Gwalia

Cyd-Bwyllgor Heddlu Sir Oaernarfon. CYFLOG Y DIRPRWY BRIF-GWNSTABL. Cynhaliwyd cyfarfod blynyddol y Cyd-Bwyll- gor uchod ddydd Iau yn Nghaernarfon. LJy- wyddid ar y dechreu gan Mr T. W. Griffith, Llandudno, ac yr oedd hefyd yn bresEmol :Byr H. J. Ellis-Nanney, Bar., Milwriad yr Anrhyd. H. Lloyd Mostyn, Milwriad Lloyd Evans, Dr. Jones Roberts, Cap ten N. p. Stewart, Dr. R. A. Prichard, Mri J. Issard Daviei, Wynn Williams, Ephraim Wood, Maurice Jones, D. P. Williams, Allanson Picton, J. Jones Morris, J. R. Hughes, R. E. Jones, Dr. Roberts Owen, Dr. Thomas (Bottwnog), Mri Jonathan Daviea (Porthmadog), H. Parry, Robert Hughes, R. Jones Roberts, a'r Clerc (Mr Bodvel Roberts). ETHOL CADEIRYDD. Cynygiodd Capten Stewart etholiad y Milwr- iad Lloyd Evans yn gadeirydd am y flwyddyn ddyfodol, gan ddafcgan ei gred y gweinyddai ei swydd gyda'i unplygrwydd a'i anmhleidgarwch arferol. Mr Ma-urice Jones. fel un yn dod o'r un ardal a'r Milwriad Lloyd Evans ac yo; gwybod am ei gymhwysder i gario'r gwaith yn mlaen, a eiliodd y cynygiad. Pasiwyd y cynygiad yn unfrydol, ac wrth ddi- olch i'r Cynghor, sylwodd y Cadeirydd newydd nad oedd ganddo y syniad lleiaf yr etholid ef. Hyderai y cawsai yr un cymhorth ag a roed i'w flaenorydd. Cynygiai ddiolchgarwch i Mr T. W.. Griffith am ei waith. Eiliodd Mr Issard Davies, a mabwysiadwyd. Y LLYFR GLAS AR FEDDWDOD. Gan gyfeirio at yr ystadegau a gynwysid yn y Llyfr Glas uchod, gofynodd Mr Jones-Morris a oedd meddwdod wedi Ileibau yn sir Gaernar- fon? Y Prif-Gwnstabl: Mae meddwdod vyedi lleihau yma yn ol yr ystadegau, Nododd Mr Issard Davies fod yr ystadegau partlied Cymru yn anffafriol iawn. CYFLOG Y DIRPRWY-BRIF-GWNSTABL. Gofynai y Prif-Gwnstabl i'r pwyllgor gymer- adwyo penodiad yr Arolygydd Rees i weithredu fel dirprwy iddo. Gwrthdystiodd Mr Jones-Morris yn erbyn y cynyg i dalu lOp yn rhagor i'r Dirprwy-Brif- Gwnstabl newydd. Gwrthodwyd cais cyffelyb yn Meirionydd. Nid oedd y sir mewn safle i dalu lOp am wisgo teitl ychwanegol. heb waith ych- wanegol yn nglyn ag ef. Eglurodd y Prif-Gwnstabl fod yr arian yn cael eu rhoi dan y raddfa arferol, ac ni thvbiai y geuid cyfnewid hyny heb gydsyniad y Swyddfa Gartrefol. Talodd amryw aelodau warogaeth uchel i'r Ar- olygydd ROO8. fel un o swyddogion goreu y sir, a phasiwyd i dalu y swm ychwanegol heb ond tri yn erbyn, set Mri R. E. Jones, Jones-Morris, a H- Parry. YN EISIEU-HEDDW AS. Daeth cais oddiwrth Gynghor Dosbarth Cric- cieth am wasanaeth heddwas arall yn ystod yr ameer yr oedd yr heddwas lleol yn arolygu dipio defaid. Rhoed ar y Prif-Gwnstabl i wneud ei drefn- iadau ei hun. HEDDWEIS I GASGLU DIRWYON. Darllenwyd llythyr oddiwrth Ysgrifonydd y Pwyllgor Addysg yn gofyn am ganiatad i'r liedd- geLdwaid gasglu y dirwyon a rftddid ar rieni oherwydd absenoldeb eu plant o'r ysgolion. Y Prif-Gwnstabl a sylwodd os oedd y gwaith yn ymyryd a dyledawyddav. swyddogion presen- oldeb, y gwnelaa hyny yn sicr gyda dyledswydd- au yr heddlu, a hyderai ll-a chydsynid a'r oais. Bu trafodaeth faith at hyn. Dadleuid y byddai heddwas yn debycach o gasglu mwy na'r swyddog presenoldeb, ac os na chynsynid a'r cais, byddai raid penodi swyddog nowydd i gyflawni y gwaith. Trwy naw pleddlais yn erbyn saith penderfyn- wyd gofyn i'r heddgeidwaid gasglu y dirwvon. CYNGHAWS DRUD 0 FANGOR." Cyflwynodd Mr Jones-Morris fil am 59p 10s lIe -omtau achos a ddygwyd yn mlaen yn Mangor, pan gyhuddid dyn o gadw ei shop yn agored ar y Sul. Ar ol peth siarad, peoiderfynwyd talu yr ar- ian. ADRODDIADAU BODDHAOL. Cyflwynodd y Prif-Gwnstabl adroddiad yn dangos fod rhif y troseddau yn ystod y chwarter diweddaf yn llai o'u cydmaru a'r un chwarter y llynedd. Nis gellid ond ystyriod dau o'r troa- eddau o natur ddifrifoL

Y Bardd Colledig. Ofnir fod Mr John Davidson, y bardd Seisnig- sydd ar goll or's peth amser, erbyn hyn, wedi cyflawni hunanlaiddiad. Gwir nad ydyw ei gorph wedi ei ddarganfod, ond deuwyd o hyd i ysgrifenisuiau o'i eiddo y dydd o'r blaen sydd yn rhoddi seiliau cryfion i'w gyfeiUion ddod i'r penderfyniad ddarfod iddo roddi terfyn ar ei fywyd. Cyfansoddodd luaws o ddarnau bardckmol pmMgamp, a chafodd flwydd-dal fel cydnabyddiaeth o'i wasanaeth i lenyddiaeth, ond cwynai nad oedd yn ddigon i'w gynal, tra hefyd y dioddefai oddiwrth gaethdra, yr hyn a'i g^vnaeth yn isel eL feddwl.

Periodwyd Mr Evan Jonee, nheohvr chwared, yn gadciryddt Oyng-hor IXiaeaig Ffestiniog; a Mr Cflid waladr Roberts yn is-gttudeirydd. Ar ol pob eiateddfod oeir hwyl an^ftiyffrodia wrth edryoh pa fodd yr argreplir geiriau Cym- neig yn y papyrau dyddiod Soimlig. Cafwyd y tfhai canlynol aJlan o adtroddiadiau am ddwy cris- teddfod y Paag diweddaf Y Buddioldot o ddod ait Gnefydd yin moren oes. Yr Efhigyl yn dedl- wng o bob dorbynead. Dor west. Hiraelto y-Cymro. Y Buddeeokieb y ddyfod at Gnffydd yn moren are. Ebedyl Eifion. J ■-

Mae Lemco yn cynyg i chwi y 005- trel ryfeddol hon am ddim. A, Ma e canoedd lawer eisoes wedi manteisio ar y cynyg ni ddylech CHWITHAU ei golli I Bydd mamau, nyrsus, teithwyr, cleifioa, a'r hen yn cael Costrel H yn feRdith Costrel Lemco-Thermos ¡.;S' Ceidw LeDCO, Lemco a Llaeth, nen J unrhyw ddiod arall yn booth am 24 awr. AW Nid oes angen gwre-q. methylated spiritis, tferyllau, 811w nB. thrø.u1 0 un math. Mae'n hwylus. den belnt. ø- Ni ddichon fyned allan o drefn- a gofal fa bery am QeS. Cyst 21/ end fe'i 'M Lemco am ddim. Nid oes Sudd Biff yn (lyfartal i 0 JLJEJMt.Ct) )LEMCO Lemco yw y liun urcu uarbodua 0 THERMOS bltt pur a trLes. FLASK SUT I GAEL Y GOSTREL. LEMco Hor Yn syml cedwch Coupons Pwysau Lainco a B t&, 24 Mir dan pob jar. a phostir cyn Khagfyr HOUM Main. 1909. Am 7 pwya o CouponM ceir y utos- M trel am ddim. I gMl y Gostral yn gynt getilr M antun Coupon<- am õ pwys a bilWB da.l aw 7/6, Mj :t Deu Coupons am 3 ph WYrJ a ,-u/- Amfouiry JBJ H.j: t-tRtBStHNSSE' blaen-da.lynotardderuyntadyCoupoas. 1 !E'i London, E.G.

