Y Tyst

-.ro FRYN I FRYN. UAfYDD oedd y gwladweinydd mwyaf a weiodd Dafydd a'r Deml. Israel. Mae n wir taw yn oes el fab Solomon y caed y llwyddiant a'r llewyrch, ond oliono ef y daethai'r cwbl. Boddid ef bron inewii rhyfeloedd, ac mewn ymladd. y gwelodd y byd ef gyntaf eto cadwodd ei ben uwchlaw pob ton. Y mae'n syn i bob sylwedydd sut y medrodd rhyfelwr mor fawr oddicartref fod cystal gwladweinydd yn ei gartref. Dengys hyn fawredd. y dyn fel peth eithriadol, sef ei frwydrau o'i wlad, a'i wladlywiaeth o'i mewn. Ni ellid ei gyhuddo o esgeulusdra na cham nac oedi yn ei ddyleclswyddau cartref. Cadd ei wlad yn orlawn o annhrefn a gwaethygiad, yn ei chrefydd ac yn ei chymdeithasiaeth. Yr oedd gan gyfnod y barnwyr ran yn-hyn, a meddalwcli Eli, a byr- bwylltra a phenboethni Saul, ac eilunaddoliaeth y bobl. Efe oedd y cyntaf i weld hyn. Gwelai ei afluneidd-dra a'i wacter. Gwelai ei achos a'i effeithiau. Yr oedd Dafydd yn weiedydd o'r hen ffasiwu dda. Un meddwl mawr arweiniol oedd gan Dafydd, ac yr oedd hwnnw yn ei grefydd a'i Dduw. Rhoi Duw yn Ei le ydoedd rhoi popeth arall yn ei le. 0 gylch Jerusalem a'r Demi a'r Arch yr arhosai ei uchelnod. Oddi- yma y cawsai ei ddelfrydau a'i amcanion. Gallem feddwl rai gweithiau fod hyn yn ddi- eithr a phlentynaidd i wleidyddwr heddyw. Rhyfedd gan lleied o son sydd ganddynt am y Bod Mawr Tybiwn mai yr achos o hyn yw diffyg gwroldeb ac nid cred. 'Does gan rai ddim digon o wroldeb i enwi enw Duw. Maent yn llywyddion Dreadnoughts ac awyrlongau a byddin- oedd mor bell ag mae a fynno cynadleddu yn ymwneud a hwy, ond maent yn rhy feddal ac yswil i ddal y meddwl o Dduw. Yr unig rai Isydd yn son am yr enw mawr hwn yn y Senedd t ydyw Mr. Winston Churchill a Mr. C. B. Stanton. ? Meddyliant a siaradant am bawb, o Carson i  lawr, er ad-eni ac adgyfodi'r deyrnas o flaen ? trioedd Dafydd. Yn hyn y ceir un o'r gwahan- iaethau siomedig rhwng gwladweinwyr yr Hen Destament a gwladweinwyr oes y Testament Newydd. Yr ydoedd yr Arch a'r Demi a'r Ddinas Sauctaidd yn anghenraid i Daf}rdd. Ni chymerasai at ei frwydrau na'i ddiwygiadau cartref ar wahan i hyn. Ond heddyw ffurf ar Gaiaphasiaeth ydyw. crefydd, sef rhywbeth yn fwy o bolisi nag o iawnder. Ceid dau beth arbennig o gryf yn Dafydd, sef ei bersonoliaeth a'i feistrolaeth ar eraill. Diau fod yr olaf yn y blaenaf etc yr oedd mor gryf ynddo fel y geilw am arbenigrwydd wrth son am dano. Teimlir oddiwrth gyfaredd ei í bersonoliaeth hyd y dydd hwn. Yr ydoedd ef, yn yr ystyr hon, yn fwy barddonol na'i fardd- oniaeth. nfe ydoedd y Salm ryfeddaf o'i holl Salmau. Ceid o'i gylch, ymhob sefyllfa o'i hanes, ddigon o bobl o bob math a maint a llun a llais, ac yr