Y Negesydd

LLINELLAU OLAF TUDNO. I Treiddiodd dwysder trwy filoedd o galonau pan glywyd y newydd am farwolaeth gynar y bardd enwog uchod. Yr oedd o ran ei feddyliau yn goeth, ei awen yn ddisglaer, ac y mae Cymru dan rwymau iddo am yr hyn a wnaeth i gyf- oethogi ei llenyddiaeth. Gweithiodd yn galed, fel y rhoddodd ei natur i ffordd, ac oherwydd afiechyd ymneillduodd o guradiaeth Llanrwst ddwy flynedd yn ol. Bythefnos cyn marw cyf- ansoddodd y penillion teimladwy a ganlyn :— Mae arnaf eisiau marw, Er mwyn i mi gael byw Y bywyd purach hwnw, A guddiwyd yn fy Nuw, Mae arnaf chwant ymddatod, Er mwyn bod gyda Christ, Lie nad oes neb mewn trallod, Lie nad oes neb yn drist. Mae arnaf eisieu marw, Ond 0 mae arnaf ofn, Yr ymchwydd rhyfedd hwnw, Wrth groesi'r afon ddofn, H Mae'm dwylaw'n estynedig H I geisio teimlo llaw H Fy Ngheidwad Bendigedig H A'm dwg i'r ochr draw. H Mae arnaf eisiau marw, H I ddiafol, cnawd a'r byd, H Fel byddo marw'n elw, H Y Nefoedd ar ei hyd. H Mae arnaf eisiau marw, H Er mwyn i mi gael byw H Y bywyd purach hwnw, H A guddiwyd yn fy Nuw. H

ESGAIRGEILIOG. I Cynhaliwyd Cyfarfod Dirwestol yn y lie H uchod nos Sadwrn, Mai 25am, pryd y cymer- H wyd y gadair gan Mr. J. Williams, C.P., I Rhiwawel, ac yr anerchwyd y cyfarfod gan H Mrs. Gwyneth Vaughan. Drwg genym na I fuasai mwy yn bresenol yn gwrando ar j r I anerchiad rhagorol a gawsom gan y foneddiges H hen. Y mae yn gwneyd ymdrech i sefydlu H Cymdeithas Ddirwestol y merched yn y manau ■ y mae yn ymweled a hwy. H

CRAIG Y 'DERYN. GAX Y PARCH. EVAN EVANS (Icuan BrydyddSir). Ganwyd y bardd hwn yn Cynhawdrcf, Plwyf Lledrod, Sir Aberteifi, yn y flwyddyn 1730. Der- byniodd ei addysg yn Ystrad Meurig a Ilhydycliain, a bu yn gurad yn Towyn (Meirionydd), Llanberis, Llaiillechid, a Llanfair Talhaiarn. Yr oedd Ieuan Brydydd Hir yn Gymro gwladgarol, yn elyn anghymodlawn i'r arferiad o lanw pwlpudau yr Eglwys Sefydledig yn Nghymru gyda dynion na fedrent Gymraeg, yr hyn yn ddiau a'i cadwodd rhag derbyn y dyrchafiad eglwysig a deilyngai ei dalentau. Yr oedd yn fardd rhagorol. Coleddid syniadau uchel am dano fel bardd a lienor gan Lewis Morris a Goronwy Owain. Cylioeddodd amryw weithiau barddonol yn y Gymraeg, Saesneg, a'r Lladinaeg, ynghyd a chyfrolau o bregethau a gyfieithiwyd o eiddo Tillotson, Doddridge, ac eraill. Ond fel hynafiaethydd Cymrcig yr cnwog- odd ei hun fwyaf. I'r diben o goleddu a myfyrio llenyddiaeth Gymreig, ymwelodd a'r rhan fwyaf o lyfrgelloedd Cymru, a threuliodd lawer o amser i adysgrifenu hen gofnodion Cymreig. Rhoddwyd cynorthwy arianol iddo i'r amcan hwn gan Syr Watkin W. Wynn, Dr. Warren, Esgob Bangor, a Paul Panton, Ysw., o'r Plas Gwyn, yn Sir Fon. Aeth ei holl gasgliad yn cynwys dros gant o gyfrolau i lyfrgell y Plas Gwyn, ac y maent yn meddiant y teulu eto. Bu farw yn Cynhawdref, lie ei enedigaeth, yn Awst, 1789. Bryn yr aderyn ar diroedd,—uchel lachaf dan