The Welsh Coast Pioneer and Review for North Cambria

Y Brawdlysoedd Chwarterol. MEiRIONYDD. Cynialiwyd y Frawdlys hon yn Nolgellau ddydd Mawrth, Mr Osmond Williams, A.S., yn y gadair. Uyi iriwyd at afiechyd yr Arglwydd-Raglaw, a uatganwyd gobaith a.m ei adferiad buan. Cwynwyd y.n doot nad oedd y Pwyllgor Trwyddedol yn rhoddi sylw i'w ddyledswyddau. Arr. yr ail waith ni ddaeth nifer digonol YL nghyd i gwaith yn mlaeik Gan nod oedd nob i sefyli ei orawf cyflwyn- wyd par t- fenyg gwynion i'r Dirprwy Sydd. Cyfeinodd y Cadeirydd at y penderfyniad can lyrol a ddanfonwyd gati foneddwr o air Ddin, bych ïr Argiwydd Raglaw:—"Fod angen difrif am sefydlu cymdeitnas i wrthweithio yr anfoes- oldeb a ffyna yn Ngogledd Cyraru ac i ddarpar mesurau Gr ataJ ao er gwaredu ao ajnddiftyn marched fel a geir yn Ne Cymru a pharthau o Loegr" Sylwodd y Cadeirydd fod pawb yn awyddus i wrthweithio anfoos, ond gwrthdystmi yn gryf yn ca-byn yr awgr.vm fod y felidith hwn yn ffynu yn N^ogl'odd Cymru. Ni thybiai fod angen y pen- derfyEia>1, gan iddo ddod' oddiwrth Sais o sir arall. Apeliodd Mr J. V. Pugh yn erbyn dirwy a roed anno gan ynadoai Dolgellau am yru ei fodur yn orwyllt, ond taflwyd yr apel allan gyda'r oostau. SIRFFLINT. Yn y Wyddgrug y bu'r frawdlys hon, ddydd Mawrlh, Mr P. P. Pennant^ Lkunelwy, yn y gadair. Cymerth Mr C. T. Hargreaves y llw fel ynad newydd. Mynegwyd i bum' trwydded gael eu dileu yn ystcd y flwyddyn, a dyfarnwyd 1156p o iawn Cedd yn y gronfa yn awr 3322p 6e 6c. Ric'iaxd Grosvenor, 21 oed, clerc, a rwymwyd dan Ddeddf Troseddwyr Cyntai ar y cyhuddiad o ladrad. Am ladrata bustadh a hefFer yn Tremeirchion, anfonwyd David Jones, 18 oed, i chwe' mis o garchar. Meredith Jones, llafurwr, am ladrad yn Nhre- ffynon, a ddanfonwyd i garchar am chwe' mis.

HEDIAD Y BLWYDDI. Moor gyflym. fel hyn, yr ei ein eleni I gym' ryd ei Ie mewn llynedd a ilwydni I 'Oes artnat, fel Ii, edifar i'r eigion— Edifai- am fyw tymlhorau mor weigion; Am addaw mor dda. am gnydau mor waelion; ? Bwriadau mor lawn, a blwyddS mor lymion? A ni, rhagllaw. eu byw yn x wy difri', Mwy tebyg i'r Gwar oeododd eu <jyfni'2 Fe lamvodd Efe ei flwyddi'n or-lawraon: Eu gofer a red hyd heddyw at dcb-nicm. 'Oee, tybed. ryw fodld y gallwn, pphyfaill, Ail-fyw ein lihai ni yn mywyd enaiil. Drwy ddenu y to sy'n dod ar ein foolau I kwylio eu CWTB wrth amgen reolau ? Camp fwyaf byw blwydd: —ei byw mor ddi-wyroi Na thoinmia bytih ofn gael oodi gwrid arm; Na ohodo un flwydd ar arall grily Cadw ein blwyddi rhag odhw i'w gilydd- Fu ambell i flwydd i ti yn un g.aled? Tirioadeb y Nef rhag ei .hail dy wared Fu annbell i un a'i gwyaafyd yn ddibaJl? Boed iti, fy mxawd, oi llun mewn un arall- Beth bynarg i ni sy'n Illgfhydol y blwydkLu Draw, acw yn mhen aneirif gaoirifi. Pain fyddwn ar for hem Amser yn hwylio, Dad Nefol. na phaid o hyd a'n hyfi'oi'ddio J Rbag myned ar goll dan donau v oefnfor. iiiuo giliach a g'1a.u. a lie bwrw angor. Nadolig Crist. 1907- MaftRIS PARitY.

Beudy Budr: Llaetb Afiach. Y mae Dr. D. Ll. Willisana, ewyddog iechyd, rhanibarth Gwrecsam, wedi treulio rhai mieoedd yn ymwelcd a thai llaeth yr ardal, y siopau, a. beudai; ao yn ei adroddiad 1 r Cynghox, cwynai vn enibyd mai hollol allan ydyw xhan fwya4 y beudai; heb oleu mac awYT, bur, y drees wedi tagu, a gormod o lawer o'r buchod yn mhob beudy i bexi ieohyd i'r anifail na. phurdeb i'w llaetli. Mown ambell fuarth oeid tomenydd o ddail a flan ao o eawr afiach, a gwelodd fuehod a'u tethi yn doraeth o faw sycii, crystiog, a dwylo'r rhai a'u godrent yn mhell iawn o fod yn lan. Cafodd un fuwch a rhyddni arni, ei phwm yn warthus o fudr, a dwylo'r godrwr yn gyff^yfb ffiaidd. Defnydidid llawer o'r tai llaeth 001 ystafelloedd i lurbio hen ddillad iddynt; a. geilw'r Doctor am gydweithrediad y tirfeddian- wyr a'r ffermwyr i gael gwared a'r beudy tywyll ac afiach, ac i eicrhau llaeth a liefrith glan mewn difrif.

PRIODAS YN LLANFAIKFECIIAN. Cyilwynedig i Mr John Williams, The Glyn., Old Oclwyn, a Miss Margaret Helen Jones, Craig-y-iNos, Llaniairfcohan. Bu urswaitli hen arferiad, Am dano clywais son, Sef rhedeg am y deieen Y dyddiasu gynt yn Mon; Ond boed i ti gael rihodeg Ain barch a. chlod a bri, A chariad yn oyd-redeg Rhwng Elen wen a thi. Os bydd y droell yn nyddu Cysuaxm o dy flaen, Bydd Elen y pryd hyny Yn rhoddi <hedd ar daeaj Cysuron sydd i ddyfod Fe! lli yr afon gre*, A chariad yw y cysar RhagoraJ yn mhob lie. Oolwyn. JOHN W. YAUGHAN.