oedd yntau yn en plith fel canwriad hefo'i Ilais, filwyr, yn frenin ymhlith llu. 0 hyn y ceid y rheswm am ei fuddugoliaethau mawrion. Canodd ei salmau goreu yn ei dywydd garw r ac yn ei t erledigaeth.au ac o'i erledigaethau y t cawsai ei egnlon, fel y cadd Samson fel yn ysger- bwd y Hew. Campifs o beth—ac yr ydoedd I mor wreiddiol ag ydoedd o gampus—oedd ei ddelfryd o demi«. r Anodd ydoedd cadw'r genedl gyda'i gilydd s heb le, a rliywbeth gyda'r lie. Bu raid iddi yn hir wrth ardd, a phren y bywyd yn yr ardd. A phery'r ardd a'r pren yng ngwaed y ddynol- iaeth o hyd. 0 hyn y codai undeb a chryfder y genedl, sef o Demi; ac yr oedd yn rhaid iddi gael gweld hon deirgwaith yn y flwyddyn; ac yr oedd hen bobl yn caru coloneisio o'i ham- gylch cyn mynd i'r nefoedd. Pan chwalwyd y Demi fe wasgarwyd y genedl; yn wir, fe' yin- wasgarodd. Ond er yn wasgaredig, credant o hyd yn eu dychweliad, a chredant y bydd Pryd- ain drwy'r rhyfel hwn yn agor y pyrth i'r eithaf i'w dychweliad. Dywedodd rhywun 'All great movements are born, not in logic, but in sym- pathyModd bynnag, calon Dafydd a roddodd denil iddynt, ac nid ei resymeg. Gwelodd drwy ei galon garedig y meddylrych o Demi, ac aeth ei broffwyd Nathan yn benwan pan adroddodd Dafydd iddo ei freuddwyd. Fel rheol, rhyw un peth ar y tro a rydd Duw bob tro i un dyn. Un cynil ac arbedol yw Duw pan yn torri gwaith i'w weithwyr. Diau fod a fynno Ni ellwcli wasanaethu dau a hyn ac mae'r cydweithwyr ar eu hennill hefyd. Cadd Dafydd y ddelfryd o Demi, sef i focl yn gynllunydd Teml; ond ni chadd. ei hadeilad- waith a'r rheswm a roddir am hynny yw ei ymwneud gymaint a rhyfel. 'Doedd Dafydd— ie, Dafydd-ddim yn cael rhyw feddyliau cref- yddol iawn yn y rhyfel. Credai mewn Duw Holl- alluog, a dyna i gyd. Wedi iddo ddarfod a rhyfeloedd, a phan yn eistedd yn ei dy ac yn cael llonydd gan ei elynion, y cadd y weledig- aeth o Demi. Gweld pebyll oedd ef o'r blaen, ond gwelodd Demi yn awr, ac yn ei dy ei hun y cadd drem braidd anelwig ar ei chysgod. A ydyw ein tai ni yn peri i ni feddwl am Dy Dduw ? Atebai tabernaclau mewn rhyfel, ond gweddus yw Teml mewn iieddwch. Sefydliad heddwch yw Teml. Ni ddylid ar un cyfrif godi addoldy mewn rhyfel. Piti na chawsai Dafydd godi hon, onide ? Os na chadd ef wneud hyn, rhoddodd Duw y gorchwyl i'w fab a pha dad na hoffai wybod am ei fab, ar ol ei ddydd ef, yn adeiladydd teml ? MYlld i mewn i'w an- rhydedd diddiflanedig wnaeth Solomon ar adnoddau ei dad. Pa nifer ohonom ni a edy ddefnyddiau temlau ar ol i'n plant ? Eiddo ei dad ydoedd y meddylrych o Demi, a'r cynllun ohoni, a'u dodrefn, y rhai a gadd gan ei dad. Cadd yn ogystal symiau mawrion a thrymion o aur ac arian