The Welsh Coast Pioneer and Review for North Cambria

r LLANGERNYW. TE I'R PLANT.—Dydd Sadwrn, croesawyd y plant a fynyohant yr yrsgol ddvddiol i de gan Mrs Sandbaoh, yr hon, gyda Miss Sand bach, sydd yn aros ar hyn o bryd yn Cae'rlio. Bwr- iadwyd i'r plant gyfranogi o'r wledd o dan gysgod y coed yn y mlffi crioet, ond gan fod y t-ywydd ychydig yn fygythiol "gosodwyd" y byrddau yn yr Ysgoldy. Wüdïr te acth y plant, i r ma-es a enwyd pan y c-aed cy^tadleuon mewn rhedeg, neidiaf etc. Rhoddwyd gwobrau múwn arian, yn nghyda nwyddau defnyddiol i'r enill- wyr. Datga-nodd y plant eu gïHrthfawrogiad o garcdigrwydd Mr a Mrs Sandbach gvda ban- llefau calonog. Wrth adapl y cae derbvniodd P' b plentvn wicsen. Yr oedd v Mil. Sand- bach hefyd yn bresenol, ac ofe drefnodd y gwa- hanol reilegfeydd, etc.

AT EIN DARLLENWYR. ADfouer pob gohebiaeth i'r GOLYGYDD CYMREIG, Svyddfa'r "Pioneer, —

AT EIN GOHEBWYR. ML Y GWEITHIWR.—Da chwi anfonwc-h cich llith i'n cyrhaedd ddydd Mawrth ac er mwyn golygon y gclygydd a'r argraphwyr defnydd- Hvch fwy o bapyr, fel y bo y liinellau ax wa- han yn lie yn glwstwr. Cewcii ddiolch am hyny a melldith oni wnewch. g= DAN SYLW. ilEN GYMRAES HEINYF. Dywed gohebydd o D-olg'elJau:—Dydd Mercher yr cedd Jennie Owen, Llanelltyd, yn gant ood. Y ma.e yn hoenus, yn codi bob dydd, a'i chof a'i pharabl y.n iilia.gorol, ac v mae yn llawer cryf- ach yn nechreu ei hail gant nag ydoedd yn nechreu ei cihant cyntaf. £ COFF-V CYNFFIG. Gwr lle-dnais, a gerddodd ei yrfa yn ddisiaw, ydoedd y Pa/Lch Cynffig Davies, Porthaetmvy. sYr oedd yn ddysgawdwr da, y.n bregetihwr syl- weddo], yn jjerduor g%vyc'b, ao yn ddyn pared e; _| gyrY^hcxth. i bob mudiad daionus. Addysgodd loows o bregethwyr ieuainc, a bu yn benceth Yagol y Prophwydi yn y Borih am gylfncd bir GWALIA WEN. Dywedai Dirprwy Brif Gwnst-abl Sir Dchn- byoh, yn Llangollen, yr wythnos ddiweddaf, nad oedd yr un achoj o feddwdod na. thorfysgu i ddod gerbroa yr ynadon, er y ceid rniloedd iawor yn v yn ystod wythnos yr Eistedd- fod. 0 gofio ivlyped ydoedd a'r ffaith nad oedd on-J txfarnau zc Eisteddfod i ddewis rhyngddynt y mae'r 'Tait.'i yn adlewyrchu y clod u-c-liaf ar ein osnodl. t PRIODAS GWR HYSBYS. Rai dyddiau yn ol, yn Eglwys St. Sior, Liun- dain, priodwyd Mr Wm. Griffith, "rciiiili^r y Uywodraeth yn Ngogledd Cymru, a Mrs xlew- &on, gweddw y diweddar Mr George Hewson, Y.H., swydd Kerry. Mr Jehn Owen, yr hwn a benodwyd yn ddiweddar yn Ddirprv.ywr dan Ddeddf y Man-Dyddyncd, oedd y gv as. ANRIIYDEDDU Y BYW A'R MARW. Y mae yn mwriad trigolion Niwbwrcih a.n- aribegu Mr Pritchard-Jones, sydd wedi gwneud llawer dros y pentref, a cherfddelw o h<M]o ei Lun, o waith y oerfiY.r enwog, Mr Gosoombe Jcihn. Cvfrana tlawd a chjfcethog ati. Bwriedir codi cofgolofn i Morgan Rhys, awd- Wr "Bydd myrdd o rvfoddodau," "0 gariad, o glariad," "Dyinia Geidwad i'r colledig," ao am- ryw emynau eraill, yn Llanfynvdd, Sir Gaer- fyrddin. Claddvvyd gweddillion yr emynydd yn mynwent phvyf Llanfynydd. < tOBLOGRWYDD Y PWLPUD. Yn ddiwedda. bu nifer o gyfeillion (ar eu gwylia.u) yn ooisio ateb dau gwestiwn pwysig iawn. Dyma'r ddwy broblem (medd y "Goieu- fd"): Pa dri o'r Do oedd ffafr-bregetiiwyr y Gogledd, a pha. dri o'r Gog'ledd oedd ffafr- hregethwyr y De? Dyma'r atebion, ond rhydd i bob un ei farn ei hun:—O'r De, y Parchn. Dr. Cynddylan Jones, Prifathraw O. Prys, a W. E. Pry the roll. O'r Gogledd, y ParcJhn. John Williams, T. C. Williams, M.A., a W. Llewelyn IJoyd (y tri o Sir Fon). GWYSIO AWDURDODA U LLEOL A SIROL. Penderfyna Cyngtior Dosbaith Rhutihyn etrlyn Cynghor Sir Ddinbych am swm yr honir sydd yn ddyledus am adgyweirio ffoxdd a niweidiwyd trwy drafnidiaeth drom, a bygytiiir hefyd erlyn PwyllgoT Addysg Sir Ddmbyoh a.m beidio gwella diffyg yn nhy y.sgt>] Pentrecelyn. Y mae cynghaws o'r fath a nochvyd yn dra phwysig i'r trotrxlahvyr, a dyddorol fydd gwylio pa fodd y tryd.d pethau maes o law. Bji:TII A DDARLLENIR? Mewn cyfarfod o Gynghor Rhyl, dd dd Llun, cymhellid g'wario swm o arian at brynu llyfruu o natur addysgia-dol yn hytrach na difyrns. Wrth dd.idha yn erbyn hyn, mynegodd Mr J. H. Ellis fod 177o o lyfrau tihwedloniaeth. wedi eu b lthyca o'r llyfrgell jn ystod y nis blacn- crol. tra nx wnacd ond tri chais am lyifrav duwinyddol ac athrvnyddoJ, pedwar o lyfrau ar nyddoniaeth, pedwar ar y celfau, wyth ar farcldoniaeth, a ol ar fywgraphiada'i a hanes. Gwclir felly mai ceisio swyn ac Did sylwedd y ma.t; mwj-afrif y nhai fantcisiant ar y llyfrgell, He onid yw liyn yn nodweddiadol o'r oes? CY^TADLEL"A ETII Y GWEDDWON. Mewn eisteddfod boblogaidd arall, yn yr hon yr oeddyn 3-n bresenol, cynygid gwobr o 150 o ddoleri (6s), am yr adroddiad goreu gan wrag- ed<i gweddwon, o gan, "Cwyn y Weddw." Di- wedda pob penill gyda rhyw fyrdwn glafot-x- ddolefus, "Rwy'n weddw; rwy'n weddw, 0! gwelwch y weddw," neu rywbeth cyffelyb. Y fath ystranciau llesmeiriol a gwallgofus ni welais inood ond m-awn ambell i angladd torcalonus. yn nghelloedd y go«rphwyllus fwyai ffrych- wyllt. Dyfarnwyd y wob: i Mrs Ann Evans, cm fod ei dolefain yn fwy "truenus o alaru." nag eiddo "Mrs Prys a Mrs Griffis," -a. liyn mewn eisteddfod—University y genedl! Ond fe- aliai fod pebhau woJii diwygio yn awr.'—0 ir "Dry oil." a YR AWEN ANORTHRECII. Yn y dyduiau hyn, pan y ma-e cysg'od yr Eis- teddfod Genedlaetihol ar feddwl y werin, y mae Du wies A wen yn uohel ei bri. Ond haera rhai gwyr gyda difrifwch yn eu gwedd a'u Uais nad yw ysbryd ba.ixldoniaeth mwyach yn y tir—fed èyfeisiadau diweddar wedi eu hymlid o'i broydd cynefin. Nid liawdd dehongli paham y mae nwg a masnach mor wrthnaws i'r dduwies, em' yn cJ anibell oracl dyna'r ffaith. Mae cerbyd- resi, agerfaciau, moduirion, a'u liafal yn anghyci- naws ag anian Ceiridwen, meddant. Bu am lawe-r ces yn lledu ci phebyll ar war y Wyddfa, eitthir pan ddrmgodd y tren i ffiniau ei Iluestv, diangodd y dduwies o swn ei weryriad i dawel- aoli numgro. Ond erys yr Awen yn anorthrech drwy'r cyfan, ao er gwaetiiaf honiadau i'r S'wrthwyneb, teimlir ei swyn yn barhaus. Nid anfa.ntais iddi newid ei lletty a chyfaneddu yn nea at blant dynion, eanys y mae bywyd lie bynag y bo, a pha ffUIf ac agwedd byna.g 10 iddo, yn meddu air farddoniaetm, ac nid yw'r Awe.n nepell felly. j MOLI EIN CENEDL. A phawb yn gall ab yn ffol, A ddygvmydd a'i gamol. dydd o'r bla-en yr oedd Arglwydd Faer Ler- pwl mewn oapel Cymraeg yn y ddinas hono, a thraefchodd folawd uchel i'.n cenedl. Wele rai o'i sylvvadauMae genyf yr edmygedd mwyaf at y genedl Gynireig. Cenedl odidog ydyw. Perihynai ef i gymdeithas yn y Brifysgol oedd a'i ha.noan i adifywio dyddordeb yn y Gymraeg -ci lien, ei hanes, a'i thraddediadau. Buddiol ydoedd hyn i Loegr a Chymru. 0 bosibl y ceir cyfoethogion yn ymadaw o'r ardal He ceir y capel hwn, ond y mae genych galonau glew, a hydoraf y parhewcih i gyflawni y gwaitih da. Yr ydych yn ceisio cadw y ffydd Gristionogol yn yr ardal a ohadw i fyny safon ucliel Cristionogaeth a moesoldeb yn y parth ihwn o Lerpwl. Credai pan ollyngir gafael yn ein Cristionog'aeth nad oes dim ond darostyngiad mown moes yn rhwym o ddilyn. Yr oedd gafael y Cvmry yn eu cref- ydd yn dynach nag' un genedl arall y gwyddai am dani. Anfynycli y oeid Cymro yn suddo i'r dyfnderau isaf, a ihyny oiherwydd ei hyffordd- lant orefyddol a'i serch at yr Ysgol Sul. llhodd- ai j warogaeth uchaf i'r Ysgol Sul, canys yno yr hyfforddid yr ieuaino mown gwybodaetih a jd^todttwyddau CristionogoL

