The Welsh Coast Pioneer and Review for North Cambria

AT EIN DABLLENWYR. [ Anfoner pob gohebiaeth i'r GOLYGYDD CYMREIG, Swyddfa'r "Poneer." Colwyn Bay.

GWYL GYMREIG GOFIADWY. Erys llawer o'r Derwydd yn y Cymro o hyd. Car yllwyn ac edrydd ei gyfrinach wrth Anian. Coleg iddo yw ei chlogwyni, ac afonydd ó ys- brydoliaeth i'w galon yw y gloewon ffrydiau a lifant trwy ei Wyllfc Walia. Ceisir trwy gelf a llawer cynllwyn arall hudo'r Oymro o'i gysefin froydd, ond pan gyll efe gwmniaeth Natur aiff yn fuan yn annaturiol, a ohyll lawer o hyfryd- wch a barddoniaeth bywyd. Ceir hyd yn nod ei wyliau a i fwynderau cen- edlaethol dan fath o estron-liw, ao yn tueddu i wneud y Cymro yn wahanol iddo ei hun. Mab y mynydd a phlentyn y gwynt yw efe, rhaid i'w feddwl yn ogystal a'i gorph wrth ddigon o awyr iach i dyfu'n gryf ac yn hardd. Ond yn awr, er's llawer blwyddyn, eithriad yw canfod cynull- iad o'n cenedi ar lesni maes dan gysgod llwyni. Rhaid myned dan do i gudw pob gwyl—mae Saaiwn grefyddol ar lanerch werdd ac Eistedd- fod ar fynwes Anian yn annghyffredin. Pan eu ceir mawr yw'r mwyniant, ac y m adgofion | dyddiau pell ein hanes yn chwanegu yr hwyl a'r dyddordeb ynddynt. Beth bynag a draethir am Arwest Glan Geirionydd, gwiw credu mai cartref awpnau yw'r Uanerch ei cynhelir. Dydd Sadwrn diweddaf caed Arwest Gymreig newydd-hen yn ei diwyg fwyaf nodweddiadol, ac yn un o'r llenyrch mwyaf dymuiol. Yn y gobaith y «efydlir llawer gwyl gyffelyb mewn partbau eraill yr yisgrifenir ei hanes. %BADDODIADAU HYBARCH. Dros ganrif yn ol, dan nawdd Dafydd Ddu Eryri a chymrodyr gwladgar eraill, cynhelid Arwest flynyddol dan yr enw "GwyJ Cadair Din- orwig." Cyfnod dyddorola. chynulliad cofiadwy oedd hwnw yn hanes beirdd a llenorion Arfon. Nid oedd deilen Seisnigyddiaeth wedi tyfu ar dafod yr Eisteddfod y pryd hwnw j nid oedd yr wyl yn meddu'r awydd na'r moddion i fyw mewn pabell aruthr ei maint, ac nid nod ei hachleswyr oedd cyhoeddi mantolen yn dangos fod y treul- iau yn oyrhdedd miloedd o bunau a'r elw yn cyrhaedd eanoedd. Cynhelid yr Arwest er mwyn awen a cherdd, ac yr oedd ei Chymreigdod yn ddilwgr. Ond collodd yr wyl rai o'i hachleswyr penaf, ao yn nghwrs amser aeth yr Arwest i huno'n hir. Dydd Sadwrn, yn yr un llanereh, aeth nifer o Gymry pybyr yno, a'r arwyddair ar eu gwefus ydoedd "Deffro, daeth dydd." Ac wyl a hunodd mor faith ar laswellt a than lwyni y llaneroh lie bu'r gan yn felus gynt a ddeffrowyd i ail fywyd. LLANERCH HANESYDDOL. Saif Llys Dinorwig ar uchefdir hardd o fewn ergyd Jftretr i bcntref tawel Brynrefail. 0 napn lawnt y llys hybarch ceir porfeydd gweJltog ar ogwydd hyd at Ian llyn tawel Llanberis. 0 gylch y llanerch ceir gwregys o fryniau ban fel gwylwyr yn gwarchod rhag llychwino y fro a dylanwadau astrus ac estronol. Ar y lawnt lie cynhelid yr wyl y safai gynt lY8 fu'n gartref i Syr Griffith Llwyd, a gafodd, medd gwefus tra- ddodiad, ffafr yn ngolwg Iorwerth laf, ond yn ddilynol a gollodd ffafr y teyrn hWJlw, ao a gollodd ei ben fcl teyrnfradwr yn Nghastell Rhuddlan. Nid oes yn aroe o'r llys haneeyddol ond un mur cadarn ac iorwg a mwsogl yn harddu ei henaint. Ceir gwaagod o goed cauad- frig yn taenu eu nawdd dros y llanerch, a than y Uetaf ohonynt y codwyd llwyfan o dywyrch ac yr aed trwy y defipn hen a'r cystadleuon diddan brydnawn Sadwrn diweddaf. Y CYNULLIAD. Ar y lawnt ymgynullodd rhai canoedd o Gymry gwladgar. Meddianwyd pob safle fanteisiol i wrandaw a gweled. Dringodd lluaws i gangh&u y gwydd; eisteddai eraill ar y meini mws&glyd ac ar y cloddiau clyd, tra y ceid y mwyafrif yn lled-orwedd mewn mwyniant ar y glaawellt. Cynrychiolid pob dosbarth yn y gwyddfodolion— ceid bonedd y wl&d a'i hathrawon, y chwarelwyr glew, eu gwragedd glan, a'u merched mwyn— pawb wedi cydgwrdd a rhwymyn gwladgarwch yn eu huno oU. Ceid yno fagad o feirdd a oherddorion na oheir odid ardal yn Nghymru allai gynyrchu eu gwell. Wrth y llyw ceid y Parch James Salt, periglor dawnus a cherddgar Ll&ndiuorwic; wrth ei ystlys yr oedd Alafon, nad yw hen-lancyddiaeth wedi gallu mennu ei add- fwynder na sure ei ysbryd; gerllaw yr oedd Glan- iilaw feddylgar. mewn diddosben lydan ei chantal, yn edrych reI birdd a Ianci; Cyngar hir ei ben a hir ei gceeaifc er.^lyn ar ei wefus a phertrwydd yn ei drem; Pencsrdd Peris a Joseph Thomas, a'u pen calon yn llawn o felodi; Gaianydd, m vynder Dyffryn Conwy ar ei wedd sirioj a llonaid ei anian o lenyddiaeth; Trebor Mehefin a'i ben nioel yn profi nad yw hirwallt yn anheb- gor i wir fardd; J. T. Lewis a'i fysedd yn ysu i dynu cerdd o offer; Dr. Roberts, Castell, a'i farf offeiriadol a'i ben patriarchaidd yn peri i ddyn bron gredu fod Derwydd etc yn y tir; Surdival, yr ysgrifenydd diwyd, yn gweled pob dyledswydd gyda phedwar llygad, ac yn eu cy- flawni gyda medr; a llawer awen ieuanc iraidd ac addawol yn ymwynfydu mewn llanerch mor gain gyda chwmni mor gu. DEFODAU HARDD A DYDDOROL. Treuliwjpd y 'nawn hafaidd ar ei hyd mewn llonder Henyddol a chystadleuon brwd. Er meithed ambell feirniadaeth ni bu ball ar amyn- edd y dorf; o ba herwydd dilys i'r wyl fod o gymaint addysg ag ydoedd o fwynhad. Yr oedd pob testyn yn Gymreig, ac ni chlywid odid air o estron aeg yno, Canolbwyntiai y dyddordeb yn y ddefod o goroni a chadeirio y bardd, ac ni welwyd er's llawer dydd y fath arddeliad ar y gwaith. Detholodd y pwyllgor yn destyn y goron riangerdd i Nest, meinir a dybid fu'n preswylio gynt yn Nghwm Eilir, ar fin y llyn gerllaw y llys. Canodd naw o feirdd folawd i'r feinir fwyn, ao yr oedd rhai cerddi o radd uchel iawn, meddai Edward Foulkes a Glanalaw —dau nad oes eu craffach fel beirniaid yn mhlith y genedl heddyw. Er mai Caerwyn o FaDgor oedd y coronfardd, dewisodd yn hytrftch gyflwyno'r goron, y tlws, a'r anrhydedd i awen ieuanc addawol a breswylia yn mhen a chalon Mr John Michael Pritchard, Clwtybont. Galwyd ef i'r llwyfan o dywyrch da.n gysgod y dderwen gauadfrig. Yno penliniodd, a gosod- odd Miss Frances Jones, Felinheli, mun deg a thaJentog, goron o ddail y llawryf o blethiad ei bysedd a amgylch arlais y bardd gobeithlawn, ac arwisgodd ei fynwes a'r tlws dillyn. Yna daeth llongyfarchion ei frodyr barddol, ac wedyn can- wyd cainc felus gan fonesig ieuengwedd yn y wisg Gymreig o bais a betgwn a het uchel ei choryn a llydan ei chantal. Fel y sylwodd Alafon, coronwyd y bardd yn null cyfnod Dafydd ap Gwilym, ac y mae'r ddefod hon yn hynach lawer na'r dull o gadeirio yn y dyddiau hyn. Yn anffodus-a dyma'r unig anaf ar Arwest od o lwyddianu;—nid oedd ymgeisydd am y gadair. Tlws oedd y testyn, "Noswyl y Gweithiwr," ond yr oedd beirdd-weithwyr yr ardal yn rhy OlD ar 01 eu llafur dyddiol i ganu aj-no, ac felly caed siomiint. Ond anrhydeddwyd y ddefod er hyny trwy gadeirio y llenorfardd, Mr Edward Foulkes, a chyflwynwyd yr anrhydedd a'r tlws o warogaeth i'w lafur ar ran lien ei wlad. Yr oedd y gadair ar yr achlysur hwn yn meddu dyddordeb eithriadol, canys cynlluniwyd a saerniwyd hi gan y Gymraes nodedig Marged fwyniuch Ifan yn y flwyddyn 1719. Llawer tra- ddodiadaerys yn y fro am y gawrcs honno, yr hon, meddir, fedrai adeiladu cwch a'i rwyfo, Ilunio telyn a thynu cainc ohoni, heblaw ami gamp arall. Arwest orlawn o nodweddion dymunol, elfenau oydnaws ag anianawd Cymro, a gobeithion pryd- ferth oedd Arwest Cadair Dinorwig. Ni ddaw cwsg i'w hemrynt mwyach, ac y mae y llwvdd a'r llonder a gaed ynddi eleni yn ernes iddi ddod eto i'w hetifeddiaeth yn serch y gwladwyr caru- aidd a ehare,dig, Pe ceid ei hafal mewn llen- yrch eraill—a beth sy'n lluddias hyny?—byddai'n ysbrydiaeth i fywyd goreu y genedl ac yn foddion i yru'r lien Wlad yn ei blaen.