y nefoedd Caer gynt yn y creigiau oedd I filwyr mewn rhyfeloedd. Maen' weithian yma'n nythu,—man adar Mwyn ydynt yn canu Clywir lais y claiar lu, Yn diddan gyhydeddu. Mae'r vran ar aran ar oror,—y graig Yn groew yn eu tymhor Unan' yn y gin i'n gor Peraidd yw llais pob puror. Hedyddion mwynion uwch mynydd,—sein- Yn gysonol beunydd [iant Wi! o'r sain goelvain gelvydd Mwyn yw y don yn min dydd. Clywch ddethol siriol fesurau,—mwyn Man adar y creigiau [ydynt Eu hacen vry a' u can frau, Pencerdd nis gwyr eu pynciau. Miwsig sydd ddiddig i ddyn-naturiol Z, Yw Cantorion Telyn; Melusach, rhyddach er hyn, Yw d'araith, Graig y Deryn

FY NEGES. Honaf groniclo hanes-dwndwr byd, Dondio'r bai a'i ormes, Codi fry y llu, er lies, Anogawl yw fy neges. —Y NEGESYDD.

ANERCII. WRTH gyflwyno i ffafr y cyhoedd y newyddiadur diweddaraf hwn, nid ydym yn meddwl am iddo gymeryd lie un newyddiadur arall; ond yn hytrach gyflawni angen yr ydym yn credu sydd yn bod, am gofnodydd digwyddiadau a helyntion mewn rhanau helaeth lie y mae siroedd Meirion a Maldwyn yn cyd-derfynu, a'r cymydogaethau oddi- amgylch. Nis gall newyddiaduron cyffredinol roddi'r newyddion o bob phvyf y disgwylir eu cael. Y mae dydd- ordeb ychwanegol yn cael ei deimlo yn amgylchiadau y naill a'r Hall o'r cyd-blwyfolion, ac y mae rhif y dar- llenwyr mewn tref a gwlad yn cynyddu yn barhaus. Y mae sefydliad y Cynghorau Plwyf- ol a Dosbarthiadol, yn sicr, ond eu hiawn arfer, o adnewyddu gwyneb cymdeithas deffroant y dealltwriaeth, dygant fwy o gydraddoldeb yn sefyllfa y bobl, ac ymlidiant lawer o'r tlodi, yr afiechyd, a'r darostyngiad y mae lliaws yn dioddef danynt. Bydd cofnodiad o weithrediadau y Cynghorau hyn yn fanteisiol, ac yn symbyliad i'r naill a'r llall o honynt ragori. Mae sefydliadau addysgol y wlad hefyd ar gynydd, a bwriadwn roddi adroddiadau cyflawn am danynt. Mor bell ag yr ymdrinir a gwleid- yddiaeth, bydd y cyhoeddiad hwn yn Rhyddfrydig o'r diwyg diweddaraf, am y credwn mai Rhyddfrydwyr yw creawdwyr diwygiaclau a gwelliantau y byd. Pleidia raglen y blaid Rydd- frydig, yn enwedig y rhan hono sydd yn dal cysylltiad a Chymru, ac felly gwresog bleidia amcanion Cyngrhair Cenedlaethol Cymru Fydd. Hawlia gyfiawnder i Gymru ar dir cenedlaeth- oldeb, am ein bod yn wahanol mewn iaith, ffurf o grefydd, traddodiadau ac anghenion, i genedl y Saeson, ac y dylem gael triniaeth wahanol. Gofyn- ir genym am ddeddfau cyfiawn a theg yn tarddu o ewyllys y genedl fydd yn gorwedd yn esmwyth ar 5sgwyddau pob rhan o'r boblogaeth, dros i hyny gael ei sicrhau drwy hunanlywodraeth hollol ar amgylchiadau cartrefol, mewn Senedd o'n pobl ein hunain, ac o fewn terfynau y Dywysogaeth. Gobeithiwn y bydd y papyr yn deilwng o gefnogaeth y gweithiwr, y masnachwr, yr amaethwr, a dosbarth- iadau eraill, a thuag at hyn ymdrechwn ei gyflenwi a newyddion lleol y cylch. Blaen-ddiolchwn i'n gohebwyr am ein cynorthwyo yn y