I Llith Die Jones. EISTEDDFOD LLUNDAIN: TORI TIR NEWYDD. Dyna Eisteddfod Llangollen wedi myned heibio, ac yn naturiol mae meddyliau Cymry gwladgarol yn troi rwan at Eisteddfod y fiwyddyn nesaf, yr hon a gynheiir yn Llundain, prif ddinas y deyrnas. Feallai y bydd ychydig sylwadau ar yr Eisteddfod hono yn fwy dymunol (i rai pobol, beth bynag) na son am yr Eisteddfod aeth heibio. Felly ymdrechaf ddweyd tipyn yr wythnos hon am Eisteddfod 1909. YN NGWLAD Y SAIS. Paham y cynhelir Eisteddfod 1909 yr ochr arall i Glawdd Offa sydd gwestiwn a ofynir gan ami un y dyddiau hyn. Sefvdliad eenedlaethol y Cymry ydi'r Eisteddfod, a pham rhaid i ni adael i'r Sais ei dwyn hi oddiarnom hyd yn nod am fiwyddyn? Mae y Saeson wedi bod yn cipio y gwobrwvon mawr oddiar gorau Cymreig er's blynyddoedd, ond rwan wele hwynt yn mynd a'r Eisteddfod, a'r beirdd, a'r llenorion yn gyfan oddiarnom. Ar y wyneb mae hyn yn ym- ddangos braidd yn anheg, ond dowch i ni edrych i mewn i'r ffeithiau. Mae 3*na y fath sefydliad mewn bod a "Chymdeithas yr Eisteddfod Genedl- aethol," o ba un mae Arglwydd Bute yn lly- wydd; Syr John Puleston yn drysorydd; Syr Marchant Williams a Mistar ViKcent Evans yn ysgrifenyddion. Un o brif amcanion y gym- deithas yma ydi sicrhau na chynhelir ond un Eis- teddfod Genedlaethol bob blwyddyn, un flwyddyn yn Ngogiedd Cymru a'r fiwyddyn arall yn Ne- heudir Cymru, ac aelodau y gymdeithas sydd i ddewis y dref y cynhelir yr Eisteddfod ynddi bob blwyddyn. Fasa rhywun yn meddwl y basa hyn yn ddigon o "Protection" hyd yn nod i'r Eis- teddfod. Wrth edryeh yn o! sylwaf fod y gymdeithas yma wedi caniatau i'r Eisteddfod gael ei chynal tlyn- yddoedd yn ol yn Llundain yn lie yn Neheudir Cymru, a thro arall pan ddaeth tyrn y Gogledd fe gynhaliwyd yr Eisteddfod yn Lerpwl. Tybed a ydi Llundain yn Neheudir Cymru a Lerpwl yn Ngogledd Cymru? Hwyrach fod gan y gym- deithas yma rhyw fan gwahanol i beth oedd ganddyn nhwr pan fyddwn i yn myn'd i'r ysgol er's llawer dydd. LLUNDAIN YN DDINAS GYMREIG. Mi rydw i wedi bod yn chwilio drwy peth wmbreth o hen lyfrau i dreio cael rhyw okuni ar y pwnc, a mae yn rhaid i mi addef fy mod i jyst iawn wedi cael fy argyhoeddi mai iliuas Gymreig ydi Llundain. Achos wedi marw Beli fe syrthiodd teyrnas Ynys Prydain i ddwylaw Lludd, a Lludd ddaru ail adeiladu y waliau o gwnnias Llundain, a gorchymynodd i'w bobol adeiladu toi iddynt eu hunain o fewn y waliau. Er fod Lludd yn meddu amryw ddinasoedd a castell;, mi 'roedd yn well gajiddo y ddinas yma na run arall, a mi 'roedd o yn arfer byw ynddi y rhan fwyaf o bob blwyddyn; ac fe enwyd y ddinas yn Caer Lludd, a wedi hyny Caer Lon- don a phan ddaeth y genedl ddieithr drosodd fe newidiwyd yr enw i London neu Lwjmdrys, ond mae rhai nobl am ei newid o eto i Llundain. Felly rvdach chi yn gweled fod rhyw beth i'w ddweyd o blaid cynal Eisteddfod yn mhrifddinas y byd. NEWID YR AMSER. We!, 'rwan dowch i ni edrych be' mae nhw I yn myn'd i wneud o honi hi tua'r ddinas fawr hono. Yn y lie cyntaf gwelaf bod nhw wedi newid amser eynhaliad yr Eisteddfod (rliai ganv ydi pobol Llundain am newid petha, ynte ynihobol i?). Diwedd yr haf y bydd Eisteddfod Genedlaethol yn cael ei chynal yn Nghymru bob amser, ond mae pobol Llundain am gynal Eis- teddfod y flwyddjn nesaf yn nechreu yr haf. Dyna i chi gyfnewidiad mawr i gychwyn vnte? Yr achoe roddir am y cyfnewidiad ydi fod pobol Llundain bron i gyd yn dwad i Gymru am eu holidays yn yr haf. Gofynais i Eisteddfodwr o Lundain y dydd o'r blaen nam na fasa nhw yn cynal yr Eisteddfod ddiwedd yr haf, pan fycld Cymry y ddinas wedi dychweJyd o'u holidays, a'r atebiad gefais oedd na fasa ganddyn r-hv- ddim pres ar 01 bod am holidays mewn lleoedd drudion fel Llandudno a Chohvyn Bay, i wario ar Eisteddfodau. Na, mi roedda nhw am ddal y bobol pan oedd eu poceeli yn llawn o bres cyn i Llandudno na Chohvyn Bay gael gafael arnynt. Dyna i chi gyfrwys, ynte ymhobol i? Mae I nhw yn dweyd fod yna lot. 0 Iddewon yn un- dain, a mae arna i ofn fod yna lot go dda yn mysg Eisteddfodwyr y brifddinas hefyd. Y PWYLLGORAU. Sylwn yn nesaf ar gyfansoddiad rhai o'r pwyll- gorau. Wir, mae yn rhaid i mi eu llongyfaich nhw ar ddewisiad eu pwyllgorau. Welais i erioed restr mor llawn o ddynion a merched talentog ag ydi rhestr pwyllgorau yr Eisteddfod yma. Cymerwn yn gyntai y Pwyllgor Arianol. Mae aelodaeth y pwyllgor yma yn cynwys rhai o fas- nachwyr mwyaf llwyddianus y brifddinas, drapers a llacthwrs, achos toes neb fedr gadw siop draper na gwerthu llefrith fel y Cymro yn Llundain. Hefo hwynt ar y pwyllgor mae yna aelodau