oedd ei dad wedi gasglu ati, a charneddau anferth o feini a choed caboledig a pharod, a chadd ysbryd a gweddi ei dad yn y cwbl a thrwyddynt. Gwelaf ers meityn fod y darllenydd wedi mynd o'n blaen.' Yn y rhyfel ydym ni heddyw, ac yn ei swn yr aiff ein pobl i'r net; a chofier, os yn mynd i mewn am addfedrwvdd ac ysbryd- olrwydd proiiad. mai nid adeg haptis i farw yw amser rhyfel. Un o dueddiadau rhyfel ydyw i ysigo ymddiriedaeth yn y sylfeini, ac i chwilio am gadernid llewydd, ac yn y diwedd i roi mwy o bwys ar arweinyddiaetli ffawd na ffrind. Bid SiCT, 111 ae gennym enwau ar arweinwyr yn y Senedd. Y mae'r enwau gennym, ffordd bynnag y mae am danynt hwy, ac am hynny mae'r ymddiriedaeth ynddynt yn anniddig ac yn siawnsol. Dichon fod hyn yn fwy o wendid yn ein dynoliaeth nag ydyw o anghymwyster ac anffyddlondeb ynddynt hwy neu yn yr arwein- yddiaeth. Y prif feddwl nen ddymuniad sydd gan bawb ydyw diwedd y rhyfel. Gweledigaeth y diwedd a geisir. Eto y mae rhyw fath o ddechreu i fod cyn daw y diwedd, ac i sicrhau y diwedd. Rhyfeddwn at foelui a llwmdra areithiau ein harweinwyr Seneddol. Yn ddiau, y mae rhyw wedd ar ryfel heblaw ymladd a dioddef a lladd. Un o bynciau pennaf yr Eglwys ar hyn o bryd —ac mae'n hen bryd-ydyw yr adnewyddiad sydd i fod ar ol y rhyfel. N'id yw yn llai rhyfel- gar am hyn, ond mae'n fwy Cristionogol drwy hyn. Sylw ag iddo ei le yn y dy ddiau hyn ydyw Great men are known by great opportunities.' Yr ydym yn gweld y cyfleusterau neu'r argyf- yngau mawr hyn, ond nid mor glir y gwelwn y great men.' Ar lanw bach a bas y daw rheiny i'r lan, ebe rhywun. Ond rywsut, rhyw shrwmps a cocs a mwsls ac oisters a crancs a geir ar lanw bas. Ar lanw mawr yr arferwn weld oddiar greigiau'r Mwmbwls longau mawr yn mynd i mewn i Abertawe. Rhyw lanw bas yw hi ar foes yn awr, a rhyw ddwrach llonydd ar y glannau. Gynifer o lestri a welir 311 y porth! laddoedd fel rhyw anghenfilod allan o'ti helfen Yr ydym wedi cael tair ffurf ar IvyAvodraeth ein gwlad yn y tair blynedd hyn, sef y Rhyddfrydol a'r Cymysg a'r Filitaraidd. Beth da yw hyn ? Wel, gellir dweyd fod newid dwydaw wedi bod. Y mae un peth yn eithaf anxlwg i bawb, sef na etyb yr un ohonynt, ac ychwaueg o ffurfiau a ellid enwi, i adeiladu'r Demi newydd sydd iw' hadeiladu ar Gyfandir Ewrop ac ym Miirydaiu. Ail-ddywedwn yma yr hyn a ddywedasom o'r blaen, sef ei bod yn amhosibl i Bleidiaeth, fel y bu o'r blaen, i'w goddef ar lawr Senedd ein gwlad. Nid pwnc o blaid ydyw hi i fod o hyn allan, ond cyfiawnder, a chyfiawilder i'r bobl. Ynfydrwydd a fuasai cynnyg mwyach am Senedd o Bleidiau. Nid yw Senedd o Bleidiau yn ddim ond cyffe i Doriaeth a Phendefigaeth i syhveddoli eu