rhan yma, yr hyn, yn benaf, sydd mewn golwg genym, sef darparu newyddion prydlawn a dydd- orol o'r holl ardaloedd. Y DIWEDDAE ME. DAVID EVANS, CEMMES. Yn marwolaeth Mr. David Evans collwyd gwladwr effro a goleuedig, a christion gloeyw a defnyddiol, ac erys ei goffadwriaeth yn symbyliad i ddaioni am lawer o amser. Mab ieuangaf ydoedd i Mr. Rowland Evans, Braichllwyd, Dinas Mawddwy, a phriododd chwaer iddo y bardd cadeiriol Tafolog. Derbyniodd ei addysg yn Ysgol Frytanaidd Cemmes. Pan yn bymtheg oed prentisiwyd ef yn y Crown Shop, Dref- newydd, lie yr arhosodd am 9 mlynedd. Yna ymfudodd i Manchester. Bu yno yn trafaelio dros y firm adllabycldus Mri. J. F. & H. Roberts, ac wed'yn symudodd i Lundain. Tua 30 mlynedd yn ol dychwelodd i'w hen gartref; priododd ferch y diweddar Mr. John Parry, masnachwr parchus, yr hwn a gadwai siop yn Cemmes, ac ymunodd ag ef yn y fasnach. Collodd ei wraig ymhen ychydig flynyddau wed'yn. Ail briododd a Miss Davies, chwaer y diweddar Mynyddog, yr hon sydd yn awr wedi ei gadael yn unig, ac mewn tristwch ar ei ol. Heblaw cario allan fasnach lwyddianus, ymgymerodd Mr. Evans a llesoli ei ardal trwy lawer o symudiadau daionus yn gre- fyddol, cymdeithasol, a gwleidyddol. Yr oedd yn flaenor gyda'r Methodistiaid Calfin- aidd yn Cemmes, yn dda i'r achos ymhob dull, ac yn bur ddeheuig gyda threfniadau ac arholi yr Ysgol Sul a'r Cyfarfodydd Ysgolion. Rhoddodd lOOp. yn ei ewyllys at ddiddyledu y capel. Cydnabyddwyd ei sel mewn gwaith crefyddol yn ei benodiad i wahanol swyddau gan Gyfarfod Misol Tre- faldwyn U chaf, a bu yn gynrychiolydd y Cyfarfod Misol i Grymanfa y Gogledd amryw weitliiau. Yr oedd yn ddirwestwr o'i febyd. Ni chollai gyfieusdra i bleidio'r achos hwn ymhob modd, gartref ac oddicartref. Cym- erodd ddyddordeb neillduol yn ffurfiad Cymdeithas Ddirwestol Maldwyn. Efe oedd prif ysgogydd ffurfiad Darllenfa yn Cemmes, yr hon fu'n fanteisiol i weithwyr amaeth- yddol ac ieuenctyd eraill y rhan yma o'r wlad. Fel gwleidyddwr, yr oedd yn Ehyddfryd- wr cadarn. Yr oodd felly o argyhoeddiad barn. Carai y gwir, a chyda meddwl annibynol a diwylliedig, chwiliai am dano, a phan y cai ef, yr oedd ganddo ddigon. o wroldeb a phenderfyniad i'w gario allan. Efe oedd arweinydd y Blaid Byddfrydig yn y rhon hon o'r sir. Yr oedd o'r dechreu yn gefnogydd cryf i Mr. Stuart Hendel, a chym- erodd ran bwysig yn ei ddychweliad éy tri thro y bu o flaen. yr etholaeth. Siaradodd yn fynych drosto yn ei gartref a'r plwyfydd cyfagos. Cyfranogai yn syniadau y bonedd- wr hwn ar gwestiynau cenedlaethol a gwleidyddol, ac yn neillduol ar Ddadgysyllt- iad yr Eglwys. Dilynai gyda dyddordeb y camrau diweddar yn y symudiad hwn. Gymaint oedd ei gyfeillgarwch a Mr. Rendel fel y gwahoddwyd ef i briodas Miss Rendel a Mr. Henry Gladstone. Yr oedd yr un inor gefnogol i ymgeisiaeth Mr. Humphreys- Owen, A.S. Pan basiwyd Deddf Llywodraeth Leol 1888, ymgeisiodd