GALWAD I WEINIDOG. Rhoes eglwysi Llanbcdr a Gwynfryn alwad i'r Parch T. Lewis, Bethel, Dolgellau, i'w bugeilio. Credir y oydsynia.

YN WAEL YN GLYNLLIFON. Mae Syr John Ardagh, un o brif swyddogion y Fyddin, wedi cael ergyd o'r parlys pan yn aros gyda'r Anrhydeddus F. G. Wynn, yn Nglynllifon. Gorwedda yno- dan ofal Dr. Lloyd Roboct Caernarfon,

Rhwng Dau Lain y Siswrn. BETH WNAI SHELDON. Yn yr oedd Dr. Charles M. Shel- don yn ffar\yelio a PHlrvdain aim yr Amerig. ao wedi ei laniad yn St. I»uis, dywedodd eylw tarawiadol wrth. gynryohiolydd newydclla-dur- "Pe bvddai genyf a.rian," meddai, "buaewn yn adøiloadll agerlong o faintioli yr "Adriatic," ao Jhedwn nhwng Ewiob a'r wlad hon. Ni ohiBtniartarwri werthu daferyn 0 rum ar ei bwixkt. wo ni cihaniatown unirJiprw ffurf ar gamblo." < x w < DWY FIL 0 BUNAU AM BEDWAR PERFFORMIAD. Mae y cantor poblogaidd Caruso wedi ei logi i ganiu yn VHauia y mig nesaf, a rihodda pedwar perfioirmiad yno. Am y pedwar fe ctderbynia y ccunfcwr 200Qp, ac fe gydsynia pawb fod hyn yn daJed'igaeth dda am ganu mo* Ileicd 0 weifchiau. Djaia fel y nxae pethau—caiwi yn dwyn iheulwen i ambell un, ac er mai y gW1 ydyw. gwga. ddigon erajUl- » » « • DARGANFYDDIAD NEWYDD. Byd neu oee y daxgamfyddiajdau a'r gwellian- tau yw y pireeeBol. ac xmae'r oylch cerddorcl yn oael ei gyfnaa feJ oylolioedd e^aall. in tikii- w«d<ia-r mae dyfaia wedi ei ohyflwyno i'r byd cerddoml, ao iwinabyeklir hi fel y "Wihietling Piatno." Mae y ddyifaie wedi ei claxganiod gall wwnidog Ne^roaidd yn Richmond, Virgiirvia, o'r enw James Eajlv. Anhawdd yw rtoodda deegrifiad o fel hyn heb ei gweled, ODd yn oi y manyikwi sydd ac gael mae'n yrndda-ngoe ei bod yn oyfiratnogi o natuir y berdoncg a'r hew-tnoniujn, ao yn debygol o odyfod yn werib- faw-r. t t • ■ Y FFORDD I DREULIO GWYLIAU. Yr Eagoo Gore, o Eglwys Loegr, a ddywedai bethau ocil yc ed bregeth yn Abatty Westminster am yfIordd i dreulio haf-wybiau. TVeulir gor- mod o'r ameer, ebe crfe, i rede^ o amgylch. ao 1 lawer ni roddir oud yohydig' o dawelMxA. "CynMwwoli hamdden i fod yn llonydd1," efe. "Gofeiwclh eacfii bod ,yn oael aroeer i fedd- wl. Dylai dyn, jm yetod ei haf-wyliau, feddwl ao yntyried i»a.wer. Hyd yna, y mae geiriau yr ewob yn bunon- Yna »,ra mlaen i siaxad talod dyeitihr, o ram a fe<vrwn ni ei ddeall. "Gwnewidh eidi Jwuf-wy.iiiau yn fv £ ryw fel y byddo yn weledtig-a^kh fr hym y galiledh ohwi neu eidl cyandeithion fod. Edryrfiwch vaocti ai n.i elilwcb weled rhyw tunlinelliad o'r Jerusalem Newydd." Yr ydym yn ei golli vn liollol yn y diwedd. Y mae yn amheus gemym a vw esgob yn gy.mihwye i gyfa-rwydqb v dyn cynredin pa iodd i dreulio ed haf-wyliau 1 < < < w UNDEB MORWYNION. Y morwynion teuluaidd mewn rhai o brif ddiiMwoedd Unod DatlmetJhau yr America y JIll ddiwednSair ffurfio undeb yn eupJith eu ramain, ac. yn natiwiol, vn dira eiddkgue doros eu hiawnderau- Yn Philadelphia v mae yr un- deb yo nodedig o gryf. oaed dyn wedi ymoptwng i gyftawni djyledewyddau raerobed- idd. nMgye g<oJoha y llariau. eoepedigaeth amo Hwyadodd yr "Undeb' i g«el gan yr awdurdooau i (unfeo y dynyn i wneud y gwswth Jnvnw yn y tJotty am dn mis. CHWILIO AM EI GALON. Y dydd o'r blaen daliwyd eog anierth yn WMbburn, air Dwivatn. Wedi ei ladd a.'i agor methid a ohael fod genddo galcn o gwhl. Mawr ydoedd y syndod wrtih weJed pysgodyn oryf o f«ut'h hwn ftieb galon. Ond', wedi -mchiwil mtm- yiach, daebhpwyd o liyd iddi. Wedi neidio o'i lJe, ao airoe yn nlhaflod ei enitwi, yr oedd y galon. Ond pwy a'i dydhrynodd i'r fath naddlau 1 » • • • CYNORTHWYO YR YSBRYD CYMREIG. "Mae ysgxifenu a cihyhoeddi llyfr Cymraeg diaxJlenadiwy yn llawer rmvy o gymortih i'r y8- bryd Cymireig m. hamer oaot o areifchjau odd«air lwyifan Eietoddfodol," ebe urn. Mae talu d'y- led urovariith yn fwy o wertlh ad daw 61- waith. Mae y naill yn weitired a'r llall yn gviegod disyiwedd. » • • • DEILIAID Y NEFOEDD. PregethwT Wesleyaidd yn Pittsburg, Pa., y o'r blaen mewn pregefch a ddywedai fod rihai eaint yn o arihawdd byw gyda hwy. Ar- weinir nri. i gredu yn fynycth mai y bobl ddy- lemit fyned i'r nefoedd yw y rhad a fyddent yn debyoaf o'i pharlhau yn lie dymunol i fyw yai- dklo. Mae nifer fawr rlMi goeliant fod ganddynit dooynau yia eior o andwyo llaweor aor y lie! • » « » YN OYNYDDU A GWEI.LA YN RADDOL- Sylwa newyddiadur o Gaeardydd fod yr Eis- teddfod yn oynyddu a. gwella yn. radklol. Mae yn hen arfer i roi llytihyr oaru yn tiertyn, ond yn Aberporth rhoddwyd yn destyn "Ha-wliiu y Mercibed," ao y mae hyny yn eymud yn mlaen ar yr iawn ffordd. Pwysdcach na«g ysgrifenu ilj"tii;V'T oam, yw byw ar ol earu a phriodi, a bjdkliai ambell i ysgrif ar hynv yn f-wy buddiol nicig awdil neu bryddeet. Buddiol ia.wn mewn Eisteddfod leol fyddai traetibawd air y ffordd oreu i gadw ty. HANES HARLECH. Yr hanee ovmtai a gawn am Hajrleoh Jdyw yn y dlrydedd gamrif- Y pryd hvpy, yr oedd wedi ei ohaethirwo yn un o'r ty.raimerch i Bran Fendigaid. yn dwyn yr eraw Bronwen. Yh y flwyddyn 550, rlhoddodd y twr hwn Ie i adeilad mwy iSYlweddol a otwuJairn a ad'eiladwyd gan Maelgwyn Gwynedd. Cawn hanes adgyweinad y twr yn neohireu y ddiegfed ganrif g-an Coll- wyin, Anglwydd Ardudtwy, oddhwrth yr hwn y rhoiddwyd yr enw Caer Collwyn i'r lie. Adeil- adwyd y oastelJ preeenol, (e-I llawer o nai eraill yn in gwlad. gan Iorwertfh I. Bu y castell yn feddiant i Owain Glyrndwr am ysbaid1 byr, ond garfodwyd ef i'w roddi i fyny i'w eJynkxn. Mae'n (Lebyg nad oes yr un castell yn Ng<hymru wedd cael yancsod arno yn fwy mynych, nao ydhwtakh. yr un lie YIf ymddemgys y Cymry yn fwy dewr, ar (hyd y camrifoedkl 0 amser Mael- gwyn Gwynedxi hyoSiarl I- PAH AM? Paham y mae llawer yn meddwl llaweor o honynt eu hunain? (1) airwain dynion i gredu mwy yn ma.rn dymon eraill nag yn eu barn eu hunain, oe bydd baj-ji y dynion hyny yn ffaftriol iddynt; (2) Y duedd eydd mewn dyn i ed.ryoh a.mo ei hunan heb gynihaaru ei hun a'i gyd-ddynion. Y dyn yn gweled fod gianddo d>pyn bach o allu ao yn meddwl rhoi'r byd aor dan a'i ganwyll frwyn, pan y haul, hyd yn hyn, wedi nwthu llopgi'r byd. (3) Anwybodlaeth dynion o'r hyn sydd wedi bod eiisoee yn y byd. Fel y dyn hwnw yn yr Ysbaen, a fu wrthi'n dyfal am flynyddau yn dyfeieio melin i falu ooffi, pan oedd mielimau mialu ooffi yn oael eu defnyctdio filoedd o flynyddoedd oyaa ei eni erioed. # ANHAWSDER PREGETHU. I rai olhonami um o amihawsderau penaf pre- geifchu yw y ffaith fod dau ddosbarth yn ein oynulleidlfaoedd,—rthai wedi deirbyn manteision addlysg ufwdhraddol, ac emajJI yn anyegedag, neu'n gym/harol felly' Wrtii gwrs nid ydym yn aaiighofio mai apel at t'dynion fel bodau moesol, ac nid fel y maent yn yego'.heigicvn neu'n aniy^olhaigaitld, yw yr Efengyl yn y lie oynitacf a dyfniaf. Ond, er hyny, nis gellir o gwbl dWibrisio y gwaihaniaetih pw^-eig gydd yn niwylliant a g^vybodaetli y bob!. » • HIRAETHOG. Hiraethog! Ondd ydyw yr enw yn deffro adgof yn mynwes ami i ddarllenydd ? "Ac yir oedd oewri air y ddaeair yn y dyddiau hyny." Un o'r "cewri" oedd Gwilym Hiraethog. Fel bardd a lienor, fel pregetihwr a darlithydd, saf- ai yn y rhonig flaenaf- Athrvlith aml-ochrog ydk>ed<it yr eiddo ef, ac anlha.wd41 penderfynu yn mha le yr oedd cuddiiad ei giryfder. Anfynyoh, fe] y credwn. y ceiir hainos ungwr yn meddu y fatih gyfundad o al'luoedd o dttniau. < < < SÖSIALAETH. Nid' yw Sceialaetlh beddy^- yn fofyn i dyn- ion fod yn gyfartal gyfoatbog. mwy nag y dis- gTvylir iddyiiit fod yn gyfartaf* ddyegedig neu yn gyfartal dduwiol, ond hawlia Sosialaeth i blarbt yr un Tad gael dechtreu byw yn gydradd1 o ran eyfleuiaderau han,fodo) byvwliaeth; rhaid i blemtyin y dist'adlai yn y tir fod a.r yr un tir a phiLentyn y ia.ndlord yn ei bo-rt.li vnas a'r awyr, y golieuni, y ddaear, y dwfr, ac a.g oriau c-wedlthio'.— < » • Y KHASIAID- Yn ol anjroddiad Dr. John Roberts- nid oee dmviau gan y Klhaeiaid, yn India, ond dwyfon- iaid, neu ysbrydion gwasa.naethgar ac anwas- 8n8çtfu¡g,ar, y rlll3.i sydd mür halrod i ddrygu dyn ag i'w leataau. ao ymddygant yn ol yr rnvyl y bydtlant ynddii, tao yn ol fel y trinir hwy gan blant dynion. Wrth gwrs, trigant o amgylich ac o fewn y teulu dynol, ond yn anweJedjg, a hwy a barant ffawd ac anffawd. Ni wna y Khasiaid ddirn heb ymgynghciri a'r rhai hyn, ga.) ell diddigio, eu fiirioli a'u boddlotni mewn nw ffordic? neu g1ÏJydd. Y gamn yw eu (íael i hwyl gwDfSud oymwynaP, obJegid rhai ttavug ydynt fel Tftieo.1. YMENYDD CALED AC YMENYDD MEDDAL, Cyn yr a y Khasiaid i'r farohnad i werthu neu bryniu, a yn gynta.f at. y dd'wvfon, neu yr ysbryd y m'ae efe ar y telerau goreu ag ef, i'w gael j'w gjTiortlhwjnoi yn ei ymfargeiisiad. Go- fyina iddo wneud ei yn:«ny(!<] ef yn ga.Iedl ac ymenydd y IÚai y bydd ido ef ymwneud a !hwy yn f.odd'il, fel y caffo efe y goreu arnynt Nid yw r .Khaeiaid yn pryd'oru dim yn ngih^-Ioh ed enaia, eit.hr yn hollol yn nglyn anr a.n.genrtheid- iau y oorff. Nid oes ei.sieu dim a.r yr enaid— nid yw yn bwyta reis, yfed to, coffi Jieu gooo, reag "eisio cot M lliodryn- Y oorff sydd mown anigen o bet.hau feHy; a ohreifydd y Kh/asiad: yw oaei y diw.yfoaipad1, yr ysbryd ion drwg a da. o'i amgyloh, i ganiatai iddo_ y cvfryw bethau. hyd yn nod pe byddai raid i gyniydog fyned hebddynt 1

