The Welsh Coast Pioneer and Review for North Cambria

DAN SYLW. DYLAN WAD MERCHED. Erioed ni bu y rhyw deg yn giveithredu dy- laiiwad dyfnach ac eangach nag yn awr—yn wir, jnollid t,, bio nad oes derfynau iddo, ac et-o ohwen- vcthant gyichccdd craill yu barliaus. Y dydd Or biaen bu yr Esgob Wclldon, Deon Man- ceinion, yn Iracthu ei leu ar y pen hwn, a rhoos iynegiunt i eiriuu doethineb a synwyr. Meddai: -Arillaw,d,d yw sylweddoli gymaint ootid dylcd y wlad i foneddigesau coddynt wcdi blaenori jyd&g addysg eu rhyw. Cofiai adoèg' pan ed- rychid a.r broscwudeb menehod mown prifysgol gydog arswyd; ond newidiodd y farn ibono, ac iiid oedd nob yn awr yn gwarafun i i-ercbed ddadbhgu eu d-eall i'r pwynt eithaf. Cyng- ihorai hwy i ddcwis yn gynar ar eu hoes efryd- Ki-eth gyd.:iav\s a'u thwaeth, ac yinroddi i ragori ynddo. Hydorai na che-isienc yindebvgu 1 ddyni-.i!. Dviia'r camg'ymcriad mwyaf alicnt wnoud. Yr oedd merohed dynol wacthed a dvn- itJil prcrchedaidd. Yr oedd o fewn eu c-yrha-ydd urddas a defnyddioldeb a. Ilhinweddau nal oedd- yni. yn bosibi i neb arall, a dylBut yrngyrh-aedd &t DlGYSEGRU Y SABBOTH. Nis gaJI unQyn wadu nad yw'r Sabbotih yn Jl&j oysegredig yn awr yn ngolwg milocdd nng ydoodd rai bly,nydd.au yn ol. Y imae beunydd yn dod yn debycach i ddydd gwyl i ymblcseru y.dd, I)yd<i Llun, yn Nghaernarfon, dirwy- iwyd pedwar o fechgyn am ch-warcu cardiau am ftrian ar brydnawn Sul. Ceir yn y dr-ef lien- afol luaws o addoldai a phob braint a ma.ntais J ddyrchaffu y werin, ao eto coir yno ugeiniau nad yw yr eglwvsi yn meddu yr un hudoiiaeth iddynt na dn!,tnwzikl arnynt. Wrth goiio llafur dyiai yr oesau fu y ruae'r ag'vvedd iion ar fywyd yn dra g-esynus, ao yn galw ar bob un i ddyblu eu divvydnvydd i sierihau gwolliant. y BEL DROED. Dydd Sul, tracthodd y Panc-li R. Rowlands. Llannvst, oi farn yn ddiflcesgni ar v ohwareu lrx-n. Kid oes an-gn. nod nac e.<;u..miaJ ar y geinan. ac ni wnawn ond eu dyfynu Nid ooild ganddo wrthwynebiad i'r bel droed fel adloniant aohlysurol i blant, und pan g-tid dy nion mewn ced wedi medda i cymaint fix y ohwarou nea esgeuluso eu teuluoedd a'u Daw yr oedd yn bryd i'r pwlpud brogethu iddyjit am eu ffolineh. Ceid gwyr IUlcwn oed ac ieuoiictyd bob Sadwrn yn rhuthro wrth y canoedd i gae y bel drood, ac yn syllu fel pe ■w<-4i eu swynhudo ar beth-ar nifor o ddyn- IOII YU cjcio pel, ysgafiydd. Y^mddangtosai yn jtiiyfedd i feddwl deallus fod dynion mewjn oed yn cael pleser yn y fatih arddangotiad plen- tynaidd—<!ynion yn cicio pel cliwyddedig. Tuedd ddiamihcuol y gencdlaeth bresenol j'd- ooud rliedeg ar ol y eyagod—pleserau g-%Ve)g ">n pobJ ddiieddwl. E-r fed y dynic.n hyn yn ar- ddangos y fatJi egni a chyffro ar ddydd Sad- wrn wrth wacddi i galonogi rhyw wron neu 61.1.Ji etc ar y Sabboth ceid hwy yn ddiog ao yn eu g'wely yn darllen y papyr rcddai lianes gornostau pel (Jroed. Priodol yw cyliooddi nefyd y ceir gwyr blaen- Ila-w-a Phrif-gw.ristabl Lerpwl yn eu plith—yn datgan fod y gornestau ar 'nawn Sa.<iwrn yn foddion i gadw llaworoedd rhag mcddwi a'i gianlyniadau. MARWOLAETHAU GWEITIIWYR. Yn ei adroddiad am 1900, 1901, a 1902, sydd Hewvdd ei gyhooddi, dywed Dr. Tatham fod cyfarialedd y marwolacthau yn mysg gwcitihwyr y wlad wedi lleihau 16 y cant. Y moo'r llcihad yn onhluh chwarelwyr yji 33 y cant, ea- fod nifer y damwemiau angeuol yn uwch na'r cyffredin. Ond yn nglyn a darllawyr a tihaif- arnwyr y ceir v manylion invvyaf dyddorol. D«tig^'S Dr. Tatham fed nifer y marwolaethau yn mysg darllawyr yn 38 y cant yn uwch na ohyf-artaledd yr holl farwolaethau; yn mysg t&f- amwyr 81 y cant yn uwoh na'r si-foii; tc yn mysg gweisiÓn iafarnau 100 y cant. iYR HAINT AR BYTATWS. Y mae yr haint ar bytatws wedi ei resrni tan Archeb y Pryfed a'r Plaau Dinystriol, 1908, ao y fniae yn ofynol i holl ddalwyr tir hysbysu y Bwrdd Amaethyddia.eth, 4, Whitehall Plaoe, .Hundain, I-Naii fyddo eu tatws yn hciiitus. Y mao adiosion yn bai-od wedi eu hvsbysu o I>aiica.ster, Sir Gaer, Sir Derby, Leicester, Salop, Stafford, Warwick, Worcester, Meirionydd, Morgianwg. a Dumfries. Anfonir pamphlfdyn yn rhad drwy'r llythyr-dy yn desgriiio yr haint, ac yn rhoddi awgrymiadau pa fodd i'w rwystro, ond nr/on at yr Ysgrifenydd, Bwrdcl Amaeth- yddiaeth a Physgotfeydd, 4, Wihitetha-Il Place.

Marwolaeth "Ffestinfab." Dydd Sadwrn, bu fanv y gohebvud adnab- Jddus Mr Wm. Jones (Ffcstinfab). 'J'ua iuis yn ol aethai i yspvtty vu Lerpwl i fyned dan weithred law-fe-ddyg->l. Yr oeddl tua 68 mlw-vdd \j-. ■' Gadawodd \veddw, mab, a merch, ao nid ydynt ex's pefh amser yn dda eu hiechyd. Mawr yw'r cydymdeimlad a hwynt. yn eu profedigactli tern. Dygwyd yr ymadawcdig i fyny yn chwar- elwr, a dacth yn oruchwyliwr Chwarel y 1..1ech- wood, Ffestiniog. Bu yn obcbydd i r "Herald Uymracg" yn Ffestiniog am tua 30ain mlyn- odd. Ymneillduodd o'r chwarel ar ol y streic Hymerodd le yno tua 15eg mlynedd yn ol. Pan aeth swydJ gohcbydd yr "Herald" yn Lleyn. Eiiionydd, ao Ardudwy yn wa.g, penodwyd el idtli, a Jlanwodd hi hyd lis yn oJ. Gallai ys- grjfenu Cymraeg da ac o nodwedd wreiddiol. Knillodd luaws o wobrwyon o dro i dro mown cv.stadlueuon Uenyddol- Cyhoeddodd lyfrau yn ymwneud a cliwarelau a hanes plwyf Ffesti- jjiog. Yr oedd yn ymroddgar a ffvddlawn iawn iel gohebydd, ao nid oedd fawr gwell chwilotwr a mi newyddion yn bod nag ef. Ymhyfrvdai yn o waith. Bu yn flaonor gyda'r Methodistiaid yn Ffestiniog, Mmltordd, a Phorthmadog, a jjieddai ar allu neillduol i siarad ar faterion orefyddol ac enwadol. Yr cedd yn Fethodist pur. Iloffw yn fawr y Seiat Fisol, hen bre- «e+hwyr a llenyddiaeth ei enwad. Yr oedd yn wiono ei droed, ac yh fywiog ei feddwl. Rhydd- frydwr oedd efe.