I Llith Die Jones. I I CLENIG Y LLYWODRAETH. I EISTEDDFOD CONWY. BJwyddyn newydd dda i fy narUenwyx oIL Dymma mi ypa deefcreu hhrvcldyn mewn amgykh- iadau qysuiruB iarwn. ein gwlad ax delanau bedd- wob. ihefo'r hoil fyd, a sefyiifa naasnaoh yn go lew. eg ysbyried pobpedjih. Mi ryda ni ym oael dedhxeu y lfwyddyn 1908 gyda byddin newydti span. "Tenritoonal Anny" mae Mietar HaJdane yn gahv ein bvddin newydd. Mae y train* o fod "n berohenogion y flongau mrwyaf a'r cvllyma yn y byd hefyd gftotym ni y Prydeiiiwyx- A phe bai em gwhwl ni merwii '-erygl nhyw dro. niae gerryrn ni ddefnydd byddin newydd araK ytn y SuSrage^jbee- Mi rydla ni newydd ddax- ganfod fod stsrydoedd yn Netheudir Cymru wedi gwneud o&tur jpelyn. Siawmsren i, cilan y fatia iaiiteisipin, j oa&m ni flwyddyn newydd' reit dda-- Gobeithio oich bod ctu gyd weda oael eioh clemg ddoe- Os bu 7 "Bribeay ^cit" yn rhwyntr l ohi gaed eich xboddkm Nadolig. oofiweh nad ydi o ddriin ym ddigea oryf i ymyraetib a'r 4»n aef-ariad Cyaoraeg o roi a derbyn clenig. neu oo y-di "I-Aywodraotih et hun Y&'r pechadur permf, adboe aw ddydd Oalan neu ddydd olenig mi roth y Llywodraefch fwy o bawer na neb arall o glenig. Cawsom lond traj o aefcau neu ddeddLau yn dwad i rym ax ddydd clemig- Otowaxeu teg- iddym nlrw. Mi fwm yn brysux iawn yn parotoi ein olenig ni eleni- Yn ytstod v tymlhor dmeddaf mi ddaciu'r Llywodraebh wpaeyd gymeuint a 66 o ddeddfau nevrvxi'd (libai da a rhai drwg). Wei, os ydi "ywodracith Prydain Fawr yn -Aoi dro^ hanor caret o ddeddf- au i fhwdd fel clenig i'r bobol ax ddydd Oalaji- yn sior mae gtain y bobotl bawl i twilyn esiampl v Llywodraefch ed hunain. ao i gadw yr hen arferiad Cymreig yn fyw trwy roi olecug i'w gilydd- OLENIG MISTAR LLv i D GEORGE. Nid ydi gofod nao amser yn oaniatau i mi ymihelaetih'U ax g.lemg y Llywodraotlh, ond «yl- waf fod olernig Lloyd Geouge yn mysg y rthai goreu- Mae y ddeddf a basiodd sei y "Pa- tcints Act," yn amddiffyn masnaoh em gwlad yn erbyn eyetadleuaeth anniheg o wledydd tramor. Mae hyn yn gyehrwyniad da, oiisd nid ydi man- teision y ddeddf VnlQ ondl yn oynhaedd rhain fecfum iaANM o'r boblogaath- Mi glywais y dydd o'r blaejn aim axdal yn Ngogledd Cymru Hie moedd yna fUdio garw y<n mynd yn mlaen. a gal wad mawr am leehi, a mi noedd y ohwaa-elwyr yn ediryoh yn mlaen at amser dla—digon o waLth a ohyflog da- Mi roedd petha wedi bod yn flat iawn yn y ohwarel eir's talwm, canoedd o ddyn- ion allan o waith, a rhai o hoinyn nlhw bron a stairfio. ond o'r diwodd dyna olwg am wared- iga<yfch tmvy ailwad mawtr am Jechi. One? eir gofid a eiomedigaefeh maAw i'r teuhroedd druain oedd bron a starfio, dyma gilcibem o long fawr o Ffrainc yn dwad i mewn i'r harbwr un boron ae yn Jandio tunelli o leohi heb daJu 'run ddimai o dolL fel nad codu dim gwaith i'r dliwaxeJ'wyr druain lid" ol cwbl. Dyne. i dhi olygfa diruenus, yn>te? Cym-ry. druain, yn 9a.rfiO ao yn gosifod edraon ftd" y Ffcnanoad i d'wyn y bara o'u gienauau- Os bvdd petiha fol h-vn yn hir eta, mi fydd yn sfiaid can holl ohwaireii Cymru a LToegr- Fasa y fath beth bytb yn oaert ei oddef mewn wi wlad axiall. MASNACHWYR CONWY. Mae yna leinin axian i bc<b owmwl diu, medda y Saie. ao mi rydw i ytn gweJed leinin airian i'r owmwl yma yn ngthlenig Lloyd Geoirsra Ex mai cam bvohan mae o wedi gymeryd, niai hyn VD ddedhreuiad- Deupvartlh gwaitli yw ei ddeohxeu medda yr lien dcWeb Gymaraeg. yn-te ymbobo-I i ? Gobeithio pan ddaw dydd Calan neoaf y oawn glenig werth ei alw felffiv- Mi roedd yn dda gon i weW fod eisiampl Mistar Lloyd George yn cacil ei ddilyai gan fasnuoiiwyx Con- wy- Pan yn yr hen cilre y dydd o'r blaein gwel- aja fod ffeneetxi siop Mkiha.r J- P. Griflitihe 12awn o efcwfF oaa-tr-rf, gwlaiiieTii. sihawte, oryisau, 'samau» ao aroryw o betiEau etuaill—yr oil wedi eu gwneyd yn Nghymru. Hefyd yn y ffemesit roedd oerdyn mav.Tr a'r geiriau canlynol aroo fo: "Cas givt na dheuro y wiad a'i,nwwo." Wei, pwty byth fasa yn prynu stwff tramoir ax .01 hyit? EISTEDDFOD COJST"WY- Mi ddaeth xiiyw awydd eisteddfoclq] drosta i Dvdd NadoilliP. Rlhtoia yir heoi ful yn y dxol baioh a ffwrdd a Maxi a finau drcfcodd i Ganwy. Babol anwyll, mi noedd thi vn oer hefyd, ond mi roedd ein eel eisteddfodol mor ^ryf nes cad- woold ini rfeag oael anwyd. Wedi cytnhaedd yc.0 roedd oyHaxfod y prydnawn ctrosodd. ao aethuin i gael owpanad o de hefo Mrp Llamd yn y cafe- Wedi hyny aetibuim tua'x Town Hall, ond pan gyirhaeddiascKn dywedodSd y dyn oedd wrth y drws fod yr fhall yn ULawp, ao nad oedd yna ddim He i Mari ma finem i mewji- "Wyddioet ti pwy ydw i ?" go/^naie iddo- "Waefah gen i taea ohi yn Birif Weinidog lieu Lywydd Bwrdd Masnach, toes yna ddim Be i cih'i heno," medda fo. "T^ythv i '!I'Un o'r ddau," medda finau, "Mistar Dio Jones ydi fy ejnw i.11 Dyma fo yn oochi at ei glurtia, ac yn gajw ar John Hughes, yir hall-keeper, i ffesndio seti em ffyq-A dhe i ni dau- TEGANWY YN ARWAIN. Wedi edsbedd i lawr mi dsryobais o n-wrnonas i edracSi a wefrwn i xfcyvrun oeddwn yn ei atftiabod ax y Uwyfmi. Ghvciais gvnruaint o wynebau ad- nabyddus nee doia i deinilo reit gartre-ol ar un- waith. Dyna lie roedd ify hen "faiTl Teganwy yn airwain yn fedrus a hwjrfiiog dros ben- G-wel- odd fi ax icmwaitsh er fod o yn brywir iawn. Mae Teganwy yn rhywbeth MbLa.w arweinydd, mae o vn fairdd rfiagorol. Adroddodd emglynion i Midtar Hugh Owen a Miss SaJlie Edwards (Alawes G-ynedd)- Dywedodd am mistar Hugih Owen mai fo oedd tad tlodion ein gwlad, po am Alawes Gwynedd dywadodkil: "Hi dania g&n yrr dyn o'i go-" A deyd y gwir i dhi mi Toeddwn i a Maxi wedi dotao ar oh wareu yir Alawes. SAFON Y GERDDORLAETH- Mietax John Roberts, lliywydd CymdeithaB T^etihdalwyir Llandudno, oedd yn beirniadu y oanu- ond ndd oedd o yn oael llawer o draiierith i ben.derlynu pwy oedd y buddugwyr. Braidd yn ised oedd safon y gerddoria^rtii. Ya y cfoal- leinge soilfo i ddyn ion nhaxiwyd y wobr rliwng J- R. Hughes, y Junction, a T. J. Hughes, Glan- wydden, end nid ceddl 'run o'r ddau yn canu cystal ag a giywais i nhw o'r blaen- Mies Alice Ann Wiilliams aeth a'r -wobr yn y challenge solo i fercthed- Er bod hi yn oanu vh buar dda. toedd bitha ddim byd yn tkibyg i beth rydw i wedi cMyvved' hi o'r hlaem- Yn y gystadleuaefch gorawl daeitli pedwax o gomau yn mlaen, ond mi roedd oor Ccmrwy, o dan arweiniad y Cyng- barwx Robeirt Jones, yn oreu o ddigon, a mi roedd yn reift dda gon i weled bod Mistar R0- bert Jones yn gtaJlu gwneyd rhywbefeh arall heb- law dfeuilu teb'x Maer. LLE ROKDD BANGORIAN- Y Parch Bryn Davies, Llandudno, oedd lly- wydd y oyfarfod, ao hefo fo ax y llwyian yr oedd y Paxeh. Win. Ed"waids, gweinidog y Bed- yddwya-_ vn Nghonwy, Mis^ax Hugh Owen a Mie- trur Levi John a L. PskaTy?y ddau ysgrifenydd. end welwn i mo fy hen .gyfaiM "Bajigorian" yn lle'n byd, Od too 1 chi dyna Mari yn ei ffeijadio fo yn ejstedd wrth fwmdd mawr yn ochcx y llwy- fan a bag mree yn ei law. Y fo oedd y trysor- ydd, ac yn toiu i'x buddugwyr. Mi rcedeKvn yn meddtwl bod o yna yn rfrvwle o hyd, atiios iasa Ei^ifceddifed yn Ooirwy ddim yn rvflawn hob I^HTgorian. ddim mwy na fasa cyiarfod o'r Coun- cil beb Ik". P STRYD YN LLA WN 0 BOBOL FEDDWON- Mi roedd yr hen ful bacih wedi cael oed reit da gan Miiabair Nor bury yn yr Krekine, ac yn edracii yn reit fretth i gyobwyn ar y 41aith adre- Wedi i ni gxoeei y bock mi roedd y ftcrdd yn 11 awn o bobol. iihai ohonyai iiLw yn feddw iawn, rikai yn hiaiKxr meddw a.'r llei'lj vn s-obo-, a <?ynj lie fnoedd y rhai rneddw yn BTvajoddi ao n u-.eio oanu pob math o then ganeuio-ii. Welais i etrioed gymaint o bobol fodxiHvon hefo eu gilydd- Fel Qedda ni yn mynd yn mlaen nt^dcHva yn y byd oedd y crowd. rhai ohonyn niiw eiswo ymdadd luefo eu gilydd, Ucill yn trero rhwywtiro ni baBro. ond mi roedd y clhwip yn fy llaw a'r ymbnpel yn llaw Man Mi faaa nbw wedi cael hi yn dilow- tasa nlhw wedi dwad dipyn ym h ato'a ni. Pan gyrhaeddaeoni orQseing yx h«esi Jutnotkm mi roedd Mistar Roberts, y plisjiuon. yno. a gwnaeth i'r bobol wnevd lie i ni basio. ao medi hynt aethom ynein bLaenoa, a oo- afiom adref yn ddiogej 1109 ddi-m ohwajieg o belynt- DIC JONES. mm a umimi

Y Parch J. R. Jonas, curad y Bala, fydd yn gofalu am blwyf Cerrigydruidion yn ystod gwael- edd y Rheithor (Parch John Jones). Mae'r Jones yn niferus yn FroncysyllW Mewn cwrdd te fu yno y nos o'r blaeo, oeid 16 allan o 18 ofalent am y byrddAa yn meddu'r enw hwfi. ao mewn dad) ddilynol yr oedd saith o'r naw gymerent ran o'r enw Jones. Yn Ynadlys y Bala, ddydd Sadwrn, anfonwyd John Williams a George Thompson, dau lafurwr, i sefyli eu prawf ac v avhuddiad o dyngu anudoo.