Cystadleuaeth Ddyddorol Y "GWALIA/' CYFLE OWYCH I'N DARLLENWYR. GWODR PDA AM LiNELL. Isod ceir pedair llinell gyntaf peaill. Rr cyllc in darllenwyr lumo y turned lineil, oof yr olaf. Ar ol ei liunio ysgrifener hi yn eglur tan y pedair eraill, rbodder yr enw a'r cyfeiri&d, torer allan j darn yegwar ao wngauer ef gyda CHWE STAMP DIMAI, mown amien gan eu cyieirio:— Y GOLYGYDD CYMREIG, CAXTON HOUSI, BANGOR. Ar gongl yr amlen oddiallan ysgrifc-ner y gair "Cystadleuaeth Rhif 10." Rhaid i bob un ymgeieia ysgrifenu ei linell ar y ffarf-len a geir isod. Gellir cynyg gynifer gwaith bynag y dymunir,ond rhaid amgau CHWE' STAMP DIMAI gyda phob cynyg. Bydd i'r holl arian a dderbynir gael eu rhanu i'r eawl a fernir oreu, eu nifer a'r awin a dderbvnia pob un i'w beiiderfynu ga.n y Golygyda. Gofelir am wye cynahwys i feirmadu. Ni bydd y Goiygydd na'r Perchenog- ion yn gyfrifol am unrhyw go! led ion a ddichon ddigwydd yn nglyn a throeglwydd- iad unrhyw gais. Bydd dyfarniad y Golyg- ydd yn derfynol yn mhob achos ao ar bob pwynt. Gall j llinell a lunir fod yn ddwys neu ddigrif, a gadewir ei haneawdd a'i nodv?odd yn hollol at farn pob ymgeisydd. Cedwir yn gaeth at yr amodau, ac o* tar r Ma o honjnt byddi^ allan o'r gyittad ou- aelh. Wele'r darn i'w lanw i fyny &!i ddanfon:— Torer hwn allan ao anfoner gyda Chwe' Stamp Dimai. RHAID DEFNYDDIO Y FFURFLEN. A GANLYN Cystadleuaeth Rhif 10. Ceid doethawr ar addysg yn Nghymru Yn tystio nad da yw cymysgu Y ddau ryw mewn ysgol, Ond dyna sy'n ddoulol Yr wyf yn eydsynio a.'r amiodau a nodir yn nglyn &'r Gyetadieuaeth. Enw 1. Cyfeiriad Y cynygion i gyrhaedd y Goiygydd Cymreig, Caxton House, Bangor, ar neu cyn y Post Cyntaf DYDD MERCHER, HYDREF 9fed. Gellir cael Y GWALIA ond an- fon Archebion i'r Cyhoeddwyr yn Mangor. Y DYFARNIAD YN "Y GWALIA" YN UNIG, am Hydref isfed. Beirniadaeth y Penill. Ymddengys y Feirniadaeth ar y gystadleuaeth yn nglyn a'r penill canlynol Ceid meinlr yn ardal Caernarfon, Un swil ond yn orlawn o swynion, Ac aur yn y banc, Ac ebai hen lane yn y "OW ALIA" am HYDREF 7fed

Nodion o Glip y Gop. (Gan "Wil y Gweithiwr"). LLANASA. ,YdKil Sadwrm diA,*xW,.tf, o dan y dxcdn im?- D -claoddwyd yai mynm-ent y Ile hwm y dyll da Cristioin go nee t, Mr Owen Owens, Tan Dan- Genedigol o OcihryfoeJ. Dyserth, ydoedd, ond aetJh odoiynt lawear o flynj-ddau yn ol i weibhio i Point of Ayr. Yr oedd yn bregertfirwu- lleol pofak^aidd yn my»g y Wesley aid ac yn flaenor ffvddion. Yr cedd hiefjxl cyn i'w afiech- yd ei lunMiaB yn aelod gwasanaethgar o Gyng- thor Plwyfol Llanaea, ac hefyd yr oedd yn un o arotyg-wyr Yegol y Cynghor yn Ffyn<mgnoew. Bydd yn golled gyffreitinol i'r ardaJoedd hyn aan dano. DARPARU GWELL FFYRDD. Y mae y steam nailer wrtl-d yn brysur y dydd- iau hyn yn gwnneuthur gwell ffyrdd i drn LlaUJaSa 00 eraill- PLAS MOSTYN. Clywsom ganmoliaelfc i Arglrwydd a Lady Motrtyn am y te campus a gafwyd yno prydnawn Sadwrn, ac hefyd i'r areitthiau camp- us a dnaddodwyd i'r eanoedd gwadirxkiedigiion. Fe% y dykd pethau fod: mwy o'gymysgu pobl a'u gilydd. Pe oeid innvy o x&i oyffelyb i Ar- glwydd Moerf-yn ni ai y fath gagendor rhwng ,r mvd a'r "yf Llori atchwu Mr Harold Edwarda am ymcydnabyddu 8Jg etSnol- wyr Sir Fflint. Bydd hyny yn fantais i'w lwyd-diant pan y d<aw galwad arno i jmgeiieio eilwaith yr ajirnyidtedd Seneddol- STREIC BYGYTHIOL GWYR Y RHEIL- FFYRDD. Nid oes neb braidd yn y oyffiniau hyn ao y mae oi enw yn fwy hypbys na SJU" Chas. Mc- Laren. Mewn aitebiad 1 Tfsgriienydd l&eol grwedtihwyr y gledrffj"rdd Leiceeter olywed Syr tzia,r y bydd iddo wneyd' ei boll vimdrech i giael gaJi y pleidiau i dd.yfod i delerau heddydhol a'u gilydd;. GWAENYSGOR. Pwy raid 4?alu y st'? Ceim'a. pleidhvy,r yy y?l newT-dd gan bawtri?du rm fydd yu ofyn- 1_ r pjWy4f (1?agu diiii t-g at y goob -o adM- adu ysgol ne"w,-vdd msa, ond yri ol hanw,, gweilih- Yt rediado,u y Sir0l, a Yuo?dba? -,dd ??,dyy' 'Pioneer' yr wyt-hnoti dcliweddaf, niyneg- yii egi,ur, vn nifl*3,g oael grant dig- onol o goffrau y Llywbdraeth, bydd rhan hel- aeth o'r baich yn difgyn a.r y trethdalwyr- ve 'a F:% bellacb, 1 bob un dira f rn mai di- w y ]rl fytd y g*io.?, a dig< di- -w,orth yYN,,?y ceisi<) adelila4a-au caistellau. yn yr a.ivyrr. Pa fodd bynag, h3-d?erwn (* ceqr y,<)] n.o,w-y,4d na, b?KdK] JnV,,y o dre4)hi a,rnom 3?-ni,-t. Y ni-ae gen3,cni JaWn ddigoii. <) foicl-iau 1'w caxio h,?b ychnvian-efyu a-tynt, a dy%vedl y trethga I dd e,i fod yn c??i 11'aweT D boen i gasgi. sy?dd ddyl4edii,3 c-ikoes ?; y plwyf, a phwy W'?7r yn well nag ef ?

"Ch^ery'r ffrydlif rhwng y main, O lam i lain eleni; Can y gog o'r fawnog faith laith llynedd yn y llwyni; Ednod haf ar dyrnaf dant Dtlorint giod Eleri. "Goreu miwsig dymor hau, S'vn ogau ar y marian, Swn bugeiliaid hyd y ffridd Yng nglas y dydd yn chwiban, Ac Eleri cyn dyddhau'n Neshau drwy erwau arian. Ond mae prudd-der heno 'nghain Sain llinnos yn y llwyni, Am nad yw y fun yn dod I'w rhodle ger y rhedli; Gwanwyn Hon a'i geinion gant Alarant heb Eleri." Emyr.

DdVdd Gwener, aeth mamaetii a thri o blant Mr Dixon, Woiveirihampton, i ymdrochi yn Llanaber, yr Abermaw, lie yc arhoeent- Yn fuan ar ol hyny cvywodd y fam y plant yn gwaeddi. Rhedodd atynt. ond cafodd fod y plant yn ddiogel. Fodd bynag, eafcdld fod y faimaeth ar foddi. Llaanodd Mis Dixon i'r dwfr, a chyda ohymorth ymwelyddes o Birining- hani. 11wyddodd 1 aohub y famaeth. Brydnawn Gwener, bu farw Mrs Owen, Bello Vue, Porthmadog, mam Mr J. R. Owen, cadeirydd Cynghor Dnt\-ir< Partihmadog, a Mr W. G. Owen, goruchwyliwr Ariandy'r Metropo- lit,an Lla;n,n-st, yn 66a,in inINNIdd oed. Di;-v,e,dodci un Yllllr yn dK!iNN-?e.(Icl,ar fc.,] 1-d fo ga-nd(i,o fedd?v) iiiaa?-r <)Jie?r- ,,ill rlla' "Y 'by -yn ama yn ei -%vneud i dd fyny. Y Fam: "Pe botih a wnaech heb fam, Tom?" Tom: "Gwn-wvri fel y mynwn, man" FeaJki mai dyn yw v oreadur mwyaf dyn- waredol yn y bj-.d. Ni lefarodd and un fusyn ertioed fel dyn. tm y mae eanoedd o cklynion yn ddyiddkvl yn siajr.ax;] mogys asvnod. LIMERIC BOLLOTEN. — Fel eg y givelir oddiwrth ein colofnau hyebysiadol, mae estyn- iad ameer yn nglyn a Limeric Gymraeg Bol- loten i fyny i'r 12fed o Hydref. Cyhoeddir en- wau y buddugwyr yn y papyr iwn am yx YiY y terfynu Hydref 19eg,

