Baner ac Amserau Cymru

llA WLIAU YR ACHOS D1R- WESTOL AR YR EGLWYSI.' OYMMERIR y dyfyniadau canlynol o ysgrif ragorol yn y Dysgedydl am Gorphenaf, gan y Parch. T. Williams, Capel Helyg: — 'Yn ngwyneb yr hawl'au lliosog ao amrywiol a wneir ar eglwys Dduw yn y blynyddoedd hyn, dyled- swydd gyntaf, amlycaf, a phwysicaf yr eglwys ydyw profi ai o Dduw y maent; o blegid nid yw yn briodol nae yn ddiogel iddi gydnabod unrhyw hawl neu hawl iau a wneir arni oddi eithr i'r rhai a'i gwnant brofi drwy dystiolaethau diammheuol fod y cyfryw bawliau o Dduw. Nid ydym yu teimlo unrhyw betrusder yn ein meddwl wrth ddyweyd y gwna yr eglwys. pe y cyduabyddai pob bawl a wneir arni, wanychu yn ddirfawr, os nad llwyr ddinystrio ei gallu i ddylan- wadu ar y byd i'w ddwyn at Grist. Dadleuir yh fynych, a hyny gyda llawer o frwdfrydedd, mai gwaith yr eglwys ydyw noddi a darparu y chwareuon a'r difyrion y bu yr eglwys, yn y blynyddoedd a aethant heibio, yn ymdreebu mor egniol i'w gosod i lawr, a glanhau ein gwlad o honynt. Wrth gwrs, cydnabydd- wn ,yn rhwydd nad yw y ffaith fod yr eglwys wedi bod a'i gwyneb fel callestr yn erbyn y gwahanol chwareuon a osododd i lawr, ynddi ei hun, > n brawf digonol nad dyledswydd yr eglwys ydyw el noddi, ac hyd yn oed eu darparu yn bresennol: ond os profir drwy ffeithiau diammheuol fod y chwareuon hyn yn arwain yn uniongyrchol neu yn anuniongyrchol i wanychu a Ileibau nerth yr eglwys i gyrhaedd amcan ei bodolaeth yn ei pherthynas ig achi-biaeth y byd, y mae yn her ffaith eglur nas gall gydnabod y cyfryw hawliau, llai byth eu noddi a'u darparu, heb droseddu yn erbyn Crist, yr hwn ydyw ei Phen; ao y mae yn rhaid i'r achos dirwestol ddyfod o dan yr un ddeddf-rhaid iddo brofi fod el holl hawliau o Dduw cyn y gall yn rhesymol ddisgwyl i'r eglwys eu cydnabod.' Faint bynag ydyw yr aflwyddiant sydd wedi, ac yn bod ar yr achos dirwestol, y mae rhan fawr o'r cyfrif- oldeb, fel y mae yn alarus gorfod cydnabod, yn gorwedd wrth ddrws eglwys Dduw; o blegid y mae yn ffaith anwadadwy fod y proffeswyr crefyddol sydd yn diota nid yn unig yn anghymmhwyso eu hunain i gyflawni dyledswyddau crefydd, ond yn rhwystr uniongyrchol i'r rhai nad ydynt yn proffesu crefydd i ymgymmeryd a chyflawni y dyledswyddau ag y maent yn argyhoeddedig sydd yn rhwymedig arnynt; ac felly, y maent yn rhwystr i lwyddiant orefydd a dirwest. Nid oes llai na deng mil ar hugain (30,000) o aelodau eglwysig yn cael eu diarddel o gymmundeb yr eglwys yn flynyddol yn y Deyrnas Gyfunol o herwydd meddwdod; ond dydd y farn yn unig a ddengys pa sawl deng mil ar hugain o wrandawyr yr Efengyl sydd yn jmyned i'r byd tragwyddol yn flyn- yddol yn wrthodwyr o Fab Duw o herwydd dylanwad damniol bywyd annheilwng y diotwyr hyn. Dywedai swyddog eglwysig unwaith ei bod yn rbeol ganddo i wrthod ymgymmeryd â. chyflawni unrhyw ddyled swydd grefyddol ar ol cyfranogi o ddiodydd meddwol; trueni