Newyddion DyddoroL TliYCHIXEB AR REILFFORDD- Fore Sadwrn caed oorpli dyn ta^wsiadus. a TOiddanjgxaeai fel tramorwr. ar y liheilfiordd ger Llanelli- Yx oedd y ooa-pli wedi ei falurio yu arswydus- TRENGHOLIAD YN NGHAERNARFON. Cyniialiwyd tretngholiad yn Nginaemarfon. ddydd Sadwm, l aohos marwoiaerfjh plentyn Mx Evaji Paxry, cysodydd. 62 Pool-thiil. Ymddengys i'r pleittvn gvrthio ar yr beiyrn tan, dymohweu- yd tebot, a Ikegi ei gorph. Sylwodd y treng- holydd ar yr eungeta o arriddiffyai plaoit bach yn erbyn damweiniau o'r fcath tzrwy gau oddeutu y lie tan. D.ygwyd rhait^ am o "Farwolaeth Ddaanweiniol. CYNHAUAF AR Y NADOLIG, Ceir llawer o yd, meddir. ar y meusydd ax Fynydd Hiraebhog rhwng Dinbych a iJhentre- (oelas Tlranoeth y Nadolig oeid Mr Ellifl Ro- berts, Cefn Forest, Liansannan. a'i weitbwyr yn cynull gTawn iu'n garwedd ar y tir am aanxyw wythnoeac Ax y cyfajn yr oedd v grawnmewn cyflwx da. Y GYMRAEG YN DDYMUNOL. Bu trafodaeth yn Mwrdd Gwarcbeidwuid Hreflfymon, ddydd Gwener. ar y pwnc a oedd gwybodaetih o'r Gymraejg yn angenxbeadiol potrthar a'r giaf wei nydfdles newydd fwriedix beaodi. Y drwedd fu rhoddi'r araod fod gwy- bodaetih o'r Gymraeg yn ddymunol yn yr ym geiswyr. GWRfTHOD A DERBYN. Gwrthododd y Parch W. J. Rees. Horeb. Llandyssul yr atwad a roe*? iddo i fugeilio Eg- 1-.vya Anniiyooi Ebenezer. ger Llanberis. Der- byraodd y Paroh Joseph Jones, Chwilog, yr aJ- wad i fugeilio eglwys Annolb Tycroes, Mon. YMDDISWYDDIAD A PHENODLAD. Mae Mr W. Ed-waxds. rurif glero Cwmmi y L- and N-West em yn Nghaergybi. a chyiiroirsai -eistrr Liana-wet, yn ymddiswyddo, ao olynir ea gan Mx Owen Hughes, prif glero adran y nwyddau yn Ngihswr. ANFOESOLDEB GWYNEDD- Mil Sandfcaoh. wedi Aoddi ichyfcudd y bydd iddo gymyg y penderfyniad nlynQl yn MrawdlyB Ctowartwrol six Ddinbyoh, ym Rhutiryn. ddydd Gwener nesaf:—"Fod angen difrif am sefydlu crynKfeithas i wirthfweithio yr anfoesoddeb a ffyna yn Ngogledd Cymru ao i ddarpar mesua au er atai ao er gwaredu ao amddiffyn meroned Led a geir yn Ne Cymru a phsarbOau o Loegr- ANGLADD YNAD. Dydd Sadwrn. yn roytawent Llanferres, gear y Wyddsrrug, daddwyd gwea'diliion y diweddai Mx Algernon Potts, Y.H., a fu farw ddydu Nadolig yn 58 oed. Trigianai yn Glanyrafon Llanf ernes. HAELFRYDEDD MAWR. Er Nadolig rhoes Mrs Aasheton Smith. FaenoL aanrihieg i bob pleatya a cbwpwlo wmingod yn mihob ty yn Feliilihieli. LLÅ WYSG RIF DU kDDOROL. Mae llawysgrifau RoberrI1 Williams. Pandy, ger y Bala, a flodeuai oddeutu 1800 wedi eu cyftwyno i Goleg Duwinyddol y Bala- Rodber. Williams oedd awdwsr y llinell adfeabyddus "Beibl i bawb o bobI y byd." ATHRAW NEWYDD. Fed otynydd Mr Leonard Dariuigton yn ath raw oelf a gwyddor yn Ysgol Ganolradd Llisn- g-ollea. penodwyd Mr Glynne Edwards, o Yagol Ganolradd Dolgellau- AFIECHYD PENTREFI. Mae Mr H. D. Lynes. goruobwyliwr Due Westminster yn air Fflimt. wedi ao-on Jilythy" ilym at Gytnghor Do Treffynon yn awynv jtn dost oherwydd setfyilifa anfoddhaol tai yn uihentxef Heiygain. ilie y torodd twymyn L yn ddiwieddar- Dywod vr* Arolygyd'd nad yw'i setfyHUfa waethed ag y myn "y gorucirwyliwr. PENODIAD ORGA.i,.L .1)D. Penodwyd Mr T- Weatlake Morgan, eyruo-r gajnydd Eglwys Gadeiriol Bangor, yn organ ydd Egilwys St. Bride, Fleet-street, Llun dajm. fed olvnydd Dr. Turpin- ANGEU DISYFYD YN COLWYN BAY. Fore'r Nadolig, yn dra disyfyd' bu farw Mr H. Bigland, 37 oed, ytn Westbrook, CoJwyn iiay, Yr oedd ar y pryd yn ymgomio yda)1 dad. Clefyd y gakm oedd yr aohos. ATHRAW HAEL- Rhoee Mr E. D. Jomee, Caergybi. wiedd i hen wragedd Caecgybi yn ystod y Nadolig- Bu Mr Jones yn aithraw yn yr Yegol Sul am 6 mlynedds a gwabodidodd ei ddesbarth i wledd i ddathiu yr hiriaitih wasamaetii hwn. RHOSYNAU AR Y N-OLIG. Er gwaefchaf y rhew oeid ifoosvnau yn gweUI. yn ngardd tlotty Treffynon ddydd Nadolig Gwelwyd eu gwen befyd yn ngardd y Llwynedd, Bangor. MALU FFJENESTR i^ASNACHDY- Noa Nadoiig. hyrddiwyd caaeg fawr trwy ffenestr masnaciady Mr E. H- Oaviee. mii6 nadhvdd mewn gwirodydd, yn Station-road. Co&wyai Bay. Mafturiwyd y ueneetr ae amryw botela gwin- Ni wyddÍB eto pwy gyflawwdd yr anfadwaitib. MlLISIA CAERNARFON- Mynegir fod Milisia Caermaxfon yn myned i gaed ei ddadgecphori. a bydd bynyn golled arianoft i'r dref. Rai dyddiau yn ol, r- fyctodd y Oyngiior Trftol ddetaebu yr awdur- dodau o blaid cad\Ÿr gatrawd vno. ao Did ydys heb obaith na. roddtir ail-ystyriaeth i'r trefniad- au- ERGYDIO'N DRWM. Dyma ddywed Syr T. Marchant Williams am y cynyg sydd ar droed i roi y radd o D.D. Prif- yegol Cymru i bedwar neu bump o weinidogion Ymneillduol:—"These ministers are neither sa- vants nor saints, and the only claim they can have for such a distinction lies in the fact that they have always played the part of (slavish and devoted henchunen to certain officiate, etc." • • » GOtLYGYDDES NEWYDD. Mae Mr 0.. M. Edwards, y mis hwn, yn troB- glwyddo awena-u golygyddol "Cymru'x Plant," i Miaa Winnie Parry, a.wdures "Sioned," etc. YR WYTHNOS WEDDIAD. Undeb Efengyiaidd newydd gyhoeddl maniffesto l holl eglwysi Cymru yn gofyn am i'r wythaoa nesaf gaei ei ohysegru i weddiau Ceir 1 gwyr parohaclig a genlyn wedi llaw-nodi j (ais --fisgob Llandaf Profathro Jonn Roberts (Llywydd Cymanfa GyffreJinol y M.C.), Prifh- raw T. F. Roberts (Cadeirydd Undeb Bedydd- wyr Cymru), Paroti R. Thomas, Glandwr (cadeir- ydd yr Undeb Anjiibynol), Parch T. Hughee (Cadeiryad Cymanfa'r Wesley&id Cymreig), a'r Parch W. J. Henderson (Llydd Undeb Bed- yddwyr Prydain Fawr a'r Iwerddoaj). ACHOS DRUCE: CYNWYS Y BEDD. Y him achos Druce yn un o'r rh-ii rhyfeddaf a wrandawyd erioed. Mae bod gerbron 11Y8 yr ynadon yn Llan dain am rai wythnosau. Swm a sylwedd yr actios yw mai un Mr T. C. Druce oedd pumed Due Portland, ac mai ei fab, Mr G. H. Druce, ddylai fod yn Dduc yn awr. Dywedwyd yn y tystiolaethau y bu farw T. C. Druce, ac y cladd- wyd ef yn 1864, ond ar yr un pryd dywedir na fu farw Due Portland hyd 1879. Fodd bynag, daliai rhai tystion, ac yn eu plith un Mr Cald- well, o'r America, na fu Mr T. C. Druoe farw yn 18b4, ac mai arch yn cynwyB plwm a giadd wyd yr "tdeg hono. Ddydd LIun agorwyd y bedd, a chaed vndJo gorph dyn a barf laes ganldo, ac md piwm fel yr iioiiai rhai o'r tystion y oeid. -c. CAEL LLONGWR 0 GAERNARFON WEDi EI LADD. Cafwyd corph rnonvr ar y rheilffcrdd rhwng Penbre a Llanelii ddydd Sadwrn. Yr oedd un fiaicii oi thynu ymaith, ar pen hefyd we ll ei anafu yn erchyll Meddylid ar y deciireu cuu corph gwr o Gaemarfon o'r enw William Rich- ards ydoedd, a aywedai dau iongwr o'r "Detlei V/aguei," sydd yn awr y.n noc Llanelli, i Rich- ards aros gyda hwy n y Hong o ddydd hyd ddydd lau. Yr oeddynt ill dau yn sicr mai corph Richards yacedd. Foda bynag, profwyd mai canigvmeriad hjai, ac mai morwr u'r enw Josipib Horace Myard, o'r Falcon," oedd y trancecfig.