'Ar y 7fed o Hydref oymer priodas le rhwllg Mias C. C. Williams, ail ferch Mr Willialits, Llewesog, Dinbych, a Foelas, Oxton, a Mr Henry Edward Clover, yn Eglwys St. Marc Claug-htoii, Birkenhead. J

Llith Die Jones. PEIRIAKT TORI VOTES. TESTYN NEWYDD LLANDUDNO. Gwlad rydd a gclouedig y gclwir ein gwlad nn. Yn y wlad yma fe all dyn fod yn bf-iii fyw fyd fy-no fo ond iddo. dalu y trethi a bod dipyn yn bengal]. Rhydd i bob clyn ei farn, a phob ba.rn ei Ilafi" yw arwyddaiir cin gwlad ni, ond y ioment mae dyn yn niyned i otyn am ei fote mat* ei <iraitcrtino:i yn dochreu. Mae ei wlad wedi a-ddaw "otB iddo, ond niao y wlad rydd yma wedi cyohwyn peixiant i don ei fysedd i tfwrdd pan bydd oN it estyn ei law am ei vote. Fe ehvir y liriant yma yn "ReyUion Court," a niae o yn cael ei lyvvyddu gan Revising Bar- rister, yn cael ei gynorthwyo gan gynrychiol- wyr y ddwy blaid boliticaidd. M we y bo bo) hyuy fydd yn oymeryd' dyddordeb mewn ethol- iadiui yn deyd nai yn y "Revision Courts" y bydd liawer lecsiwn yn oael ei henill a'i cholli. Wrth gwrs, mae hyn yn fyhied os medrvvch ddylanwadu i gnoeio allan fnvv o'cb gwt-hwyn- ebwvr na'ch ploidwyr oddia.r r-estx yr etholwyr, y bydd genych ohanc-, go lew o emll y set paii ddaw hi yn leosiwn. Mae y poiviant dinystriol yma wotli bod vn brysua- iawn yn ecn mysg yn ystod y dyddiau divvoddaf. Mae etho'.wyr wedi eael eu tori i fyny wrth y oanoedd. Os digwyddweh symud o un dref i un arall yna mae y peiriant yn eich oospi trwy dori eich vote i ffwrdd. <J« bydd* wch atlaxi o -waith ao yn gofyn eynorthwy eddiar y plwyf rni gollwoh eich vote felly hefyd. Os byddweh yn lodgio hefo Mrs Jones ac yn dig- wydd syniud i lodgio hefo Mrs Willias, yna. mi ddaw y peiriant i'oh rhwystro i fotio. Fc eUw<'h gami "Uwlad rydd a mynydd i mi" faint fyncich chi, <md os na ufuddhewch i drefn gac-th y "Revision Court" mi iteindiweh y bydd hi yn fwy anliawdd cael vote nag enill bywol- iaeth, YN NGIIONWY. Dowch i ni sylwi aut mae y poiriar.fc wedi bod yn gweithio yn d/diweddar. Yn Nghonwy fc ddacth ejiw dyn gerbr011 a mi roedd rhai eisio t-ori ei vote 1 ifwxdd gan ei fod wedi mynd drasodd i Canada, ond mi achubodd ilistar Pontir Willias ei lot trwy ddweyd fod ei wraig a'i dcuiu yn dal i fyw yn Nghonwy er fod y gwr wedi ereesi y mor i wlad arall. Wtdi hyn mi roedd y p«riant am dori vote dyn aiail am nad oedd o ddim yn talu digon o rent., ond mi ddangosodd y dyn ei lyfr rhent i dttanecs fod ei j-cnt wedi codi. Dywedodd y Barriater os bydd rhenti yn codi y dylai y trethi godi he- fyd, ond ni thorodd y vote i ffwrdd. Fe doirodd y peiriant vote un dyn i ffwrdd am fod o yn byvv yn Lerpwl, ao yn cadw bus- nes yn Drganwy. VOTERS Y JUNCTION. Caniatawyd i Mistar John Johnson o'r Junc- tion gad Mab ydi John i gadeirydd Cym- deithas y Trethdalwvr yn y 0 unci ion, ao y mae ef yn awdurdod mawr ar y dwall Hold- ings Act. John ydi ysgrifenydd gweithgar vs gol Suj yr Eglwys yn y Junction. Caniatawyd hefyd 1arall or Junction gael votes, set David Roberts a Bridge Roberts, fel nad oedd yr hen beiriant t'dim yn rhyw galod iawn wrth boboi y Junction. YN FFYRNIG YN LLANDUDNO. Yn Llandudno mi roedd y peiriant yn ff-r. nig dlos ben. Yn y Ho oyntai torodd vote un dyn i ifwrdd am iddo fod yn byw yn Roewen am yohydig o li-soedd. Collodd un arall ei v lt> am nad tK-Ktl o yn un o ddeiliaid y Urcniiin, aehos roedd o wedi ei eni yn Austria. Dywed- odd rhyvvun ed fod wedi byw yn y wlad yma am dros ugain mlynedd, ond toedd dim use, mi fu raid iddo golli ci vote- Collodd un arall ei vote am bod o wedi galw ei fasnachdy yn "siop draper. 'IViodd hyn ddim yn ddigon i hawlio vote iddo ddyliwn, ond wn i ddim pam chwaith. BE DDAW O'R SUFFRAGETTES. Wn i ddim sut y daw y suffragettes N-niilaeri pa.n y daw eu hadeg nhw i wynebu peiriant y 1 Revision Court; yr adog bono cawn wdedhs Jones yn gwrthwynebu i Mrs Willias gael vote am fod ei hot yn rhy hen ffasiwn; Mrs Morris yn gwrthwynebu d Mrs Davis gael vole am bod hi ddim yn gwneud ei gvvailt yn iawn; Miss Tomos yn gwrthwyneLu i Miss Roberts gae) vow am bod ci gown wedi colli el, liw; n];"r.h Dafydd Owen yn gwrthwynebu vote merch Bob y Saor am fod hi wedi dwyn ei chariad oddi- arni hi. Wn i ddim be ddaw ohono ni y pryd hynv— yn sicr mi fydd yn rihaid i'r Llvwodrae'th ddyfoisio rhyw beiriant neillduol i drIll y mer- ched yma. Y PEIRIANT I WEITHIO AR Y SUL. Yn,) y rhcstr a gyhoeddwyd gan y Cvng- hor Siroi, sylwaf Illal ar yr ugcinfed 0 r mlS yfila y cynhaliwyd y Revision Court vn Beth- esda. Fel y gwyddoth, dydd Sul diweddai oeidd yr uge-ijifod. Tybed a gynhaliwyd y court yn ardal Bethesda ar ddyJd Sul? Mae y Barrister wedi bod yn strict iawn i gael pob pet.ii pert.hynol i'r court yma i'r llythvren. a oedd o mor strict a chynal cjurt Bethesda ar ddydd Sul, fel not is vn dcyd? Os oes eisiau court votes ar ddydd Sul o gwbl. mi faswn yn nieddwl mae it-ref fel Llandudno, lie mae nhw byth a beunvdd yn son am Sunday chairs, Su.nday trams, a- phctlHl fel yna fasa y lie goreu i'w gynaJ. yn hytrarl) nag yn mysg olnvarelwyr licddyoidawn Beth e,siua- Ond mae yn amheus iawn gen i a trvn- haliwyd y court yn Bet.be&da ar Sul, er fod o ax y rhestr gyhoeddus. CWESTIWN Y GROGLITII YN LLAN- DUDNO. Mae ewestiwn v dydd Sul wedi oael ei chwareu alkn yn Llandudno. Mae o yn deehrcu rhvdu beliac-h, fel mae y Council wecu gorfod oinvilio am desfvn newydd. Felly, vn lie y "Sunday Question gwelwTi vn awr y "Good Friday Question. J ddechreu ar y testyn ynia mae y Council wedi penderfvnu rhoi terfyn ar chwareu y lwl droed ar ddydd Gwener y "Grog lrr.il, ac \vedl pasio penderfyniad i'r perwy) yna yn ei gvfarfod diweddaf. Wrth gwrs, mac hog-:a y b.' 1 droed yn ddig iawn, gaa eu bod nhw yn <lerbyn lot o b'es ar tldydd Gwener y Groglitli wrth chwaivu y boil droed, ond y gwaethaf ohoni yidi mai y Oounoil yw perchen- ogion y c-ae lie by dda nhw yn cicio y bel. Mae IV; J tar Beaumont. yn gryf o blaid i'r hogia gaol chwareu ar ddydd Gwener y GrogJith, ond mae mwyafrif milwr o'r aelodau eraiil yn er- byn. Mi ddywododd yr IJcnadur Robrrt p berts nad oxld gan Yrmneilkiuwyr y d-ref ddim cynnaint o wrthwynebiad eu taunaui, gan na ocddna nhw ddim yn edrych ar ddvdd Gwene-r y Groglitli yn yr un modd a'r EglwyswyT, ac ran paa-oh i'r Kglwyswyr mi roedd yr aehjdau Ymneillduol o'r Council yn pleidleisao liffo vr Eglwyswyr i rwystro ohwaxeu'r dreed ar--v dydd yma.- O ydii, mae hi yn debyg o fod vii helynt mawr hefo y cwest-iwn yma yn Llan- dndno. Wc-1, dyna. i chi ddcchrew ar y testyn newydd. Fe allai, yn un o r cyfarfodydd ncsaf y oawr. ni glywed fod v Council am stopio y trams a'r trens ar ddydd Gwener y Groglitli, ac hefyd y bydd Mistar Parton yn oael notis i stopio v steamers hefyd ar yr un rlvdd. Cawn weled sut yr a nhw yn mlaen hcfo y testvn newydd yma yn y"tod y gauaf.

