Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

18 erthygl ar y dudalen hon

Advertising

IAT EIN DARLLENWYR.

DIWEDD BLIVIDDYN.

tnmaenmawr a'i Hanes. -----Ii.

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

tnmaenmawr a'i Hanes. Ii. ~x^iy<Lli& yr ardai i ddau gyfnoa clir. r rywfaint am y lie o r oesau boreual « Unes eiri gwlad hyd gwymp tin iianmbyn- •Lli gy?a, LIewelyn, a Dalydd ei frawd: yna y dolenau hyd o fewn rhyw ganrif a haner j* /cyicn liwn, wrth fwrw golwg Urosto i gyd,— -'J"t niacs rhagoroi i awdwr y ddrama 4)Sn Ia\Hr i'r nofolydd, 03 y myn; ond i'r "asttiydd a'r hanesydd ya anad neb. Oa S^-nydig a wyddis yn bendant am yr II er- j''1136 yma gysgodion rhai o'i alloiau, ac ad- bythynod <iisyi.nl y Celt cynar, heblaw ol- "J^rwydiau, ar y geillt i gyd Yr oil wydd- oenmaenmawr yn y bwlch rhwng rhyfe!- L Llewelyn a gwyr Gasconi a'r cyfnod di- nn i ^Wrr P^Liiau a ddywed teithwyjr wrthvni, benaf eu cwynion yn erbyn y fiordd beryg- • dr°s y graig. Dywed ambell un ttaitn fech- Oxyrra thraw hefyd,-niegis fod y lie yn goed- xav/n_, a bod oopr a manganese wedi eu cael f]y Pivvy^.> hefyd gyflawnder o pyrites a %par. J\id oeddyriL yn gwybod fawr y pryd V am yr ithfaen gJed a chyfoethog sydd yn o'r creigiau, y ri.ai sydd erbyn hyn yn cael BjVexth.o gan tua phymtheg cant o chwaxelwyr ™iis, gan anfon y meini yn ddarnau 3'sgwaf '3J, wedi eu saernio'n gywrain, i balmantu P^eolydd y byd. Poolydd y byd. t te chwedl yn llyfr"William Gilpiri," a gy- ^wyd yn 1809, y.n dweyd am rhyw ddyn rhy- ar farch ysbrydol, yn cymeryd yn ei ben y march i "sefyll tan" ar gyfer ei anfon 1 U- Dygodd y march i sefyll ar y graig uvoen y mor, ar ddibyn erchyll: ac fel y Bafai y'Hail druan, yno'n crynu gan ofn, taniodd y dki ddryll yn ymyl clust y march: and yr oflyr ofn mawr o fyn'd dros y dibyn yn drech P^braw gafwyd gyda'r dryll; a safodd y ere- a«yn ddisigl, ag eithrio rhyw ias aeth drwy- d< Diangodd y dyn riiag y perygl felly: ond W cyrhaedd i le dyogel treiodd wneud yr un wedyn a'r eetfyl ~i-1 -7J 1 anifail v p>-yd hwnw; a gwylltiodd. a _<hat- rifiSK■ l"" f- "I a ,Uatf dwy.d faint o go-il sydd ax chwedl o r fatli, ims Idom; ac os yw yn wxr, ni ddywedir yr un iran "W. Gilpin" pwy oedd y dvn, ac a %n frodor ai peidio. Am y mlynodd idaf mao genym hunes y ile yn weddol 0 Gwyddom mai t.-neu lawn oedd y bob- th • dim ond 444 yn 1833, ebe Samuel Lewis, „ ''ToDoeranhicai Dictionary ot Wales: n v tai—4 a ^ew scatt-cred irregular- uilt." oeddynt: onl deallwn fod yr Anni- tvr yn pregethu yn f^wjgyfylcm yn 17^ bvnag; er mai yn ddiweddarach y dasth Iwadau eraill i gyd i mewn Yr oedd am- blasdy yn 6efyll yn nechreu'r ganrif ddi- al: a ffermdai a thyddynod oedd y gwedd- amaebhwyr a gweision i amaethwyr oedd >11 drigolio.il. Pan ddechreuwyd agor y •eli daeth eraill i'r gymydogaeth, a chyn- \d rhif y tai, a chwyddodd y boblogaeth ar a: codwyd addoldai ac ysgoldai fel, erbyn 7 mae un ar bymtheg o gapeli ac eglwysi, a vsgol ddyidiol i blant, heb son am ddwy aiT- ysgolion preifat, yn y pl^yf. Deil y oxvvyadl Ymneillduol a Rhyddfrydol, aLc, zrybwyllnyd o'r blaen, yn hollol Gymreig, irio y Saesneg glywir ynddo yn yr haf gan wyr. Dwti- Tanymarian i'r Ue yn weuud- 1 yn ddyn uanc: ac nid annyddorol gan feallai fyda 4eall mai yn yr ardal hon y t • 1 "V,4. TlKawilfl Wdoda ei jF' Jthean gyntaf enoed i'w chyfansoddi g&n ( Nid oedd Tanymarian <md naw ar hug- 4 pan yn cynyrchu y gwaith hwn. Byddax Sded y toueth eurllyfn am oriau bob dydd. awn y don gyffrous yn cyfansoddi ex ora- t yua n casglu oor eywl o chwarelwyr leu- fcr chanu, ddarn ar ol darn, fel y digwydd- ^vnt fod yn barod. Maged yn yr Ho eryn fedr yn gynar yn y ganrif ddmedd- *bert Jones oedcl un,—mab it hen weinid- Ohfxi Horeb o Ba^n Tanymarian. Yr oedd K Jones yn zynghanoddNN-r medrus a rliwyda iaoxSwoddlLor o aiiglynion ar ei 0], yn jo^ rhai cyvwddau grymus. Wele ran 01 Mi i'r "Perm,-nmawr. Penmaenoiwr! dirfawr derfyn IthWD6 da; blwy'! uwch gwy mor gwyn: terwyn ftn, tarian y fro, A mor tdn%%Vg mawr tano; Arwr ma.;r, huiwr moroedd. Gorohfyg* eu cynnwr' ooedd: Rr rholiar a Jluohiaw Ilif Itti fur th, for genlbf, Se{i'n de ar safn y. qon, Gaa fygvi gwynaf eigion: Nes i'r ndpn droohionol, A cwaeL nerth, gxnaWn ol: rjanllaw WaJ y cenllx chwyra, A m,, fth na. mor trachwyrn: Eelur g* ?16,lar ewynt,— Trwch «H yn trechu corwynt: Mur odjh fy mro ydwyt, 'A phawb'th wel,-uchel wyt. Dv ffync wna'th goroni > Ar dy g<rn dig.ryn m: Haeadav. dda vies goq^ddwr,— Morwyn^uw am ^lfa yn y'G6nmen —Cylioeddiad Cenedl- aethol.)

pENIkCHNO A'R CWM.I

I Llith Die Jones.

Cystadleuaeth y Twrci Tew.…

-ysa_vn.

BWGAN PENBONCAN.

TRI GWR DEWR.

LLANDDULAS.---C

G0RM0D 0 LAUDANUM.

GORMOD 0 ARHOLIADAU.

LLADD CADBEN 0 FELINHELI-

CYNGHAWS YN ERBYN CORPHORAETH-

-Y DDEDDF A'R EFENGYL.

,_egr. I44 MLYNEDD YN ygr,

Advertising