Eisteddfod Gadeiriol Ffestiniog. Yr oedd yr 32ain Eisteddfod o dan nawdd Ysgolion Annibynol Cylch Ffestiniog, yn fwy poblogaidd eleni nao erioed. Er i'r wyl gael ei siomi o wasanaeth y beirniad cerddorol^ Mr D. Emlyn Evans, oherwydd afieohyd a Uesgedd, cymerwyd ei Ie yn hap us gan Mr Wilfred Jones. Beirniad y faxddoniaeth a'r rhyddiaeth. oedd Mr L. D. Jones (Llew. Tegid), ao etc oedd ar- weinydd poblogaidd yr wyl. Llywydd y pryd- nawn ydoedd Mr D. Williams, Y. HI, cadeirydd y Cynghor Dineeig, a'r cyfarfod olaf gan Dr. Richard Jones, Isallt. Dyfarnwyd y gvobrau fel y canlyn:— Una\> d a>- unrhyw oll'eryn chwyth: 1, Robert Smith: cydradd ail, John Richard Hughe:, Gwynfa, Manod-road, a Hugh A. Roberts. Oakehy-square Rhoddwyd tlws i bob un o honvnt gan Mri Boosoy. Deuawd "Y Ddeilen ar y Lli;" Miss Roberts, a Miss Hughes. Llan. Traailiawd ar "Brif Nodweddion a Neillduo!- ion liiengyl Marc:" Mr W. J. Williams, New Market- square. Corau plant, "Tedlwng yw'r Oen" (W. 0. Jones): 1, Cor Salem (Miss Kate Ellix- Jones); 2, Cor Beihania (Miss Bevan). Cyfieithu dau ddarn barddoncl o'r Seisnig i'r Gymraeg:" Mr Caerwyn Roberts, Bangor. Unawd i blant, "Dyma Feibl": 1, Kate A. Jones, Cefnbrith, Betiaania; 2, Jennie Roberts, Fronoleu, Tanygxisiau; 3, Maggie Jones, Llys Cad van, Bethania. Adroddiad i blant, "Can y Wyryf:" Cydradd gyntaf, Grace Hughes, Haiodruffydd, ac Annie V. Lewis, Cynfal-terraoe, Llan; 2, John Jones, Rhydygro, linygrisiau. Unawd ax y berdoneg: 1, Laura Pritchard, Co-operative Stores, Llan; 2, Evan Lewis Ro- berts, Higb-street. Cor o un gynulleidfa, "Pebyll yr Arglwydd" (Dr. Parry). Daeth dau gor yn mlaen, Beth- ania (R. Morris Jonet!) a Oarmel (W. S. Ro- berts). Dyfarnwyd oor Bethania. yn oreo. Chwe' penill, "Wele, yr oedd ei wyneb yn disgleirio." John Jones, Castell Barlwyd, Tany- grisiau. Unawd soprano neu contralto, "Y Mab Afrad- Ion:" Miss Annie Williams, Maentwrog. Cywydd "Myfyrdod." "Adelphos," yr hwn ni atebodd i'w WlW. Deuawd, "Plant y Cedyrn:" Hugh J. Hughes a W. O. Jones, Llan. Prif adroddiad, "Tragwyddoldeb" (Elfyn): Robert Davies, Tanrhoe, ConghrwaL Unawd bass neu baritone, "Brad Dynrafon Ted Jones, Oxford-terrace. Pryddeet y gadair, "Fy phiel sydd lawn." Daeth 15 i'r gystadleuaetii, a dyfarnwyd Mr Tom Davies (Cenech), Ton, Pentre, Dyffryn Rhondda, yn oreu. Cadeiriwyd gyda rhwysg, a chyfarchwyd y buddugol gan Mr John Wil- liams (Great Western Railway), Dyfrdwy, Glynor; Dewi Mai, o Feirion; Edward Row- lands, a'r Arweinydd. Gwen hosanau: Mrs R. H. Roberts, Groee- ffordd, Llanrwst. Unawd tenor, "Llwybr y Wyddfa" (W. Da- vies): Evan Evans. Brondwyryd. Blaenau Ffes- tiniog. Ateb cwestiynau o'r Maes Llafur: W. J. Wil- liams, New Market-square; 2, Robert D. Lewis, Cynfal-terraoe, Crys i weithiwr: Miss Morris, Gam, Dolben maen. Nid oedd ond un wedi oekio gwneud Hawlyfv ar y Maes Llafur, ac nid ystyrid hwnw yn deil- wng o'r wobr. Brif gystadleuaeth gorawl, "Pa fodd y wympodd y cedyrn" (D. Emlyn Evans)—lOp a ICte i bob arweinydd. Daeth dau gor yn mlaen —Tanygnsiau, o dan arweiniad Mr John Davies (loan AJaw), a chor Bethania, o dan arweiniad Mr Richard Morris Jones. Y goreu o ddigon gvda chanmoliaeth eithriadol ydoedd yr olaf, gan cyntaf fyned allan o donyddiaetb. Prif unawd, "Star of Bethlehem:" Mr Evan Evans, Bronddwyryd, Blaenau Ffestiniog. Cyfansoddi pedwar o donau cyfaddas i Gvman- fa y Plant. Goreu allan o naw oedd Mr W. 0 Jones, Pontypridd (Eos y Gogledd). gynt o'r Blaenau.

Amgueddfa a Liyfrgell Gen., ediaethol Cymru. WYDD Y FLWYDDYN. Bydd y Bwyddyn 1907 yn gofiadwy am Lraro pwysig yng nghyfeiriad pwytieistad bodolaefij oenhedlaetiacd hanfodol wahanol y genedl GyJno. reig. "Cyiriiry yn Genedl" oedd y cri godwyd gan y diweadar Thomas E. Ellis, ac a gyfraaw nodd mor heliteth at ei ddylanwad pereonol aH bciblogrwydd. Mae cyhawnder hawl Cymru i gydnaibyddiaeth genheaJaethol wahanol wedi cael ei gyfaddef gan \Vemyddiaetiiau oiynol yn Neddf Cau Tafarnau yng Nghymru, yn tefyaiiad y gyfundrefn o addysg ailraddol, yn Edv,Lad oo'iegau cenedlaetho-1 ac yng nghxeaiigaeiJi j Brifatkrofa GenhedlaethoL At y -hai hyn tt eraill o'r un cynl'un, mae gennym i ychwanegTi. yn awr greadigaeth drwy frednlen frenhinoi amgueddfa genhedlaethol a llyfrgell genhecfl- aethol—yohwanegiadau hanfodol at ei (Lyfun- drefn addysg ehfenol, ailraddol ac awchraddol a ataliwyd yn rhy hir oddiwrthi. Nid hwn yw y lie i fyned i mewn i agweda. au dadleuol y cwestiwn yn ei berthyoae a ohye- tadleuaethau lleol anorfod a godir gan gre aeth nefy4dhaclau newydd. Fe gaaoieir i fodd bynag, i ddangos fod dewisiad Caerdydd fel y Le i'r Amgueddfa Genedlaetbol yn rhoddi prarwl ychwanegol or cam yn mlaen y m'R ddwae wedi wneyd ym maxn y bobl fel yr unig le sydd a hawl ddifrifol i'J anrhydedd o gael ei gydnabod fel prif ddinas Cymru. Ar wahan ihyn, fodd bynag, yr oedd Caerdydd, trwy ei bymdrech a'i habertk yn y goffiepol, wedi gwneud dewisiad unrhyw dref arall i'r ammn neillduol hwn yn ymazferol yn ambapaw- Meddiwmai Caerdydd ddewisiad Uooaoeach a mwy cynrychioladol o WTthrychau angbenrbew iol i gyfansoddi cnewyllyii easgliad oenedlaeAci nag a allsai r holl drefi eraill y Dywysogaeflj gyda'u gilydd «i gynyrchu. Felly cyohwjnir sefydliad newydd dan amodau sydd yn KicrhaJ ei lwyddiant dyfodol. Na thriniwyd Caerdydd yn y fretnlen ei han gyda'r ystyriaeth hynny a hawliai ei haikerthaU anghearheidiol xnynedol a dyfodol yn gyfi*WH iddi sydd yn awr fatex hyshys i'r cyffredin. Er; hynny y mae Caerdydd wedi dangos ar P. achlysar hwn fel ar rai blae ei medc i godi uwchlaw ystynaethau lleol yn unig, yn well i'w galluogi i wasanaetfau bwkiifl" y genedl prif ddinae yr hon yw ei theilwg uchelgais i fod. Mae Aberystwyth yn ddyledua la.wn i frwdfrydedd ac haelioni mawr Syr Jekn illiams am gael y Llyf rgell Geiwflaethol, ei fod gan Caerdydd yn breeennoi, yn adAn Gyanxeig ei Llyirgeil Rydd ddigymar at yn y oa^glaadaa Cymreig azm-ywiol sydd yn Ng LBrif AtWa lyfrgeli fwy gwrnonoddoj g«n- iiaetiboi. Ofctg" y dyw»i AijOtrysbwytifc gael am rai blynyddoedd i ddod. Y me rhoddi. ion prasenofl a cly--odol Syx John WSbazns yn dynodi caagliad Aijeryatwy^i a ohymexiad nourtjuol ei nun ar yr tiwn nie hyd ya nod Caerdydd yjngyrxaecid- Y TOQ0 Lem ddihiaxeb Gynu*aeg o'r y vr AmguedUfa yn Nghaerdydd a'r LlyfcrgeJl yo Abarysstwyxta dyuu cysux i'r dyfodol- "I'r panf y rlied y dwr," Caerdydd ao Aberyptwyth ydy<f*B ddwygronla xawr genhedlaethiol i. liai gogwydda pob ffrwd o haeiioni oonhediaifiiiol yjj y itimi o itxl<rjoa addas i Amguoddia a LlvfrsgS yn naiunol yn awr. Y oandycuad ijdd. y gwol pob blwydayn ddilynol yn raddol ond yn øior. y naili a'r ilail o'r rhai hyn yn cael ei ahyf- oethogi fwy a mwy, ac felly yn fwy addas i gyf- lawiai yr amoan cembediaeubol mnrr y cTevty4 nwynt erddo. Yn y ilt.i.a.cf hwn byddai fe- adai "Ill antouwng ynom i beidio cowtnabod y gwasanaeth sy'n catJ ei wneud gan ljytrgeflyda Cymreig vn Ng-hoi&sr y Birif Ateirofa yn NM ledd tvmm i jrryinau y oaeclmd hwnw. Iyn asdydlu y Uy^rg^eai GemtM&di.tsiaboi yn Abm-W twytm. yr oedd cyttadiewieth gyieiliga.o yn bodoli riiwng y dklaAi goleg am feddiam y Llyfrgeft Gymneug oreu a mwyat oyarycihioiiidoi- Yr oodd Caerdydd fel y dywedrwvd 6isioea mor bad yn mlaen iei nad oedd un aocilysux ya glIlw MIDi ni l gyfranogi yn v gyetadiieui^ii hon. Otarf deuai Mr J. H. Daviee, yn Awytn P area 1 .nomas RVwifn lr^.nd ym Mmpnr j tadieuae-tu a u ginyofcl ym wasaad ao yn rnfcJy man y byddai uruiijw ragolwg i gyfoethogi en oasglfubdau. Heb wangolom dim gan y ffawd a ffafiriatidt Aberyetwyth fel lie dewisedig y LiyfjryeU Genedllaethc^ y mae Mr Shanliland wedi dyCaJ- baxihiau yn ei ymdrecihjon i yraead Hyf Gymireig Baingor yn deilwing o'r Co leg ytk nglyn a'r ih-w n y mae yn gysvil uedig.—Adolygiad y ftwyddyn 1907 "South Wales Dogy N". Rhagtyr 27. 1907.