Cyhuddiad o Fygwth Cyd- Efrydydd. ACHOS RHYFEDD YN LLANFAIRCAER- EINION. Dydd Sadwrn, dygwyd gerbron yoodon y lie uohod un Jceojjih M. Jt'eart, cyn-geuhadwr gyda'r Wesieyaid, yn cael ei erlyn gan y Parch W. R. Roberta, gwemidog gyda r Weelevaid, gynt o Langetm, am geasio arian oddiarno drwj tygwth pethau neillduol am dano- llixxlor o Darlington yw Peart, ac hyd 1897 yr oedd ef a RobertB yn gyd-efrydwyr yn Didsbury. Yna aeth i Alaiekn.g yn genhadwr, ac yr oedd yno adeg v gwaichae. Yn 1900 gwekxki Roberts ef wedi ded yn ol o Dde Ail'rig a'r pet-h nesaf a wybu a in dano oedd oael llythyr oddiwrtho yn Taohwedd, 1901, o British Columbia. Yn y llythyr dywedid — "Wyddooh cfhwi beth yw newynu ? Na. wvdd- och, a gobeitihio na ddaw i'oh rhan.. • Yn a.wr, Roberts, mae arnaf eisieu e*oh help i ddod yn ol i Loegr. Pan oedd genyf ddigon njd wyf yn meddwl i mi fod yn angharedig wrth- ycih. Yohydig dxoe ddeuddeng mis yn ol teLais VT o]l am y d<ait!h hono gaweom i Manchester. Y fMili hwyl oedd hono! Fel yr aetdiom ein dau ar eia epM., 1 gambit, i redegfeydd cerffyl- au- ac fel yr ooddym mewn cvmaint cyw- llydd ahonom ein hunain fel y rhoeaom enwau eraill yn llyfr yr hotel. A ydych cofio oolli 4p wrth dhwareu oardiau, a mmau yn eu talu droeo«Ai ? Beth ddywedai each cynulkidfa bairohus yn Nghymru pe gwyddent ? Beth ddy- wedai each gwraig pe gTvyddai ? Pe dymunwn gajlwn ddyfetha each cymeriad &m byth, ond yn gyfedllioii, a rhaid i ni helpu ein gilydd. I ddoa i bwynt, mae arnaf eisdeu 30p i dalu am ddod yn ol i Loegr. Mac hyny bum' wadfch gymount ag a wariais arnoch, med<hvch chwitbau Gwir, yr hen Roberts! Ond nJ chymeraie erioed dmafferth i gyfrif yr arian a wariais droeoch Oe nad yw'r arian genyoh, gellwch chwi- fel jrweinidog eu benthyca. Rhaid i nu eu oael. Pan ddeuaf talaf bunt am bob chweigian mewn lianer blwyddyn." Ni atobwyd y ilythyr, ao ni rfilx-wodd ddirn yn mhellach am bum' mlynedd, pryd y daeth llythyr by^rfthiol o Da<rling4oo yn hawlio 4p neu 5p. Ni atebwyd hwn ychwajth, a daetii llytfcyrau a chardiau pellacn, ao anfonwyd un at y Parch Ed. Humphreys, irydd y dal- aeth Weeieyaidd- Ar y 24ain cjnfwol wgrifen- odd y diffynydd o Gaerdydd yn bygwth dod i L&nfair i falu ffenesAr Roberts, a mahi ed ben oofyd. Ar hyn rhoed yr achoe yn llaw yr bedd- g, a daliwyd Peart yn Trallwm—ar ei itordd i Lanfair, i gano allan M fygythiad i bob gotwg. Dywedodd Roberts nad oedd dim yn hanee yr jwnweliad a. Manchester i adlewyixmu a.r ei gymertiacL Ttaddodrwyd Peart i sefyll ei brawf yn Mrawdlye RhutSiyn.

Y Ddirprwyaeth Eglwysig. TYSTIOLAEfH GWEINIDOG 0 FON. Ail-gyfarfu y Ddirprwvaeth Frenhinol ar yr Eglwyø yn Nghymru ddydd Mawrtb. LJyw- yddai yr Arglwydd Farowl" Vaughan Williams, ao yr oedd yr holl aelodau yn bresenol oddigertb Mr J. H. Davies. Wedi gorphen gwrando, am yr amser preseool beth bynag, dystiolaethau yn ymwneud a dos- barthiadau arbenig, dechreuodd y Ddirprwyaeth gymeryd y tystiolaethau cyffredinol. Yn gyntaf, holodd y Cadeirydd y Parch John Owen Thomas (Porthaethwy), ysgrifenydd Cym- deithasfa Gyffredinol y Methodistiaid Calfinaidd a Chymdeithasfa Chwarterol Gogledd Cymru. Trinodd a'r weinidogaeth ac aelodaeth eglwysig y Cyfundeb. Gan gyfeirio at hyfforddiant gweini- dog, dywedodd mai y cymhwysderau angen- rheidiol oeddynt cymeriad crefyddol uehel, defn- yddioldeb yn ngwaith yr eglwys, dealltwriaeth, gwybodaeth o'r Ysgrythyrau, gallu i siarad yn gyhoeddus, a myfyrdod dyfal. Yr oedd yr ym- geiswyr yn cynrychioli y dosbarthiadau geir yn y Cyfundeb yn gyffredin, llawer o honynt o fysg y dosbarthiadau gweithiol. Er 1899 or- deiniwyd 265 o bregethwyr gan y Cyfundeb—44 (y nifer mwyaf) y flwyddyn ddiweddaf. Posibl mai effaith y diwygiad ydoedd hyn. Y Parch Morgan Gibbon: A effeithiodd y di; wygiad yn ffafnol ar y weinidogaeth? Ai ni leihawyd gwaith y gweinidogion yn ystod y di- wygiaa ?—-Do, yn y cyrddau; ond un o effeithiau y diwygiad oedd creu galwad ychwanegol am arolygiaeth fugeiliol. Ceisiodd Mr Thomas egluro y gwahanol ddull- iau fabwysiadwyd yn Ngogledd a De Cymru yn y mater o ethol bugeiliaid. Yr oedd y Cadeirydd yn anfoddlon ar y dull aneglur y ceisid gwneud hyny yn y mynegiad ysgrifenedig, ac addawodd y tyst ail-ysgrifenu y paragraph. Mr Gibbon: Na hidiwch; mae yn Germanaeg da iawn (chwerthin). Y Tyst: Fe gedeiais yegrifeinu Seiponig. Mae yin ddirwg genyf i mi feuiu- Dywedodd y tvet fod Lerpwl yn perthyn i Ogledd Cymru. Yr oedd gaJw mawr am bregethwyr da, a. galj&i hyn fod braidd1 yn dryChinebus I rai gwael. GwTrthwynobai Arglwydd Hugh Cecil i fyn- eigiad nad oedd yn ymdd'angoe fod digoai o ree- ymiau paon, mewn achos o gloddtfeydd plwyfoJ, y d'ylicl g^vahardd Ymmedllduwyr i gyna] gwae- anaet-h yn yr Eglwye. Nid oedd S'yr Da.vid Brynimor Jones yn oyd- olygu ag Arglwydd Hugti Cecil. Aeth Mr Thomas yn mlaen i ddweyd i 121,237p Is 20 gaej eu oaeglu tuag- at y weiuidcgaotiii gan Gyfundeb y Methodistiaid Calfinaidd Cym- reig yn 1905, oynydd o 14,&75p ar 1904. Y oy- fartaJedd ax gyfer pob cymimvvr yn 1905 oedd 12s 9o. oynydd o 6ic. Yr oedd tair ffordd ag y gallai person ddyfod yn aelod—c!rwy fedvdd, drwy bSeicflais, a thrwy droeg>wydd a ad o eglwys anall. Gohiriwyd y Ddirprwyaeth.

Cyhuddo Merch i Weinidog o Dwyllo. Yn Heddlys Nottingham, ddydd Iau, cyhudd- wyd gwraig drwsiadus ei gwisg—yr hon a ddy- wedai ei bod "yn ferch i glerigwr o Fangor. ac fod ei gwr yn fab i glerigwr yn Sussex, a chefn- der i Lord Lovatt"—o gael nwyddau drwy dwyll. Dywedodd y ddiffynyddes mai ei henw oedd Chrissie Price, a'i bod yn 27 mlwydd oed, ac mai ei thrigfod oedd Ellen House, Emmingforth-st., Birkenhead. Cyrhaeddodd y gyhuddedig i Not- tingham rai wythnosau yn 01 gyda'i gwr, ac ar- hosent mewn gwesty yno. Honir iddi ddweyd mai claf-weinydde8 ydoedd, a'i bod ar agor sef- ydliad i gleifion yn y ddinas, ac iddi, ar sail yr honiad hwnw, dderbyn canwyllbreni arian, cyllill, phyrc, llwyau, yn nghyda dilladau tuagat y sefydliad hwnw. Pan ofynodd yr heddweis am ohiriad yr achoe, gwnaeth y ddiffynyddes gair ar gael ei gollwng allan ar feichniaeth. Yr Arolygydd Clarke a ddywedodd fod yr heddweis yn gwrthwynebu, gan fod ganddynt reswm dros gredu fod y gyhuddedig o gymeriad annymunol, ac iddi ei chyhuddo yn flaen- orol mewn manau eiaill. Y Cyhuddedig: Nis gellwch brofi hyny. Gwrthodwyd cais y ddiffynyddes, ac aeth y ddiffynyddes yn ddistaw i'r gell.

