond mae America a'r byd eisoes wedi dioddef gormod gan draha creulon uchelwyr Germani i ganiatau cyfle mwy i'w huchelgais anghyfiawn i ddarnio gwareiddiad a'i daflu i'r pedwar gwynt. Rhaid felly i werin Germani roi ei gormes- wyr yn eu lie, a ffrwyn yn eu pennau, ac i'r awennau fod yn llaw'r bobl eu hunain cyn byth y gellir dod i gymod llawn a byw yn heddychlon a hwy. Heblaw hyn, beth ddaw o Rwsia, druan, sydd newydd ddod allan o'i chaethiwed oesol, ac heb eto ddysgu'r ffordd i lyw- odraethu ei hun, os gadewir hi at dru- garedd y Caiser a'i filitarwyr anystyriol ? Y peth cyntaf a wnant, os llwyddant i heddychu ar lwybr y Pab, fydd ei gwneud byth yn amhosibl iddi ddod yn wlad wer- inol a chyn hir, trwy ei dichell a'i thrais, byeld wedi dadwneud yr holl chwyldroad diweddar, a gosod y Tsar, neu rywun tebyg iddo, yn ol ar yr orsedd. Y11 y pen draw rhyfel rhwng gwerinoliaeth ac un- bennaeth, rhwng rhyddid a gormes, yw hon, a gwyr William yn dda fod bodol- aeth ei orsedd'ef ei hun, fel y mae heddvw, yn y glorian. Felly ni saif ar ddim, mewn daear nag uffern, i ddiogelu unbennaeth yn Rwsia fel yn ei wlad ei hun, ac i'w gwthio ar bawb arall, os gall. Yr ar- brawf ar bob cynnyg am heddwch, felly, yw hyn,' medd Wilson, 'A ydyw wedi ei seilio ar ymddiriedaeth a gonestrwydd yr holl bobl y trafodir yn eu henw ? Ai gair Ivlywodraetli uchelgeisiol a dichellddrwg yn unig sydd dano, ai ynte gair cyfuniad o bobl ryddion ac unplyg ? Dyma arbrawf a ai lawr at wraidd yr holl fater, a dyma yr arbrawf y bydd raid ei gymhwyso.' A diwedda yn yr ymadroddion digam- syniol canlynol:—' Nis gallwn dderbyn gair llywodraethwyr presennol Germani fel gwarantiad o ddim sydd i sefyll, os nad ategir ef gan dystiolaeth mor bendant o ewyllys ac amcan pobl Germani eu hunain fel y gall pobl eraill y byd yn uniawn a chyfreithlon ei dderbyn. Heb warantau o'r fath, nis gall dyn na chenedl ddibynnu ar gyfamodau heddwch, na chytundebau i ddiarfogi, na chynlluniau i gyflafareddu, na threfniadau ynglyn a thiriogaethau ac i ail-gyfleu a diogelu'r cenhedloedd bych ain, os wedi eu gwneud a Iylywodraeth bresennol Germani yn unig. Rhaid felly i ni aros hyd nes cawn ryw amlygrwydd