Cloch Eglwys Caerv/ys. DARGANFYDDIAD DYDDOROL. Cafodd Rheithor Caerwyg (y Parch A. E. II Ilyslop) a Dr. Hartwell Jones a.'r Major au^haji-Clovcs, Ca-Grdy<3<lf aHan. wrth chv; ilio clochdy Eglwys St. Michael, Caerwys, ger Treffynon, fod un o'r clyohau yn gloch "Sane- tus" o'r anise roedd cyn y Diwygiad Protestan- aidd. Ar y gloch oeir y geiriau "Campana Michaehs" mown llythyrenau Lombardaidd. D)":e4 Mr H. B. Walters, o'r Amguoddfa Brydeinig, awdwr "Clyahau Sir Amwythig "Mae hon yn gloch ddyddorol, ao yn ddiam- heuol yn hen gloch "Sanctus," o ddyddiad cyn y 14og ganrif.

Cynhaliwyd oyfarfod lluosog yn oglwys Sais- nig y Bedyddwyir, (illietster-street, Gwreesam, ddydd Gwener, i ffarwolio a'r Parch a Mrs L. J. Havaid, ar eu hynuadawiad i Lerpwl, lie y it&-ve Mr Havard yn n-tyned yn is-wcinidog i'r Pwob John Thomas yu eglwy, MyrtJe-ateeet.

DONDIO'R CRYDD. i wedi clywad fod 'na. dipyn o lad4 wedi bod ar.na i aim ddeud petha oalad am rag- ritii rhai o bobol yr ardal 'ma. WyJcloch chi be, fechgyn badh, rna i ddyn gael ei ddondio am bwyntilo ]>cc £ x,da allan gystjlJ a'r ganmoiiatli ucha' am wrhydri nodedig. Dondia n'hw faint fynou c'lona' Ond man weL iddy nhw wylio na fydd gin i air i ddeud am danynt ryw dro.

AMDDIFFYN PECHOD. 'Toes dim sy'n fwy fRaidd gin i 11:1 ehlywad dyn yn ajrsddiffyn rhywun sy' wedi gneud rhyw beci-od no i!hyw dro trwstan. Os bydd na rhyw liw o esg'us dros y peth—iel bydd yn digwydd acnball dro—iisa'n eitha teg gn('.ud sylw o hyny wrtih gondemnio'r troseddwr. Ond cyfeirio ydw i a.t y bobol cydymdcimlo heio persona sy' wedi cyfiawni drwg-weittiredodd yn hollol wir- foddol a phwyllcg. Yn wir, mi fydda i yn maet.hu'n Ian a, ama dyn fydd y.u dangoa oydvnidcimlad hefo mwrdrwr ne Icidar.

C ALON-DYNER W CI I. Ma oalon-dynerweh yn rwbath prydfertli ofnat- saji mewn dyn. a ma isio ei feithrin. Ond tydi tíerwch at ddrwg-weithxedwr ddim ond gwen- did pechadurus, a ma'n hosib gneud llawar iawn o harjii y fford-d yna. 'Ryda. chi yn c-olio fod na ryw ddosbirth o bobol yn y wlad tm-a wedi fflamio gin ddigofaint sanetaidd pen ddaru'r Barnwr hwnw y.n Caerdydd ordro dynioia oedd wcdi cael eu euog-farnu o 'nrosod ar bobol a. dwyn eu harian i puel eu fflangellu liefo'r "mt- o'-nine-tails'' ofnadwy. 'Roedd y boblach ma In gwingo wrth feddwl am y trueiniaid yn y carchar y.n cael eu slasio at y gwaecl hefo'r chwip, a 'roedda nhw yn anghofio fod y petha bach tjnam wedi arfar liajiar llodd hen wyr a hen wragedd di-ymvgeladd er mwyn liadrata syllta o'u pocedi nhw

CYFIAWNDER. Na, feehgrn, 'ry<lw i yn eredu mewn cyfiawja- der cywir he:o'r bobol 'ma sy'n mynnu troseddu a. nhwtha. yn berch'nogion cydwyboda a synwyra. cyffredin. A i*he bae ni, hyd yn nod fel cy- mydogion yn yr ardal yn gosod ein gwvneba yn gtalad yn erbyn peehoda a pheohaduriaid, yn lie ohwilio am esguscdion troetynt, mi fasa aia lai o bechu a tlhroseddu. y.n erbyn moesa.

DYLEDSWYDD YR EGLWYS. 'Dryohwch ar y gailu ardderchog er daioni sydd yn nwylaw avrdurdoda'r oglwysi 'ma! Ydy nhw yn iawn-d<iefnyddio'i gailu? Ma gin i dipyn o ofn, fechgyii bach, nad ydi pob eglwys ddim yn ei ddefnyddio fel ag y dyla hi. Ma hyn yn ddeud go fawr hefyd, olwch chi, a gobeithic. mcd i yn gneud camgyimeriad. Ond rywsut tydw i ddim yn gwel'd yr eglwysi ma., bob un nhw, yn g.neud cymaint a alia nhw i hyrw*yddo moesoldab yn y wlad. Ma' 'na ryw diuad i esgusodi a glosio camwedda tros- odd, fel byd,d y paentiwr diog yn glesio'r ba.w ar y drws hefo cot o varnish no staen.

GWROLDEB MORSOL. Ma isio jnwy o wroidab, welwc-h chi, yn mrestia'r sw yddogion, a mwv o be.THterfyniud i sefyll yn erbyn pob peril sy'n anghydnaws a'r aehos mawr, dued a ddelo. Peth go arw ydi gadal i bobol y byd gad achos i ddeud fod na wiidvio a ohau llygad at betha sy'n mynd yn mlaen yn lianas aeio-da r eglwys. Wrth gwrs, fel ma'.n g'ywilydd deud, ma amball i swyddog eglwysig iheb fod yn hollol glir o fai ei hunan, ac mewn aehos felly toes dim rhyfadd fod jietha yn mvnd yn llae. Piti gamv na fasa'r avnsar yn piysuro pen fydda gin dyn hefo staen ar ei natur ysprydol of.11 oymeryd svvydd hefo'r gwaith mawr! Purdab holiol yn v set fawr, a llais elir a. di-cfn yn erbjn loech.od—dyna fasa'n beth bendigedig yn hanas vr eglwvsi, vnte rwan?

Y CRYDD YN 'GETIIWR. Ond dyma'r hen grydd wedi troi yn 'gethwr, ynte, fechgyn ? Pidiwoh dyohryn, ma' pwt o bregath 7r wythnos yn gncud lies amball dro, mewn capal ne woitMr. Dyna .sy' isio> welwch elii—mwy o bregetmi yn yr wythnos yn y gweithdai ac ar v ffarm. Rhyw giethwrs ddyla ni fod i gyd, olwch chi

TRETIIU 11EN LANCIAU. Glywso chi fod na soii am Orethu hen lanuia, boi' Mi fydd rhaid trethu rwoath o r ne- wydd, welwoii, chi, i gvfarfod y costa ychwan- yn nglyn a'r pensions 'ma" a phetha felly. A wir icnadd i, rydw- i yn licio'r symad o drcthu hen lancia, actios "toea gin i ddim mymryn o fynaddi hefo'r o hony nhw Wyddoth chi, o'r iioll hen lancia 'rydw i yn adwaen, "selfish- ness"* ydi'r rhesvvm dros bidio priodi, yn hanas naw o bob dog o hony nhw. Ma'r degfad yn ormod o ffwl i neb i gymud o, na mae o wedi cad ei gadw yn rhy dlawd i fforddio prynu modrwv.

SAFIO SAITII-A-CIIWECII. A phe^aaa na dreth arny nnw, welwch chi, deudweh o saith-a-cdiwooh, synwn i ddim na fasa amball i hen lane yn chwilio am wraig, yn unig er mwyn saho r tri hannar-cciron! Ma'n gas gin i amball i foi sy' wedi bod yn byw iddo fo ei bun am y rhan fwya o'i oes. Mae o fel rheol mor llawn o "fads" a "fancies" a hen gath, a mae o yn meddwl yn y dydd ao yn breuddwydio yn y nos am ei gysur ei hun. Y I gixigol fwya clyd, y t^mad m«ya Id as us, a'r heddwoh a r "coanfort" iddo f<i bob am.sar Ia wir, rhocd treth arno fo, a thrcth fwy na threth am gadw ci, hefvd

PWY I'W TRETHU? Ma'n debyg gin i fod Canghcllor1 y Trysorlys yn cadw 'n eff.ro hanar ei nosweathia rwan yn trio dyfalu bs' fetlar o drethu er mwyn hel y pres i mewn. Chweiliia i byth na faswn i yn medru rhoid help reit sylv.eddol iddo fo, tasa fo yn fy nghymeryd i yn bartnar. Mi faswn i yn aros ar fy nhraed a.m bedar noson yn yr wyth- nOd. am haner ei gyflog o! Ond gan nad "oes obaith 1 mi gaol hyd yn nod gomisiwn o ddima yn y cant am eidias, wa'th gin i deud nhw wnrtiha chi yn y fan yma. Os diewyddith Lloyd George glvwad be ddcudis i, ella oofith o am dana i os ydi'r a.wgrymiada yn werth eu cario allan- Nyna rhwng cromiacha felly fel rhyw fath o hint!