PENMACHNO A'R CWM. D Cil v> h.l J r> i). — Da-oedd genym weled I brawd i^uaxic M.r Ellis Lewis, L«Jaa«ber, dyenweiy-a adrei, ac yn gweila'n dda, ar oLy tiawnwaui a gyiaxi^«kuxta jenyaig amser yn yn y Lteheudix. LrOilixwiVJ.—Gau fod Mr Owen, yr yegolfe«tl^ ax ei wjiiau, gotiiriwyd y gwasanaeta a'.t; cAM,6 au yn ii^lwys y Cwin. iincdawyd axweimsKi y gan yn uwyiaw Mr h. K. janft nyd nee y dyA- wel Mr Owen yn ol. .LWd) Y PLW'YF.—Ddydd Nadolig, ya i^glwys y PI wyf, caed gw"a-aeth tel arger. u wa&anaethwyd. gan ein parcUue Reithor. Yn yr nwyx canwyd amryw g<uolau. — KLSiKDDFoO MiiiiLODlSTIAID CAIi FI-\Ali->D.—Cynhaliodd y Methodistiaid ISfe- teddiod Ddydd Nadolig. Erullwyd y wobr a gini gan Mr Oadwalaor Joneb, Haiod F am dxaeubawd ar "Acigoh<An am fiaenoriaid egz lwys Rayayineirch." iiir a thodd&id Ú Gî weddar Mr R V. W1^ Owmbowdd- Blaenau Fiesuniog: Pexthog. Ad "Carwn ein gwlad:" Mr R. Evans, Tan Fi4oDZ Cynllun goreu o lyfr, wedi ei wneud o lechf ij Mr W. Jonoe, barbwr. Ni ddaeth ond un am S yn mlaen i gystadlu ar "Cwsg, fy maban," ad j w oor dan arweuaad Mr J. E Roberta. Daeth tri chor Irhai dau 18eg ced) yn nilae, i gyntadhi a'r "Y Fordaiui," a dyfarnwyd cor Mr David Omm yn oreu. Ni ddaeth ODd an Cor Meibion yn mlaen yn y brif gystadiepuaeth, eef Cor Meibacu Machno, a chawsant feirmadaeth avddarchog flUT y beirniad, Mr Caradog Roberts. LIX)N<jlt FARCHWN Mr I«aac Pi 11 nil la fi?? waith yn d'od allan yn gyfr luddug-ol v ddadganu uaawd yn Nhretnm

AT EIN DARLLENWYR. ] Anfoner pob gohebiaeth i'r UULlGiUU CLHlillIG. SwyddfVr "pioneer," Colwyn Bay.

Yl< YSB.KYD CYSTADLEUOL. Yr ysbryd hwn oedu oruchaf yn Nghymru,yn ystod y gwyliau. Ccid ef yn denu cynuliiadau Ilu< sog ac yn creu brwdfrydedd angerddol bron yn a'dal. Antunwyd mown un Eistedd- fod o lciaf 1 gondemnio yr ysbryd hwn, ac nid beidigarwch byciian opdd hyny ar lwytaji He yr cedJ cysiadieuon yn cael eu cario'n mlaen. DiJynwy I hyn gaii ysgrif grei o eiddo Mr Harri Evam y oerddor -hyglod, gynt o Dowlais, onJ yi.vvr o lierpwl. Gwyr ef yn utda. trwy brofiad beth yw cystadlu, ac oherwydd ei safle dylai ei eu-mu gaei ystynaeth bwyllog. Amlwg oddi- wrth ei ysgrif nad yw Mr IiVanR yn oaru cys- tadleuon-—o'r hyn lleiaf y math a goir Tri Nghym- ru—gyda r gwobrau !rianol mawrion a'r hyn a eil"w yn "gyfl'ro afiach i'w henill." Wele ddy- fyni-id exgydlym arall o'i eiddo:— Ni ddichon unrhyw esgusawd a ddygid yn lnla-en genym wrthbrofi yr haeriad—a siarad yn yffredinol-fod corau Cymreig yn bodoli yn unig er mwyn cystadleuaeth, a cheir mwy nag un arweinydd gyda delfrydau uchel wedi ei crfodi yn erbyn ei owyllys i gymeryd rhan yn j cystadleuon hyn naiil ai i brofi ei gyinhwys- terau fel arweinydd gerbron y bobJ (!) neu yn y gobaith y bydd i fuddugoliaeth gadw ei gor yn ddiysgar er efrydu gweithiau oorawl. Yn mhellach yn mlaen datgan ma nid tariad at sydd oruchaf yn nghalon yr aelod o'r oor, ond "y wohr fawr arianol a gorch- fygiad y oor&u fydd yn cydymgaia a'i gor ef, yn nghyda'r byr ogoneddi&d sy'n dilyn i'r buddug- wyr—dyna pa ham y oeir cymaint zel yn y cyrdd- au canu." Ergydion trymian yw y rhai hyn gan arwoinydd Cymreig. Rhaid addef fod I graddau helaeth o wir yn yr haeriadau. Rhaid ini d' an ar unwaith ein bod yn ystyried cys- tadleuaeth yn elfea werthfav/r i ddyrchafiad cor ft ohenedi a gellid traethu llawer o'i phlaid; ond moddion. ar nid amcan ddylai fod, ao o» nai yw felly rhaid ei gondemnio. Rhaid i'r Cymro feistroli cerdd yn lie fod oerdd yn ei feistroli eå. Nid yw ei ddiffyg yn at gas, ac nid 00i dim yn waratfwyddus yr.ddo. Er hyny, ni ddylai y diffyg hwn sefyli ar ffordd cynydd cerddorol y gonedJ. Gwaddolwyd y Cyrrro gan Natur Hawer o'r cymhwysterau anhebgor i gyrhaedd nod uchel fel oorddor-oeir ganddo lais oer, dychymyg byw, teimladrwydd dwfn "brwdfryd- edd, ac ysbrydiaeth grefyddol. Ond iddo gyfu.no ei alluoodd a'u cysegru i'r delfrydau uchaf nid oee dim mewn ystyr gorawl, ac o bosibl mewn cyfansoddiant nas gall ei gyrhaedd A rhagori ynddo.

Lladrad Beiddgar yn Muviiorud. DERBYNIAD CYNES I DY-DORWR- Dyouu LJmb yr wyuuic» a<iivve>tUi«tt. aetli y BJtungyil Wiliiaufc a'r Jdeddwas i- Oones liktd- itorua a oliyxuioi asaut l r iioniij tr ieuoJM) o x QUw w uiiaiu Ooiui ivoboiib ar gyuiuuuiu.u o <ly- douriad. Uy gvvyii ei gurtwon jMr W. u. Gninm. tk giuainwyu yr ao{iJOIS hyd dajad Gweaiei-, pryu yr oedd Mr U. a r JD. ffurtio iijs arberug. Y r oedd tri cnyiluadiad yn y caroaaror- lVd- Hugiies. ijaraiors* House, a dysti<jdd iddb. •wed-i dyauwetiyd or capel ar y 24am o Vaon- 1rodd vixoti bud) gaauod^i rywun dori i'r ty. Aetn i'r iiottt i e-diycu araan oedd gaua<io jn«nvncash- bax (iiieb gio) ao ni thybiou'd tod dun weda ttiyuied. en- na ohyirifodd y oOp oedd i tod yno- Wedyn y dealiodd rotren wedi myned- Ni Boniodd ddim wrtii neb am y y Ibfed o Ragfyr—nee Su^ eto—calood tod rhywuu w edi bod yn y ty. Yr oedd <?oedtu tteneetr yn y parlwr wedi ei fchori, ckl traed ax y Mxa a ohoes- au matohes hyd lawr ac hyd gxiaiau a'r llottt. Yr oedd 7p 17a 30 o anan wedi eu gadael yn y cash-box. ao wedi eu cytxif caed fod ugainewllt mown arian a dwy sofren wedi eu dwyn- Yr oydd y bar wedi ei dynu vn oil ar ddirwe y oe n, a dangosai hyny fod rhywun wedi myiied allan 1 fforold honG. N i eoouodd air wrth neb eto y tu alian. Y Sul dilynol cynlkmiodd i geisio dal y lieidir- Aeth yn araj i gyieiriad y capel (Belan) a d&eoh y wraig ar ci 01 gJJl gloi y drws a iftx>i'r aiiwedd yn ei Jlogeli- Wedi cynaedd y Shop Uchaf aeth ere i'r oaeau ao yn ol i'r ty d,rv.yr oefn. Yr oedd y ty n dywyil, yntau yn sefyli yn y gegin- Yohyd'ig funudau \,6di chwooh dyna rywun yn oeisio agor v dnvB, ac nedi hyny yn tyrfu gyda ffenestr y parlwr. Syrthiodd dann gwydr i'r narlwr, a chlywai y tyet y ffenestr yn cael ei hagor a rfhvwun yn disgyjn ar y 11awr. yn goLeu atsen, ao yn dod trwy'r drws i'r ge. Wedi oyraedd y gegin jar oedd yn parotoi i clarno mateon arall, pan y disgynodd ffon y tvst ar ei ben, ao y dwgwyd ef Fr liawr. Oymerodd y tyst afael ynddo, a gwaeddai yntau 0 peidiwoh, ddo i doim rma byth eto." Rhoed &f i eietedd ar sola, a goJeu- wyd oanwyil- Yna oyhuddodd y tyst ef o lad- ratta y teixpunt y Sul oymt, a ohyfaddefodd 11- au. Y RhingyJJ H. Williams a dystiodd i'r car- oharor gyfaddef iddo ddwyn vr arian. Dywedai iddo brynu oat. a gwasgod ao nLw. 00 i'w wraig brvmu pethau i'r ty. Dedfrydwyd1 el i'r Frawdlys CShrararteroi. Y CARCHAROR AR EI BRAWF. Hedldyw (dydd Merchcr) dygwyd y carcharor gerbron y Frawdlys Chwarterol yn Beaumarie, piryd y llywyddai Syr Richard Bulkeley, Bar. 6r Arglwydd Rag law). Erlynid gan Mr S. R. Dew, ao yr oedd y Khingyll H. Williams tystion eraill yn bres- enol; eithr cyiaddefodd y earchaxor y trosedd. Y DDEDFRYD. Addefodd y cyhuddedig ei ^uogrwydd, a ded- fe-ydwyd ef i dri mis o garchar gyda llafur