ham- canion cudd ac unochrog a thrachwantus a drwg. Y mae Seneddau Adrannol 3-11 hunaiiladdiol i dda cyhoeddus, am eu bod o angeiirlieidrwydd a'u hamcan eithaf ynddyiit eu hunain. Y mae hyd yn oed Sosialiacth yn euog o hyn, tic yn rneddu ar bosibilrwydd i fynd y gwaetliaf o'r pleidiau i gyd. Yr unig un sydd a rhywbeth ganddo fel gweledigaeth o Demi newydd ydyw ARTHUR HENDERSON. Yr ydvm yn parhau i ddal i f3'ny freichiau Moses a'i gwmni ar yr un pryd, uid oes yr un ohonynt a aiff i mewn i arweinyddiaeth. y Delul newydd, heb eu bod wedi mynd trwy ail-ened- igaeth a llawer o weinidogaeth y sancteiddhad. Gallem feddwi. yn wir, eu bod yn cael ii-iwy o achlysur i ryfeddu at eu camgyineriadau eu hunain nag at fuddugoliaethau Haig. Gorch- mynnir cynildeb ymhlith y bobl, ac wrth orch- ymyn gyda gwg deddf i fod yn gynil, goddefir i brisoedd bara beunyddiol lamneidio ar i fyny ac mae'n amheus gennym. 3-11 wir, pa un ai gwastraff y bobl gyda bwyd, neu ynte gwastraff y I/lywodraeth gyda threuliau cynilo bwyd ydyw y mwyaf. A gwneir yr oil yn enw Cynildeb Yr ydY111 A'li llygad am DDYN YR ARGYEWXG. 1, Gwehvn ddigon o ddynion, ond methwn a gweld y dyn. Os ydyw yn y golwg, 0 am agoriad llygaid i'w weld. A ydyw ein hir arfer lllewn byd ac Eglwys i ddrwgdy-bio a chamweddu clyn- ion wedi ein dallu i weld clyn ? Onid Ih-liaid o ddynion a welir gan y lliaws ? Gwr cryf ar lawer cyfrif yw Arthur Henderson. Y mae swyu yn ei bersonoliaeth, a threidd-der yn ei feddwl, a chadernid yn ei farn., a chwmpas yn ei edrych- iad. Cefnodd ar (haigor' y lvlywodraeth yn ddistaw, yn fawreddog, ac fel un wedi gweld gwlad well; ar ac ei hynt i lionno y mae yn awr. Un o'r rhai iiiivyaf, a'r 111lwyaf yn wir, yn ei Blaid ei hun ydyw ef; ond er ei fod yn delyil Plaid, gwel mai Achan a dini tr gwleid yddiaeth ydyw Pleidiaeth. Tyfiant unochrog ac annaturiol a geir o hyd lie bo hon, sef Pleid- iaeth. Y pwnc dyfnaf ymhob calon ar hyn o bryd ydyw y modd goreu a sicr i ladd rhyfelgarwch ac i ddileu rhyfel o'r byd, a chyda hynny ceir yr ymdeimlad o les y lliaws yn gyffredinol, neu o ddeddfwriaeth agored a gwerinol cartref. Os [mai yn Bleidiau yr a pobl i'r Senedd, nid oes i'w ddisgwyl ond rhyfel. Y mae Pleidiaeth, boed hi yn J.L.Pi'aeth neu yn Sosialiaeth, heb son am R3rddfr3Tdiaeth a Thorfaeth, yn ffafrio rhyfel. Wrth ymbleidio y genir ac' y megir rhyfelgarwch. Credwu fod Henderson a'i lygad ar hyn, a'i fod yn rhagddarpar gwrthwedd i hyn. Yr un pryd, rhagredegydd i rywun mwy yw Henderson, a math o fynegfys i ymdaith y dyfodol. Beth ddywed arweinwyr yr eglwysi am hyn ? A oes ganddynt hwy eu harweinwyr ? Y mae ganddynt eu harweinwyr, ond a vdvnt vr. en .jo.l>-al'< -c