Seneddol, cyfreithwyr, doctoriaid, capteiniaid, a phregethwyr, a Mistar Lloyd George fel cadeir- ydd i gadw trefn arnynt. Dyma y tro cyntaf i Drysorydd v Canghellys fod yn rheoli Pwyllgor Arianol Eisteddfod. Cawn weled i>a fath budget gawn ni gan y pwyllgor yma. Mae y Pwyllgor Cerddorol wedi gorfod cael merch i gadw trefn, sef Mrs Mary Davies. Nid oes ond un ferch arall ar y pwyllgor yma. Mae yr aelodau yn cynwys 29 o ddynion a dwy ferch. Chance go wael i'r suffragettes, ynte? Fe ddylai y Pwyllgor Llenyddol fod yn un heddychlawn iawn, achos mae yna naw o bre- gethwrs arno fo, a dau aelod Seneddol, hefo y Prifathraw Syr John Rhys yn llywydd arnynt. Vinsent ydi cadeirydd Pwyllgor yr Orsedd, a Machreth yn is-gadeirydd. Mae yr aelodau yn cynwys pedwar pregethwr ac un doctor. Wei, dyna ddigon am y pwyllgorau, felly trown at rhywbeth arall. CYFNEWIDIAD PWYSIG. I Fel rheol mae program Eisteddfod yn cynwys lot o enwau cystadleuwyr, ond rhywbeth ar draws haner y nifer fydd yn arfer troi i fyny, neu felly 'roedd hi yn Llangollen—hefo y corau beth bynag. Ond tydi hi ddim i fod fel yna yn Eisteddfod Llundain, achos ma nhw am w neud i bawb fydd yn entro unrhyw gystadleuaeth dalu "entrance fee." Dyna i chi gyfnewidiad pwysig arall. Mae programs Eisteddfodau wedi bod yn camarwain pobol er's blynyddoedd rwan. Y gauaf diweddaf cefais brogram Eisteddfod fechan ac enwau 12 o gorau oedd i gystadlu yn y prif ddarn. ond erbyn myn'd i'r cyfarfod nid oedd dim un o'r corau wedi troi i fyny. Eisteddfod arall yn Sir Gaernarfon, a 30 o enwau wedi cntro ar yr her unawd, ond dim ond dau wedi dod yn mlaen. Eisteddfod yn Sir Fflint, yn ol y program pedwar cor meibion a chwech o gorau plant ar y program, ond dim ond un cor plant ac un cor meibion ar y llwyfan. Dyna hanes Eisteddfodau yn gyffredin iawn yn Nghymru. "False pretences" fasa y Saeson yn galw petha fel hyn, ond gan ei fod yn cael ei wneud o dan yr enw Eisteddfod mae y fath beth wedi eae; ei oddef yn Nghymru am amsor maith. Ond yn awr, wele bobol Llundain yn ymdrechu puro yr hen sefydliad trwy wneud y cystadleuwyr yn fwy gonest. Llvvyddiant i'w hymdrechion. YR UNAWDWYR. Yn mhob Eisteddfod bron fe glywir yr hen gwyn mai yr un rhai fydd yn cael y gwobrwvon yn nghystadleuaeth yr unawdau. Felly 'roedd hi yn Llangollen, Abertawe, Caernarfon, a felly hefyd yn yr Eisteddfodau lleol. Nid dyma ydi arncan y cvstadleuon yn Eisteddfodau ein gwlad yn sier, a mae beirniaid Eisteddfodau wedi galw sylw at y ffaith o dro i dro, ond nid oes yr un pwyllgor jn Nghymru hyd yn hyn wedi bod vn ddigon gwrol l dreio rhoi pen ar yr arferiad. Yn hyn eto wcle Bwvllgor Eisteddfod Llundain ar y blaen, ac vn tori tir newydd, trwy fab- wysiadu yr amod arbenig ganlynol: "Ni chaniateir i unrhyw berson gvstadlu ar yr un- awdau os bydant wedi enill dwy neu ragor o wobrwyon fel unawdwyr yn vr Eisteddfod Genedlaethol. Gobeithio y bydd pwyllgorau llawer Eisteddfod arall yn dilyn esiampl pobol y brifddinas yn hyn. CYNYDDU Y GWOBRWYON. Gair bach rwan ar y testynau. Yn vr adran gerddorol sylwaf fod yr Eisteddfod yma vn gwahaniaethu oddiwrth Eisteddfod Llangollèn yn gymaint a bod pobol Llundain yn eynyg dwy wobr, acf cyntaf ac ail yn mhob un o'r cya- tadleuon corawl tra nad oedd yna ddim ond un wobr i'w chael yn Llangollen, waeth pa mor agos oedd yr ail gor. Yn y brif gystadleuaeth gorawl yn Llangollen 150p oedd y wobr, yn LIundain mi fydd yna 150p i'r cor goreu a 50p i'r ail. I SOl) oedd swm y wobr yn yr ail gystadleuaeth gorawl yn Llangollen. Cynygir yr un swm yn Llundain, a lOp i'r ail gor. Gwobr y corau meibion yn Llangollen oedd 50p. Yn Eisteddfod Llundain cynygir 75p i'r cor cyntaf a 25p i'r ail. Yn y modd yma mae Pwyllgor Eisteddfod Llnn- dain yn myn'd i wario 140p yn ychwaneg na ddaru pobol Llangollen ar eu cystadleuon corawl yn unig, ond teg ydi dweyd fod Pwyllgor Llan- gollen wedi rhoddi gwobr o lOp i gor plant, tra na fydd yna ddim cystadleuaeth corau plant o gwbl yn Eisteddfod Llundain. Mi roedd yn bleser mawr gen i wcled cymaint 0 gyfansoddiadau Cymreig wedi cael eu dewis yn yr adran gerddorol. Mae yr holl unawdwyr yn gorfod canu dwy unawd o waith cyfansoddwr Cymraeg. Mi roeddwn wedi meddwl ysgrifenu dipyn ar yr adranau eraill o'r testynau; yn enwedig y farddoniaeth a'r rhyddiaeth, ond mi rydw i wedi myned dros ben y llestri er's meityn, felly rhaid terfynu, gan obeithio cael hamdden yn un o fy llithoedd nesaf. Boed bendith a llwyddiant ar ein cyd-genedl yn Caer Ludd yn eu hymdrech teilwng i godi yr ben wlad yn ei hol yw gweddi yr hen wlaJgarwr, DIC JONES.