Damwain Angeuol ger Porthaetliwy. ImW bu, yn. Lodge Glym^arth. oymhaldodkl Mr Jouee Roberto, y treinigholydd dros Fon, ym- ahwiliacf i larwolaoth Dolllnino R^-gan, Glan- adda, Bwngur, 44 mlwydd oed- 'lyetiodd dau iddyini weied y trajjeedyj yn eiabedd ar ymyl prbyd oedd yn niyned wi gyMym ao id Jo I qyrtbio Diegywxld ar ei boa It bu farw yn ddiatreg- Mr Hogan, brawd-yn-nghyCraith y trancedig, a ddywedodd iddo gaed ei alw drwy y peLbein- Jdd i'r ile- Teitmodd yno o Fangor, a ouafodd j truan yn gorwedd ar ymyl y tiordd gyda tmorf 0 bobl o'i amgyloh. Ystyriai hyn yn greulon- deb- GalfLesid eymud y oorph i ryw adeolad. Beth pe deuai ei briod lan a'i weled dan y fatih amgylchiadau. Ni aauheuai y tyet 11a wnaed pobpeth a ellid. ond -otymai i'r treng- hoiydd gyfarwyddo y bobl po digwyddai aoiios oytielyb eto. Sylwodd y Tremgiholydd imai artJiawdd oedd gcsod rheol i gan y dibynai llawer ar yr amgykshiadau- Ceid eyniad anghywir yn ttynu Qi Ueddid dyn trwy ddamwavn n86 gellid ei Bymud nee ei gwelid gan y trengholydd. Yr oedd y eyniad hwn yn ddisail hollol. Dyled- irarydd pawb mewn amgylchiadau felly oedd bod yn ddyngarol a gweitiiredu iel y gwelai orou- Wrth gwra mewn aohoe amlw o lofruddiaeth yr oedd yn wathfhnol. Dyohwelwyd rrheithfam o "Farwolaeth ddam- ol."

Damwain Erch yn Ngorsaf Porth- aethwy. Oddeuiu pump o'r gloch bxydnawn feeth William Parry, bxakeeman, Glanadda, at ei waith, gan fyned a thren i'r Borth. Tua ohwarter i ahweoh caed ef ar y rheiliau, gydag en fraioh a choes bron wedi eu tori ymaith, ben wedi ei anaiu yn enbydus. Aed ag ef i Ysbytty Bangor. Dyn 54 mlwydd oed yw Parry, a chanddo wraig pcedwar o blast.

I Eisteddfod Gadeiriol Nantglyn. RHESTR O'R BUDDUGWYR. Cynhaliwyd yr wyl hon ddydd Nadolig, dan nawdd boneddigion blaenaf y sir a'r ardal. Y mae Eisteddfod Nantglyn yn hen sefydliad bell- ach, ac yai parhau yn ei phoblogrwydd. Yr oedd felly eloni, a gobeithio mai felly y bydd am flyn- yddoedd lawer i ddyfod. Deciir^uwyd cyiarfod y prydnawn am un o'r gloch. Y llywydd ydoedd Mr J. R. Owen, Din- bych; arweinydd, Mr David Owen, Star Shop, Dinbych; cyfeilyddes, Miss C. M. Davies, Ty n Llan, Nantglyn. Y beirniaid oeddynt:—Cerdd- orol, Mr D. Pryse Jones, L.T.S.C., Niwbwrch, Mon; rhyddiaith, barddoniaeth, adroddiadau, cel- fvddyd, amrywiaeth, Mrs B. Jones (Haiod Farm), Miss Jones (Brynhyfryd, Dinbych), Parch 0. G. Griffith (Saron, Elldeyrn, Nant-glyn), Mr T. Gwyn Jones (Wyddgrug), Carenydd, Llannef- ydd), a Mr J. Jones, Ty Capel, Tanyfron. Cyst-.dleuaeth i blant dan 10 oed, y don "St. Saviour:" Cydradd oyntaf, Eva.n Thomas, Waen Las, a D. W. Davies, Penycae; 2, M. LI. Evans, Waen Las; 3, C. Jennie Jones, Ty'nypistyll, a1 Gwladys Jooes, Lawnt. Rhoddodd y Llywydd wobr 1 E. T. Davies, Penyeae, a G. Jones, Ty'ny- pistyll. Pencil sketch o gi defai.d: 1, Mr R. E. Wynni, Dinbych a Miss E. Hughes, Bryn- bfodau, Cerrigydruidion. Hiiawd i blant dan 12 oed, "Bugail Israel:" 1, W. W. Davies, Peny- cae; 2, E. M. Evans, Bryn SaJem; 3, G^v Jones, Lawnt. Rhoddodd y Llywydd wobrau i'r tri arall, sef A. Jones, Saron, E. T. Davies, Penycae, 1 A. G. Jones, Lawnt. Adroddiad i rai o dan 14 oed, "Y Ceiliogwydd Cloff:" 1, Miss M. E. Hughes, Dyffryn; 2, W. W. Davies, Penycae; 3, G. Jones, Saron. Rhoddodd y Llywydd wobi- wyon i E. M. Evans, Arthur Joaies, a E. T. Da- vits. Tri phwys o ymonyn: Mra Jones, Pen Lon, Nantglyn; 2, Miss M. Roberts, Penybryn, Nantglyn. Unawd i blant o dan 16 oed, "Delw'r 1, Winifred Jones, Isoaerwen, Pontre Llyncymer; 2, Annie Jones, Lawnt; 3, Gwladva Jones, Lawnt, a E. M. Evans, Bryn Salem. Rhoddodd y Llywydd wobr i M. Roberts, Groes, E. T. Davies, a W. W. Daviee, Penycae. Caf- wyd anerchiad byr ond melus gan y Llywydd, a chyflwynodd rodd anrhydeddus i'r pwyllgor, a chyfranodd yji hael tuagat chwyddo y gwobrwy- on i'r plant. Deuawd baritone a bass, "Seinia udgorn grymus1, Mr C. 0. Hughes, Glasmor, Nantglyn, a Mr O. Jones, Nantglyn. Englyn, "Amaethwr:" 1, Mr E. 0. Jones, B.A., Ysgol Six Aberaeron, Ceredigion, a Mr R. Evans, Chwilog. Unawd i rai heb enill o'r blae.n, "Yr hen eimdde fawr:" 1, Ezra Ellis, Nantglyn. Cyfieithu ar y pryd: 1, Miss M. C. Jones, CeIn- yfed, Saron. Adroddiad dan 10 oed: 1, M. LI. Evans, Waen Las; 2, W. W. Davies, Penycae; 3, Gwladys Jones, Saron; 4, G. Jones, Ty'ny- pi sty 11 Bach. Gwobrwyodd y Llywydd y tri er- aill.. Unawd soprano, "Yr eneth dlawd am- ddifad:" 1, Miss Tregoming, Dinbych. CADEIRIO'R BARDD. Daethpwyd at brif waith y dydd, set cadeirio y bardd buddugol. Gwnaethpwyd y cylch i fyny gan y boneddigion canlynol:—Mil. T. A. Wynne Edwards, y Parch Isaac Jones, Mri Eben. Evans, J. R. Owen, David Owen, R. Pryce Jones, J. T. Lloyd, a Samuel Jones. Ymddiriedwyd y gwaith o gadeirio y bardd buddugol i Carenydd. Y buddugol oedd Mr J. M. Prichard, Clwtybont, Cwmyglo. Yn ei abs&noldeb cadeiriwyd Mr J. C. Wynne Edwards. Plas, Nantglyn (mab y Mil. T. A. Wynne Edwads). Wedi'r anerchiadau canwyd y gan gadeiriol gan Mr C. O. Hughes. Nantglyn. Cyfieithu o'r Saesneg i'r Cymraeg: 1, Mr J. G Jones, Llansilin. Ni ddaeth ond un cor plant, Nantglyn, dan arweiniad T. H. Evans, Glyn House, Nantglyn, yn mlaen, a dyfarnwyd y wobr iddo. Traethawd, "Pa fodd i ddyn ieuanc gyr- haedd gwir anrhydedd:" 1, "Sychedig," o.nd ni a ebodd i'w enw. Crochet, tie sidan: 1, Miss Jennie Roberts, Tycha, Eglwysbach. con- tralto, "0 llofara addfwyn Iesu:" 1, Miss Jon s, Glanlliwen, Nantglyn. Talwyd dioJchgarwch i r Hywydd ar ran y pwvllgor mewn araeth fer gan Ebenezer Evans, a therfynwyd. CYFARFOD YR HWYR. Cafwyd anerchiadau gan y Llywydd (Mr Boaz Jones, Maer Dinbych). Cafwyd sylwadau rhag- orol gan Mr Jones ar Ie a. gwaith cyfarfodydd o'r natur yma yn ein gwlad. Cynygiwyd diolch- garwch i'r Maer am ei bresenold-. b a'i rodd hael- lonus gan y Paich John Smith. Unawd baritone neu bass. "Arthur yn cyfodi:" 1, Mr Arthur Roberts, Pentrevoelas. Adrodd- iad i rai dan 21 oed: 1, Miss Jones, Foel Erydd, fiylchau. Adrodd peraod o Efexigyl Matthew: 1, Miss Lloyd, Penrhiw, Gyffylliog. Parti, "Cen wch i'r Arglwydd," o waath y beirniad: Parti Nantglyn dan atweiniad 1. H. Evans, oedd yn teilyngu y wobr. Traethawd, Dysgeidiaeth y bregetii ar mynydd fel bywyd ymarierol" (cyf- vngt.-dig i lurched): 1, Miss Annie Roberts. Ty Ucha, tglwy^bach Y ddadl orou: 1, Mr T. E. Lionl a Mr R. A. Lloyd, PJas y Meredyd<l Gyffylliog. Pednarawd, "Priodferch Nedd," o waith y beirniad: 1, Parti Mr Evan Jones Tany- iron. Adroddiad, "Cysgwr y.n moddion gra3;" j, William Cohorts, 'Drv.sybyddal, Saron; 2, Mr W. Pierce, Y Fotty. Cor cymysg, "Enaid cu" (Isalaw). Un r-or ddaeth yn mhwn, sef Cor Nant- glyn, dan arweiniad Mr W. Story Dalies, Ty'n I Llan, a dyfarnwyd ef yn doilwng o'r wobr. Star hio a &mwddio- 1, MLs Roberts, Peniel, 2, Miss M. Edwards, Ysgol Hywcl, Dinbych Wth- awd, y don "Liangrisiiolus:" 1, pai-ti o Gyff- ylJiog, dan arweniad Mr J. Roberts. Nantglyn. Prif draethawd. "Yr atlgyfodiad Cydradd cyn- laf, R Parry (Ffynonfab), Treffynon, a Mr H. Owen, Llysmyfyr, Llansadwrn, Mon. I-aw- ffon orflu 1, Mr Thomas Evans, Waen Las, Nant- glyn. Prif adroddiad, "Ymsom y condemnied- ig:" 1, Mary C. Jones, Henllan. Corau meibio.n, "Ser y borou:" 1, Co' Pentrevoelas, dan arwein- iad Mr Jenkin Robeurts. Tair torth geirch: 1. Mrs Davies, Bryn Llwyd. Hen unawd: Daeth deuddeg yn mlaen, a dyfarnwyd Miss B. Tre- goning, Dinbych, a Miss Nellie Evans, Henllan, yn gydradd gyntaf. Areithio difyfyr: Ivor Evans, Nantglyn. C.ys goreu i weithiwr: Neb yn deil-i wng o'r wobr. Deuawd, "Y ddeilen ar y Hi:" 1, M J. Davies a Arthur Roberts, Pentrevoelas. Terfynwyd y cyfarfod trwy i Miss B. Tre- goning a Miss Nellie Evans ganu "Han wlad fy nhadau," gynulleidfa yn uno yn y gycigan. Gwnaeth yr ysgrifenydd, Mr J. M. Hughes. Glasmor, ei waith fel arfer y.n rhagorol. Yroedd llwyddiant yr eisteddfod yn dibynu llawer ar ei yni weithgarweh ef. Cafodd lawer o drafferth, ODd gwnaeth y cyfan yn llwyddianus, a haedda ganmoliaetb uchel.—R. T.