Buwch yu Anafu Dyn. EI LUSGO HANER MILLDIR. Yn flair Aber, ddydd Mawrth, cafodd W. Thomas, o Gacrnarfon, fod buwch oedd o dan ei ofal braidd yn aflonvdd- Gwnaeth Thomas yr hyn a allai i'w lionyddu, ond yr oil yn ofer, ac yn eydyn tarawyd ef i lawr gan y fuweh. Daliodd y dyn yn y rhaflf ag oedd*ajn ben yr anifail am beth amser, ond bu raid iddo ei gollwng o'r diwedd, a dcchreuodd y fuwch redeg ar hvd y brif-ffordd. Rywfodd, bachodd coes y dyn anffodus yn y rhaff, a llusgwyd ef gan y fuwch ar hyd y ffordd am yn agos i haner mili- dir. Pan ddcuwyd ato oofwyd ei fod yn an- ymwybodol, a. bu raid ei symud i Yepytty Ban- gor.

Y BARDD FEL A.S. Yr "Herald" a ddywed :—Deallwn fod cais taer wedi ci wneud at Mr T. Gwynn Jones, gynt ó Ga.ernarfon, i sefyll fel ymgeisydd am aelod- aeth Seneddol dros "drefi Fflint, a'i fod yntau yn ystyried y mater yn ofalus. Fel "Socialist" y ceisir ganddo sefyll. "Sally," ebe Uencyn wrth eneth gan yr hon yr oedd gwallt ccoh, "oedweh oddiwrthyf, neu rhoddweh fi ar dan." "Dim pery^l o hyny," atebai yr eneth, "yr yoyoh yn rliy wJrod i iot-pi." Paham y mae bab&nod fel gofidiau ? Am eu bod yn myned yn fwy wrth gael eu maethu. "Euog ai dieuog ydyoh?" gofynai clero y 11 ya i ga.roharor y dydd o'r blaen. "Wei, vn &iwr," ebai Pat, "onid i gaol hyny allan y'oh gosodwyd dhwi yn y fan yna?" "Ni bydd imi dy daraw, ddyn drwg," ebai Crynwr, "ond gadawaf i'r darn hwn o bren syiVnio arnat," a'r foment ho.no tarawyd y "dyn drwg" i lawr gaii bwys Son y L'rynwr. "Nhad," meddai baohgen byohan deng mlwydd iocd, "y mae hen ddyn wrth y drws a reddlai unrhyw betih ami eich gweled. "Pwy ydyw, fy maohgen?" "Hen ddvn dull ydyw." "Wei, Pat, bo-th ydyw'r mater ar dy oriawr di?" "Och! yn siwr, eyr, y mae'n nliaid fod rbywbeth- allan o'i le yn v gwaith o'r tu mewn iddi, caiiTO y mae yn ooJli haner. awr bob deng munud "'Randros. Tom, fy hen gyfailL mc-r hen yr edryoh^vdh!" "Fcalai, Bob, y ffaith ni bu'm erioed mor hen ag yr wyf yn awr-" Beitth sydd yn fwyaf tebyg i deithiwr ar y ffordd haiarn?—Adroddiad oelwyddog, yr hwn gydd bob aaneer yn teithio yn gjflym.