AWGRYM Y CRYDD. M.i ddeuda i wrthaj chi pwy faswn i rn drethu gynta'. Mi faswn 1 yn mynu hanar proffit pob dyn sy 11 cvfoethogi ei hun ar lafnr gweithwyr sy'n {"aIE.J llai na deg swllt a'r hngian vr un am Wvthnoft o wa.ith gona.st. Wyddoc-h" chi be. choelia i na fasa nyna yn dwad a digon o bre= i mewn i gario^r deyrnas ma yn ci blaen he b fod isiio trethu te 11a baco na dim arall! A tasa fo ddim, wel mi fa-a hyny yn sicrwrdd y basa pob gweithiwr yn cael digon o gyflog i fyw yn gysurus, a mi fasa hyny yn gwneud lice all-rljwtllol 1 r wlad 'ma. (I'w barha.u.)

Ffawd y Ferch o'r Bala. CYMUNRODDMNGWERTHFAWR. Dair blynedd ar hugain yn ol aeth Miss Kaio Jones, merch y diweddar Mr Edward Jone, Ty'nyffridd, ger y Bala, i wcu-.anaoih Mrs Jano Churton, Watergate Flags, Caer, ac arosodd tjyda hi hyd farwoiacfh c-i mc-Ishes, Yn jiiAvctU Gorphonaf diweddaf. Yr oedd Mrs Churton yn meddu ifortiwn faw r, ac y mae ei hewvllvs wedi ei jihroli yn 131,191]). Ar 0! bod \ii el gwas- anaeth am dipyn daeth Miss lsate Jones yri gyd- vrnaith i Mrs Churton: ac yn v swvdd hono rhoorf Mrs Churton ci holl "ymddiriedaeth yn- ddi, a. dacthant megys cyfeillion agas. Yn ei hewyllys y mae Mrs Churton yn gadael 10,000p i Miss done. gyua, pliump o dai sylweddo! wedi eu hadeiladsi yn dda, ao yn eiddo gwerth- fawr iawn, yn nghanol Caer. Yn chwanegol at y ftorriwn yma y mae Mrs C.hurton -,ad- ael 500p 1 -Nllis Jc)n, at ddwyn i fyny ac addvsgu ea nai, Edward, mab Mr Morris Jones, Siam- berwen, Cynwyd. 5 Nid yn unig y mae Mrs Crra-ton wedi dangos ei hymly.niad at Miss Jones, ond y mae hefvd wedi colio am ei Ilherthynasau agosaf, ao hefyd amryw gapeli yn nghvmydogaeth v Bala. Rhoeklvvn yma ranau dyddorol o'r ewyllyp • Mr3 Jones, Ty'nyffridd, mam Kate Jones lOOp; Miss Dinah Jones, chwaer, lOOp; Sarah Jones, chwaer arall, lOOp; John Jones, brawd 200p; Morris Jones, brawd arall, loop; Mrs Ellen Jones, Ilafod, Pentrefoelas, Dirdvyeh, chwaer, lOOp; Jano Row lands, merch Mrs Row- lands, ehwaer Kate Jones, lOOp: ac i'w chwaer Kate Rowlands, lOOp; Jane Jones, UwchlaVr- ffynnon, Blaenau Ffestiniog, fu yn ngwasanaeth Mrs Churton yn flaenorol, 100))"; Ymddiriedoi- wyr Eglwys Gynulleidfaol Gymroig, Albion Park. Caer 490p; Ymddiriodolwyr Egiwys Gvn- idleodfaol Rhydywernen, ger Bala, 500p; Ymddiredolwvr Eglwys Gynulleidfaol Tv'ny'- bont. Bala, 500p; Ymddiriedohwr J']e:lwva Gvi- ulleidfaol y Bala 400p. y 3

YSGOL GANOLRADD TREFFYNON. Mewn eyfarfod o Lywodraethwyi yr vsgol hon, a gynhaliwyd ddydd Sadwrn, adroddwvd fod yr ysgol yn awr wedi cYJYniffurfio, a holl reolau newyddian Bwrdd Addysg, ao fod gan- ddynt liawl i grant yohwanegol, yr hon a fyddai yn eu hacboa hwy o 120p i 130p y nwyddyn, a byddai i chwarter y disgyblion gael lleoadd rhaod. Byxidoi 220p ax C" i'r disgyblion a'r "bursarieat"

Cymdeithas Ala won Gwerin Cymru. Gwnaed y symudiad cyhoeddus cyntaf yn nglyn a'r gymdeithas uchod yn Nghaernarfon yn 1906. Yn ystod wythnos yr Eisteddfod, y ffwyddyn hono, cynhaliwyd cyfarfod dan nawdd Cym- deithas y Cymmrodorion, ac yno darlJenwyd papyrau ar y pwnc gan Syr Harry Reichel a Mr A. P. Graves. Ffurliwyd Pwyllgor Trefniadol i dynu allan gyfansoddiad a rheolau y gymdeithas newydd. Yn Llangollen, ar yr ail ddydd o Fedi'r flwydd- yn hon, cytivrvnodd y pwydlgor uchod ei adrodd- iad i gyfarfod cyffredmol cyntaf y gymdeithas. Ethoiwyd Syr Harry Reichel i'r gadair, a chaf- wyd cyfarfod lluosog a llwyddianus, yn y Me- morial Hall. Ar ol anerchiad llywydd, yn rhoi braslun o amcanion y gymdeirhas, eafwyd yrn- drafoaaeth ddyddorol ar yr adroddiad, yr hwn a fabwvsiadwyd. Y mddeng^ s fod cryn lawr o waith wedi ei wneud eisocs mewn casglu a chyhoeddi hen alawon gwerin C'ymru. Cynygiwyd pymtheg gini mewn gwobrwyen yn Eisteddfod Llangollen eleni am y casgliadau goreu o alawon Cymreig anghvhoedd- cdig, a chan na odyfarnwvd v gwobrwvon eleni, cynygir hwynt eto. Adroddai Dr. Lloyd Wil- liams, y golygydd cerddorol, "fod y caneuon sydd cisoes wedi eu darganfod yn gryn nifer, ac v mae ffynondlau newvddion yn d'od i'r golwg yn barhaus." Un o'r mwyaf llwyddianus, hyd yn hyn, yw Mr John Morris, Ffestiniog, aelod o Gymdeithas y "Canorion," yn Ngholeg y Gogledd, yr hwn sydd wedi lhvyddo i dd'od o hyd i rai alawon tra dyddorol. Traddod- wyd amryw ddarlithiau ar y pwnc yn siroedd Caernarfon, Dinbych, a Meirionydd, vn cael eu hegluro gan engreifftiau lleisiol a hud-lusei-n. Y mae cymdctthtM newydd wedi ei chyehwyn yn Ngholeg Bangor dan yr enw "Y Canorion." Am- can y gymdeithas yw casglu alawon gwerin a ehefnogi tladganiad o'n halawon ccnedlaethol." L'ymerwyd rhan yn yr ymdrafodaeth gan Mrs Mary Davies, Syr John Rhys, Syr Marchant Williams, Mri E. Vincent Evans, John Mahler, W. Llewelyn Williams, A.S., A. P. Graves, Dr. J. O. Jones, Llew Tegid, ac eraiil. Mabwysiadwyd y cyfansoddiad a'r rheolau, gydag ychydig gyfncwidiadau, a. threfnwvd fod y CynghOr cyntaI i gael ei wneud i fyny o'r tan- ysgrifwyr, yn nghyda chymrychiolwvr i Brifvsgol Cymru, i bob un o'r tri choleg cenediaetlijl, ac athrawon ysgohon elfeno, a chanolradd Cymru Yn absenoldeb Syr W. H. Preece, cadeirvdd v Pwyllgor Trefniadol nasiwyd T.)enderf,Piad vn ei longyfarch ar ei wellhad cyflym o'i aliechvd di- weddar. Cychwyna'r gymdeithas gyda rhap-olon dLsglaer, ao y mae yn ddyddorol i N- INN ei bod yn cae) ei chychwyn yn Llangollen, haner can' mlvnedd ar ol cais cyntaf a wnaed gan yr Eisteddfod Gen-dl- aethoi i sicihau casghad o alQwon gwerin Cvmru. Y casgliad buddugol yn Llangollen vn 1858, o eiddo Llewelyn A law, oedd yr wy o ba un v deorwyd casghad Mr Nicholas Bennett "Alawon fy llgwlad." Y mae yr ail orcu, vr adeg hono, eto mewn llawysgrifen, ac yn liieddiant Mrs Mary Davies. Crybwyllwvd fod y mudiad newvdd hwn wedi dcrbyn cymorth gwerthfawr oddiwrth "Gym- deithas Can Gwerm," sydd wedi gwneud gwaith mor ragorol yn Lloegr er's amryw flynyddoedd, a chau y bydd o fudd i'r ddwy gynideithas i weithio yn y dyfoclol. Gwahoddid casglwyr a pherchcnogion casgliad- aU]*n ^fhynil'u..» yngysylltu a'r gymdeithas, a nod^\yd fod hav/Iiau neillduol yn pcrth^yn i alaAV- on gw erin yn eiddo y casglwyr, a bod y gym- deithas mewn safle i'anteisiol i" amddiffyn y cyf- ryw bawliau. Cydnabyddir yn awr yn gyfiredinol fod alawon gwerin yn gofnodion gwerthfaw^r o deindad, cy meriad, a hanes cenliedloedd, a'u bod vn dar- par moddion grymus i ddiwylliant cenedlaethol. Ond gan eu bod gan mwyaf yn cael eu tros- g-lwyddo ar lafar, y mae tuedd wa.stadol ynddynt. i fyn d ar ddifancol!, ac y mae'r duedd hon vn node-dig o gref mewn cyfnod o gyfj-ewidiad fel yr un presenol. Y mae yn bwysigr, gan hyny, fod y gw_aith o gasglu yn cael ei gvchwvn yn ddiymdroi. Mae liawer o ddefnvddiau gwerth- fawr eisoes wedi diflanu. Mae flawer mwv vn cyflym hthro ymaith, y rhai, pan unwaith eu colhr, nas gellir byth cu hadfer. Penodwyd Llew; Tegid, Bangor, yn ysgrifen- ydd pro. tern., ac argymhellir pwy bynag a ewyllysio ychw aneg o fanylion yn nglyn a'r mud- iad i ohcbu ag ef.