Y DARLLENIAD CYNTAF. Yn Nhy'r Cyffredin, ddydd Mercher, dygodd y Prif Weimdog yn mlaen Fesur y Llywodraetli i Ddadgysylltu a DadwadidoLi yr Eglwys yn Nghymru. Dywedodd Mr Asquith fod y Mesur yn ymar- ferol yr un a'r hwn a gyflwynwyd ganddo pan oedd yn Ysgrifenydd Cartrefol yn Llywodraeth Mr Gladstone, 14 mlynedd yn ol. Amcan y Mesur oedd terfynu sofydliad Eg- lwys loogr yn Nghymru a Sir Fyrwwy, ac i ddax- par partlied yr eiddo. Gan alw i gof y Mesur a ddygwyd yn mlaen yn 1895, sylwodd fod yr achos dros Ddadgysyiltiad Cymreig yn gorphwys yn ei holl fanylion ar yr un sylfaeni yn awr. Ychwanegodd Mr Asquith fod yr Eglwya Gym- reig am ganrifau yn organ y Llywodraeth Seis- nig i amcanion gwleidyddol. Gwrthry-fol ysbi-yd- ion goreu yr 18fed ganrif o fewn yr Eglwys oedd Ymneillduaeth Gymreig. Yn ymarferol yr oedd cyrph YmneilJduol Cymru yn graddol gymeryd i mewn iddynt eu hunain holl fywyd ysbrydol y wind. GWELLIANT I'R MESUR. Cynygiodd Mr Bridgeman y gwelliant a gan- lyn:— Fod y Ty hwn, gan gydnabod y dyryswch y mae'r Llywodraeth ynddo i lunio a chario'n mlaen y Mesur oherwydd diffyg gwybodaeth swyddogol ar y pwno a roed gerbron y Ddir- PrwYaeth Frenhinol ax yr Eglwys yn Nghymru, yn gwrthod caniatad i ddwyn gerbron Fesur i ddadgysylltn a dadwaddoii yr Eglwys yn Nghymru nes byefeio adroddiad y D dirprwy- aeth FrMihinol wedi ei gyhoeddi a'i ledaenu. Eiliwyd y gwelliant gan Mr F. E. Smith, ac yn m!ith y siarad-,v-yr dilynol ceid Syr A. Thomas, Arglwydd R. Cecil, Syr G. White, a Mr Balfour. Gwrthodwyd gwelliant Mr Bridgeman trwy 262 pleidlais yn erbyn 90, ac aed trwy d-darllenia,d cynteif y Mesur. NODWEDDION Y MESUR. A ganlyn yw prif nodweddion y Mesur:— Daw'r oynygion dan ddau ben—yn gyntof Dad- gysylltiad, a'r ail Dadwaddoliad. Parthed Dadgystylliad, cymerir i mewn Gymru a Sir Fynwy, gan gynwys 1083 o blwyfi. 8ynygir i'r ddeddf ddod irvm o Ionawr laf, 1911. Ar y dydd hwnw bydd i'r holl gorphoraethau eghvyslg gae-I eu dadgorphori, a'r holl gyfreithiau parthed y sefydliad gael eu terfynu. O'r dydd hwnw, ni bydd i'x un Esgob Cymreig eistedd yn Nhy'r Arglwyddi, a bydd i ddeddfau eglwysig yn Nghymru beidio a bod yn ddeddfau. Parthed Dadwaddoliad, bydd i dri chorph gael eu creu. Yn gyntaf, ceid corph dros dymhor, i'w alw yn Gomisiwn Cymreig. Yna deuai Cynghor dros Gymrn, yn cynwys aelodau a benodid gan Gynghorau Sirol a bwr- deisdrefi airol o faintioli neillduol. Yn drydedd, byddai corph o gynrychiolwyr y Yn drydedd, byddai corph o gynrychiolwyr y galluogid yr Eg-lwys i'w greu. Bydd raid i'r Comisiwn Eglwysig a'r "Queen Anne's Bounty" sicrhau a c-hyhoeddi pa. gyfartaledd o'r eiddo oodd dan eu gofal a ddelai o'r eiddo a geid yn Nghymru. Pob eiddo y ei ddssgrifio fel eiddo yr Eglwys Gymreig i gael ed reoli, vn y lie cyntaf gan y Comiswn Cymreig- Ar ol i'r Eglwys ddadgysylltir benodi ei chorph cynryohioliadol, bydd i holl lestri, dodrefn, ac offerynau symudol yr Eglwys gael eu aoddi yn y oorph hwnw. Bydd i'r Comisiwn Cymreig wedyn drosglwyddo i gorph yr Eglwys y fath eiddo a filirifeglwysi, tai'r siapter, capeli anwea, adoiladau eglwysig, preswylfeydd eglwysig, palasau esgobioo, dcon- dai a pbersondai, mynwentydd wedi eu cau i mewn ac eiddo arall yn dyddio er 1662. Trosglwyddid i bob clerigwr yn ystod tvmhor ei swydd yr holl eglwyadir a mynwentydd. Ar derfyn ei ddaliad o'r fywoliaeth, byddai'r holl eiddo yn cael ei gyflwyno i ofal y Cvnghorau lleol. Bydd i'r dirprwyon drosglwyddo i Gynghorau y sir He y mae'r tir a dde^ymid, ac i dalu o hono at gyfloga-u y sawl fo'n dal y fywoliaeth. Bydd pob eiddo arall a soddir yn y du'prwyon yn cael ei drosghvyddo i'r Cynghor dros Gymru. Cymhwyair yr eiddo plwyfol yn unol a chyn- lluniau a barotoir gan y Qynghorau Sirol, a'u cyflwyno i'r fatit amcanion ag adeiladu a chyn- haliacth yspyttai neu clafdai, addysg gelfyddyidol ac uwchraddol, neu welliantau lleol a chvffredin- ol. Yr oedd pob cvnllun i ddarpar at daliad deg- wm i Gynghor Cymru, yr hwn a gymh^vysai yr arian hyn a phob arian arall yn ei law tuag at gostau y Ddeddf ao addysg uwchraddol yn Nghymru.