Newyddion Dyddorol. GWYL UNDEBWYR SIR FFLINT. Nawn Sadwrn croesawyd ("c:1 o Undeb- wyr øn Ffunt yn Mharc Moef}4i er cyfarfod Mr Harold Edwaads, yr ymgeisydd dcwisedig. Caed aieitiuau ganddo erf, P.F. Pennant, J, Lloyd Price ac Arglwydd floetyn. SWYDDOGION PRESENol-DEB MEWN CYNADLEDD. Dydd Sadwrn, yn Llandudno, cynbaiiwyd oynadledd o swyddogion presenoldeb eiroeôld Lancaster, a Gogledd Cymfu, dan ly- wvddiaetib Mr S. Chant,rey. cadeirydd Cynghor Llandudno- Darllenwyc' nitar o bapyrau, a ohaed tirafodaeShau ar byncoaU' yn dal perthj-n- ae a'r swydd o arolygu prescnoikleb plant yr jHigclion. RHYDDFRYDWYR MEIRI0N. Cynhaliwyd cyfarfod blynyddoj Cyitdeithas Ryddirydol Meirion yn Nghorwen, jdtavdd Sad- wnn, Mr W. Owen, Ffeetinaog, yn y gadair, ac ail-c-tholwyd cf am flwyddyn arall. Heblaw trafod pynciau eiricrf oaed araeth gan Mr 0&- mond Williams, A.S, Baich ei arawd oedd na cheid dagon o Ryddlryc'wy' yn ymadon. CYHUDDIAD DIFRIF. Yn Llarefairoaereinion, ddydd Sadwrn, anfon- wyd cyn-geniiadwr Wesleyaadd o'r enw J. M. Peart i sefyi] ei braavf yn y Ixawdlye ar y cy- huddiad o geisio oael ai»an giua y Parch W- K. Rofcerts, gwednicjog y Weelevadd Cymreig, am gedu iIonladau ec^irye yn ei erbyii. BRATHU CLUST DYN. Gerbron ynadon Caernarfon, ddydd Sadwrn, anfoirwyd David J. Evans, paentiwr, Peny- groee, I sefyll ei brawf yn y frawdlys ar y cy- huddsad o fratbu ymaith daarh o ghiet Chuios Pain. Caernarfon, yr hwn a gydweithiai a'r cy- huddedig. Ð CYHUDDIAD 0 DORI I SWYDDFA. Garbron ynadon Pwllheli, ddydd Sadwrn. cy- hiKktwyd dyn ieuaoc o'r enw R- G. Griffith o dori 1 ewyddia Mr R. G. Jones, maenaobw* coed. Golwriwyd yr aefcoe. HUNANLADDIAD YN Y DDYFRDWY. CyrihaJiwyd trcng'hoiiad' yn Glyndyfrdwv, Corweo. dd^dd Sadwwrn, ar gorph Joeeph Gril- fin, weithiai ar y meilffordd, yr hwn a fatkkxdd ei hun mown liyn dwfn- Gedy wraig a dau blent yn. CYMDEITHAS GYMREIG I FFESTINIOG. Mo. Blaonau Ffestiniog wedi penderfynu cael Cymdeithas Gymreig, a phenodwyd y swyddog- ion a ganlyn:—Llywydd, y Parch R, Silyn Ro- berts, M.A.; is-lywydd, Bryfdir; trysoryddes, Mrs Cadwaladr Roberts; ysgrifenydd ion, Mri R Griffith a W. Mona Roberts. Y PRIF LEISWYR. Mae Caerdydd wedi bod yn fOlio gan yr wythnoe aeth heibio. Y prif unawdwyr Cymreig yno oedd- ent Mri Ben a Ffrangcon Davies, Mr D. Hugbes, Mr Ivor Foster, Miss Gladys Robert*, a Miss Amy Evans. Wrth gwrs, 'roedd gan Madame Novello Davies ran fawr yn rheolaetb y cor a'r gerddorfa. DEON OAERGAJNT A'R LLYFR GWEDDI. WrtJh anench y Cyngnair Eglwysig Genedl- aeftbol yn Yarmoutih, nee Lun. djwedodd Deon Caea-gvaant Lty-fr Gweddi oedd wedii CTvneud Eglwys Loegr yr hyn ag ydoedd, a'i diail yn nghyd, ac QB y byddai iddynt wneud cyf- n&wodiad'au ynddo a'u cyfeiriad tua Rhufain byddent mewn i^eryigl o wanyohu y rhwymau hyny- YR AWYRLONG FILWROL NEWYDD. Gwnawd arbrawfion awyrkmg filwrol newydd yn AlcLershot ddydd Llun. Wedi cyr- haedd uohdwr o ohfwe' dhan' troedfedd gwnaeth yr awyen gyldhdro o ddwy filldir, ao yna ginaddoJ gododd nes ya- oedd oddeutu mil o droedfeddi i fyny. Yr«a fe'i rhedwyd ar gwrs umionsyth, Be aerth can belled a Camberley, yn ol ug-ain milldir yr awr. Dychwelodd yn ol yr un cyflymdTa, ac yna gollyngwyd hi i fawr. Cafodd amryw "adenydd" JJewyddion yn ddi- weddar- ARGLWYDD STANLEY A'R ETHOLIAD CYFFREDINOL NESAF. Wrtfo ancch yn Preeton noe Lun, cyfeiriodd Arglwydd Stanley at ragolygon vr etholiad cyffreaino] nesaf, a dywedodd nad oedd gam- d<io yr airmheuaeth lleiaf a bamu ockliwrtJi gan- lyndad etihoJj.ad Kirkdale, na byddai br\ydr yn eorbyn Sosaaliaetlh yn ngdyin a'r etlholiad. aeth yin ei ffurf w>aetbaf a feddvliai, yr hwn. oedd yn dàrwg mawr a ohynyddoI-gwooud pethau yn gyfartal j ba.wb pa um byniug ai gweithiwr caJed ai un gwaetraffus yw dyn. SAETHU PETRIS. Dechreuodd tymhor saethu petris ddydd Mawrth, a daw adroddiadau fod yr adar mewn cyflwr da a'r helwriaeth yn dra llwyddianua. MARW TRAFAELIWR ADNABYDDUS. Yn Colwyn Bay, ddydd Sul, bu farw Mr Wm. I Morris, fu am 57 mlynedd yn trafaelio ar ran owmni o Glasgow. Yr oedd gynt yn byw yn Nghaer, ac yn flaenor yno gyda'r Methodistiaid Calfinaidd Cymreig. ANGAU ECHRYS DARLLAWYDD. Tra'n gweithio mewn darllawdy yn Nghroesos- wallt, ddydd Lluo, syrthiodd Mr John Hay- cocks i bair berwedig. Gedy weddw a phum' plentyn. 