Streic Gotwm. GWEITHWYR YN IIERIO Y CYFLOGWYR. 120,000 YN SEGUR. Mae sir Lancaster wyneb vn wyneb a thrvch- ineb diwydianol. Foreu hcddyw (Idun) mae 40,000,000 o'r nrif beirianau ddefnyddir yn nglyn a'r fasnach gotwm, yn nghyda llu o beirianau llai, yn sefyll. Yr oedd dydd Gwcner yn un o'r dyddiau mvysicaf mewn hanes yn nglyn a'r argyfwng yn y fasnach gotwm. Cynhaliwyd cyfarfod ar "ol cyfarfod yn ystod y dydd, ac erbyn pump o'r gloch gwvddid nad oedd ond un adran o'r gweithwyr wedi dyfod i delerau a'r meistriaid. Bu'r nyddwyr yn pleidieisio drvvy'r tugel ar a dderbvnid cynvgiad v cyflogwyr i ostwng y eyf- logau bump y cant o Ionawr laf, ond nid" oedd logau bump y cant o Ionawr laf, ond nid" oedd digon wedi pleidleisio yn erbyn (dim ond 73.67 o'r 80 y cant angenrheidiol), felly nid oedd gan y pwyllgor gweithiol ddim i wneud ond cytuno i delerau'r meistriaid. Yr oedd pwyllgor gweithiol y "cardroorn" yn dal yn gyndyn, a dyweda.sant na allent dderbvn y gostyngiad. Ond gwnaeth swy ddogion v nydd- wyr ymgais ragorol arall i ddyfod -an- hawsder, a buwyd wrtlii am awr a haner yn ceis- io darganfod ffordd arall i ddyfod o'r dvrvsweh. Awgrymasant fod i holl felinau'r gyngrair sefvll am lis, ond atebodd y cyflogwyr yn bendant" "Ni alllyn gydsynio a'ch awgrymiad." Awgrymwyd drachefn fod i Bwyllgor Gweith- iol v Cardroom gael "pythefnos o ras" er mwyn cael ail bleidleisio, ond gwrthodwyd hyn dra- chefn. Canlyniad hyn oil yw fed 120,000 o weithwvr y melinau allan o waith heddyw (ddvdd Llun), ac mai yr unig foddion cynhaliaeth fydd y eymhorth prin a dderbyniant ar ffurf lock-out nay. Ac nid nv hyn end dechreuad. Wythnos ar c.I wythnos etfeithir ar filoedd o weithw vr ag svdd iddynt gysylltiad anuniongyrehol a'r melinau.

Cynhadledd Bresbyteraidd. e ———— Yr wythnos nesaf cynhelir cynhadledd flyn- yddol Prcsbyteriaid Scisnig Cyinra yn Nghol- wyn Bay. Cynhelir y cyfarfod cyntaf ddydd Llun, pan y traddodir pregelh gyntaf y Gyn- hadledd gan y Parch G. Campbell Morgan, D.D. Brydnawn Mercher pregethir gan yr Athraw David Williams, M.A., Aberystwyth. Llywydd y Gynhadledd fydd y Parch Edward P'trry, M.A'. Pwno yr ymdrafodaeth foreu Mawrth fydd "Porthvnas Duw a'r B\dysawd." Bydd i'r AtJiraw Ellis Edwards, Bala, a'r Parch R- Rowland Roberts, i-S.A., B.D., Caer- dydd, hefyd anerch. Nos Fawrih, bydd i'r Athraw T. Jones, M.A., Glasgow, a'r Par. h T- G. Owen, M.A., liC-rpwl, yn nghyda Mr W. Jones, A.S., anerch ar ">x)sialaeth y Testa- ment Newydd." Llywyddir yn y cyfartcd hwn gan y Parch J. Glynn Davies- Cynhelir y cy- farfod torfynol nos Fereher. pan yr anerehir gan y Parch John Owen, Caer; y Parch J. Glynn Davies. a'r Parch E\'an Jones, Caernar- fon, ar "Yr Eurlwysi Rhyddion. Llywyddir gan Sjr J. Herbert Roberts, A.S.

-J Digwyddiad Cyffrous ar Lan y Gonwy. DIANGFA GYFYNG DWY FONEDDIGES. Carodd dwy fonedcligea o Gonwy broliad cyn- byrfus ar lan afon Conwy foreu Mercher- Oddeutu deg o'r gloch, fcl ag yr oedd yr Arol- ygydd William Owen yn cerdded y lan orllew- inol i'r afon yn Llandudno, gwelodd ddwy foneddiges ar wely'r cregin gleision ar ochr Conwy i'r afon. Gan fod y lianw yn codi yr oedd y saflc yn un hynod beryglus, ac yn syl- weddoli hyn, rhuthTodd Owen drwy'r dv.fr i rybaddio y boneddigesau o'u cyllwr peryglus. Heb gynorLhwy ni uMasai y boneddigesau gyr- haedd y lan yn ddioged, a bu raid i Owen gario'r ddwy drosodd, y iialu ar ol y Hail. Erbvn yx adog y cymerwyd yr ail foneddiges i'r lan yr oedd llawn cldeugain llatii o ddwfr rliwijg wd) r cregin a'r lan.

Hunanladdiad yn Dilyn Llofrudd- iaeth. Cyflawnodd y Cadfridog Luard, priod yr hwn a lofruddiwyd ar y 24ain o Awst yn y "Casa," ger Ightham, Caint, hunaidaddiad foreu ddydd Gwener, drwy daflu ei hun o flaen trcn ger Teston. Ychydig cyn cyfiawni y weithred gyr- odd y Ga.dfridog Luard lythyr i'r Mil. C. E. Warde, A.S., gyda r hwn yr arhosai yn Bar- ham Court, a dywedodd nas gallai ddal y cy- huddiacku a ddygid yn ed erbyn yn hwy, ao y oeid hyd i'w gorph ar y rheilffordd.