Gwrthdystiad Cymdeithas Oyfan- soddiadol Sir Gaernaffon. Yn nghyfarfod blynyddol Cymdeithas Gyfan- eoddiadol Sir Gaornarfon, ddydd Sadwrn, cyn- ygiodd Mr Lloyd Carter y penderfyniad a ganlyn Fod y Gymdeithas bon yn gwrthdystio yn y modd mwyaf pendant yn erbyn dygiad yn mlaen Fesur Dadgysylltiad yr Eglwys Gymreig, ac yn hyderu yn gryf y bydd i holl Undebwyr y Deyrnas Gyfureol roddi iddo y gwrthwyn- obiad cadarnaf. Mr Uoyd Carter a ddywedodd mai dyma'r cyfarfod cyntaf a gynhtdiwyd er pan gyflwynwyd y Mesur gerbron y Senedd, ac iawn a phriodol oedd iddynt ddatgan eu barn am dano. Addaw- yd y Mesur yn gyntaf yn yr all dymhor, wedyn yn y drydedd, ao yn awr yr oedd wedi ei ddwyn yn mlaen yn y pedwerydd, a hyderai yr olaf o'r Senedd-dymhorau- A oedd y Mesur i ddyfod yn ddeddf? Ni chredeat kyny (cymeradwyaeth). Credent mai gwastraff hollol ar amser y Senedd ydoodd trafod y mesur, ond ar yr un pryd nid iawn oedd iddynt adael iddo fyned yn mhellach yn Nhy'r Cyffrodin heb ddatgan eu gwrtiidystiad i'w erbyn. Cynhaliodd y Rhyddfrydwyr gyfar- fodydd ar hyd a lied y wlad i gefaogi y Mesur. ac os na phesid penderfyniadau oondomniol haerid fod Cymru oil yn unfryd o blaid y Mesur. Nid oedd yn bwriadu beirniadu dar- pariadau y Mesur, ond yr oodd un pwyait y dymunai alw sylw uniongyrchol ato- "Chwi a sylwch," medrdai Mr Lloyd Carter, yn ol y Mesur hwn fod y pedair esgobaeth Gymreig i gael eu dadgysylltu trwy ddeddf, a thrwy yr un Mesur y maent i gael eu eefydlu trwy ddeddf. Yr oedd hyn yn fynegiad rhyfedd, ac eto yr oedd yn hollol wir. Pan yn cyflwyno'r Mesur nid oedd yr hanes a nodai y Prif Wei.nidog yn hollol wir, canys yn mbell cyn teyrnasiad Ior- werth laf yr oedd yr Eglwys yn Nghymru a'r Eglwys yn LAoegr yr un, ac wedi parhau yr un byth er hyny. f Galiesid tybio y butusent ar ol em hyspeilioJ o'n gwaddoliadau henafol yn oaniatau i ni o loiaf bondcrfynu drosom ein hunain, a oUyngem afael a'i peidio ar ein gen- edigaeth-fraint i drosglwyddo i ni o'r oanrifoedd pell, a pha un a barhaem i fod yn rhan o Ddad- sefydlu gan eu deddf hwy eu hunain; mae ein heglwys, Sydd yn awr yn rhan a changhen o eglwys fawr, i gael ei thori yn gorph crefyddol bychan pa un bynag a ddymunwn hyny a'i peid- i-D. "Ai iawn yw mathru teimladau Eglwyswyr yn y modi hwn?" (olywch, clywch). Syr Hugh J. Ellis-Nanney, Bar., a eiliodd y pender fy mad. Hyfrydwch iddo oedd clywed llais Mr Lloyd Carter unwaith yn rhagor (cymeradwyaeth). Bu eu meddyliau gydag ef yn ei afiochyd dwys, ao yr oeddynt oil yn fficr yn ei longyfareli yn galonog ar ei adferiad, ac y ceid ei gymhorth egniol yn y frwydr oedd o'u blaen. Da oedd ganddo gilywed Mr Lloyd Car- ter yn gosod y padderfyniad gerbron mor glir, ac fel Eg.Iwyswr trwysw.ll ac un a ymgyflwynodd ei oes i'r Eglwya yr oedd yn falch o gael eilio y penderfyniad. Trwy basio y fath benderfyniad dangosent i Eglwyswyr Seisnig ddyfned oedd eu gwrthwynebrwydd i'r fath fesur drygionus (cymeradwyaeth). Mr Evan Jones, Tolyearn, a gefnogodd y penderfyniad, gan wawdio mynegiad y gelynion eu bod yn gweathredu er lies yr Eglwys. A oedd yn debyg y buaaent hwy yn gweithredu er daioni yr Eglwys? Mabwysiadwyd y penderfyniad yn unfrydol, a therfynwyd y cyfarfod gyda phleidlais o ddi- oJchg«rwoh i'r Milwriad Piatt am lywydda.

Barn y Canon Camber-Williams. Dynia fel yr ysgril -v y. Parc-h Canon R. Camber-Williams vn Y ilan; Ganwyd y baban da^ rysylitiol beddyw i awyr- gylch wleidyddol rewllvd-oeraidd. Nid oes yr un Bit ddygwyd i -an y Weinyddiaeth bresenol i'w gydmaru %g ef yn ei bwysigrwydd, a'r boreu troisom i edryeh beth ddywedai papyr- au Radicalaidd Llundjijn am dano. Y cyfan gawsom ydoetld hyd 1-' bawd yn dweyd fod y Prif Weinidog ar fecw dwyn Mesur i fewn i Ddadgysylltu yr Egtww yn Nghymru. Dengvs hyn beth dybia papyrau v blaid yn Llundain am dano, mai megis degf-d babi Tom Rowland, un hob ei eisieu ydoedd. Yn Nhy y Cyffredin yr un modd cynulliad tr-aeu ddacih i'w aderbyn. Ond cofia ein da.rnenw"i. nirvbuddio Eglwyswy> maj camgymeriad perjglus fyddai diyrtyri y Bil a rhoddi evfieustra i'r Llywodraeth ddweyd nad oes dim gwrihwynebiad iddo yn y wlad. Gobe-ithio y pesir penderfyniad cryf o wrth- wynebiad yn mhobcynuIliad Eglwysig drwy Gymru, yn lien a !!eyp. Ni siaradodd Mr A, ':ith am lawn awr-. A'r ddau beth amlvcaf J1; ei araciii ydoedd hen ffiloreg y dadgysylltv yr am haneayddiact,h, a chydnabyddiaeth o waidi ac yni yr Eglwys yn y deng inlyn-edd a thi'v-sain diweddaf. Hawdd deall paham gwnaetliai y Comisiwn yn an- mhosibl iddo wadu y diweddaf, tra y parhai yr ? aelodau Cymreig i aii-adrodd eu ffug-cliwedlau hanesyddol. i Y tri rheswm dros ddadgysylltu ydyrt:- 1. Fod yr Eglwys wedi bod yn wrth-genedl- aetliol ganrif oedd yn ol. Ni ddywedasai neb wrth Mr Asquith am yr esgobion Cymreig o ddydd Harri VIII. hyd 1721. 2. Fod yr Ymneilkluwyr yn lluoeocach na'r Eglwys. Cawsai ei ffigyrau o'r Comisiwn, a cbeloiai gan ei wrandawyr gredu fod sectau Cymru yn un oorph; ni feiddiodd ddweyd cyfrif y dwsin o honynt, ac nid awgrymodd fod yr Eglwys ugain o filoedd yn lluosoeach na'r hvyaf. "Poth ddengys yn well na rhif yr aelodau," meddai, "safle yr Eglwys ac Ymneillduwyr ydyw yr eist,&ddlooedd." Druan o Mr Asquith! Cread eiddigedd sectol, cat)elau chwarter llawn, yn brawf o luosowgrwydd Ymneillduwyr. Capelau Sir Fon, lie mae mwy na digon o le i'r holl boblogaeth ar unwaith, a rhai Ffestiniog, lie mae digon o le i bedair mil wedyn. 3. Fod aelodau Sene-ddol Cymru yn gryno o'i blaid. Nid rlufedi w safon cyfiawnder- Ond gadawer i ni weled rhai o brif ddar- paxiadau y Mesur. Del i weithrediad d y pesir ef, Ionawr 1, 1911. Ar y dydd hwnw arnddifedid esgobion Cymru o'u seddau yn Nhy yr Arglwyddi- Cailiateid i'r Eglwjs ffurfio corjih Eglwysig canolog. Bydd raid talu degwm megis cynt. Cymer Comisiwn afael yn yr holl eiddo, eg- Iwysydd a phersondai. TrcsgLvvyddid yr erlwysydd yn ol i'r Eglwys os ffurfid corph canok>g. Paham yr os ni wyddis; ond geliir dyfalu A iff y degwm a lhoh tir roddwyd cyn y flwyddyn 1662 i d'lwylaw y Cynghor Sir a Chynghor etholedig dros Gymru gyfan. Yn ol a ellir dygir yrnaith roddion y Queen Anne's Bounty, er mai odaim-th y per- soniaid y daeth yr ar'an, ac felly hefyd roddi<»i yr Ecclesiastical Commissioners, er mai o eiddo yr Eglwys y daeth pob ceiniog o hono. Yn ddiwedidaf cynygir llwgr-wobrwy i'r offeir- iaid am fradychu y iieygwyr. Cynygir iddynt eu cyfloguu am eu hoes er eu cadw yn ddistaw yn awr. "Cedwch chwi yn ddistaw," medd y Bi! wrth yr oftoiriaid. "gadewch i ni ysbeilio y iieygwyr o'u gwaddoliadau, ac fe gewch ohwi eich cyflogau tra byd-loch." Cvnrwyser yr un egwyddor at rywheth arall, a daw natur y cynygiad i'r amhvg. Gadawodd hen deulu y Br^ wydcl rrni y Sul at dalu gweinidog Methodisfaidd Chapel y Drindod, ger (Jasteilnewydd-Emlyn. Beth pe dywedai y llywodraeth Undebol nesaf wrth y gweinklog, "Yr ydym yn mynoo i ddadwaddoli Capel y Drindod, ond peidiweh chwi a chynhyrfu, yr ydym ni yn myned i'ch trin chwi gyda phob tynerwoh; cewch chwi eich cyfiog tra boch chwi?" Fe ddywedai pobl y capel yn bur roi, Gyda'ch cenad, y ni biau yr eiddo, ac fe fydd arnom ni ei eisieu dydd y gweinidog." Os ydyw hawliau neb i gael eu dyogelu, dyogeler hawliau y Iieygwyr, i'r rhai y rhoed yr eiddo tuag at wasanaetli Duw. Bellach awn ati; gadawer i'r Llywodraeth ddeall yn ddioed na fyn Eglwyswyr Cymru eu hysbeilio o'u tref-tadaeth, pa un bynag ai cyn ynte wedi 1662 y c^wsant hi-

