Y Tyst

I CYFUNDEB CYMREIG MYNWY. I Cynhaliwyd Cyfarfod Chwarterol y Cyfuudeb uchod yn Gosen, Rhymni, nos Fawrth a dydd Mercher, Hydref yr 2il a'r 3ydd, 1917. Pregethwyd y noson gyntaf gan y Parchn. R. J. Pritchard, B.A., Casnewydd, a D. W. Edwards, B.A., Peniiiaiii-vr olaf ar fater o ddewisiad yr eglwys, sef Y Proffwyd.' Dechrenwyd y gwas- anaeth gan y Parch. J. R. Salmon, Pontlotyn. Am 10.30 bore yr ail ddydd cynhaliwyd y Gynhadledd, o dan lywyd?iaeth Mr. T. E. Thomas, Blaenafon—Cadeirydd preseimol y Cyf- Tlioiiias, Wedi agor y cyfarfod yn y dull arferol drwy ddarllen a gweddio gan y Parch. D. Lewis, Lib an us, Cwnisyfiog, ac anerchiad byr gan y Cadeirydd, a darllen a chadarnhau'r cofnodion, pen derfynwy d— 1. Fod y cyfarfod nesaf i'w gynnal ym Mynydd Seion, Casnewydd. 2. Fod y Parchn. D. Hendy Davies, B.A., Brynmawr, a T. Jones, Bethania, Tredegar, i bregethu yno ar faterion neilltnol—v blaenaf ar bwnc y Gynhadledd, a'r olaf ar fater ddewisir gan yr eglwys yng Nghasnewydd. 3. Dewiswyd y Parch. Rhys D. Jenkins, Rhymni, i ddarllen papur yn y Gynhadledd ar Yr Eglwys a'r Fasnach Feddwol.' 4. Cymeradwywyd Mr. R. Jones, Casnewydd, yn• galonnog i'r eglwysi fel pregethwr cynorth- wyol oedd. wedi pasio yn dra boddhaol yr arhol- iad Cyfundebol ar gyfer rhai felly, a chymerad- wyacth yr eglwysi penodeoig y bu yn pregethu ynddyn t ar brawf. 5. Pasiwyd penderfyniad o gydymdeimlad dwfn a theulu y diweddar Barch. P. W. Hough, Coed-duon, a phendeifyniad cyffelyb a'r Parch. J. Morgan Jones, Pontlotyn, ac a Mrs. Jones, ei ferch, yn arbennig, yn wyneb marwolaeth ei liaimwyl briod ar faes y rhyfel. Yr oedd y diweddar Sec.-Lieut. J. Arllwyd. Jones, B. A yn un o'r bcchgyn hawddgaraf a phuraf ei fywyd, ac yn llanw cydchoedd pwysig cyn ymuno a'r fyddin. 6. Ar gais nifer o frodyr o Jerusalem, Coed- duon, penderfynwyd yn unfrydol i apelio at eglwysi'r Cyfundeb i fod nior garedig a chan- iatau rhyddid i'w gweinidogion i roddi en gwas- anaeth yn rhad am Saboth i'r eglwys yno, fel y gallo hi gyflwyno am dymor i'w ferched y gyflog a ai-ferid roddi ganddi i'r diweddar Mr. Hough, ei gweinidog adnabyddus a pharchus. 7. Penderfynwyd fod yr Ysgrifennydd i yrru cais at Bwyllgor y Gronfa ynglyn ag eglwys Soar, Newbridge. 8. Ymddiriedwyd i ofal Mri. T. H. Thomas, y Cadeirydd G. W. McArthur, Casnewydd y Parch. J. Cradoc Owen, Ebbw Vale, a'r Ysgrif- ennydd, i ddelio a chai,, dclaeth oddiwrth v Parch. J. Archer Howells (Blaenafon), sydd yn awr yn gaplan gyda'r fyddin yn Salonica. Darllenwyd papur rhagoroi gan Mr. Gomisr Evans, B.A., Penmain, ar Yr Eghvys a'r Plentyn ac fel ysgolfeistr medrus a phrof- iadol, ac uu a godwyd o'i febyd yrig ngwasan- aeth yr eglwys, cafwyd ganddo awgrymiadau gwerthfawr iawn ar y mater. Siaradwyd gan aniryw frodyr ar gynnwys y papur, a diolchwyd yn gynnes i Mr. Evans am ei wasanaeth. Gorffennwyd y Gynhadledd drwy weddi gan y Parch. L- T. Jones, New Tredegar. Am 2.30 dechreuwyd y gwasanaeth gan Mr. R. Jones, Casnewydd, a phregetliwyd gan y Parch. J. Cradoc Owen, Ebbw Vale, ar Fadd- euant Dwyfol '—pwnc y Gynhadledd. Diolch- wyd yn wresog i Mr. Owen, ac hefyd i Mr. Edwards, Penmain, am eu pregethau grymus ar y pynciau. Am 6, wedi i'r Parch. W. M. Davies, Trefil, ddarllen a gweddio, pregethwyd. gan y Parchn. D. Hendy Davies, B.A., Brynmawr, a T. Tudor, Ebbw Vale. Cafwyd cynulliadau rhagoroi yn yr holl gyfar- fodydd, a thon uchel yn y gwasanaeth. Rhodd- wyd croeso anarferol o siriol i'r ymwelwyr gan eglwys a gweinidog Gosen, a thystiai'r olaf ar ddiwedd gwasanaeth yr hwyr fod y llewyrch oedd wedi bod ar y cyfarfodydd yn dal da iddynt am bob pryder yrglyn a hwynt. R. E. PEREGRINE, Ysg.