Dadgysylltiad yr Egiwys. MANIFFESTO CYNGHRAIR YR EGLWYS! RHYDDION. Isod 'fe geir cynwysiad y pamphledvn a an- fonir i'r eglwvsi gan Bwyllgor DadgpyJltiaJ a benodwyd gan Gynghrair Eglwvsi Khvddion Cymru:— Anwyl Frodyr,- Mae cwestiwn mawr rhyddid a chydraddoideb i Gymru yn awr wedi cyraedd arpytwng pWJsig. Er's deugain mlynedd bellach mae v Dvwvs- ogaeth yn mhob Etholiad Seneddol wedi amlvgu mewn modd cyfansoddiadol a digam.-yniol ei uymuniad, ie, ei phenderfyniad, i dori y cysyllt- lad anachaidd rhwng yr Eglwys a'r Wladwriaeth. Mae y cysylltiad hwnw wedi bod, ac yn parhau i iod, yn drais ar gydwybod Ymneillduwvr o bob enwad, ac yn rhwy-tr i gydweithrediad rnwno- EglA-3 Loegr a'r enwadau eraill, ac o ganiymad yn hen tramgwydd ac yn graig r hwy at r i iwyddiant gwir grefvdd. c Mae yn resyn meddwl, er ein bod yn genedl o Ynineiilduwyr, er cm bod w edi gwneud ein goreu i enill rhyddid i eraiil, er ein bod wedi gwneud ein rhan i sicrhau rhyddfreiniad i'r Iuddew ac 1 r Pabydd, ac er ein bed wedi cvnorthwvo i wneud yr Eglwys yn y Werddon yn Èglwys dd. "Y E-in bod m yn Nghymru yn parhau hvd "heddvw i ddwyn y baich a'r gwaradwydd o Eglwys wlad- wriae n(I sydd yn ei hanfoct yn estronol. Gorphenal 23am, 1908, mewn atebiad i ddir- prv.yaeth oddiwrth Gynghrair Eglwvsi Rhydd- ion Cymru, rhoddodd Mr Asquith, y Prif Wein- ldog nresenol, a.ddewid sicr y dygid Mesur Dad- gysylltiad a Dadwaddoliad i Gvyni-u, gerbron Ty'r Cyffredin y flwyddyn neaf, ad oni ddi- gwyddai rhwystrau anorfod nas medrai ar v pryd eu rhagweled, y gyrid y Mesur drwy Dy'r Cyffredin, ac i Dy'I' Argiwvddi v flwyddvu neBaf. Gwelir felly:- 1. Fod Cymru fr's 40 mlvnc-dd wedi gwneud ei mcddwl i fyny ar y ewestiwn. 2. Foci y Blaid Ryddfrydol yn Lloegr er's 21 mlynedd wedi penderfynu pa,io ein Mesur. 3. Fod pedwar Prif Weinidog, pob un yn ei dro, a phan mewn swvddj wedi addaw y Mesur I ni. 4. Fod pob aelod Seneddol dros Gymru a Sir Fynwy yn y Sentdd bresenol wedi cael ei ethol i bledio y Mesur. 5. Fed pump o aelodau'r Weinyddiaeth bres- enol.—tn o honynt yn aelodau o'r Cabinet— wedi ymrwyino y cawn y Mesur y llw vddyn nesaf. 6. Fod y Prif Weinidog presenol. frwy gyd- syniad pob aelod o'r Cabinet, wedi eadarnbau yr ymrwymiad hwn. Pa beth ynte sydd vn a.ros i ni ei wneuthur yn mhellaeh Liawer yn mhob rhvw fodd. Mae èwestivnau newvdd yn codi yn barhaus vn mvd gw leidyddiai-tn. N;s gall ond un ewestiwn mawr basio ar y pryd trwy borth cyfyng deddfwriacth. Mae pob adran o'r Blaid Ryddfrydol vn awvddua i weied ei Fesur arbenig oi hun yn cael ei wthio drwodd. Yn yc-hwanrgo! at hyn mac gwrthwynebwyr DadgysyJltiad wedi dychryn cymaint wrth weled sylweddoliad ein gobaith mor agoe, fel y maent yn defnyddio pob ymgais, ac ystryw, a dvlan- wad, i ranu y Blaid Rhyddflydol, a thrwy livny, neu unrhy-w- foddion eraiil, i gadw DadgysvlJtiad yn ol unwaith eto. Yn y ddau beth hyn ynte y gorwedd ein perygi sef cydymgais adrinau a Mesurau Rhyddfrydol eraill anl y He blaenaf; ac vmdrech- ion egnicl gelynion cydracldoldcb crefyddoi i wneud ein holl lafur yn ofer. Rhaid i Gnnru feily yn awr vmladd i fynnu cadw y flaenoriaeth a enillodd i Ddadgysviltiad trwv 40 mivnedd o frwydro dibaid. Tuag at sicrhau hyn "rhaid i ni:- 1. Gadw ein heglwysi yn clfro ar y ewestiwn. 2. Gadw y ewestiwn byth a beunvdd p-crbron y cyhoedd. 3. Gadw ein haelodau Seneddol yn fyw i bwvsigrwydd yr argyfwng, ac i natur eu rhwvm- edigaeth i'w hetholwyr yn y mater. 4. Gadw Y Prif eimdog at ei air, a'i gwneud yn bosibl iddo cf a'i Weinvddiaeth,gario'r Mesur o leiaf drwy Dy'r Cyftredin y flwyddyn nesaf. I'w alluogi i wiieud hyn rhaid i ni:— 5. Grcu barn gyhoeddus iaeh ar v ewestiwn yn mhiith Ymneillduwvr a Rhyddfrydwyr Lloegr, modd y caffom eu cefnogaeth barod a chalonog hwynt i'r Weinyddiaeth i symud unrhyw rwystr a all godi ar ffordd Mesur mawr Cymru yn y Senc<ld y flwyddyn nesaf. Gall wch chwi fel eglwys, yn weinidog, swydd- ogion ac aelodau, wncud liawer, pob un vn ei gylch ac yn ei ffordd ei hun, i hyrwyddo yr am- can mawr mewn gohyg ac i ddwyn barn ein cenedl o'r diwedd i fuddugoliaeth. Yn yr hyder sicr na fydd yr apcl taer hwn atoch yn ofer, y gorphwyswn, anwyl frodvr, yr ciddoch yn gywir, EVAN JONES, Caernarfc.n. EDWARD THOMAS, Y.H., Caerdvdd E. S. PHILLIPS, Y.H., Castellnedd. JOSIAH THOMAS, 1. G. A. HERBERT PRICE, Penarth.