Barn Rheithor Llandudno. Dyma farn y Parch Llewelyn R Ilughea, Rh-eithor LLanduroo, ar y Meaur:- Ystyriaf naa gall y Mesur wneud dim ond drwg difrifol i'r Eglwys yn Nghymru, i bobl Cymru, i'r Egbvys yn Lloegr, ac i waith a bywyd cref- yddol yn mhlith I'rydeinwyr yn gyffredinol. Gydag amgyichiad^u y Wladwriaeth, yr ydym yn ymwneud a phethau fel y maent heddyw ao fel y bj-ddant yn debyg o fod yfory ac yn y dyfodol, ac nid fel yr oeddynt yn y gorpherwol. 0 ystyried pethau fel y maent heddyw, y mae'r Eglwys yn Nghymru ac o ganlyniad fywyd crefyddol Cymru, yn enill Hawer trwy ei hunoi- iaeth perffaith a r Eglwys yn Lloegr- Y mae cadw drysau bywyd crefyddol Cymru mor llydan ag y bo mod-d o'r fantaie fwyaf, ac nid oedd neb mor rymus yn datgan hyny a'r diweddar Dr. Thomas Charles Edwards, prifathro Coleg Aber- ystwyth a Choleg Methodlstaidd y Bala, ar ol hyny. Ond nid oes dim cliriach yn y Mesur a'r cats i wahanu Eglwys haneeyddol y wWl yn y fath fodd ag i'w gw-apychu a'i thlodi hi nid yn unig o'i heiddo materol ond o'r hyn eydd bwys- icach, sef ei hadnodduu a'i drlanwad er daioni. Os daw'r Mesur byth yn ddeddf, nid yr Eg- Iwys yn Nghymru yn unig a niweidir. TSodir a diraddir bywyd oc-nedlaethol Cymru. Ar ol eamatau pobpeth. y mae'r Eglwys yn Nghymru we-di cyfoeiiiogi a dyrchafu y bywyd oenedl- aethol i raddau anfesurol fwy nag unrhyw ddy- lanwad arall, crefyddol neu gymdoithasol. Ni by-dd i ddarpariadau y Mesur ddileu na lleihau yr anghydgord crefyddol avdd yn anffodus yn bodoli yn ein gwlad- Ha<era hyrwyddwyr y Mesur mai ed amcan yw cryfhau yn bj^rach na gwanychu yr Eglwys yn Nghymru, ac eto profir trwy ystadegau ei bod y corph crefyddol cryfaf yn Nghymru, ac yn sicr y mwyaf cynyddol, a gadaed allan o'r eyfrif yr elfenau erail'l sy'n cyfansoddi dylanwad. Mae ewestiynau llawer pwysicach mewn dadl rhwng Eglwyswyr ac Ym- neillduwyr na'r rhai sy'n codi o waddoliadau neu unpeth a ddichon deddf Seneddol ei ddadrys. Un o'r arwyddiom mw5-af gobeithiol yn ystod y ddwy oes ddiweddaf yn Nghymru yw'r modd y mae'r gwyr cyhoeddus, cr yn gwahaniaethu mewn barn, yn cydweithio gyda materion add- ysgol a chymdieithasol. Poen i mi yw meddwl ar adeg fel hyn fod oais yn cael ei wneud i ddwyn oddiamgylch yr hyn a bwysleisia yr el- fena.u annymunol a difudd, ac a ataliant gynydd yr hyn sydd o'r daioni mwyaf i'n bywyd cref- yddol a chenedlaethol-

BARN "CELT LLUNDAIN" AM Y MESUR. Dyma ddywed "Celt Llundain" am y Mesur yn ei brif erthygl:— Beth am y Mesur prese 2 Y mae ei gyn- wyg yn sicr o greu llawer o ddadlu. Yn un peth, nid yw yn ddigon chwyldroadol i'r Rhydd- frydwyr Cymreig." Y maw yn llawer rhy fFafriol i sefydliad estronol fel ag ydyw'r Eglwys yn Nghymru. O'r ochr arall, bydd amddiffynwyr yr Hen Fam yn uchel eu cri nad yw'r cyfan ond Iladrad o'r fath fwyaf haerllug. A diau mai ffrwyth yr holl drafodaeth fydd creu teimladau chwerw a gadael yr eghvys yn yr unfan- Pan ddaw rhywbeth gerbron y Senedd bresenol, ago arno sawr enwadaeth, mae yn anmhoeibl cael un math o benderfyniad arno.

GWRTHDYSTIAD SIAPTER DEONIAETH EIFIONYDD. Mewn cyfarfod o Siapter Deoniaeth Eifion- ydd, a gynhaliwyd yn Nghriocieth ddydd Iau, pasiwyd y penderfyniad canlynol yn unfrydol:- "Fad y cyfarfod hwn o glerigwjT Eiiionydd yn oofnodi ei wrthdystiad pendant yn erbyn y Mesur er Dadgysylltu a Dadwaddoii yr Eg- lwys yn y pedair Esgobaeth Gymreig."