CYFLWYNEDIG I Mr Thomas Griffiths, Gwydr Ucha, t,]anrwst a Miss Myfanwy Roberts, fiettw' yooed, prif- athrawes sgol y Cynghor, Llanrwst, ar eu priodas. Os oedd Myfanwy Fychan, 0 Gastell Dina.s Bran Yn denu llowel ap Emion gynt I wneuthur iddi gan, Moo eto un Myfanwy, O'r B-ettws, hoflle barad, Yn denu Thomas Griffiths fwyn I'w phriodi, eneth nardd. Bu n gwrando ar y Llugwy Yn rhedeg dan y coed, A ohanu salm unigedd. Am flwyddi wrtir ei droed; Fe'i gwelodd yn arafu, Fel pe yn ofni'r aig, A gwrthod mynd yn mliollach gam Ileb gael y Gonwy'n wraig. Bu hithau'n gwrandoT Uonwy, Yr afon brydferth Ian, Yn e-anu e.i halawon Ar danau'r graian man, Ao yna'n lloddf arafu A dweyd yn ddigon siwr rid af un cam yn mhellach Ileb gae-1 y Llugwy'n wr. 'Rol gwrando ar gyfrinach Y Llugwy hardd ei llun, Prysuro gyda'i stori wnaeth, Rhyw noswaith at ei fun, Gwrando we h beth dd'wed y Llugivy, Myfanwy, ar ei thaith, Gwnaf, Thomas, mi wrandawa'r oil Os nad yw'n stori'n faith. "Rwy'n unig," medd y Llugwy, "A phell o'r evNN-air lion, A dyna. os maddeuwoh i'm, Y llaii) y galon hon; Rhyw ymchwil am gydymaith Yw nod ei gloyw Ji, Rwy'n gweld ei llif yn debyg lawn I lif fy nghalon i. "Mae genyf finau stori," Medd ci Fyfanwy'n ol; "Jv~-tKldir gan y Conwy lan Ar fryn a phant a dol." Rwy'n teimlo'n flin ac unig A'm gruddiau sydd yn llaith, Fe hoffwn weld y Llugwy'n dod Rwy'n gweld y ffordd in faith. "Mor hardd yw ar ddwy afon," Medd Thomas wrth ei fun; "Wrth droed y Bettws goediog Yn nriodi a bod yn un; "l\'Ia.e'r dyffryn drwyddo'n Uawen, A'i flodau oil yn falch A churo'i dwylaw yn y gwynt Mao derw Care-g Waloh." "Fe briodwn ninau heddyw Fel yr a fon ydd hyn, A thcithio gyda'n gilydd wnawn Dros ddol a phant a bryn, Ni ganwn y ddiharcb, Mai gwell yw dau nag un. A oliredwn y gwirioncild gwell, Nid da. bod dyn ei hun. Cydsyniodd ei Fyfanwy Fel llawer geneth gall, I rooeg fel dwy afon, Y naill yn nghwmni'r Hall; Drwy ddyffryn bychan amter, Draw i'r tragwyddol for, } Boed iddynt yrfa ddedwydd iawn Dan gysgod Haw yr lor. ON ydoedd plant yr ysgol Yn wylo dagrau n Hi, Yn nghyd a'r is-atJirawcn Pan yn 0i cholli hi; Mae'n wir fod Thomas GrifStlia O'i henill yn wir falch, Yn^ wraig i AA'ydyr Ucha, Yn ymyl Careg Walch. Wei, unwn oil o galon, Er nad yn't hoft o drwst, I roi i'r ddau rhyw un lwc dda, O'r Bettws i Lanrwst; Boed llwyddiant ar' eich undeb, Dan wen an duwics Ffawd, Haf gwyn, hob aeuaf du na eh rocs, Ac esmwyth fvddo'ch rhawd. Llanrwst. E. IIARKER (Isnant).