Achos ym Merthyr Tydfil. Mae'r adroddiad a roddir isod yn gywir ymhob manylion, a deil gysylltiad agos a. ni yrna. Derbynnir ef, nid yn unig am ei fod wedi ei wneud gan wraig o Ferthyr Tydfil, ond oblegid ei fod yn gwireddu yn llawn adroddiadau cyffelyb a wnaed gan ugeiniau o bobl ym Merthyr Tydfil. Ar Gorffennaf igeg, 1909, dywedodd Mrs. C. Price, 87 Grawen, Brecon-road, Merthyr Tydfil Credwyf mai annwycl a ddygodd ymlaen anhwylder fy arennau. Blinid ii am amser maith gan boenau brathol yn fy nghefn a'm hysgwyddau, yr hyn a'm gwnaeth yn isel iawn fy ysbryd. Nid oedd gennyf ynni at ddim. Cefais hefyd gyfivrddiadau o'r crydcymalau, ynghydag yrnosodiadau llym o gur yn y pen a phenysgafnder. Cynghorodd cyfaill fi i dreio Doan's Back- ache Kidney Pills. Gallaf ddweyd mewn gwir- ionedd iddynt wneud llawer o ddaioni i mi. Yr wyf wedi dweyd wrth luoedd o bobl am eu defnyddiau rhagorol. Siriolwyd fi yn fawr gan- ddynt, diflannodd poen y cefn yn raddol, a theimlwn yn well ymhob ystyr o ran fy iechyd nag y bum ers amser maith. Caiff pelennau Doan air da bob amser gennyf fi. (Arwyddwyd) C. Price.' Ar Chwefror 16eg, 1917—yn agos i wyth mlynedd yn ddiweddarach—dywedodd Mrs. Price: Gwellbaoddpeienau Doan 11 wyth mlynedd yn 01, abyth er hynny da gennyf ddweyd nad oes gennyf ddim achos i gwyno yn y ffordd honno.' Mae poen yn y cefn, grafel, chwydniadau y dyfrglwyf, anhwylderau troethol, pangfeydd y crydcymalau, cur yn y pen ac ysbeidiau o ben- ysgafnder yn ddigon o achos i ddrwgdybio afiechyd yr arennau. At yr arennau a'r bledren yn arbennig y mae Doan's Backache Kidney Pills wedi eu paratoi, a rhoddant iechyd a nerth i filoedd. Gan yr holl fasnachwyr, neu 2/9 y blwch oddiwrth Foster-McClelland Co., 8 Wells-street, Oxford-street, London, W. i. Peidiwch a gofyn am belennau at y cefn neu'* arennau, ond gof- ynnwch yn tglur am Dian'? Backache Kidney Pills, yi un fath ag a gafodd Mrs. Price. 2

Diaconiaid Ddoe a Heddyw. It, GAN GRIFFITH JOHN. &7 Yr adeg hon hefyd yr oedd yn. 1\ gryn swm o ddefnyddiau gwaith—-hynny yw, meddai yr eglwys nifer dda o frodyr allasent gymryd rhan gyhoeddus yng nghyrddau cyffredia y frawdoliaeth, a gwneud hynny'n ddeheig ac yn foddhaol i'r lliaws. A barnu'r brodyr hynny o safbwynt talent yn unig, tybiaf nas dvwTedai neb fod yr un ohonynt nemor yn fwy talentog na'r lleill. Cyffredinedd talentau a'u nodweddai oil. Wrth gwrs, yr oedd rhai ohonynt yn amlyc- ach i'r cyhoedd, ac yn fwy eu parch a'u dylan- wad yn yr eglwys ac o'r tuallan iddi hi. Mae'n wir hefyd fod i'r swyddogion eu blaenor a'u harweinydd, ac fel y cyfryw efe drefnai'r gwas- anaeth wythnosol ac a reolai'r cyrddau elwid ynghyd er mwyn grymusu dylanwad yr eglwys yn ei hamgylchoedd, neu i estyn ymhellach ei gafael ar y werin ddigrefydd. Efe, mewn gwir- ionedd, ddaliai yn ei law awenau llywodraethol yr eglwys a gwnai ef ei waith mor hylaw a didramgwydd fel y teimlai'r gweinidog fod ganddo brifweinidog o'r fath oreu—un a'i gadawai ef yn gwbl ddibryder gyda golwg ar lwyddiant ynghyda buddiannau uchaf yr achos. Ond mae'n amheus a benodwyd