ESGOB TYDDEWI YN Y TY. Gohebydd a ysgrifena:- Y piotiwr hapusaf a weiais yr wythnos yma ydoedd gwyneb Esgob Tyddewi. Gwenai i lawr ar y Prif Weinidog o Oriel yr Arglwyddi, tra yr oeacf Mr Asquith yn cyflwyno y Mesar i'w ddanfon ef (yr Esgob) IS allan o Dy'r Arglwyddi- Mor wresog I d y mwyafrif mawr Rhyddfrydol dros Ddadgysyiltiad Cymreig fel y banllefent eou cymeradwyaeth pan y mynegodd Mr Asquith y buasai y Meaur yn Heihai^ji&dwar yn nifer yr esgobion yn Nhy'r

DIFRAWDER Y SENEDD G YD A'R MESUR. Ceir gohebwyr Seneddol y nmvyddiaduron RhydtKrydol yn ogystal aj eiddo y newyddiad- uron Undebol yn sylwi'n arbenig ar y dilrawder nodweddai'r Senedd pan ddygwyd Mesur Dad- gysylltiad yn mlaen. Desgrifir y difrawder hwn ar bob Haw fel yn "rhyfedd" ac "eithriadol," a chytfeiabyddir nad yw y Ty yn barod i fyned trwy yr ynfyd-ohwareu o basio Mesur trwy ei holl ad- ranau i gael ei daflu allan yn ddibris gan Dy'r Arglwyddi.

DISTAWRWYDD PLAID LLAFUR. Ni chymerodd un aelod o Blaid LlaJur ran yn y doifodaeth ar Fesur y Dadgysylltiad- Mae'r rheswm am hyn yn wybyddus. Yn marn y Blaid Llafur-Soeialaidd gwastraff ar amser y Senedd yw cyflwyno meaur o'r natur yma pan. y mae cymaint o gwestiynau cymdeithasol yn galw ani sylw. Gwyddant nad yw y gweithiwr Pryd- einig yn awyddus i' weled dadgysylltiad yr Èg- lwys, ac y maent yn ymddwyn at gaie yr Y"ra- neiiiduwyr a gwawd distaw.

RIIYBUDD 0 GYNYGION YN ERBYN Y MESUR. Ceir rhvbuddion o gynygion yn erbyn y Mesur yn dechreu ymdda.n^6s ar v papyrau Seneddol. Yn eu plit-h ceir eiddo Syr Francis Powell a Mr F. E. Smith, a gynygiant wrthodiad hollol ei ail-ddarlleniad. Bydd i Mr Cave gynyg y gwell- iant a ganlyn "Fod y Ty hwn yn gwrthod myned rhagddo gyda Mesur a ysgara gysylltiad "y pedair Es- gobaeth Gymreig oddiwrth yr Eglwys Genedl- aethol, ac a yspeilia i amcanion anghrefyddol waddoliadau a roed er hyrwyddo crefydd." Ceir Mr J. G. Talbot, brawd Esgob South- wark, yn bwriadu gofyn i'r Prif Weinidog am sicrwydd nad eir yn mlaen gydag ail-ddarlieniad y Mesur nes caffo'r Senedd gyne i ystyried y tystiolaethau a osodwyd gerbron y Ddirprwy- aeth Frenhinol ar gynydd yr Eglwys yn Nghym- ru. Bydd i Mr Stanier hefyd ofyn i'r Prif Wein- idog fynegi i ba esgobaeth y trosglwyddir y plwyfi hyny sydd yn awr yn sir Amwythig, ac yn per- thyn i Esgobaeth Llanelwy, pe deuai Mesur Dad- gysylltiad yn ddeddf.

Arddangosfa Mon ac Arfon. DIRPRWYAETH 0 FANGOR Brydnawn Gwener cynhaliwyd pwyllgor o'r ar- ddangosfa uchod j"n Mangor, dan lywyddiaeth Major Lawrence Williams, i dderbyn dirprwy- aetli ar ran masnachwyr Bangor, y rhai a wnaeth gais am gynal yr ardda-ngosfa yn Man- gor eieni. Derbyniwyd cynygiad y ddirprwy- aeth :n--d.a diolch, a hysbyswyd fod masnachwyr Bangor yn myned i roddi 40p mewn gwobrwyon, ac hefyd cae i'r arddangosfa, yn rhad. Dywedwyd fod Arglwydd Penrhyn wedi rhoddi y tir yn rhad.

Chwarelau Oakeley, Ffestiniog. Nos Iau diweddaf, yr oedd yn ddiwedd mis yn y èp, arelau uchod, ac hysbyswyd fod eisieu i'r gweithwyr fyned i fyny i gyd at y swyddfa cyn myned adref, lie gwna-ed yn hysbys iddynt y byddai yn rhaid atal 340 o honynt yn lie gweith- iant yn bros-onol, i'r amcan o lcihau y cynyrch, ond gobeithid allu rhoddi gwaith i tua 80 mewn rhan arall o'r "chwarel. Gwnaeth y ffaith yn hysbys gan Mr Owen Jones, y prif oruchwyliwr, o dan dcimiadau dwvs. Wedi yr ataliad hwn. ni fydd ond tua 500 yn gweithio yn y chwarelau hyn, tra cyn decKreu y dirwa^giad, rhyw beda-ir b'yne«dd a haner yn ol, yr oedd dros 1600 yn gweithio yn y tair <jhwarel- Fel y gallesid disgwyl, parodd cyboeddiad y newydd dristwch cyffredinol.

"Sypyn o Giau." Un Achos o Ddiflyg Treuliad. Dyoddefydd Blinedig wedi ei Owella gan Driniaeth Tonol. Dr. Williams' Pink Pills. Mae roeddu tymheatedd ofnus yn ami yn medd- wl einioes wedi ei thywyHu gan Ddiffyg Treuliad llym, er fod lllu o ddyoddefwyr yn methu eyl- wcddoli mai giau gweiniaid sydd yn gyfriÎfoI am hyn. Dadlenir gwertih rhyfeddol triniaeth tonol Dr. Williams' Pink Pills yn adbos Mrs Louisa Hall, 6, Short Street, Darwen, gioau yr hon a nerthwyd a dilewyd ei hoU andiwyilderau treuliol, oherwydd i Dr. WilliamB^ Pink Pills gyfteiiwi y Gwaed Da, Newycfed yr oedd ed ohyiansoddiad ed ajigen. Fel yr eglurodd Mrs Hall yn ddiwedd- aT :Yr ootklwn erioed o dymlietredd hynod ofnus, ac fel yr awn yn hynach oefaas gryn dra- fferth i gac-I bwyd i gytuno a md. "NV,-it,hiau byddai amai oh want mawr am fwyd, a ni wnai pryd trwm fy nigoni; adegau eraáU trown ymaiih oddiwrth fwyd yn analluog i'w gyffwrdd. Beth by-nag a gymerwn metlwxld a'm nexlhu ao yn raddol gwanlieais. Ar ol bob pryd cawn boenau difrifol yn fy mynwes axihwng fy yeg'wyddau, yn cael ei ddilyn gan wyntog- rwydd anifyr. Gwnai poenau llymion o gylciify nghalon fi yn benysgafn a gwan, ac ar ol un- rihyw ymdr-cch ysgyd'waii fy nghaloin gymaint fel nad gallwn ond prin gferdded. "Yr oedd fy ngwedd o liw g we I'w afiach, ac yr oedd fy Hvgaad fel yn ddifywyd. Gyrwyd fi bron o'm synwyr&u, ddydd 8Jr ol dydd, gan gur pen dyohryntlyd. Yn y deabreu cymerais gym- ysgeddau, ond ni wnaent ond fy -ngwanhau. Yna cynygiais gyfFuriau a enwad fel i wella Diffyg Treuiliad, gyda ohanlyniad methiantus. Mewn amaor ni feddwn na nerfch nac yni, ond ymdrech- ais yn mlaon cyetal ag y ga.Mwn—yn 8ypn o giau. "Yn mhen am dywedodd meddyg' wrtiiyf fod fy oi-gajaau treuliol yn rhy wan i unrhyw fwyd wneud daioni 1 mi, a bod fy ngaau wedi era dryliio. Yn syml nid oedd ond acbos o'm giau wedi clyrym fy nbxeullid,, ac TO Diffyg Treuliad yn dinystrio fy"'bgiau. "O'r tliwedd awgrymodd fy anwaer y dylwn bsrofi Dr. Wilhams' Pink Pills, felly ceiaiais gyf- lenwad o'r psleni, ac ar ol cymeryd CWTS byohan- teimlwn laa o ajiifyrwch ar ol prydau, ao yr oedd- wn yn fywaog1 a llawen. Parheais i'w oynieryd, ao mewn ameer aeth y di-g-alondid heibio; gwell- 'haodd fy ngiau, ac enillai- nerth. Yn fuan gailwn gj-meryd prydau rteolaidd a ni chawn wyntognvydd na pthoen. GwelUusodd fy ngiau yn rhyfeddol, acooth yr ysnosodiadau o grjnidod heibio, a g'ivelHieais yn gysol1. Ni byddwn byth yn wael; gadawodd y our pen fi, ao yn raddol gweMheais nes yn holliach trwy Dr. Williams' Pink Pills. Dickrh iddynt hwy, yr wyf fel dynes newydd ac yn bictiwr o iechyd." Mae Dr. NVilEarrie Pink Pills twdi gwella llawer acshos o Ddiffyg fPreuliad a Dyspepia Gieuol, Diffyg Gwaed, Nem-algia, Cm- Pen, Aribwyiderau Gieuol, Crydoymaiau. a Sciatica; hefyd y poenau arbenig ac afieohydon merohed. Peidiwoh cymeryd ond y pecyn gwirioneddol, a,ddw,- bob amser yr enw llawn-Dr. Williams' Pink Pills for Pale People. Os mewn amheu- aetfh ajufonwoh yn imiongyrohoil i Dr. Williams' Modioine Co., 46, Holborn Viaduct, London, gan amgau 2a 9c am un blwoh, neu 135 9c am chwe' blwch.