SON AM RYFELOEDD. Wrth drafod y berthynas rhwng Prydam a'r Almaen, dywed Arglwydd Roseberv nad oes gwarantiad o gwbl y gellir osgoi rhyfe] end trws ddarparu moddion effeithiol o amddiffyniad,. l

Nodion o Glip y Gop. (Gan Wil y Gweithiwr). SHON A SIAN. Llawer o flynyddau yn ol bu yr ysgrifenydd yn cartrefu am ysbaid o amser yn Llangynhafal, Dyffryn Clwyd, a chan fod fy mam yn chwaer i Ab Ithel, cofus genyf i'r Parch Elias Owen, M.A., ddyfod ar ymweiiad a hi i'r amcan o gaei ychydig o'r hanes boreuol, canys yr oedd yn parotoi llyfr Saesneg ar y prvd o hanes ei fvwyd. Fel yr oedd yn jnaturiol, ymholai Mr Owen gymaint ag a allai ar y rhai oedd yn adnabyddus ag Ab Ithel yn nechreu ei oes. Yn ffortunus, o fewn ergyd careg o dy fy mara.^r oedd gweithdv eaer coed, ac yr oedd y rneistr yn wr parch us a yn cael edrych arno yn uwch o'i vsgwyddau i fyny na'r cyffredin o bob!. Gwyddai fy mam ei fod ef ac Ab It.hel yn hen gymdeithion anwyl a'u gilydd pan yn blant, ac yn fwy na hyny bu ef ac yntau yn gyd-brentisiaid a'u gilydd fel seiri coed cyn i Ab Ithel gael ei ahv i swydd yr urdd gierigol. Wedi deall hyny mynai Mr Owen gael ymgom a'i hen gyfaill. Fel arweinydd iddo aeth Wil y Gweithiwr gydag ef i'r gweithdy ac eglurodd i'r hen frawd pwy oedd y boneddwr dieithr a beth oedd ei neges. Wedi ysgwvd dwy- law a'u gilydd, meddai Mr Owen: Wei, Mr R., yr wyf yn deall eich bod yn bur adnabyddus R., yr wyf yn deall eich bod yn bur adnabyddus o'r diweddar hynafiaethvdd Ab Ithel." "Adnab- yddus yn wir," atebai yr hen saer. "Yn ddiau, syr, nid oedd neb mor adnabyddus ag ef a minau, na, neb ar delerau mwv cyfeillgar. Bu ef a minau yn cvdgerdded oddiyma i ysgol ddvddiol Rhuthyn am flynyddau lawer, ac erys llawer o hen adgofion melus am Ab Ithe! ar fy meddwl hyd heddyw." "Da iawn genyf glvwed hyny," atebai Mr Owen, "ond a fyddwch chwi gvstal a dyvveyd wrthyf a oedd rhywbeth yn rhagori yn Ab Ithel pan yn fachgen, i rhyw fachgen cyffredin arall." Wei, syr, braidd na thybiwn mai taflu sarhad ar fy hen gyfaill ydyw gofyn peth felly, canys yr oedd Ab Ithel vn sefyll ar ben ei hun ac yn rhagori ar bawb ohonom." "Da iawn genyf glywed hyny eto," ychwanegai Mr Owen; "ond a fyddwch chwi, Mr R., mor hvnaws a rhoddi rhyw hanesyn i mi am dano sydd yn brawf o hyny." "Ond i chwi, syr, ganiatau amser i mi, gallwn anfon digon i chwi i lenwi cyfrol gymaint a haner Foel Faniau." "0, na, diolch i chwi," meddai Mr Owen, yn hynaws, "rhyw un hanesyn arbcnig wneiff ateb fy mhwrpas y tro hwn." Wedt svnfyfyrio am beth amser, Gellvvch adrodd hyn fel ffaith," meddai'r hen gyfaill: "LTn diwraod aeth yn wvstl rhyngddo ef a rninau ar y ffordd i'r ysgoI pwy allai wneud model o Shon a Sian oreu, ac er i mi roddi fy holl egni ar waith, model Ab Ithel ydoedd 'j goreu o ddigon." Ar hyny torodd Mr Owen a!'an i chwerthin yn galonog, a phob tro y gwelsom ef ar ol hyny byddai wrth ei fodd yn myned dros ystori Shon a Sian. Yn gymaint ac i enw Ab Ithel gael ei ddwyn i sylw yn ystod Eisteddfod Llangollen efallai bydd yr hanesyn uchodt yn ddyddorol i lawer o'i ed- mygwvr, canys, yn ddi-ddadl o ddechreuad ei yrfa fel gwladgarwr, ni ddeallaii neb arwyddion yr amserau yn well nag Ab Ithel. Cresyn na buasai rhywun wedi ysgrifenu hanes ei fywyd er teilyngu y wobr a gynygiwyd yn Eisteddfod Llangollen y fiwyddyn hon. BETH DDAW OIIONOM FEL GWEITH- WYR? Mynegir fod ugain mil allan o waith yn ninas Lerpwl, a miloedd mewn manau eraill yn yr un cyfiwr. Peth eithaf digalon fydd gwyncbu y gauaf oer heb fwyd yn y cwpwrdd na than yn y grat. We], beth daw ohonom? Canys hysbysir fod y bacwn o ddcg i bymtheg y cant yn ddrutach nag oedd y fiwyddyn o'r blaen, ac fod golwg am godiad etc; a dywedir fod ymenyn, a chaws, a bara yn debvg o godi yn fwy eto. Wei, He y mae nobl y dorth fawr, digon o waith, digon o arian, yn ymguddio yn bresenol. I'r dosbarth gweithiol y mae un "liwda yn well na dau addaw." BONEDDIGION NATUR. Dyma i chwi dalfyriad o'r hyn a ddywed vr "Evening Standard" am bobl Cymru: "Uo where you will amongst the wilder and more mountainous parts of Wales, and you find rare indigence and self-reliance which are not marred by curiously defiant discourtesy. You find theie those who are truly Nature Gentlemen." Wei, ar ol hyn dylai pawb ohonom sydd yn byw ar bcnau y mynyddoedd hyn deimlo yn falch ein bod ni yn moesgrymu i bob Sais, Scot, a Gv. ydd el ddaw ar ei dramp i'n mysg yn nhvmor haf gyda. chylch melyn ar eu Toysedd. Dyfai y rhai hyn I bellach foesymgrymu i ni Foneddigion Natur. Hvv-yrach y byddai hyny gystal ymarferiad da iddynt a dim, ond i bob un ohonom ninau ofalu I peidio tra dyrchafu ein hunain.

p EGLWYS NEWYDD GYMRAEG YN LER- PWL. Dydd Sadwrn bu Esgob Lerpwl yn agor eglwys newydd Dewi Sant yn Merton Grove, Lerpwl. Hon yw'r bedwaredd Eglwys Sefydiedig Gymreig yn y ddinas hono.

PENMACHNO A'R CWM. DARLITH Nos Wener, yn Rhydmeirch, cafwyd darlith gan y Parcii D. Jones, cenhadwr. WED1 DECHREU.— Nos Fercher, yr oedd oerddorion St. Tyddyd yn dochreu parotoi go- g) fer a gwy] dioichs-ai-wch am y cynhauaf. 1^YCH ELY D.—Dydd Mercher, daeth Mr Hugh Evaixs, Tai New^ydd, gartref o un o vsbyttai Lorpwl, y mae yn llawer gwell nao y bu. MAR\\ OLAETH.—Y dydd o'r blaen bu farw yn cira sydyn yn Bryn Eidal, forch ieuanc o fcslrmog. Ymddeiigys ei bou wedi dod vno er aiigyfiierihiad iechyd. Awd a r hyn oedd far- 'VV .-i-?r,^A^Sladd!; -vr' ^f'«st>ng dydd Llun. -AliFOIJ MISOL.—t'ynhaliw\d yr uehod yn Rhydyroeirch (M.C.) dvdd Iau. Cafwvd cyfarfoydd o'r swyddogion ax hvd y dvdd'a derbymwyd y parch S. T. Jones, i Gyf- arfod Misol Dyffryn Conwy o Gyfarfod Mjsol Dyfrryn Clwyd. Cafwvd dwy brcgeth ardderth- og yn yr nwyr gan y Parchn S. T. Jones, RhyJ, a Hdw-rt *v ilnams, Glan Conwy. tANGHERDD.—Cynhaliwyd cyngherdd vn ngiyn a r arddangosfa yn v Neuadd Gvhoeddus nos Sadwrn ac yr oedd y lie yn orlavvn. Yn absenoldeb Mr R. O.Davies Ffestiniog, cvmer- wyd y gadair gan v Parch Ben Jones, a tliradd- ododd anerehiad yn llawn tan. Paiswyd cydvm- deinnad a Dr Williains. Arweiniwyd gan Mr E. L a vies- Jones, cyfreitliiwr, a gwnacth ei waith yn aidderchog. Gwasanaethwvd can Mr Watkin Hughes, Rhos; Mr D. Rice Davies, Miss Harriet Egan, Cefiimawr; Miss Harriet Prichard, Ddol; ac adroddwyd gan Mr W. Thomas, Groesffordd. Cafwyd cyngherdd da iawn.