57 MLYNEDD 0 WASANAETH. Mr Wm. Evan s yw cof rest rydd plwyf Llangad- fan, Maldwyn. Gweinyddodd y swydd er's 57 mlynedd, ao ni chollodd yr UB llys yn ystod y cyfnod maith hwn. Y mae yn agos i 90 mlwydd, ac yn y llys oofrestru ddydd Llun llongyfarchwyd ef gan y bargyfreithiwr a lywyddai. CYHUDDIAD DIFRIF YN ERBYN MAM. Mown trengholiad yn Nghroesoswallt, nos Lun, dygwyd rheithfarn o ddynl&ddiad yn erbyn Eatber Jones, yr hon a honir a esgeulusodd ei phlentyn saith wythnos oed i'r fath raddau fel y bu farw. TAD A MERCH MEWN HELYNT. Gerbron ynadon Caernarfon, ddydd Llun, cy- huddwyd Hugh Edwards, Port.side, a'i ferch, Catherine Ann, o ladrata gwerth swllt o flawd o ystordy. Dirwywyd y tad i 40s a'r costau, a rhwymwyd y ferch i ymddangos os gelwir arni. DAMWAIN ANGEUOL YN ABERDYFI. Fore Sadwrn, tra yr oedd Evan Edwards, Church-street, Aberdyfi, yn gyru berfa ar ben adeilad llithrodd, gan gwympo i ddyfnder o 22 troedfedd. Bu farw fore Sul. ANRHYDEDD I GAKTOR CYMREIG. Mr J. Tudor Owen (baritone), Blaenau Ffes- tiniog, ydyw y dadganydd yn nghyngherddau Pafiliwn Llandudno, yr wythnos hon. PRIODAS AGOSHAOL. Cymer priodas le rhwng Mr Arthur Hum- phreys-Owen (mab y diweddar Mr Humphreys- Owen A.S.) a Miss Isabella Sasoon, yn Llun- dain dydd lau. DAMWAIN AR REILFFORDD YN Y DE. Yn y ddamwain i'r ddau dren yn ymyl gor- saf Park, ger Casnewydd, nos Sadwrn, lladdwyd gyriedydd un o'r peirianau, ac anafwyd y taniwr ac amryw eraill. Yn mhlith y teithwyr yr oedd Mr Harry Evans, y cerddor enwog o Lerpwl. Anafwyd ef ychydig. GIPSY SMITH YN NGHAERNARFON. Ddydd Sadwrn nesaf dechreua Mr Gipsy Smith (yr efengylydd enwog) ar ddeg diwrnod o genhadaeth yn Ngliaernarfon. Eisoes cyn- haliwyd cyfarfodydd gweddiau brwd o aelodau eglwysi rhyddion y dref am lwyddiant y gen- hadaeth. Yn ddiweddar terfynodd Mr Gipsy Smith ei genhadaeth yn Unol America. Ei enw bedyddiedig yw Rodney Smith. Ganwyd ef 47 mlynedd yn ol, mewn pabell perthynol i'r Sipsiwn, oddeutu Coedwig Epping. Tyfodd i fyny yn fachgen gwyllt a dilywodraeth hyd nes y bu ei fam farw. Yr oedd ei fam a'i dad yn anllythyrenog. Caffent eu bywoliaeth trwy werthu piseri, cadeiriau, etc., a wnelid gan y tad. Pan oedd Rodney yn 17 mlwydd oed cafodd y Cadfridog Booth afael arno, ac anfon- odd ef o amgylch y wlad fel efengylydd. Cyn- haliodd genhadaeth hynod o lwyddianus yn HuH, yr hon a barodd am chwe' mis. Delai pobl at y neuaddau gynared a saith o'r gloch yn y boreu, a byddai rhaid i'r hedugeidwaid reoli trafnidiaeth" yn y lie. Yn 1882 anfonwyd ef i Hanley. Gydag ef yr oedd ei wraig. Yr oedd cyniier a 2500 o bobl yn gwrando arno nos Sul. Yn mhen y tri mis anorchai 8000 o bobl, a chyn- haliai amryw o gyfarfodyud yn ami yn ystod y dydd. Mewn arhcliad dliweddar gofynwyd i fadh- genyn bychan, "Beth ydyw prif amcan bara?" Atebodd yntau. "I daenu ymenyn arno-" "A wolodd un o honoch chwi "rv<?n elephant erioed?" gofvnai ysgolfei&tr. "Gwelais i." gwaeddai bac4igen«bychaJi. "Yn mha Ie?" hol- ai yr atliraw. "Ar yr elephant ydoedd yr ateb. "Mae genyf lythyr oddiwrth ngha.riad," ebai morrtyn Wyddelig unwa.it:i1 wrtli ei mheistres. "A fyddwch chwi crystal a'i ddarlJen i mi? A dvnia i chwi wlan i roddi yn eich clustiau tra y byddwcti yn ei ddaxllen."

EDUCATIONAL. THE 5WEDISH GYMNASIUM. (Top Floor of Mr Askew's Premises), PENRHYN ROAD, COLWYN BAY, Classes in Swedish Educational Gyinnaetics for Children art, Adults. Massage Medical Movement*. PiincipaJ: MISS EDITH M. HALL, Certificated Teaoi er of Educational and Mcdioai CymnastK«, South port Physical Training College. Certificateei for Maesage and Medical Gymnastic^ Di. Arvedb.)n'a Institute, Stockholm. Private Address: Uwyn Onn, Old Colwyn. .Æ BOOK FOR MARRIED WOMEN. THOUSANDS of Women havo written that it is the beet Book they have ever read, an4 reoorameod it to their lneods. The contents oi the lint and of the thirteenth ebmptere every Woman should know. 175,000 copies of tlut; Book have already been sold. It m eent poet free, in envelope, for Postal Order. 1* 2d, by DR. T. R ALLINSON, 67 Rooax, 4, Spsmalr place, Mancheswr-equare, London, W.

Y Ddirprwyaeth Eglwysig. I GYFARFOD TR WYTHNOS HON BydW i'r Ddirprwyaeib Eglwjssg Gynire^ eastwW yn y Royal Commiqp*o& House. West- minstier, yfory (ddydd Mawrth). Yn 01 Mr R. M. Thofna«, yr y^fprifeoydd, bwriedir cymoryd tyj*jo]a«fch y Mewodietiaid Calfinaidd. Yn my«f l tyetDoo sydd wedii eu gwysio y mae Mr John Owens, Caer iyr hwa a ^yflwyra. yetadegau); y Paroh J. O. Thomas, Porthaethwy; J. Mor- gan Jonqp, Caerdydd; R. J. Re", Aberys- twytii; Peter Roberts, Llanoiwr; Evan J CaeraairteA; a John Owen. jo.

Etholiad Kirkdale. BUDDUGOLIAETH GEIDWADOL. Cynaerodd othol-d am aeiod Seneddol dros Adran KtrkdaLe o Lerpwl, fel olynydd j Mr David Maolvcr lie ddydd Gwener. Dyeirwel- wyd Mr Ouurles MaAfthur, yr ymgeisydd Un- kwa a ad ga,:z fV 4000 o b4ei4temiau, tm IL ? jchn Hill, yr ynigeisydd Llafur. Ya Tr eoholied eyffredinol mwv"frif Mr David Maelr,?,r, Ceidwa(f-r ar Ma- ititties Con ley, yw yntgoasydd Llafur, ydoedd 592.