fel Rhyddfrydwr am aelodaeth yn Nghyngor Sirol Maldwyn dros blwyfydd Cemmes a Llanwrin, yn erbyn Mr. Edward Hughes, cadeirydd Bwrdd Gwar- cheidwaid Machynlleth, yr hwn a orchfygodd drwy fwyafrif o 23, er fod y boneddwr hwnw yn cael ei gefnogi gan rai Ymneilldu- wyr. Yn yr etholiad diweddaf, aeth y gyn- rychiolaeth ysywaeth i ran y Toriaid. Hyd nes y gorfuwyd ef gan afiechyd, mynychai yn rheolaidd y Cynghor Sirol, a pherchid ef ynddo gan bob plaid ar gyfrif ei uniondeb a'i degwch. Rhoddai ei bleidlais dros yr hyn fyddai yn nghyfeiriad diwygiad a chynydd. Etholwyd ef ar amryw bwyll- gorau, ac yn eu plith Bwyllgor yr Hedd- geidwaid, ac ar bob un o honynt yr oedd yn aelod defnyddiol. Un o'r materion y cymerodd ddyddordeb arbenig ynddo oedd achos addysg. Bu am lawer o flynyddau yn ymddiriedolwr a rheolwr Ysgol Frytanaidd Cemmes, ac yr oedd yn alluog i farnu gwerth eyfundrefn dda o addysg ganolraddol. Gellir barnu y dyddordeb a deimlai mewn addysg oddiwrth y ffaith iddo pan yn beryglus wael ei iechyd drafaelio i gyfarfodydd pwyllgor Ysgol Ganolraddol Machynlleth. Er na chafodd ond yehydig o fanteision addysg ei hun, treuliai ei oriau hamddenol mewn hunan- ddiwylliant, yr hyn a'i cymhwysai i fod o wasanaeth yn ffurfiad y gyfundrefn addysgol o dan y trefniadau diweddar. Pan godwyd nifer ar y fainc ynadol yn ddiweddar, yr oedd disgwyliad cyffredinol y buasai ef yn un o honynt; ond fel arall y bu, yr hyn a barodd siomedigaeth i'r sir. Nid oedd dadl am ei gymhwysder i'r swydd. Yr oedd yn hyddysg dros ben mewn mater- ion cyfreithiol, ac elai llawer o bobl yr ardal i ymgynghori ag ef yn hytrach na myned at gyfreithiwr. Nid oedd Mr. Evans un amser yn gryf ei iechyd, a thua 2 flynedd yn ol ymaflodd afiechyd angeuol ynddo, a chafodd gystudd maith a phoenus, yr hwn a ddioddefodd yn dawel, a gorphenodd ei yrfa Rhagfyr 27ain, 1894, yn 61 mlwydd oed. Claddwyd ef yn mynwent y capel, Ionawr laf. Yr oedd tyrfa fawr o bell ac agos yn talu y gym- wynas olaf iddo. Gwasanaethwyd wrth y ty gan y Parch. W. Williams, Mallwyd. Cychwynwyd yn orymdaith, yn cael ei blaen- ori gan y gweinidogion, y blaenoriaid, a'r Cynghor Plwyfol, a chariwyd y corff gan bedwar o'r blaenoriaid o'r ty i'r capel. Cynhaliwyd y gwasanaeth gan y Parchn. Evan Evans, Dylife; W. S. Jones, M.A., Machynlleth; J. Jones (A.), Machynlleth; Dr. Griffith Parry, Carno; T. Ffoulkes Roberts, Machynlleth; R. 0. Evans (A.), Samah, ac eraill. Siaradwyd ar werth ei fywyd a'i waith, ei gydwybodolrwydd a'i burdeb, mewn byd ac eglwys. Dywedwyd mai nid yn ami yr oedd y fath gydgyfarfyddiad gallu i'w gael, na'i fwy mewn amrywiol gyfeir- iadau yn cael ei gymeryd i'r bedd. Anog- wyd i ddeuparth o'i ysbryd ddisgyn ar liaws i lenwi y lie gwag a adawodd ar ei ol. Gwasanaethwyd ar lan y bedd gan y Parch. D. Lloyd Jones, M.A., Llandinam, trwy ddarllen a gweddio, a chanwyd yr emyn: "Bydd myrdd o ryfeddodau," &c.