Dydd Mercher, crogwvd dyn o'r enw Joseph Edwin Jones yn Stafford am ladd ei wraig yn mis Tachwedd diweddaf. Ymddengys mai Jones oedd cyfenw tri o'r rhai a cbdienyddWyd yn ddi- weddsr a Staffocd.

URDD Y FRIALLEN. CYFARFODYDD YN NGHAER- NARFON A BANGOR. Cynhaliwyd cyfarfod cyhoeddus tra llwyddian- us yn y Guild HaU, Caernarfon, nos Lun, dan nawdd y ganghen leol o Urdd y Friaflea a Chlwb y Gweithwyr. Llywyddid gan y Mil. Platt, C.B., ac yr oedd gwyr blaenaf y blaid yn yr ardal yn bresenol- ARAETH Y MILWRIAD PLATT. Rhoed derbyn caionog ifr Milwriad Platt pan gododd i draddodi ei anerchiad. Diolch ai i drefnwyr y cyfarfod am y warogaeth dalwyd kkki trwy ofyn iddo lywyddt4 a llongyfarchai aelodau Cynghrair y Friallen ar yr arwyddion o fywyd geid yn eu plith. Yr oeddym yn byw mewn anwerau o'r pwysigrwydd mwyaf i'r genedl. Nerth y Llynges oedd y prif bwynt ger- bron y wlad ar hyn o bryd. Nis gallon ni yn ein hynys feolian boblog na'n trefedigaefchau pell fyw mewn dyogelwch, ac ni allem obeithio cadw i fyny ein goruchaliaeth fasnachol heb am- d-ciiffyuiad effeithiol (cymeradwyaeth). Daeth pwysigrwydd y ma.ter hwn gerbron y wlad mewn modd arbenig yn ystod y dyddiau diweddaf trwy y modd y corneiwyd yr yd yn America, yr hyn achosodd fawr godiad yn mhris blawd. Yr oedd y fath ragolwg am godiad y pris fel y byddai yn anmhooibl idlodion y wlad hon sicrhau bara- Heb Lynges i amdddffyn ein glennydd beth a wmelem hyd yn nod yr adeg breaenol ar adeg o hodd vvch ? A beth, yn wir, a wnelem pe bae ond son am ryfel? Elai pria gwenith diln y fath &m- gvichiadau i fyny i 508 y chwarter neu ragor; ac mewn achos o ryiel, pan fyddai ein llongau mewn perygl, by<Jdai'r priaiau y fath a phe bai newyn yn bodoli, a byddai'n anmhosibl i bobl y wlad hon brynu yr hyn oedd anhebgor i ymborth. Pe ceid y bobl ond i ystyried y pwynt hwn, sut i ddyog-elu ein bwyd, credai y deuai y pwysig- rwycki o feddu Llynges gref yn brif bwnc y wlad. Geid ewestiynau eraill o'r pwysigrwydd mwyaf gerbron y wlad. Un o honynt ydoedd pwnc y diwaith, oodd wedi dod yn dra difrif. Dylid da-rpar hyd y gellid trwy ddeddfwriaeth ar gyfer y dosbarthiadau diwaith. Er y ceid llawer o siarad am Radicaliaeth, Sosialaeth, a'r cyffelyb, yr ooddym yn y wtadi hon yn dra cheidwadol, ac yn glynu wrth bolisi a luniodd Mr Cobxten 50 neu 60 mlynedd yn ol-polisi oedd yn brkxlol yr adeg hono, ond oedd yn hollol anghymwys yn awr- Rhaid oedd cyfarfod cys- tadleuaeth ar ei dir ei hun, a hyny trwy ddiwyg- iad toll awl o ryw fath neu gilydd. Gofynai i bawb oedd yn caru budd y wlad ystyried y ddau bwynt a nododd heb ragfarn ac oddivir safbwynt eynwyr cyffredin. 0 wneud hyny, nid oedd ganddo yr amheuaeih lleiaf beth fyddai eu dedfryd. Mr Boyd Carpenter mewn araoeth gref a gyn- ygiodd y penderfyniad a ganlyn"Fod y cyfar- fod hwn yn dymuno gosod ar gof ei gondemniad 0 bolisi y Weinyddiaeth bresenol, yr hon tra yn cydnabod ha.wl y Cenedlaethohvyr i Ymreolaeth a than fanteil diwygiad yn hyrwyddo deddfwr- iaeth o nodwedd yspeilgar parthed trwydsledau a throthiant tir, na chais leddfu adfyd y rhai di- waith, nac adfer ymddiriedaeth mewn masnach, eithr gyda llygaid agored a lyna wrth gynllun i leihau y Liynges a'r Fyddin, ar adeg pan y mae ein bodolaeth oenedlaethol yn hawlio emddiffyn- iad effeithiol." Eiliodd Mr D. Morgan James mewn araeth Gymraeg hyawdl, gan sylwi yn benaf ar bwnc Diwygiad ToHawl. Mabwysiadwyd y penJerfyniad gyda brwdfrvd- edd. Cynygiwyd ac eiliwyd diolch cynes i'r siarad-" wyr gan Mr Lloyd Carter a Mr Alfred Richards* Mr Lloyd Hughes agynygiodd ddiolch i'r Llywydd, ao eiliwyd g~an Mr Richard Thomas, y ddau yn rhoddi teyrnged uchel i ym roddi ad y Milwriad Piatt er budd y blaid. Caed detholion cerddorol chwaethus, ac vr oedd y neuadd wedi ei haddurno yn deg iawn.