Marwolaeth Cyn-A.S. Cymraeg. Force Gwsner, ei drigfod jn Hampstesd, b., farw Mr Alfred Da-.iois, yr aelod Rhyddfryd- 01 dros Ddo^barth Caerfyrddin o 1900 i 1906. nt. yr ymadawedig, yr hwn oedd yn 59 mlwydd ced, yn dihoeni am ams,,r. Effeithiodd marwol- aeth ei fab hynaf, yr hwn a gollodd ei fywyd yn nbtyciuneb yr aererloag "Berlin" yn Chwef- rcr, yn d-wm iawn arno. Mr Davies oedd syl- faenydd a chadeirydd "Davies, Turner, and Co., Ltd., y cludwyr adnabyddus, ac yr oedd yn ael- od blaenllaw gyda'r Anmbynwyr. Gedy weddw,yn nghyda phedwar o feibion ac un ferch, i alaru ei golli.

Ffawd Uandudno. Tref uchel-freintiog yw Llandudno. Ganol y ganrif ddiweddaf nid oedd ond pentref bychaa lie cartrefai nifer o fwnwyr a physgotwyr; erbyn hyn hi yw brenhines glanau y Gogledd, a'i heol- ydd, ei phoblogaeth, a'i breintiau yn cynydda bob blwyddyn, Dydd Mercher, agorwyd ynddi Ysgol Ganolradd newydd sydd i fytholi enw yr enwog John Bright, un c'r rhai cyntaf i deimlo IJwyn y golygfeydd gyloh y dref, ac un a wnaeth lawer i dynu sylw y byd at hyfrydwch y Ilem- yrch cykhynol. Syniad hapus oedd cysylltu enw y gwladweinydd aruchol a'r ysgol, a bydd hyny yn ddiau o fantais i'r sefydliad. Bu y rbeolwyr hefyd yn dra ffodus i ddenu yr Anrhyd. White- law Reid, llysgenad America yn Llundain, i agor yr ysgol a thraddodi anerchiad coeth a gwerthfawr. Y mae efe yn un o wyr mwyaf amryddawn a dylariwadol yr oes, ac yr oedd ei sylwadau yn llawn sylwedd a BWyD. Hir gofir ei ymweliad a'i arawd. Er y gorphwys dyled o 4000p ar yr adeilad newydd hardd, gwiw yw'r gobaith y ttymudir y baich cyn bo hir, a rhoes Mr Dafbishire esiampi ragorol tuagat hyn trwy gyfranu canpunt ar ddydd yr agoriad.

Trychineb yn Nhrefaldwyn. Ii LLANC YN 8AETHU EI NAI. Safai 8tephen Bennett Owen, 17 mlwydd oed, 0 daen y crwner ddydd Mawrth, yn ei ddagrau, ge o dan ofal lieddgeidwad, i ddweyd yr t '0' fodd yr oedd wedi saethu el nai, Alfred J,,en, r ynierodd hyn k yn nghegin fferm yr Himeth, yn mrymau air Drefaldwyn, rhyw ychydig filldir- oedd o Llanidloes, lie y bu y bachgen anffodus a saetbwyd farw boreu ddydd Llun. Yr oedd v llanc a brawd hynacb yn dychwelyd adref, ar ol bod yn chwiho am wnrngod. Pan aeth y carob- aror i'r buarth gwelodd ei nai, Alfred Owen. yn ffenestr y llofft. Cododd ei wn, a chyfeiriodd ef at y ffenestr. Yn mhen munud ar ol hynv clvw- wyd ergyd yn myned allan, a chafodd Alfred ei saethu trwy ei ben, a syrthiodd i lawr y grie- iau. Bu farw yn fuan ar oi hyny. Y llanc, yn ei dystiolaeth; a eglurodd nad oedd efe yn cofio fod yna cartridge yn y gwn pan y cyfeariodd ef, mewn ffordd a gellwair, at ei DaI. a thynodd y glicied heb wybod hyny. Dychwelodd y rheithwyr reithfarn o "Saetbr yn ddamweiniol." Yn ddiweddarach ar y dydd dygwyd Stephen Bennett Owe» o flaen yr ynadon yn Llanidloes, I a chyhuddwyd ef o ddynladdiad. Cafodd yt achos ei ohirio.

PENMACHNO A'R CWM. COLLED.—Y dydd o'r blaen bu farw buwch, eiddo Mr David Thomas, Can-y-Cwm. YTr oedd hyn yn golled drom iddo, gan fod y fuwch yn un wir dda. PIC-NIC.-Aet,h parti o'r Llan i gynal pic-Die at Lyn Conwy, a chawsant ddiwrnod hapus. DIM GWEITHIO.-Dydd Iau, ataliwyd gwoithio yn Rhiwfachao, oharwydd prinder dwfr. Beth amser yn ol yr oedd cwyno mawr rhag y tywydd gwlyb a gawsom, ond erbyn hyn yr ydym wedi mynd i lefain am gyffelyb dywydd. Canmola'r amaethwyr y tywydd braf yn fawr. YSGOL Y CWM.—Ar ddiwedd eisteddiad yr ysgo), 'nawn Mercher, anrhegwyd Miss G. Jones, cyn-athrawes y babanod, a dysgl arian hardd, gan Mr Owen, ysgolfeistr, ar ran y plant a'r athrawon, a chafwyd anerchiad byr ac amserol ganddo. Derbyniwyd yr anrheg gan Miss G. Jones yn llawen a diolchgar. Dydd Gwener, yn Llanrwst, gan y Parch 1. James (M.C.), Pen- machno, priodwyd Mr Morgan Jones, Blaenglaa- Cwm, a Miss G. Jones. Y gwas a'r forwyn oeddynt Mr John O. Jones (brawd y pnodfab) a Miss Lizzie Jones (chwaer y briodfcrch). Caf- wyd boreufwyd yn nhy y briodferch. Yr oedd Ilu o wahoddedigion wedi dod yn nghyd, pryd y cafwyd anerchiadau dyddorol gan Mr C. Jones, Hafod y Fraith, a Mr Owen, ysgolfeistr. Yr oedd Mr Owen yn ei hwyliau goreu. Pan yn cychwyn am Lanrwst, yr oedd Mr Owen wedi gosod y plant yn drefnus i'w disgwyl, a phan oedd y cerbvd ar gyfer ysgol rhoddodd y plant "Hwre!" gyda'u gilydd nes oedd creigiau'r Cwm yn adsain.

HIRAETH. "Gwenai blodyn cynta'r gwanwyn Bore heddyw ger fy nhy; Atgof ddug am dlysach gwrthrych Wenai yn yr amser fu. "Canai mwyalch gyda'r plvgaiD Llwydwyn heddyw wrth fv Dor» Meddwl wneis am lais pereiddiach Glywais unwaith yn y cor. "Syllai gwawr lygadlas ieuanc Heddyw 'nrych y gloew li'; Hiraeth ddaeth am lesni dvfnach Llygad rhywun gerais i. "Beth yw hiraeth serch anfarwol N Ol-dywynion gwawrddydd dlos ;— Adlais y telynau gollwyd Yn dvchwelyd gyda'r nos." Emyr.

P GYMDEITHASAU LLENYDDOL. Byd(I I)w3,ligot?au y Cymdelthasau Llenyddoi yr, cyfqrfe(i yl y ,,an er gnviieud trefzi!adau ut v ?Nfodol. A,,Ygryim?r.Digrif,r N, rija car-,I??nol gel-I) dyn yw gnvraig? ic-i 'j)?iieiau dadi: Ai A it,Ial inerclicd ysn,3,,u? A ell,"r by% ai- rot yn y dydd, A dd3 'Ild g? Isg' cry, g%?-laiien gyda ffrc.g cot'? A .,Odd bod ,,ri iiapus gyda llog- eli wag? a Beth sydd yn gwnoud geneth yn bryd- ferth? PENODIAD I NEWYDDIADURWR. Mae Mr Daniel liees. pI if oruchwyliwr a gol- y,x,d galitiog yr "I-leral(i Cvinreig'? a ;)hap?-rau (,rall -c ol i;o I i-i-iewn cvsylltiad a hN,y ani tua '11. yiilvn.-?(id, -n tdri ei P'sylit'lad a hwv 4.ydd ,%IaN-. Ytli g-in ei fod in-edi cai5i Ile I)N-,Yslg Yn "Statistical Denartment y Board of Trade. Dilynir ef gan Mr Pic ton Dr. vies, o'r "Western Jdaii," Caerdydd.