CYNRYCHIOLAETH BWRDEISDREFI MALDWYN. Cynhaliwyd cyfarfod o gynrychiolwyr y Blaid Ryddfrydig yn Mwrdeisdrefi Maldwyn yn y Drefnewydd i ystyried y cwestiwn o ddewis ymgeisydd y blaid, mewn canlyniad i farwol- aeth Mr. Willans, Dolforgan. Daeth cynull- iad da ynghyd o'r holl drefi. Dewiswyd Mr. C. R. Jones, Llanfyllin, yn gadeirydd. Ad- roddodd Mr. Hugh Lewis ei ymweliad ef a Mr. R. Lloyd gyda Mr. T. E. Ellis, ac mewn can- lyniad y mae Mr. Owen Philipps, brawd Mr. Wynford Philipps, wedi cydsynio i roddi ei enw o flaen y Cynghor. 'Ar ol trafodaeth faith cytunwyd i wahodd Mr. Owen Philipps i gyf- arfod y Cynghor. Y mae o blaid Dadgysylliad ac Ymreolaeth i'r Iwerddon. Mae Mr. Owen Philipps yn fab i'r Parch. Syr James E. Philipps, deuddegfed barwn Picton, Sir Benfro, yn awr ficer Warminster, yr hwn sydd aelod blaenllaw o Undeb yr Eglwys Rydd. Am lawer o flynyddau yr oedd Mr. Owen Philipps yn aelod gweithgar o'r Eighty Club. Mae yn berchenog llongau, ac ynad heddwch dros ddinas Glasgow. Cafodd ei wahodd fel ym- geisydd dros leoedd tua allan i Gymru, ond am ei fod er's amryw flynyddau yn cymeryd dydd- ordeb arbenig mewn cwestiynau Cymreig, gwell ganddo ymladd am sedd yn Nghymru.

Jldgofion am Morris, GAN Y PARCH. EVAN JONES, CAERNARFON. I. Er i mi gael fy magu yn Esgairgoch, yn yn agos i Bennal, ac o fewn saith neu wyth milldir i Gorris; a byw ar ol hyny yn Mach- ynlleth, o fewn rhyw bum milldir; yr oedd rywbryd yn nhymor fy mhrentisiaeth fel ar- graffydd gyda Mr. Adam Evans cyn i mi erioed fyned yno. A chofiaf yn dda sut y daeth hyny oddiamgylch. Yr oedd chwarelwyr Corris ac Aberlle- fenni yn ddiarebol am eu zel ddirwestol. Pan oedd ardaloedd eraill wedi hen oeri a diffrwytho, yr oeddynt hwy yn dal yn danllyd a gweithgar o hyd. Felly, ryw brydnawn Sadwrn daethant i lawr yn llu banerog i Fachynlleth, dan orymdeithio a chanu nes codi'r holl dref allan ar eu hoi. Dyma y tro cyntaf i mi weled Wmffre Dafydd yn fywyd o'i goryn i'w sawdl; William Evans y canwr gyda'i wynebpryd pruddaidd a'i lais cryf; a Hugh Roberts y pregethwr yn dan a brwdfrydedd i gyd. Gwnaeth eu dyfod- iad gymaint o argraff ar y dref, fel y cych- wynwyd yr achos dirwestol yno o'r newydd, a phenderfynwyd ffurfio gorymdaith i fyned i Gorris i'r Wyl gynhelir yno bob Dydd Ian Dyrchafael hyd yn awr. Ac yn eu mysg aethym inau. Yehydig yr wyf yn gofio o'r wyl na dim arall. Yr wyf yn cofio yn dda mor siomed- ig oeddwn wrth weled Corris. Wrth weled y Uu yn dyfod i Machynlleth, yr oeddwn yn disgwyl cael y lie yn fawr a phwysig. Yn lie