Ordeinio yn Llanelwy. Cynhaliwyd cyfarfod ordeinio cyffredinol gan yr Arglwydd Eegob, yn MJirifeglwys Llanelwy, y Sathbotb, pan yr oxdeiuiwyd y rhai canlyn- ol:— DIACONIAID. David Thosmas Evans, B.A., o Goleg Dewi Siant, Llanbed*, a Choleg St. Michael, Llan- daf; Alfred Williama es, B.A., Queen's Col- lege, Caergrawnt, a Choleg St. Michael, Llan- Wai; William Humphrey Humphreys, B.A., o Goleg Iesu, Rhydyohain, a Choleg St. Michael, Llandaf; a Jenkin Jones,' B.A., o Goleg St. Dewi, Llanibedr. Drwy lythyrau gollyngdod oddiwrth Arglwydd Rigob Bangor:—Daniel Arthur Thomas, B.A., o Goleg Iesu, Rhydychain, a Choleg St. Michael, Llandai; a Jacob Ware, o Goleg Dewi Sant, Llanbedr. OFFEIRIAID. Drwy lythyrau gollyngdod oddiwrth Arglwydd Esgab Bangor:—David John Davies, B.A., o Goleg Dewi Sant, Llanbedr; ac Evan Lewis Owen, B.A., Hatfield Hall, o Brifysgol Dur- ham. Ar ol hyny trwyddedodd yr Eegob y rhai canlynol:—David Thomas Evans, i guradiaeth Gwreosam; Alfred Williams Rees, i guradiaeth Gwrecsam; William H. Humphreys, i guradiaeth! Dinbych; a Jenkin Jones, i guradiaeth Llan- gollen. Y pregethwr oedd yr Hybarch Archddiacon Wynne-Jones, ficer Croesoewallt, tra mai'r ef- engylydd ydoedd Mr Jones.

MRIANWEN A'I HENW. (A.1¡ Olygydd y "Pioneer.") Syr,—A gaf drespaeu ar eich gofod i ofyn. yn garedig i ysgrifenwyr fod mor hynaws a plieidio defnyddio fy cnw wrth eu cynyjchion yn y dyfodol? Yn Bier y mae digon o ffugenwau i ddewis o'u mysg heb draweieddiajui yr eiddo neb a adnaibyddir wrth "un enw neillduol." Gyda'ni dyrnuniadau goreu am lwyddiant eich newyddiadur rhagorod.—Yr eiddocli, etc., "EIRjIANWIEN." Stowey, Clutton, Somereeit, Rhagfyr 31, 1907.

DYN 0 GAERNARFON WEDI BODDI. Boreu dydd Llun daethpwyd 0 hyd i gorph William ElliJ. brodor o Gaornarfon, yn Llyn Naauy (&ion Seiont). Arferai drigo yn Pool Hill, a gveithiai gyda gofainn yn y iref Yn ddiweddtur aeth i'r tlotty ocd. new- Fawrth, aeAh allan oddiyno heb ry- budd. Dydd Gweper hysbyswyd yr heddgeid waid eí fod ar goll, a boreu dydd Llun. fel rr liysby^wyd, cafwy-i ei gorph yn yr afon, gerilaw y tlotty. Cynhaliwyd trengholiad dydd Mawrth.

TAN MAWR YN GRIMSBY. Bcren Làm. gwnaed gwerth llawer iawn Q I>kx*ld o bunau o dedfrod drwy dan yn Grinisby. Llosgwyd aieitad tri vehder 1lojft yn y doo.

Nodion o Olip y Gop. (Gan "Wil y Gweithiwr."} Yn mysg testynau Eisteddfod Genedlaelihol Llangollen fe gynygir deg punt o wobr Ab Ithel, ei fywyd, ei lafur MenyddoL ea ddylanwad air yr Eisteddfod ao ar ysbryd oenedlaiethol y Cym- ry. Felly, didhon y bydd yn ckila gac lawer ddaj-Mon ilhan o'r hyn a ddywed "Gtatslym" am daruo miewn rhiiyin o'r "Drywh" Argienoanaidd am flydirof 31ain diweddaf. Fel hyn. yr yegrif- ena y lileiior profiadoi hwnw: — "IHstawrvvyiakl. meddai Wordsworth, ydyw rhagrjiriaeith y bedd. ao etifeddiaeth yr ymada- g, ond y mae rihyw ya a rhyfedd i ynawthio i mewn i tíywyd gwyr a wnaebhant axgrafl ddai- cmup ar feddylÍ3.u eu oydwladwyx. ao a daflaeant ole<uini i fyw eu oenedi. A dywed Coleiridge fod pob ycLwaiiegiad a geix at eu ooffadwriaeth yu werthlawrocacih na llwah aux- Y mae rhai dynioin wedi ymgodi gymaint uwohlaw craw., fel y mae Pamtiheon a'r Coiisseium uwctdaw ad- eiladau cyfTredin, RJhai felly oedd Sihakespeare, Mil'toJi, Dafydd ab Gwilym. a Goronwy Owen. Y mae y faim gythoeddus wedi eu rhesfcru n emiwogion eu oenedjl o ws 1 oes. Y mae dlosparth axall yn feddiaxbol enwogarwydd> and nid ydyw pobl yn gyffreddn yn barod i gydna- bod hyny, am nad ydynt wedi eu hadnabod a eu gwaith. ao um o'r dospartih yma fealtlai oedd 'Ab Ithel,' dytn isedxyd a diymhongar oedd efe yn cax-u ei fyfyxgeil yn fwy na'r esgyn- liawr, ao ytn JSlafurio yn y oysgod a'i feddhvl a'i yBgrifelj yn ddiflin weithio er dyrciiaiu cymex- iad ei genedL a dwyn allae drysorau llenyddod yr iaitlh Gymraeg. Gwr taweJ ydoedd ao add- fwyn a goatyingedig o ysbryd. ao yn myeg ei gyfeillion yn lioitacfi i wiraaao na ileaaru. ao yr oedd ei yinddkikl anion bob ameex vu goeth ao adeiJadoi- Hajieir caw ml-nedd yn 01 nid oedd enw mwy adnabyddus ax faas llenyddiaetb Gym- i aeg nag oedd Ab ItheL ond erbyn ihya anfyn- yoh v canfyddir ei enw ax ddaltenau inewyddiad- ux tna cihyiahgrawn. Mor ddiflanedie- ydyw en- wogrwydd enSlir ax faes llenyddiaefch. Dywed Glan Menai, yn neohxeu ei pia lenyddol, iddo jabwysiadni y ffugexrw 'Cynliafal, Sairt g-waxcii- efcdiol ei bhvyf genedigoL ond gan ei fod yn aohsyddwr manrwl oafodd allan ei fod yn harm o Ithel ab Roebrt Gcoh o Degeingd, ^rohddia- oon Llanelwy yn 1375, ao ø ihyny aUan arddel- odd yx enw Ab Ithel. Wedi nodt ptrif orataestion llafux Ab Hille] a'i ddylanwad ar fywyd y genedi Gymraog, symia Glaslyn ei ysgrif werthfawr i fyny yn y geiriau ihyin: — Mewn gwixionedd y:r oedd yn Ilenwi ei amser a g^vaith. ac yn rhoddi i mewn i ariau ei fywyd gymant o lafur fel nad yw yn eyndod iddb farw yn gyniiiariaetiliol ieuano—dim ond 51. ond pe oawaai fyw thyd ddeg-a-thiriuigain y mae yn an- hawdd dyohmygu fajnt o wxhydxi mwy allasai gyflawmi ax faes llenyddiaetih ei gyctgerLedl-Ofnd y mae vn> mywyd Ab Ithel wersi pwysig yn nefllduol i'r dosparth. hwaow o wyr ieuainc Cym_ ru sydd wedi caed manteiaion sddyeg golegawl, 000 sydd heb wneuthux y defnydd ^riodiol ohomo ond gorphwylS yn segur ar y ddwy Mhyren a ycibwamegwyd at eu Stenwau- Y peth y mae v genedil Gyrniraeg mewn angen ohono yr oes bon ydyw mwy o "stamp' y gwJadgaxwx a'.r Cristion pur Ab Itihel-" Gan fod llawcir o befrtJivnasau i Ab Ithel ym byw vn y gorotrau ihyn, a llawer eraill sydd wedi ctlywed son am ei GIYW, yn ddiddadl bydd yn dda ganddynt ddamllen y talfvriad uchod am dano, gan em oe'tnclryd yr oohor axall i'r Wer- ydd- Dywedodd y gwr mawr, Mr Gladstone, un tao n-as gwydldai am ddim tebygadh i fagu gwroniaad i'r wlad nao i bawb ddorlJen hanes y gwladlgarwyr sydd wedi ma.riv, ac yin ddioe fe nllir rhcst.ru Ab Ithel yn mysg y penaf un o'r rlhian hyjnv, canvs carodd ei wlad a'i iaith a chariad anigerddol-