Bwrdd y LIenor {Gan Afallon). Pob 1'yfr i'w ado'.ygu o phob gohebiaeth i'r golofn hon i \v hanfon i "Afalloll," Caxton Hou-^e, Bangor. YN Y WASG. Gohebydd yn "Celt Liundain" a ysgi,ifena:- YTn ol pob argoelion bydd y cyhoeddwyr Cym- reig yn lied brysur yn ystod y tymor presenol. Daw addewidion fod amryw* o lyfrau tra dydd- orol ar sin dod o'r wasg; ae, efallai, fod y gyfres a ddygid allan tan nawdd Cymdeithas y Graddol- io., Cymreig, gan y Mri J ar v is a Foster, yn un o'r rhai y bydd mwyaf o werth arnynt gan y llyfryddwvr cyffredin. Yrn v rhestr sydd i ym- ddangos ar fyrder coir y ilyfrau tra gwertlifawr a galil 'vii:I)eff,-niad Ffydd Eglwys l,oegr, gan Maurice Kyffin; "Gweithiau Morgan Llwyd 0 Wynedd," Cyf. II.; "Patrwm y Gwdr Grist- ion," neu Ddilyniad Crist; "Barddoniaeth Wil- liam Llyn a'i Eirlyfr; "Cywyddau Cymru,' wedi eu detliol gan Mr Arthur Hughes. Adargraffiadau fydd y tri llyfr cyntaf o hen weithiau clasurol sydd, crbvn "hvn, vn brin yn Nghymru. Mae Mr J. II." Davies, *M.A., wedi trefnu Iga-blliaii y gwaith a ddechreuwvd gan y diweddar Tom Ellis, ac efe fydd gvfrifol am ail gyfrol o weithiau Morgan Llwyd. Y Parch H. Elfet Lewis sydd i olygu "Patrwm y Gwir Gristion," ac ad-argraffiad fydd o'r gwaith a wnaed yn 1723. I efrydwyr Cymreig bydd v cyfrola-u byn yn dra gwerthfawr. "Y TRAETHODYDD." Lyn wvsiad rhifyn Medi :-Creft't y Milwr, gan Mr Eleazer Roberts, Hoylake; Nicodemus, Pennaeth yr Iddewon, tran Mr Stephen Rees; Dameg-Prince, gan v Parch Z. Mather, Abermaw; Awdl-Bryddest Goffadwriaethol, gan y Parch Glanaman Jones; Siarlvmaen, gan Mr T. Gwynn-Jones, Caernarfon; Wyth- nos Cynhadledd Keswick, gan y Parch W. Iloblev; Addysg a'r Goruchwylwyr, gan Mr Caleb Rees, B.A.; Cathlau o r Cysgodion, gan Do Prcfundis; Nodion Llenyddol, gan y Golygydd. I 'y na r arlwy, ac fel y gwelir ceir ynddo ym- berth amheuthyn ^rryfhau'r rncddwl a goglais archwaeth y darllenydd. Rhoddir y lie blaenaf i Mr Eleazer Roberts, Y.H., Hoylake—un o'r ychydig lenorion hyny sy'n aros fu'n cwiysg- aeddu'r cylc-hgrawn a'u cvnvrchion pan* oedd Dr. Edwards, y Bala, yn ei olvcu haner canrif yn ol. Mae min ar ysgrifell" "Medd-, liwr" o hyd, ac nid yw henaint yn ^iicnnu dim ar ei ddavvn i y.sgrifenu'n ddyddorol. Er y ceir lluaws o ddarllenwyr, yn ddiau, na fedrant gydolygu aÏ syniadau, gellir gwerthfawrogi ci safle ac edmygu ei gysondeh wrth gotidc-innio pob ffurf ar filwriaeth. Yn yr erthygl hon y mac'n hud- ddenu y diirllenydd gyda'i nwyfiant a'i bert- rwvdd, ac nis gall y mwyaf rhyfelgar Jai na der- byn nleser wrth ddilyn rhediad ei feddwl. I-IN-naf- g\\r arall a'r gyneddf i lenydda yn 'gryf ynddo yw Mr Stephen Rees, ac y mae ei clfeniad o gvmcriad Nicodemus yn dra darllen- adwy. Bob tro y darlienwn gvnvrch y Parch Z. Mather, teimlwn ofid nad i'sgrifenai vn andach. Dameg sydd ganddo y tro fwn, a dall iawn N-wr sawl na fedr ganfod y gwersi a gynwvsa. Awdl-bryddest dda sydd gan Gian- aman i'r diweddar anwyl wr o Landinam, ac y mae'r bardd yn meddu "cIoi synv. yr mewn elysineb" yn ddiymdrech. Rha^d addef hefyd fod yr adranau cvnghaneddol yn meddu mwy o swyn na'r darnau rhyddion. Wele euglyn gwycb i'r hen Dalysarn:- Hwn waeddodd wiz-ioneddaii-v Cadw Hyd nes vsgydwyd creigiau; Mae yn hawdd i'n mynyddau-ddweyd neges A mawredd hanes cawr y mvrddiynau. Kid hawdd yw pcnderf_vnu pa un a'i hudoi- iaeth arddull neu allu ansoddol Mr Gwynn Jones sydd fwyaf tarawiadol, ond sicr yw "v caiff y sawl a. dderllyn ei ysgrif ar "Siarlvmaen" svniad gweddol glir am ramant y cymeriad hynod hwnw I gyfleu darlun o olygfa, cymeriad nou i roddi syniad am awvrgylch lie, prin y ceir hafal y Parch W. Hobley, ac y mae "yn ei figwrn" yn desgrifio cynhadledd Keswick. Parha Mr Caleb liees i drafod Addysg a'r Goruchwyl- wyr," ac arddengys wybodaeth drylwyr o'i bwnc. Gall fynegi ei feddwl yn g!ir hefyd, a cheir addysg fuddiol o ddarllen ei waith. Ni chy- hoeddwvd dim UlWY Celtaidd o ran ysbryd ac arddull mewn barddoniaeth Gymreig yn ystod blynyddau diweddar na chaniadau "De Pro- fundis." Ceir tair yn y rhifyn dan y penawd "Cathlau o'r Cysgodion" ac y mae dwyster yn daenedig drostynt. Wele un o honynt: WRTH Y BEDD. Ai ofer ydyw ymbil wrth y bedd? A gawn ni eto wel d y dyddiau fu? A roddi di yn ol y bywyd eu A doraist ti nior gynar gyda'th gledd 0 Angeu. du Ust onid hi sy'n galw oddidtaw? Ac oni chlywaf eto swn ci throed Na, gvvynt yr Hydref sydd yrn mrig y cocd Yn dwevd na roddodd Angeu ddim Ol law Erioed, erioed! Mi chwiliais ddoe am dyner ronyn serch, Ond cwrddais Gysgod Angeu ar y bryn Medd ef yn brudd, "Ni thyf y blodau hyn I'r rhai ddisgynant dros y dibyn ereh I niwl y Glyn." Wrth Angel Du y Glyn dolefais i, "Mi trarwn dreiddio r dyfnder ar ei hoi, Mor hyfryd fyddai gorphwys yn ei chol Medd ef, YmbwyJJa, pan ddaw'r wys i ti, Mi ddof 1'th nol." Pa fodd y bvddaf byw? Pa beth a wnaf Mi grwydraf heno hyd y mynydd llv-111; Drwy r dywell nos galaraf, 0 nior drwm, Am fun edwinodd pan oedd blodau'r haf l'w bron yn glwm. "Ym mhle y ceisiaf eto wrid y rhos?" Fel hyn yr holais ar y mynydd mawr, Ac ateb ddaeth, "Hon yw dy dduaf awr, Nis gallet wel'd heb dywyIJ lenni'r nos Mo'r euraidd Wawr. Gwiw gweled y "Nodiadau Llenyddol" yn cadw eu Jle ac uched eu hansawdd. Ceir yn- ddynt feirniadaeth ac adolygiad teg. Haedda'r cvlchgrawn ei ddarllen, ac o fyfyrio uwch ei ben daw gloewder a maeth i'r meddwl. LLAIS RHYDDID. Cynw ysiad rhifyn Medi:—Pregeth ar yr lawn, gan y Parch W. O. Jones.—O r Byd at Ben- defigion. Lfvthyr V. At y Cristion.— Briwsion.—Llais Rhyddid; llythyr gan Dr. Pan Jones.—Yr Ysgol Sabboihol a'r Eglwys. Son am Lyfrau.-Nodiadau Misol.—Congl y Plant.—Barddoniaeth. Chwanegu north y mae'r misolyn byw hwn, ac fel y gwelir oddiwrth y cynwysiad eeir ynddu amiywiaeth tra chwaethus. Wrth gwrs, "yn y bregeth sylweddol, feddylgar, y mae gwerth pc-naf y rhifyn, a chan f rhoddir i'r pwnc hwn fawr sylw yn awr fel darllenir gydag awch, canys y mae'n gynyrch ymchwihdd dwfn a dysgedig. Tra chymeradwy- yw'r nodweddion eraiil hefyd, ao nid oes well cvlchgrawn ceiniog yn y farchnad.

BLAENAU FFESTINIOG. CAlt3.-11ao Eglwys MaenoiTcren yn ceisio cael cvd-w asanaoth y Pa.rch R. R. Morris, labornac). i'w bJgeilio am dymor, gan fod murweidd-dra isel yr ardal, yn hanalluogi i tynod yn inlaon 1 alw _bugail"yn awr. Mae eg- lwys y Tabornacl wedi cydsynio a'r cais. ANGAU.—Cironiclir marwolaeth Mrs Cathe- rine Griffith, gwedd-w y d<iweddar Mr William Griflitii, Railway Inn, Blaenau Ffestiniog, yr hyn a gymorodd le a hd yn 82 mlwjdd ood, yn nhy ei iperch, Mrs Kat3 Jones. Yr oedd yn aelod yn Eglwys Soion (B.), lie v l,u fl'yddxxi hyd v diwodd. Claddwyd ei g'WodJillion pryJ- nawn Sadwrn gan dyria lucoog. yn Mynvvent. Bethesda, pryd y gwa^anaethw-yd gan Parch Edward Parry, cyn-w^mdog Seiom— Hofvd, vn Mynwont Ra-moth, Llanfrothon, prydnawn d\dd G wo nor, claddwyd g-weddillion Mr Evan Jones, Bcthsaida-terrace, yn 66 nilwydd ood.— Gwasanaethw-yd gan Mr J, D. Davies, Blaenau Ffestiniog, ac o.raill. PLAID A NNIB YN OL LLAFUR. — Nos Fawrt h eynhakwyd cyfarfod cyhcxddus. o dan nawdd y Idaid ucliod yn y Neuadd Gynuli, u dajt lyv.yddiaoth y Parch R. Silyn R b r s. M.A., Tanyjrrisiau. Anerch wyd y cyfarfod gan Mr James Parker, AS., ac amryw e.raiii. CYFARFOD RHYDDFRYDOL. Nos lau, cynhaliwyd cyfarfod o Ryddfrydwvr Rlianbartim.u Diphwys a Macnofferen, yn Ys- gol Maenofferen, pryd y cymc-rwyd y g.ada.ir gan Mr Andreas Roborts, Boston Houæ. Mr W. Jomes, Pembroke House, r ysgrifenvdd, a ddarllc-nodd y fantol.m, yn dangos fod cyfan- Rvrm y drysorfa yn 4p 2s 9c- ond Avedi tafu i'r Drysorfa &rol a dyled arail, yr oedd HxidiJl o Ip Is 3c mewn ilaw.—Mewn atebiad i Mr John Cadwa-ladr, hysbysodd yr ysgrifenydd fod dros dair punt o ddyled ar y ddwy ranbarth, a phondo-rfynvyd dileu y ddvled hon. Diffvg gwneud casgliadau oedd yr aehos o'r ddviecl.. Dewiswyd y swyddogion eaniyiiclLlyw yj<]; Mr John ( iadwaladr; is ly^wydd, Mr David* w! Williams; try^orydd, Mr Richard Williams; ys, gnfenydd. Mr William Jones. Hofyd ail- dfk'wiswyd y dcuddeg eynrychiolydd i "fyned i gvfarfod blvnyddol Cymdeithai R\ddfr\dol Meirion, a gynholir yn YT Abermaw, dvdd GWDner nesaf.—Pasiwyd i'r ysgrifenydd a'r rry- so rydd fyned allan i gasglu at y treuliau eleni eto. Hefyd, pa.iw\d dau benaerfyniad cryf, y I naoll i bwy»o ar i'r aelod dros v sir drefnu i gynal oyfarfod yn y Blaenau, a'r Hall o blaid Meisur Rhyddfreiniad Prvdle.soedcj, a bod y oyfryw i'w ajjfon i Gymdeithas Ryddfrydol v sir (r oael tralodap-th arno a'i anion i'r aelod- au Rhyddf rydig, M ANION. Y Sabboth diweddaf, prcgethwyd yn Soion gan eu hen weinidog, y Parch Robert Parry, AbcrdulaLs, a mwynhawyd ei weimdogueth \n fawr. Ilwyl anghyffredin y mae Cor Plant Taber- nacl yn ei gael ar y cyfanwacth "Goruohaiiaeth Joseph," yr hwn a be-rfformir yn y Xouackl Gynull. Diwedd yr wythnos ddiweddaf cyfarfu ba-h- gen ienano o'r en, T, H. Davies*Brvnff\ non, TanvgTisiau. a damwain i'w law wrth ddilyn eu oruchwyliaeth yn y Felin. Y mae yn nywriad Eglwyswyr vr ardal i wneud tystcb i'r Parch Benjamtin Iliomas, B.D., ar ei yrrvwlawiad i'r Felinheli. Mr Evan Lewis Evans, Lerpwl, lx»nodwvd vn "works manager" o dan y Cyngher Dinesig vn Nl cyfarfod ar bo-nig nos Wcner- Braidd rn ddigyffro yw t-rethdalwvr rhan- harth Diphwys gyda clewis olynydd i Mr R. T. Jones i'w oynryohdoli ar y Cvngbor Dines- ig, Gyda'r t-rdwoh mwyaf y dorbvniwytT y ne- wydd am farwolaeth Mr William Jones (Ffes- tinfab), yr !hyn a gvmerodd le yn Lerpwl. Daet,h ein seindorf freinio! allan yn .seithfed vn nghystadkuaoth fawr y seindyrf yn Belle Vine. Brydnawn Sul. pregethodd Mr Robrrt T. Ro- berts (W,), Capol Garraon, yn Nehapel Trp- feini. Pregeth dan nawdd y mudiad oenhadol ydoedd.