TALYBONT. EISTEDDFOD Y PLA-NT.N,c-s Sadwrn, Tn j cynhaliwvd Eisteddfod y Plant, odan nawdd y Methodistiaid. Llywyddwyd gan Mr R. Evans Jones, Llynllciflad, ac arweiniwyd gan y Parch W. E. Williams. GofaJwvd am yr oftervn gan Miss Jones, Tyddyn FelVn. Awd trwy waith y cyfarfod fel v,-t:aniyn:-fo,.i gan y r,,nV arv.einiad Mr J. R, Jones, Plas ? goreuon mewn celfyddyd oeddvnt Myfanwy J\ones, Plas Arfon; Lavinia Jones, Annie,,Roberi^ Ty Capel; Bessie Robert?, xfrwd y Conn; John Gethm Jones, Tyhwnt ,r Afon; Edward A. Jones, Bnn Lelyn. inynuo ar y Modulator: 1, Hannah M. Ddol; 2, Lavinia Jones. Ateb or Rhodd Mam Dirwesfol": 1, Hannah M. Hughes, Blaen Ddol; 2, Lizzie Robert.?, Bryn Aw el. Canu, "Onau Dedwydd": 1, Lavinia Jones, Bryn Celyn; 2, Hannah M. Hughes, BLen 1,<M 6, Elizabeth Hughes, eto. Adrodd, Nos dda i chwi": 1, Dilys Davies, Ysgoldv u iltriCG Jor:es' Pla-S Arfon. Anerchiad chwaexhua gan y Idywydd a rhodd svlweddol at- yr achos Canu, "Never lose sight of Jesus": '7 Ty'nterfyn; 2, Maggie Jones, Lasted. Adrodd, "Fy nghoron i": 1, Gwilvm Jones, Tuhwnt i'r Afon; 2, Hannah M. Hughes, Blaen Ddol. Pwyntio ar y Modulator: 1, Liiv P. Owen; 2, Maggie Jones, Castell. Ton gan y plant, "Y Nefol Gor. ? (^ylieithu brawddegau: 1, Sarah E. Jones, Plas Arfon. Canu, "Mor hardd yw Iesu Grist": 1, Lily P. Owen; 2. Morris Jones, Bryn Celyn. Adroddiad gan Miss M. Dilys Jones, Tuhwnt i'r Afon. Cnrhyw ddadl: 1, willie Hughes, Blaon Ddo], ac Edward A. Jones, Bryn Celyn. Penillion i'r "Bachgen .}• Edward A. Jones, Bryn Celvn. JrenilJion ir Llances vn Nhy Nahman": "l Ellen Hughes, Tuhwnt i'r Afon. Ton gan y I'lajits "Tu draw i'r 'stomi." Adrodd, "Fv Meibl bach fy hun": 1, Myfi Jones, Plas Arfon"; 2, gillie Hughes, Blaen Ddol. Deuawd. "Flin Bererin": 1, Lily P. Owen ac Edward A. Jones. Adrodd, "Tv heb do": 1, Annie Roberts, Ty Capcl; 2, J. G. Jones, Tuhwnt i'r Afon; 3, Hannah M. Hughes, Blaen Ddol. Triawd 1, A. Blo-dwen Jones, Plas Arfon; a'i pharti. Adrodd, "I'll take what father takes": 1, W. Elias Ilughes, Ty Newydd; 2, Aneurin Davies, Ysgoldy. Ton gan y plant, dan arweiniad Mr J. R. Jones. Y beirniaid oeddynt :-Llenyddol: Parch J. O. Jones, Gvffin, Conwy; Mr W. G. Roberts (Gwilym Eigiau), Talybont. Cerddorol: Mr W. Jones (Afonlais), Roewen, a Mr W. Roberts, Llwyn y Gwaew. Yr ysgrifenyddion oeddynt Miss Hattie Jones, Plas Arfon, a Mr W. R. Hughes, Castell. Cafwyd Eisteddfod ragorol yn mhob vstyr. y plant yn eu hwyliau goreu ar ol llafur amlwg yn mhob adran o'r cystadleuaethau. Hon oedd yr Eisteddfod gyntaf o'r nodwedd uchod, ond yn sicr nid y-r olaf. AR EU GWYLIAU.—Yn y Brifddinas y mae y Parch a Mrs W. E. Williams (M.C.) yn mwyn- hau eu gwyliau, a'r Parch D. P. Hopkins (A.) yn Neheudir Cymru. Neheudir Cymru.

WHAT OTHERS SAY. James Swift, Attercliffe, Sheffield, says:— "The first dose gave me great relief. One box of these pills has done me more good than all the medicine I have taken." Mrs King, Runwcll-road, Wickfcrd, states: —"Duty compels me to tell all who suffer that your pills cured me, after years of pain." Sufferers from Gravel, Lumbago, Pains in the Back, Dropsy, Bright's Disease of the Kidneys, etc., Sciatica, Rheumatism, and Gout, will find a positive cure in Holdroyd's Gravel Pills. Is Hd at Chemists; post free, 12 stamps. HOLDROYD'S MEDICAL HALL, Cleckheaton, Yorks.

"HUMORS U OF HISTORY" I "UPROAR IN THE LORDS," A.D. 1399. Henry IV.—Bolingbroke—now sat on the throne. Early in the reign there was a memorable scene in the House of Lords, when as many as forty gauntlets were flung on the .floor of the House as challenges. Nobody seemed to know exactly what the quarrelling was about, except that each man considered himself more loyal than his neighbour, and said so. This series of 100 pictures, entitled Humors of History," appearing Weekly in this journal, is reproduced in colour on plate paper, cloth bouni, gilt, at 2/6 nett, 92.000 having been spent in its production by the Morning Leader," London. Specimen Colored Plate on application. "CYTHRWFL YN MHLITH YR ARGLWYDDI," A.D. 1399. Eisteddodd Harri IV.—Bolingbroke—yn awr ar yr orsedd. Yn gynar ar ei deyrnasiad bu golygfa gofiadwy yn Nhy yr Arglwyddi, pan y taflwyd cynifer a deugain o fenyg i lawr fel her i eraill. Ni wyddai neb yn iawn am ba beth yr oedd y cweryl, oad fod pob dya yn tybio ei fod yo fwy teyrngar na'i gymydog, gaa haeru hyny.