hyny nid oedd yno ond ychydig iawn 0, dai, ar rhai hyny yn llwydion a chyfiredin. Hyd yr wyf yn cofio nid oedd yno nemawr ond y Braichgoch, y Tynewydd, ac ychydig o dai yn Nolybont, capel neu ddau, a dwy dafarn. Nid oedd yno yr un garreg o'r tai mawrion a theg sydd yno yn awr. Yn Rehoboth yr oedd yr wyl yn cael ei chynal. Nid wyf yn cofio pwy oedd y siar- adwyr, oddieithr y Parch. William Hughes, Llanrwst, yr hwn a aeth ar ol hyny i'r America. Nid wyf yn cofio yr un gair a ddywedodd; ond gadawodd argraff ar fy meddwl ei fod yr ymresymwr goreu a glywais erioed. Yr wyf yn cofio hefyd am Wmffre Dafydd yn hela y bobl ddieithr i'r Babell i gael bwyd. Yno y bum inau, ac yr oeddwn yn teimlo yn ddiolchgar o galon i gyfeillion Corris am eu gofal. Wrth ddychwelyd adref i Fachynlleth o'r wyl y noswaith hono, pwy ddaeth allan i wyneb yr orymdaith o'r Skinner's Arms ond John Micah—yn feddw fawr-dan waeddi y mynai efe gwrw tra daliai wrth ei gilydd. Mawr oedd y gwaradwydd; ond daeth John Micah ar ol hyny, ac am y rhan ddiweddaf o'i oes faith yn ddirwestwr trwyadl, yn un o golofnau yr achos, ac yn un o'r engreifftiau penaf o allu a dylanwad dirwest. Ymhen enyd aethum eilwaith i Gorris. Y tro hwn yn hollol wrthyf fy hun, cyn cyhoeddi fy Narlundraeth o Fachynlleth a'r amgylchoedd. Yr oedd fy ngalwedigaeth yn fy nghadw yn gartrefol iawn; ond cyn ysgrifenu y Darlundraeth, penderfynais ymweled a phob lie hyd y gallwn, a gwnaethum hyny. Yr wyf yn cofio yn dda i mi gerdded i Dalyllyn, ac i Aberllefenni, a'r ochr arall i'r afon Dnlas yn fy ol. Taith faith a blin, ond talodd yn dda. Aeth blynyddoedd lawer heibio cyn i mi weled Corris drachefn. Yr wyf yn meddwl mai yn 1862 yr ydoedd. Erbyn hyn yr oeddwn yn bregethwr; ond fel beirniad mewn cyfarfod llenyddol yr oeddwn yno y tro hwn. A'r pryd hwnw y gwelais Mr. Griffith Ellis gyntaf—yn fachgen yn dyfod i fyny i'r esgynlawr i ymgystadlumewn adrocld unrhyw adnod a ofynid ar y pryd o un o'i penodau mwyaf yn y Beibl. Yr wyf yn cofio yn dda yr argraff a adawodd ar feddwl y cyfarfod, ac ar fy meddwl inau. Yr oedd yr adroddwyr eraill yn ateb yn gampus, fel y gallesid disgwyl i blant Corris wneyd ond yr oedd of yn tra rliagori. Nid cynt y nodwn yr adnod nad oedd ef yn dechreu ei dweyd, a hyny yn berffaith gywir a difwlch o'r dechreu i'r diwedd, nes synu pawb y tu hwnt i fesur, a pheri iddynt ofyn, Pa beth fydd y bachgenyn hwn ? Yr oedd Mynyddog hefyd yn y cyfarfod hwn; a dywedai am ryw fachgen mawr oedd yn canu bass, ei fod wedi bod yn chwythu gwynt iddo am bythefnos!