PENMACHNO A'R CWM. DISiJWY'L-—DisgwyliT y bydd cape] newydd I Penisaf yn barod vn rnhen tair wythnos. Y^SGOL.—Dywedir y bydd ysgol ddyddiol yn cac-1 ei chynal yn Rhiwboch yn lied fuan. Mao cac-1 ei chynal yn Rhiwboch yn lied fuan. Mao yno lu o bkuit yn disgwyl am dani. ANGLADD.— Dydd Gwener, claddwyd Mrs Margaret Jones, priod Mr Lewis Jones fillas gynt), yn aWJ" ilaxifillargel. Heddweh i'w ) 1 woh. DOD AI,LAN.NIae testynau Eisteddfod ¡:rLl'.) wedi dod ailan o'r waFg. Yr ysgrifen- "dd yw Mr C. S. Jones, Ddol, Cwm. pIEYNWYD,- Y dydd or blaon aeth fferm Cao Cwmpas ar wrerth, a phrynwyd hi aan y brodyr Robert ao Edward Jones, Penffridd, am 217p. NEWYDD CALONOGOL. — Derbyniwyd y newydd da oddiwrth ein meddyg, Dr. Wil- iiams, ei fod yn g-wdlaa rhagorol. "SMIT."—Mis i dydd lau drweddaf yr oedd gweiihwyr Rhiwfachno gartref oherwydd prin- der dwfr, a dydd lau yr oeddynt gartref gan ormododd o ddwfr oherwvdd v cwlaw mawr. Y PEIRIANT TYLLU.—Braidd yn aflwydd- izalnii.ll y buwyd gyda'r neiriant uchod hyd yn hyn gyda g-olwg ar gael craig gadarn i gych- wyn, ond mae pethau yn deehreu gwella yn awr. Mawr ddi'.gwylir na fydd tew y wenith- faen yn faw r. CLI;;IFIO.-Dnq genym am waolc-dd mawr y oliwiorydd Miss Kate Jones, Ddol, a Mise Kate Jones, Bryn Madog. Yr un modd y ddau gerddor adnabyddus Mri C. A. Vaughan, Llan, ac Owen Jones, Dyfnant. Brysied y dvdd y caffont oil lwyr wellhad. DAMWEINIA V.- Boreu Llun, oafodd Mr Richard Jones, Ddol, ddamwain dost i'w law yn Rhiwbach. Ymddengys ei fod yn gwt-hio y bwrdd llifio prvd yr aeth ei law rhyngddo a'r rowle.r. Cafodd wasgfa dost, a thyirwyd ei ewinedd ymaith i gyd. Yr un dydd cwrddodd Mr Pierce R. Pierce, Glanaber, a damwain i'w law vn Rhiwfachno. CWRDD PLWYF. Cynhaliwyd cwrdd phvyf y nos o'r blaen, a phasiwvd ynddo i roddi oen ar Bont Cellar. Yr oeddym yn synu na fuasai rhywun yn crybwyll am y rhan hono o'r ffordd rliwng- Dyfnant a Bont Rhydy- meirch. Fel T gwyddia bydd y rhan yna o'r ffordd dan ddwfr ar dywydd gwlawog. Yohyd- ig amser yn ol yr oedd dau ddyn o'r gwaith yn cario plant bach trwy oddeutu dwy droedfodd o ddwir-t

JNO. L. HUNT, Phar:aceutical Chemist and Optician, Conway Rd., Golwyn Bay Bepot for Photographic Requisites. Dark Room for use of Amateurs. Sight Testmg Daily by Appointment. AGENT FOR Henry Lawrance's Celebrated SPECTACLES 0 EYEGLASSES. Nickel Plated, Gold Filled, and Gold Frames. ———— ————' tt' Telephone 0197 COLWYN BAY. D. Allen~&> Sotis Cabinet Manufacturers, Upholsterers, AND COMPLETE House Furnishers, 6&7, STATION ROAD FUNERAL FURNISHERS LARGEST STOCK OF Furniture, Carpets, Linoleum, Bed- steads, &c., in N. Wales. 8769 SAMUEL BOJUD & SONS, cl "Z,4 n PSI JoiDfei-s, Builders and Contraslsrs, SHOP & OFFICE FITTERS, AND General Repairers ot Property, GREENHOUSE MAKERS, MIDDLETON VILLA, Belgrave Road, Colwyn Bay. ESTIMATES FREE aUGaES & BOtjROOIS, U4 AGRICULTURAL IMPLEMENT MERCHANTS, MANCHESTER HOUSE AND WAREHOUSE, DENBIGH ST., LLANRWST. General Furnishing Ironmongers, Gas, Hot & Water Engineers. 4417 Co L. UNEQUALLED FOR QUALITY and PRICE. Rowland & Co., WYNNSTAY CHAMBERS, COLWYN BAY. TELErnoNE 92Y 66071 FOR y ES HIGH-CUSS BOOTS & SHOES Of English and Foreign Manufacture. Perfect in Design Shape and Fif x /«_ NONE CAN EQLTA SOLE AGENTS in Colwyn Bay for the Celebrated "K" LOTUS and 61 QUEEN BOOTS & SHOES. AMERICAN STOVES. I E- Save Half your Coal* and Cure your Smoky Chimneys. Send for CATALOG (free) of Stoves to burn Coal, Coke, Wood, Oil, Gas. Sea. Farmers' Boilers, Bath Geysers and Hot Water Apparatus. Mention the Pioneer WM. POORE & CO American Stove Stores. 52, QUEEN VICTORIA ST., LONDON, EC. — CUT THIS OUT, WORTH KEEPING. A1 for Drivers, Motormen, Masons, Gardeners, Butchers, Sailors and others. OUR:" G. BRAND" GRAINED LEATHER CLOGS "THICK FELT "EVERY SIZE only 3/6 a Posted free to your door. Price.1 same PIice. We Stock also Children's sizes, 7V, S'»., 9'fl., 10 s., ll's., IS'b., X3'c., l's., 2V, 2/11. If you hare a Shop, Get our Wholesale List. We could fill this Paper with Testimonials alone. GREENLEES', WHOLESALE CLOG WAREHOUSE, 4, Wellington Street, GLASGOW, M«pmcnl ^5 UTFOBSUTIOH or VITAL IirroATAXCK TO THR ■ MA11RIED. 52 pages, illustrated. A ■ boon to every married person. Post free. H ATKINSONS, 56, HILL STRLET. ■ MIDDLESBROUGH. Name pa pet.^ g

5 Derbynir Hysbysiadau Cymreig ] i'r Ddalen hon. r- — .— }~R JDRJN GTMRAEG. I -1..1 ————— —— > I — —— # ————————— I Gwahoddir Gohebiaethau < Dyddorol. 4; l AT EIN DARLLENWYR. Anfoner pob gobebiaeth i'r GOLYGYDD CYMREIG. S^jddfa'r "Pioneer."