r PhHcsophrr Hen Grydd. GWADAN ESGJD. Wvddodh chi, bcM, taswn i yn rhoid dturn o ga:d-bo:d ynr:gwa.'J yr esgid ma, a wodyn yn ri,oid dam kna. o ledar da i'w guiidio fo, mi £a.sa'r gwaitih yn odrach yn gampus, a md gaw- swn biis da ;irn fy llafur. On«i mi fasa'r aJnsar yn dwad pen fyxida'r Hedar wtyji gwisgo aJlan, a pi ion fydda pvapur ilwy<J gwac,! yn dwad i'x goi- wg. RHAGR1TH. Dyna i chi batrwm o Kurrit.li, j^t*», rwan? A Dyna i chi batrwm o mgTith. nte, rwan? A giniin o ddynk\rj sy- na yn y byd nia yn mynd o gwmpas iKjio rhyw siisin o l<yki-r da ar 011 iv«st- ii, fel pe ta-e, a ahak>a o bapur llvvyti difT.-ict's 0 dan hwnw Ma nihw n pwio, olwch chi, am j fro f< Uy, ond macs o Jaw, ma'r l>iar yn niyiid yn dona ofnatsm, a rna'r ca.rd-b.rd yn d~w;u] i'r pohrar trw amixill 1 dwll. WoJJ i old foroi acn I k-dar da fc: wycklooh, iechgyn! Hyny ty'n tnlu Qra o ia.war. I LLEDR A PHAPUR LLWYD. < Diychwoh ar hwm-o-hwn, rwan. Ma na teAu" dp, i'w wel-dpen fydd o yn oymeryd rhan yn y moddion, ne yn rhoid swllt yn y casgliad at y th'<(;on A iocs na. ddim papur Uwyd i'w ga.n- fod pen fydd o yn mynd o gwm-pas ei beiiia yn gyhooJdus. Ond amli,Il di-, ar 01 i'r IkJAr wiss'a, m:-L pobol yn cael eip bac3i ar dwll yn y wadan. Toes dim posib atal hyny, olwah chi. Fcdar rhagrit'niwr ddim pidio dangos ei ragniih, yn hwyx yn bwyraoh, IlTlWY na fedar oegid beldic, gwisgo allan. BLYNYDDOEDD BYRION. WeJ, dyma. Steddfod Gcnodlaetliol aral! tros- odd y:ate? Diir mi, ma'r amsar yn pasio yn gv.'it hefvd! Ma!r blynyddoedd rwan yn ym- ddangos i mi fel pe tasa nhw ddim yn llawn hyd, rywsut. Pen ocddw.n i yn ifane roedd na gryn spot o ddyddia yn ymcdangos rhwng dau hen b!wyddyn, ond erbyn hyn ma'r ba trosodd a'r g-aua. wedi hen redag bron cyn i flas g-wydj Dolig fynd o n-gheg i 1 Ma'n debyg ta henaint sy' n aohosi peth fteoJ yna. Ma'r dyn ifanc yn fv'raoh yn miaen, oIwill chi. yn onedru ff->rddi gneud hvny. Yn y dvfodol ma'r Iwc a'r anrlivdadd a'r enwogrwydd a'r ffortiw.n i ddwad. Mae o yn bnouddwydio am YTfa. ardderchog, a Ilia. fo uc'iel-geisiada a meddylia gwych am neud enw nawr. SYXIAD YR HEN. Ond :na' hen wr, olwch chi, wedi gweld y b. e del yn difianu yn ng-wynab pe-u;& "real" bywyd, a. mae o wedi rhoid yr ucheI. fryd.i?dd hoi bio es talwm, er illw:n cael ei feddwl yn ghr 1 en.I- bara a chaws. Ac i'r gorphenol mae ei feddylia yn rhedag os bydd o yn ddigon Iwcus gael hamdden, ambell dro, i fyfyrio uwch. ben petha. A nat'.irio! iawn ydi iddo fo neud v gora o'r yehvdig am=ar gyno fo ar c'ir v byw, a IlIa" o yn gweli y blynyddoedd y.n piisio heibio yn r<hy gyflym o lawsr. STEDDI'OD SAESNEG. Ond sen am y Stoddfcd oeddwn i, :"J¡te? Ma hi vn myitd i J.undan v fiwyddyn ne, ond yn 1910 nta. hi i fed yn Ngholwyn Bay. Dyna. fynd yn mh ac vvedyn dwad yn agos ato .ni, ( hoelia i na hd I na dine rcit u'.w "genteel" arni hi ar ol ^id li hi fed yn rhodio am wythnos yn ng'vvla.J y Sais Ryda. cfti yn gwbed fel bydd y go.'Kxl ma yn lispio geiria Saesnag ar ol lddy n. _W fed yn Lerpwl am Shanar tymor, Mi welis i hoe-in o'r ardal ii-n, (ddeuda i nw i henw hi— ma hi yn gtllivch rwan) yn ysgwyd Ilaw i.oao'i ffrindia y Sul cynta a.r 01 iddi hi ddwad adra o Ncrpwl, a mvn ga,fr i, mi ddylis i ei bod hi wedi mynd o" Roedd hi yn codi ei brakth y.n wastad a'i tihrwyn, ao yn troi ei garddwrn ncs icedd ei bysadid hi yn hon.gian M c war tar pw s o ganwvlla cotaian, ac oni bae ei bod hi yn rhoid an dros o fow, nes oedd na glee un ai yn asgWJB y cr.fn ne yn y stais, fasa chi by th. \n modru eydiad yn ei bach a hi J COLWYN BAY. Ac ella bvdd na. rhyw Sassnigrwydd o irvvm- pas v St«ddfod pen ddaw hi a to ni yn v fiwydd- yn lïD. Os fellv bydd llii, ma'n lwo ta i Golwyn Bay ma üâ yn dwa.d, a Lid i G.narfon lie Lan- rwst. )l.¡j¡'r'Ba. (fel bydd pobol yn galw'r lie) yn ddigon Seisnigaidd erbyn hyn i blesio John Bull ci hunr.n. Rhyw enwa Sa-rsnag a scwrs Saesnag fydda i y.n gael yno, a. ma hyny yn beth synn iawn i mi sy n cofio-'r He yn dir ffar:n bob mcd ad'j o hono fo. Yn He lloia rwan ma. na —— ond ddieuda i cdim r'naeor. CROEN BUWCH. Mi rois i bihan dda. iawn ilr "vegetarian" bora hieddyw. Ryda cfhi'.n cofio am y boi hwnw sy'n cyw ar lysia. y sonis i am dano fo y tro dwytjia, roedda chi yma. Wei, mi ddoth a ilier o i'w giv.iJi.'iu ben bora hcddyw, ac yn ysti d scvrii? mi ddeudedd wrtha i na fydd 1 fo byth yn g.TIf'ud defnvrkl o ddim oedd wedi dwad o ariifal gafor'.d ei ladd. "Wcl, syr," ebwn i wrtho fo, j]a"1 ddrwg" gen i. ond mi fydd yn rthaid i mi roid cml-bord ne ddarn o leehan Lir wadna/r sgidia ma. Toes gin i ddim ond Ikdar o gro:n huwc'i, a mil '.n ddia.mheuol y cafodd yr anifal ei lladd er mwyn pioveidio biff i ddynion newynog." Mi ddaru'r boi edmdh yn bur wir- ion arna i am spel ba-c!h, ao o'r diwadd mi d,j.,udo-d<.i.. "VeIl i chi rcid tipyn o kdar ar y gwtdna, je&t am y tro yma." IIYNAFIAETHAU. Mi gefis i scwr.s ddoe hefo dyn ddoth i'r ardal I ma i wedi rhai o h- gyimydogaetsh, a wyddoch (hi, roedd vn e-ywdlydd gin i or'ad cyf- adJa wrtho fo na wyddwn i ddim lianas rhai o Ti-nyn nhw. Ma hyna wedi gneud i mi feddwl fod na fai ofnatsan acn a ni na. ehymsa ni fwy o ddvddordeb mevii hen betha a hen fana sy'n dal cysvlltiad mor agos DO mor ddyddorol a n lianas ni fel oe.r..edl. Yn wir, nid ar y bolol gyffreom I ma'r bai yn g%fangwbl, dhwaith. Mi ddyla fod na 1-fra ac ertihygla i'w cael yn trin hefo petha fel vra vn fwv manwl. E'SIAU LLYFRYN. Tvdi rhyw bwt am gromlach ne ego ne ffynon fel bvdd yn yniddp.ngos yn y "guide book s" Snesnig mx yn werth dim Jicblaw i dynu sylw'r visitors at y llefydd. All faswn i yn licio gweld llyfryn bach tacluS yn t;rin am betha'r ar- dal bob un o honv nhw. a llyfra erill am ardal- erill. Tasa rhvw sr\lhoeddwr ne editor yn ddigom anturi ictlms i ddwad a llyfryn bach dwv geimog ne dair allan am bob <r'rdal rydw i yn siwr v ba.«n pob un vn v gv-rnvdocraeth hono yn ei i-rynu. F'asa na fawr o draff rth c ,el lianas y petha, ond mvnd ati hi i errwilota tipyn a holi. Mi fa.n report a r go smart yn ssrwenu digon ncud llyf- .mewn dwrr.od tas-a r editor yn deud wrrho fo am reud, a mi fasa'r stwff yn eitfaa hi"fyd. )-nd i rywun d;;flu llvgad trosto fo rhag ofn i foi y ncte-boc,k fynd or mod y.n ol ei duadd fel g-ohcbdd a <lych'mygu po:11J3.: DYSGU'R PLANT. Fasa dim ond isio rlnwhnnar dwsin o hiniwrs wedvn, a mi liasa'r gyfroJ yn ddigon del i'w i gosod yn y Hw,-Ù ar j wrdd y parlwr gora, hdo'x Album Tciduaidd a'r fasgodad o grismas c-iards. A mi fasa llyfr fel yna yn un ardderchog i'w gy- meryd fel llyfr gwers yn yr ysgol ddyddiol, oni fasa ro, rivan, .mit'-wn dii'ri? P< t"n iawn fasa 1 blant yr ardal ifcd yn <g}wb:d ihen hanesiaeth (jr1. :n- .1 deall ystyr oilion vr hen Gymry a'r hen Rufeiniaid eynt". Mi fydda i yn gweld y plant ma yn gwit iawn hefo algebra ac euclid a I gee.metryr, ond ta-sa nhw yn gwbod llai am y ffo dd i neud triengi hefo un oehor gymin deir- gwoitihl ag un o'r ocSira erill, a gwbod mwy am han^s Cym-ru, fasa nhw ddim llawer gwaet-Li o achos Ihyny. (I'w baihau.)