Cymdeithas Geidwadol Gweithwyr- Bangor. GWLEDD YN Y CASTLE HOTEL. Yn y Castle Hotel, Bangor, nos Lun, llywydd- ai Mr H. C. Vincent (y Maer) dros wledd Iwydd. ianus i ddathlu Gwyl y FriaJlen. Cynygiwyd llwnodestyn "Y Galluoedd Yniherodrol" gan Mr Rumsey Williams, ac eiliwyd gan Scrgt.-Major John Roberts. Cyflwynwyd "Coffa anfarwol Ar- glwydd Beaconsfield" gan Mr T. W. Trevor, gan dalu gwarogaeth uchel i'w fywyd a'i ddylan- wad. Mr M'Michan, cadeirydd Clwu Ceidwad- 01 Glanadda, a gynygiodd "Yr Achos Ceidwad- 0.1 ac Undebol," ac atebwyd gan Mr C. B- Macadam. Mr Ivor Pryoe a gynygiodd "Y Gadeirydd," ac wrtih eilio .^ylwodd Mr Efllis Edwards ar waith rhagorol Mr Vincent ar y Cynghor Sirol. Credai mai camgymeriad y blaid yn y gorphenol oedd peidio rnabwysiadu bonedd- wyr fel Mr Vincent yn ymgeiewyr Seneddol. Cydnabyddodd Mr Vincent, ac anrhydeddwyd y llwncdestyn gyda brwdfrydedd.

CYFARFOD MAWR YN MANGOR. ARAETH GAN MISS DOUGLAS- PENNANT. Ymgynuliodd tyrfa fawr i'r Penrhyn Hall, Bangor, nos Fawrth, i gyfarfod a drefnasid gan Glwb Ceidwadol y Gweithwyr. Rhoed gwran- dawiad astud i'r areithiau effeithiol a draddod- wyd, a sicr y gedy'r cyfarfod ei ol ac yr erya ei ddylanwad ar y blaid yn y ddinas. Addurnwyd y llwyfan yn chwaethus gyda phlanhigion o erddi Castell y Penrhyn. Ar y llwyfan oeid y Milwriad Henry Platt, C.B., Mrs Platt, Deon Bangor, Parch F. P. Wat- kin Davies, Parch T. Lewis Jones, Mr Lloyd Priestley, Miss Hughes, Bryn Menai; Mr T. W. Trevor, Mr M. E. Nee (ysgrifenydd v Gyra- deithas Geidwadol Sirol), Mr W. O. Clarke, Mr Ivor Pryce, Miss Pope, ac eraill. Llywydcbd gan yr Anrhyd. Violet Daugias- Pennant, i'r hon y rhoed derbyniad nododig o gynhes pan gocJedd i ddarllen flythyrau yn dat- gan gofid am eu habsenoldeb oddiwrth Arglwydd ac Arglwyddes Penrhyn, Milwriad Syr T. H. Marshall, C.B., Mr H C. Vincent, Canon Fair- child, Capten N. P. Stewart, a Mr Morgan James. Yn ei haraeth o'r gadair sylwodd Miss DOUGLAS-PENNANT mai pleser mawr iddi oedd cyfarfod cynifer o Undebwyr Bangor. Nis gallai neb a edrychai o amgylch y doif fawr yn y neuadd haeru fod y blaid Undebol ar ddar- fod am tiani yn Mangor (cymeradwyaeth). Tybiai fod yr enw Undebol yn apelio gyda grym arbenig at bawb oedd yn wladgarwyr (cymerad- wyaeth). Ystyr Undebaeth oedd cyd-gvsvlltu neu gyd-weithredu; gweithio yagwydd wrth ysgwyclcl dros yr achos a dybicnt oedd" yn iawn, ac yn sicr y gred fod yr achos yn iawn oedd yn rhoddi grym yn eu gweithredoedd. Yn ber.^on- 01, teimlai yn falch fod Undebwyr yn y lleiafrif, canyi rhaid oedd i lciafrsf bob amser frwvdro dros eu bodolaoth, ac wrth frwydro y canfvddant Pwy oedd eu gwir gyfeillion 'a'u gwir elvnion (clywch, clywch). Dangosai proliad fod y'blaid gyda mwyafrif mawr yn myned rhagddi yn hapus, ond yn sydyn deuai dydd v eyfrif" a clieid nad oedd y blaid gadarned ag y dychmygid. "Nid wyf fi fy hunan," meddai'r for^ddiges* "vn tybio am eiliad fod yr achos Undebo' yn Sir Gaernarfon yn farw ac wedi ei gladdu, ac yr wvf yn hollol sicr y geliir gwneud llawer rhagor nag a wnaed unwaith y daw Undcbwyr yn ymwylxxf- ol o'u g&llu (cymeradwyaeth). Deallaf fod y cyfarfod heno wedi ei hyrwyddo gan Glvbiau Ceidwadol ac Undebol Bangor, ac y mae'r Mil- wriad Piatt yn fy adgofio nad gwiw i mi adael allan y merched (cyineradwyaeih). Gallaf at-b dros y merched, ac os bydd i chwi y dynion ond allan y merched (cyineradwyaeih). Gallaf at-b dros y merched, ac Os bydd i chwi y dynion ond rhoddi esiampl dda. i ni ni a wnawn ein goreu i'ch dilyn (cymeradwyaeth). Dywedir yn fynych fod merched yn anghofio petbau, ein bod Vl1 gwneud addewidion heb eu cyflawni, ao y mae hyny yn fy adgofio o stori am ddyn i'r hwn pan fu farw ei wraig y gofvnwyd "a oedd am godi colofn er cof am Jane?" "Diar anwyl, nag wyf," oedd yr ateb, achos 'doedd gan Jaiie druan ddim ccf." Bydd i Gymdeit.has Merched Undebol Bangor gofio en haddewidion a'ch dilyn yn mha waith bynag y. dangosweh i ni fod anghen ei wneud. Ac oni allwn wneud ilawer mwy nag a wnawn i ddysgu y cyhoedd? GaIlwn, mi dybiwn, alw mwy 0 aylw i'n hegwyddoricil "Ond," meddai riiywtm, "gwaith y Llywoaraeili yw pasio mesurau. Hoffwn ofyn un oweatiwa i'r etbolwyr, Pwy sy'n ethol y Llywodraeth ? Al nid chwi, yr etholwyr, sydd yn etbol y Llywodh> aeth? «o ai ni thybiwen y dylech fod yn bear- ffaith sicr eich bod yn rhodai y budd cenedt aethol yn y dwylaw goreu a dyogelaf? NI ddylid fod yn ddibris yn nghylch yr Ymddiriedlo aeth gyhooddus; rhaid peidio rhoddi ein rhag. olygon ymherodrol yn nwylaw y thai sydd yk debyg o chwareu gyda hwy. Yr ydym wedi caal gwers dda gyda'r cyffro yn nglyn a'r "DreacU noughts" yn ddiweddar. Ai ni welaom y, Trefedigaethau, er gwaethaf y modd yr yum ddygwyd atynt yn y Gynadledd Drefedigaeth4 yn pi-ofi eto a'u teyrngarwch i Undebiaeth trwy gynyg belpu y fam-wlad i amddiffyn ei glenyddr (cymeradwyaeth). Hoffwn ofyn dau gwestiwA arall i'r etholwyr? A ydym yn foddlawn ar 7f hyn sy'n cael ei wneud gan y Llywodraeth bres- enol? (Liais: "Nag ydym"). Daeth y Llywodr- aeth hon i awdurdod ar bwys llawer iawn o addewidion, a pha faint o honynt aydd wedi ea cyfta wni? Beth am ddiffyg gw-aith-yr haini sy'n ymdaenu dros y wlad? Nis gailwn oddaf J syniad na wnaed dim i geisio gwella y dyoddef- aint. Nis g&llir gwella yr naint bwn gya» chj-ffur o botel. Y mae yn gwe&tiwn eang, gellir gwneud llawer i wella pethau trwy wells Deddf y Tramorwyr, Deddf y Tlodion, Deddf ir Crwydriaid, a lluaws eraill o faterion rhy luosoff i'w henwi. Dyna Ddiwygiad ToUawl hefyd and ni wnaiff y Llywodraeth hyd yn nod ei ystyried. Os na fyddai yn feddyginiaeth lwyr, byddai i Ddiwygiad Tollawl gynorthwyo i leddfu y rhai diwaith. A raid i ni oddef yn llawer hwy yr olygfa o weled defnyddiau goreu gwlad ar fin ilwgu ac yn suddo'n ddyfnach, ddyfnach? Yr wyf wedi gofyn dau gwestiwn, ac yr wyf yn deisyf arnoch fel etholwyr eu hystyried (cymerad- wyaeth). Mr BOYD CARPENTER a ddywedai fod Rhyddfrydwyr bob amser eisteu rhywbeth am ddim. Dyna pam yr oedd amynt eisieu Dad- gysylltiad. Nid oedd y fath beth ag Eglwys Gymreig. Daet.h o Loegr pan y pendeifynodd Lloegr gadw trefn yn Nghymru, ac yr oedd IJoegr yn bwriadu cadw trefn yno am rai blyo- yddoedd eto. Haerid mai Eglwys farw oedd yr Eglwys yn Nghymru. Dangosodd trwy ffigyraa hyaw<ll "gymaint fu cynydd yr Eglwys mewn aelodaetli a chyllid. Gan gyfeirio at Ddiwygiad Tollawl, rhoes ffigyrau i d-dangos fod Masnach Rydd yn fethiant. Talai y wlad hon 30s v i>en mewn trethi ar ymborth, aceto ymffrostiai Mas- nachwyr Rhydd mewn bwrdd brecwast rhad! Yn Germani talent lai o 128 5c nag yn L!oegr, ac yn yr Unol Daleithiau dros 14s yn lld5. Os byth y clywent fod diwygiad tollawl yn tybio trethiant defnyddiau amrwd, gallent dystio mai anwiredd ydoedd- Y Milwriad PLATT, C.B., a dderbyniwyd yn wresog, a sylwodd ar yr angen hanfodol i gadw y Llynges yn effeithiol, canys ar hyny y dibynai y sicrwydd am gyflenwad ymborth y wlad- Mr W. PRICE SMITH a gynygiodd bleidlaij o ddiolchgarwch cynes i Mr Boyd Carpenter am ei anerchiad ac i Miss Violet Douglas-Pennant am lywyddu (cymeradwyaeth). Eiliodd Mr W. ELLIS EDWARDS, Glanadda, a mabwysiadwyd. C'ydnabyddod y ddau, ac felly terfynwyd cyfar- fod nodedig o hvyddianus.