y gwr da hwnnw i'w swydd ar gyfrif talent ddeallol credaf yn hytrach y penodwyd ef i weini felly am y gwyddid ei fod yn angherddol awyddus i osod ei oreu posibl yng ngwasanacth yr eglwys. A gwyddai pawb a'i hadwaenent ef na chaffai dim uchod nac isod gymaint o le yn ei feddwl ef ag a roddai i A- a'i gofynion. Tybiai rhai pobl ffol y credai yr hen frawd parchus hwnnw fod y nefoedd wedi gosod arolygiaeth A- yn ei ddwylaw, ac fod diogelwch ei gogoniant yn ei ofal ef. Yn wir, yr oedd yn brofedigaeth i'r aUllealJus i dybicd felly, oblegid mawr iawn oedd ei sel dros anrhydedd yr eglwysi; ac, o bosibl, mawrygai y rhan ddigwyddai iddo ef ei hun o'c anrhydedd hwnnw. Cyfeiriwyd eisoes at y cyrddau gweddi a'r gyfeillach yn A-. Mynychid y cynulliadau yma gan o leiaf 150 ar gyfartaledd bob nos Lun a nos Fercher. Ac i'r cyrddau gweddi neilltuol arferai 350 neu fwy ddyfod ynghyd a'r teimlad cyffredin mewn cyrddau o'r fath ydoedd fod cymaint o fynd ar y gwaith da ynddynt hwy, a chymaint bendith hefyd, ag a fyddai yn y cyrddau blynyddol mwyaf gwlithog. Fy mlirof- iad personol am wasanaeth y cynulliadau uchod yw hyn teimlais gymhellion cryfach i ymegnio o blaid y ffydd, ac efleithiolach ysbrydiaeth i detyfall)arhau mewn gweddi ac ymbil yng nghyrddau neilltuol A nag mewn nemor i gwrdd mawr ysgubol ei ddylanwad ar y dyrfa. Fy mhrofiad i yw, yr arhosai dylanwad y naill yn ysgogrym yn fy mywyd, tra mai fel rheol y diflannai pwerau'r lleill. Agwedd iachus a gobeithiol ar yr achos yn .1\ yr adeg honno oedd, y meddai ar ddigon o ddoniau gweddi i gwrdd a gofynion rhai wyth- nosau pan gynhelid cwrdd bob nos o'r wythnos, a hynny heb osod yr un brawd mewn gwaith yr eilwaith. Ond er fod dodall gweddi A- yn llawer, ni ellid dywedyd fod yr un ohonynt yn un mawr mewn gweddi. Pan syrthiai un o'r brodyr da hynny i'w fedd, eithriad fuasai, os o gwbl, iddo gael ei enwi wedjai mewn cynhull- iad i bob pwrpas ymarferol, ni adawodd ddim ar ei ol i actgoffa'r eglwys o'i bresenoldeb gynt. Ni feddai A-, er ei doniau gweddi i gyd, neb o gyffelyb ddylanwad yn y gras hwnnw a N.G. yn X- Dyfynnid ffraeth ddywediadau N.G. am ddegau o flynyddoedd wedi ei farwolaeth. Felly hefyd y darfu yn Y- pan orffennodd D.R. ei filwriaeth ef. Yr argraff adawai doniau gweddi A- ar fy meddwl i oedd, yr ofnent oil i wthio i'r dwfn a gosod eu hunaiu a'u g-vreddiau ar dru- garedd yr Hwn y gweddient arno. Mynnent, yn 01 fy nhyb i, gadw eu hunain yng ngofal eu hunain yn hytrach nag ymorffwys ar yr Ysbryd effeithiola, ie, yn ddiau, ac a grea y weddi lwvddiannus. Pan fyddai'r hen frawd R.E. o eglwys 0- yn annerch gorsedd gras, parai i mi gredu ei fod ef yn anwybodol hollol ohono ei hun. Felly esgynai weithiau yn ei weddi gor- uwch dylanwad ac hudoliaeth y gweledig a'r darfodeaig. Ac er mai brawd hollol anllythren- nog ydoedd ef, rhoddai fynegiant i syniadau nad ellid cyfiif am danynt ond ar y dybiaeth y mynegwyd hwynt iddo ef gan yr Ysbryd a dywysa'r credadyn i bob gwiiionedd. Nid oedd neb o frodyr A- o'r type hwnnw. Er hynny, er nad oedd yn eu gweddiau aruthredd a beidd-