FFAIR FEL. Yr oedd inef ienafoJ Conwv yn ilawn me-lus- ter ddydd LlUoll, canys dyna'r dwthwn y cynlielid yno. y ffaix fel flynyddol. Antur a. goronwyd a'r llwydd a deilyngiai ydoedd, a da fyddai i aw- diirdodau Ileol ystyriod y bw.i.l gefnogi y rhai a gadwant wenyn, canys dyrria ddiwydiant a ddicho.n dalu yn (Ida trwy ei dadblygu. Ceir cymdeitihas o wenynwyr yn Mon yn cyflawni gwaith rhag-orol er addysg'u y werin yn y dull goreu o drin yr ehediaid dyfal sydd yn eyrmH melustcx o flodau y sir.

TRIODAS MR WINSTON CHURCHILL. Dydd Sadwrn, yn nghanol miri mawr ac ar- wyddion o ddyddordeb anghyffredin, priodwyd Mr Winston Churchill, A.S., a Miss Clcmentfne Hozier yn Eglwys St. Margaret, Westminster. Yr oedd yr anrhegion lluosog a drudfawr iawn.

BP" B A 414. bottle make* ES* K B 2 lallont ik 2| B B If*B tfallclous home-made B ■ Lemonade, Health In every tip, refreshment B MMWA/MB 99 In every drop. g WW 9 Lemonade jjNO. L. H U N T I Pharmaceutical Chemist and Optician, m Conmay Hd., Goimyn Bay Depot for Pi^grapMc Eeauisues. Dirk Room for use of Amateurs. Sight Testmg Daily by Appointment » AGEUT FOR Henry Lawrance's Celebrated SPECTACLES 0 EYEGLASSES. Nickel Plated, Gold Filled, and Gold Frames. I Telephone 0197 COLWYN BAY. D. A lien So?is Cabinet Manufacturers, Upholsterers, AND COMPLETE House Furnishers, 6&7, STATION ROAD FUNERAL FURNISHERS. LARGEST STOCK OF Furniture, Carpets, Linoleum, Bed. steads, &c., in N. Wales. 8759 1 SAMUEL BOJVD & SONS, JOiDbrS, Builders and Contrtlôtofs, SHOP & OFFICE FITTERS, AND General Repairers ot Property, GREENHOUSE MAKERS, MIDDLETON VILLA, Belgrave Roact Colwyn Bay, ESTIMATES FREE aUGaES & BUHHOOiS AGRICULTURAL IMPLEMENT MERCHANTS, MANCHESTER HOUSE AND WAREHOUSE, DENBIGH ST., LLANRWST General Furnishing Ironmongers, a Gas, Hot & Water Engineer, 4417 0 0 R L. UNEQUALLED FOR QUALITY and PRICE. Rowland & Co.. 4 WYNNSTAY CHAMBERS, COLWYN BAYe Telephone 92* 66071 —— -—— FOR y HIGH-CLASS BOOTS & SHOES y Of English and Foreiga C\* Manufacture. .<< Perfect in Design Shape and Fit Xt*- ™ Tri 2 KONE CAN EQUAL OLE AGENTS yr in Colwyn Bay for the Celebrated 14 K" S LOTUS and QUEEN BOOTS & SHOES. AMERICAN STOVES. Save Half your Coal; and Cure your Srnoki Chimneys. Sanft for CATALOGUE (free) of Stoves to burs Coal, Coke, Wood, Oil, Gas. &c. Farmers' Boilers, Bath Geysers and Hot Water Apparatus. Mention the Pioneer WM. POORE & GO American Stove I-ktores. 52, QUEEN VICTORIA ST., LONDON, EC. MILLINERY. BROADWAY" IIIOHOLLS ARE NOW MAKING A SMART SHOW OF Autumn & Winter Millinery, FLOWERS, WINGS, etc. LATEST STYLES AT MODERATE PRICES Marlborough House, Conway Road COLWYN BAY. j. RUBBER APPLIAUCES I Dont Delay. Write to-day for large new revised V Illustrated Book. Poet free in smied envelope. ■ N. W. C. A T K INS 0 N'S, I 56, HILL ST., MIDDLESBROUGH, I ESTABLISHED 36 Years, I t

HWTIO TYWYSOG A'R CANLYNIAD. Ar achlysur ymweliad y Tywysog Arthur a Connaught a Glasgow bu golygfa annymunol. s. hwtiwyd ef gan amryw. Yn y. ddinas ddydd Sadwrn anfonwyd Charles Bawn, Sosisiydd, i garchar am bytbefnos am y rhan a gym-rth.