AR BRIODAS Mr J. B. Thocmas, Gwespyr School, Treffynon, a Mias Mary Bellis, I'an-y-graig, Llanrwst. Hyd eu heinioes dau unwyd,—dau heinyf, Dau anwyl, a rwymwyd I reolau yr aelwyd,—gan yr lor, A hedd yn rhagor y ddau aarhegwyd. Dwy galon gyda'u gilydd-yn una Dan eneiniad Dcfydd Mwy ccnix am eu cynydd, A new y don nos a dydd. Mary J. B. yn ben—yw y ddau Ddi wyd roed mewn dolen; I'r rhai'n fyw ar y Net wen, Boed cLQiaa byd o heulwen. Uanrwet. £ L

JYSTADLU YN LLANFAIRFECHAN Nawn a ace Nadolig bu cystadlu brwd yn s'gliapel Horeb, Llamfairfeohan. Wele'r eniD- ■vjt —Yagnfenu, Idwal Thomas. Maggie Jones, dewelyn Griffiths; unawd i blant, Emlyn. Jones 1 Mai Thomas; gwaitih edau a nodwydd, Har- -iet Ellis, Elumed Thomas, E- Aim Jones, a Tryphena Owen; unawd i rai dan 16 oed, Elun- xi Thomas a Myfaaiwy Jobson; traetiiawd, T- ifa-redd Morgan; triawd. J. R. Jonee a'i barti; irholiad Yegryth^rol, D. R Evans, Jane Ed- .va.rdls, W- G- Tnomas, J. Owen, a LI. Tudor tones; chwe' pesnill, E. E. Edwaxds, Pentoaen- aawr; oorau nlant, cor Bethel; yegrife-nu Ily- Trefor Evans ao Eluned ^hotms; cyfan- ■^ddiad cerddoral, J. Thomas, Erw Gron; ad- roddiad. H- Rees Davies.

Tystebu Mr Emlyn Evans. Yn Njrwestty Gwalia. LUndflndod. aas Won- er, bu dle-fod ddyddorol- Yr oedd yn bceMnoi: 5yf Marcthaiit Wtlttiarns a'i briod, Prifatitraw a VtiB Prys. Mr David JenfcinB, Mr M. Morris, Jaeanaxiosi; Mr Tom John. Uwynpia; Mr Jona L'noraas. Llanwrtyd; Mr John Williams, Caar- rtarfon; Mr R- W. Jonas, Garston; a Mr H. Owen. Lerpwl- Cyflwyarwyd i Mr Emlyn Evans ax gyfrif. ei wasanaeth i gea-dd' ac awen Cymru dyateb genedlaetfcol yn y ffurf o anerohiad 1a.rdd a pbwre yn cynwya 500 gini. Trad dod- wyd anerofciadau twym o waxo^etii i'r oerddor t anrhrvdeddid, a dhaad! owieuon gan Miæ Marie No-vello Williams, Caerdydd; Mr David Ellis, Oefnmawr; Mr D. Jenkins, ao eraiil- Da.rl.1enwyd lloaws 0 lytttyr.a.u vn dda. i Mr Emlyn Evans oddiwrth Gymry pob paitii o'r Dywyeogaeth- —! 4-.?IIP

Dysgfyblion yr Ysgolion Canol- raddol. Dengys adroddiad yr Yagoiion CaBoiraddol Cymreig fod nifer y dwgybLron ar lyirau yegol- ion Cymru yn 12,499, a bod y cynydd am y blyc- yddoedd diweddaf wedi bod yn ol mil y flwydd- yn. Gwneix v cyfanrif i fyny o 6470 o emetttod, a 6029 o fechgyn. Yn arboliadau diweddaf y Bwrdd Canoiog Cymreig, rboddwyd 1719 0 bapurau i mewn am dystysgrifau am Gymraeg a chyfansoddi, ar gyfer 1446 y llynedd, a 1131 y flwyddyn cynt- Yn ystod y flwyddyn dysgwyd 3630 o ddisgyblion yn y Gymraeg, mewn 57 o yegolion, yr hyn oedd yn gyoydd o 900.

FY MAM. Hi roddodd flwyddi gotre'i hoea I mi yn llwyr; A dyoddefodd lawer loes, Do, Duw a'i gwyr. ddyfal iawn er mwyn Rhoi'r oil i mi; A glywodd rhywun air o Irwyn O'i genau hi? Ei thyner fraicfc, oedd gynt fy nghryd, Sydd wan a gwael; A cherfiodd Amser—"Caled fyd 1" Ar ei theg aeL Nid oes un enaid ddeall iaith Y rhychau hyn; Ond gwn mai "Cariad wnaeth bob craith 'N ei gwyneb gyn. Pan hidla Duw Ei roddion rhad, Fel gemog wlaw; Ei dyddiau hi yw'r perlau mad A rydd Ei law. A phan ddaw'r angel du i gau Ei hemrynt hi; Mi wn, 0, Arglwydd, yn ddiajj, Y gwel hi Di. TEGANWY.

CABATSEiN ANFERTH. Un waith rhodiai y ddau ffrynd myiiweaof, eel Jao-Neli-Suaan a Ned-NelwuMaTtfaa, heibio rfcyw lain lie yr oedd caibaits yn tyfu. "Wel di," ebai Jac, "y fath gabaits mawr sydd yn y llain yiika!" "Beth sydd yn hynod yn hyny?" nieddai Ned, yr Awn weithiau, a garai ddweyd Upyn o gelwvdd, "Pan oeddwn i yn tertiuo oadiar led, gwelais yno gabatsen gymaint a thy. go Jew 1" Atebodd Jac, yr hwn oedd of oopr wrth ei alwedigaeth: "Fe ddichon i hyny fod. Beth bynag, darfu fy meiatr a. minau unwaith wneud y fath grochan, ag oedd gyanaint ag eglwys y pentref yma." "Yn wirl" gwaecktei Ned gyda eyndod; "ond dywed i mi, i beth yr ¡ oedd arri'x-.ii cifiie-u'r fath grochan?" "Er mwyn I berwi dy gaJoafcsen anferthol di ynddo," oedd atebiad Jac- "Yn awr yr wyf yn dy ddeaH nieddai Ned, gan goeiii yn gywilyddos. "Dy- feisiaust y stori aan y crochan iria-wx, yn unig er mwyn oodi cywilydd ynof am fy nghelwydd. Diolch i ti am y were; a gobeiihiaf y gwna lee i mt, drwy fy adgofio aim y drwg 0 ddrweyd anwiredd." • • • • Derbyciodd Mr Leonard Dariingtoc, gynt athr-aw daemon yn Ysgol Sirol Aberg^e, le da mewn ysgol gylioeddaa yn Baifoadoes, West Indies.

FOR y HlfeH-CLASS & BOOTS SHOB Ol English and Foreig Manufacture. Perfect in Design bhaiie and k it. y/ KONECAN yS THB LQUAL^SOLE AGENTS in Colwyn Bay for the Celebrated K" LOTUS and 44 QUEEN bov/ia SHOES. D.V. SAUCE 15) .I.U.r.J"ÀL i.XM Uij EFFECTS. PUftHELL. Wi-BB & CO., LTH, BttSTOL < AMERICAN STOVES. t j|T| Save Half your OoaJ* your Smaky ) bend for CATALoau<' of dWvea to bufll, Wood, 0& iai-iuan- Bollfirs, Balk' 6ey IIet'8 aw1 uip** Hot W ater Avparatlin Maiuaou the Fiouooi- W M. POORE & ^9** American aUv* itcna 52, QTJEF-N VlCTuldA bT., L."C)N, E !!)))Sf MEDICImr. i J"°' Indigestion, Anaemia, Live* Cwyrtatot* V BiliousncM, JOHNSON'S CHINESE PILLS. ■ < I Ij per box. arc the beat. For Blood Paiso*, I I varicost. lVeins, Er M m JOHNSON X X OILS,Til. t/X* » M !KSki>lr' Advirt fret. JOliNSONBltMIKfl 0" eatet S- <ctalutrWra^%&nj^p BOO" fori MARRIED WOMEN. ri^Uv,. oi Women nave written that Mt J. ir he aee-i liou k they have ever road, antf rtootii.i.. "toJ ritr-ds. The OOIrtenta ef the ti t .i J 01 thirteenth chapters ejeap £ Woman -ht aid snow 175.000 copies of thiis Book ,i,v«ady heen gold It if. sent patf fr«e a* in- fur Ptjetal Order, lfi 2d, DH. 1 M 67 Room, 4. Sprniay mace. Mabcneater-a^aar*. Londo W.

Y DDIRPRWYAETH EGLWYSIG. Hysbysir led rhai o dystion yr Annibynwyr Cymreig a benodwyd i ymadaogos gerbron y Ddirprwyaeth wedi poaderfynu peidio jmddangoa.