AWGRYM I'R UNDEBWYR.—Gofynwyd i Dr. Johnson unwaith gan Wyddel, "Paddaioni i'r Iwerddon oedd yr undeb Seneddol rhwng Lloegr a'r Iwerddon." Atebiad y doethawr oedd, Gellwch benderfynu nad oes ar Loegr eisiau yr un undeb a chwi, ond undeb i'ch ysbeiUQ,"

ABERMAW. I Y, NEGESYDD.—Hawddamor a llwyddiant i'r I NEGESYDD ar ei gychwyniad newyddiadurol, a I hir oes iddo i wneyd lies i feibion a merched I gwiwlon bryniau a dyffrynoedd Meirion. T I fyny bo'r nod," a mawr obeithiwn iddo bob I cefnogaeth gan bleidwyr rhyddid, lien, a lleyg, I ymhob man. Llewyrched gwirionedd oddiar I ei ddalenau er dadlenu twyll, a diorchuddio I rhagrith ymhob man, tref, ac ardal; y goleuni I yn ymlid trais, gormes, a hoced, dros y gorwel I fel mae teyrn y dydd yn ymlid tawch afiach y I nos. Priodolach dweyd am y NEGESYDD nag I oedd i L. Glyn Cothi am Harri vii. I Evo yw'r atteg hir 0 Vrutus I Er wedi Selyf o waed Silius I 0 ddynion Troia lwyddianes vonedd I Ac o ais Gwynedd ar ysganus." I Crwydred yntau i bob cantre' i ymladd dro3 y gwir ac i amddiffyn hawliau gwerin. UN DEB Y TRETHDALWYR. Da genym ddeall fod Undeb y Trethdalwyr yn ail ddechreu o ddifrif ar eu cyfarfodydd. Fe fyddai yn resyn 0 beth meddwl am iddynt laesu dwylaw wedi buddugoliaeth mor ardderchog yn ethol- iad diweddaf^'y Cyngor Dinesig. Undebwyr, z, -1 y gochelwch Iwfrhau. Mae'r gelynion eisoes ar waith yn crynhoi a pharotoi erbyn y frwydr nesaf. Cedwch chwithau eich arfau yn loeyw a dygwch y Philistiaid dan deyrnged, fel na wasanaethoch estroniaid trahaus, a gwasgar eich trethi heb unrhyw lesiant. Onid ydyw yn ddifrifol meddwl am eiriau cadeirydd y Cyngor yn nghyfarfod cyhoeddus y trethdalwyr y nos o'r blaen, "Fod pedair mil ar ddeg o bunoedd (i4,ooop.), wedi eu gwasgaru gan yr hen Fwrdd Lleol mor ddiwerth i'r Bermo a phe safai dyn ar y bont a'u taflu i'r mor islaw." Nid rhyfedd i'r gwrandawyr waeddi "cywilj'dd, cywilydd, gwarth." Y GWAITH DWFR.—Llawen iawn genym glywed fod yn mwriad y Cyngor Dinesig ail ddechreu yn ddioedi ar waith dwfr Llyn Bodlyn ac Eithinfynydd. ADLONIADAu.Hefyd y mae Mr. Meredydd Evans i'w longyfarch ar ei waith yn agcr baddonau dwfr hallt cyfleus a manteisioL Llwyddiant iddo. Mae'n ymddangos y ceir pob math o adloniadau mewn ffurf 0 seiniau a ?wn, gan yr ymddengys pawh yn rhydd i dd'od y yma ar eu cyfrifoldeb eu hunain i wasanaethu y dref ar dleithriaid eleiii, ac nid dan nawdd a. thai y Cyngor fel ag o'r blaen gan yr hen Fwrdd Lleol. Modd bynag, disg-wyliwn na welwn ni mo llancesi glan y Bermo fel mae yn arw genym ddweyd, y troion o'r blaen yn anurddo eu gwefusau cwrelaidd trwy gusanu a iilyn y niggers Ilen,,ist,-iicld -Nybed duon yr haf; onide bydd gorfod arnom gyhoeddi eu henwau ymhlith pethau hyllion eraill.-Golieb.