Cynghor Gwledig Lleyn. Dydd Mercher cynhaliwyd y Cynghor hwa, Mr W. E Williams yn y gadair. Costiodd adgyw&irio y ffyrdd y mis diweddaf 147p. PENODIADAU. Aii-etholwyd Mri W. È. Williams yn gadeir- ydd, a J R- Jokm yn is-gadcirydd; a'r Mri J. T. Jones a J. F. Roberts yh gynrychiolwyr ar y Cyd-Bwyllgor Techydol. PONT AFON YR HEN FELIN. Yn ol llythyr dderbyniwyd oddiwrth Gynghor Plwyf y Rhiw, yr oedd pi wyf y Rhiw a phhyyf Llanfaelrhys yn barod i gyd-ddwyn rhan o'r goat o wneud pont dros afon yr Hen Felin, a derbya amcan-gyfrif y Cynghor Dosbarth. Mr J. F. Roberts: Yr wyf yn cynyg fod i'r mater fyned i Bwyllgor y Ffyrdd. Mr J. Hughes Parry: Mae genym bontydd ereill eisieu eu gwneud cyn hon, ac yr ydwyf yn cynyg gohirio y mater. Mr R. O. Roberts gefnogodd. Mri J. R. Jones a David Jones, BrynodoL ddywedasant- fod y Cynghor wedi pasio i wneud y bont eisoes, ac yr oedd y gost wedi ei chyfrif yn y dreth- Trwy fwyafrif pasiwyd gwneud y bont. FFEIRIAU. Gofynai Cynghor Pwllheli am farn y Cvnghot hwn ar y priodoldeb.o gynal ffeiriau y dref ar ddydd iau penodol. Mr J. R. Jones siaradodd yn erbyn newid 11 amser. Gohiriwyd y mater. PENODIAD. Gofynodd tri am y swydd o adgy weirio y ffyrdd yn nosbarth Edeyrn. Darllenwyd cu tystysgrif- au, ond dywedodd y Cadeirydd y buasai yn well ganddo ef glywed y cynghorwyr yn cynyg yr ymgeiswyr ac yn siarad o'u tu, olierwydd nid oedd ysgrifenwyr tystysgrifau yn gyfrifol i neb x pryd yr oedd y cynghwwyr. Etholwyd Mr H. Roberts, Edeyrn.

Undeb Bangor a Beaumaris. NEWID CADEIRYDD AR OL 25 MLYNEDD. Mewn cyfarfod o warcheidwaid yr Undeb uclJod ddydd Gwener, cynygiodd Mr John Ro- berts, BangOT"etholia.d y Parch W. Morgan, St. Anne's, Bethesda, yn gadeirydd am y flwyddyn ddyfodol. Eiliodd Mr Joseph Davres, Bangor. Mr Robert Hughes, Hanfairfechan, a gynyg- iodd ad-etholiad Mr Hugh Thomas, Beaiiinans, yr hwn oedd wedi llajiw'r gadair er's 25 mlynedd. Pleidlcdsiwyd fel y canlyn: Parch W. Morgan 22, Mir Hugh Thomas 15. Wrth gymerycl y gadair, cynygiodd Mr Mor- gan bleidlais gynes o ddiolohgarwoh i Mr Tho- mas, ac unodd Mr John Roberts a Mr Joseph Daviea i roddi teyrnged o fawl i'r cyn-gadeirydd am ei wasanaeth yn ystod yr lioll flynydolau y bu'n giveinyddu y swydd.

Marwolaeth y Parch. J. A. Howell. MAB Y DIWEDDAR DEON HOWELL (LLAWDDEN). Yn Llundain, dydd Linn, bu farw y Parch J. A. Howell, gynt o Betimaenmawr, ac wedi hyny Fioer Eglwys St. Be-d-e. Sefton Park, Ijerpwl. Mab oedd efe i'r diweddar Hybarcdi Ddeon flowoll (Llawddcn). Cynierth yr angladd le ddydd Iau yn mynwent D.vygyfyk-hi, ac yn mhlith y galarwjrr yr oedd Major Howell a Mr Tudor Howell (cyn-aelod dros Fwrdeisdre-fi Sir Ddinbych) (brodyr), ei ddwy ohW2r. Mrs Prothc-roo (gwedd-w yr Arch- ddiacon Protlierce), a Mrs Thomas, Boniba., ei woddw a'i tliad, Can-on Royds, Penmaenmawr, a'i gander, y Parch J, Howell, ficer Eglwys yr Holl oomt., Derby Yx oodd y gwasanaeth yn gorawl a gweinyddwyd gan y Canon David Jones, Penmaenmawr, y ddau gur ad, Parolin J Richards, a T. D. Jerries, Parch J F. Rees, ficer Llanrlios; a'r Paroh Mr Wilkinson, curad St. liede's Lerpwl. Ceid wardeniaid ac amryw aelodau St. Bede's yn bresenol, a lluaws o blwy- folion Pciirnaensnawr.

To-day is the proper time ta try "GLOBE" Metal Polish. Then you will realise how much hard work is saved. And it gives such a shine- brilliant and lasting. But see that it io "GLOBE". In PASTE and LIQUID. Paste in I d., 2d., 4d., and larger tin*. Liquid in 2d., 6d., and If-, and larger cans. Dealers and Stofw e*erywktn»