mawr na fuasai wedi gwneyd rheol arall hollol wahanol; sef, na fyddai iddo byth yfed yr un dyferyn o ddiod fpddwol o herwydd ei fod yn aelod ac yn swyddog crefyddol, o herwydd y mae yn sicr genyf fod y llais a ddywedai wrtho fod yfed diodydd meddwol yn ei anghymmhwyso i gyflawni dyled- swyddau crefydd yn dyweyd yr un mor hyglyw wrthe fod cyflawni dyledswyddau crefydd yn ei gwneyd yn bechod dau-ddyblyg i ddiota. Er mwyn cyssondeb, dylasai naill ai ymwrtbod A chrefydd, neu ymwrthod k'r diodydd meddwol oedd yn ei anghymmhwyso i gyflawni ei ddyledswyddau. Yn awr, y mae hyn, ynghyd a dylanwad dinystriol diota, yn profi cyfiawnder hawliau yr achos dirwestol ar yr eglwys-yn sicr, nis gall yr eglwys wrthod ei chefnogaeth lwyraf a mwyaf calonogol i ddirwestiaeth heb sathru dan draed ei hegwyddorion puraf a chyssegredlcaf. Ond etto, y mae gan yr achos dirwestol hawl ar yr ^eglwys, o herwydd mai yr eglwys yn unig sydd yn alluog i noddi, ymgeleddu, ac arwain yn briodol a chywir y rhai a achubwyd oddi wrth feddwdod.' Nid ydyw sobri y meddwon ond rhan o'r gwaith mawr sydd yn angenrheidiol i'w gyflawni arno ao ynddo. Y mae ei adael ar ei sobri yn unig yn ei adael mewn sefyllfa beryglus i'r eithaf. Gellir gwaredu dyn rhag meddwdod heb ei Waredu rhag pefihod; ond nis gellir ei waredu rhag pechod heb ei waredu rhag meddwdod. Y mae yn bosslbl gobil dyfi heb ei ddwyn i gymmod & Duw drwy ffydd yn Nghriat; ond nis gellir ei ddwyn i gymmod a Duw drwy ffydd yn Nghriat heb ei sobri. Ac os na lwyddir i wneyd hyn nid oes genym unrhyw sierwydd na ddychwela fel y ci at ei chwydfa ei hun; modd bynag, y mite ei gwaith yn anghyflawn, a'i iachawdwriaeth yn anorphenedig, ac i'w orphen.' 'Y mae gan yr achos dirwestol hawl ar yr eglwys, o herwydd mai yr eglwys yn unig sydd yn alluog i lwyr ddinystrio y gelyn hwn. Y mae pob gallu arall wedi profi yn aneffeithioI- y mae yr addysg oreu a'r dlwylliant uwchaf yn analluog i'w gongcro, fel y mae yn eglur oddi wrth y ffaith alarus fod llawer o'r dynion mwyaf dysgedig a diwylliedig heddyw yn rhwym, draed a dwylaw, ganddo. Chwerthina y gelyn am ben bob gallu arall tra y parbao yr eglwys i gysgu mewn difrawder a difaterweh. Diolch am bob cymmhorth oddi wrth ddeddfwriaeth a gwyddoniaeth; a'n dyledswydd ydyw gwneyd ein goreu i sierhau eu gwasanaeth; ond yr ydym yn llwyr argyhoeddedig nad a 'y rhywogaeth hyn allan ond trwy weddi ac ympryd.' 0 Dduw yn unig y mae ein nerth i orchfygu y gelyn hwn. Eiddo yr Arglwydd yw y rhyfel.' Nis gallwn obeithio gwrthsefyll a gorchfygu y gelyn hwn ond drwy ei wynebu yn nerth ac ofn Duw; a phan y gwnawn hyn, gallwn hawlio i ni ein hunain hoil gyfoeth addewidion mawr iawn a gwerthfawr Duw at ein gwasanaeth, yr hwn a rydd i ni fuddugoliaeth ogoneddus ar y gelyn-' el wneyd yn wastadedd, a dwyn allan y maen penaf, gan waeddi, Rhad, rhad, iddo!' Dyma ein hunig obaith am gael Cymru fydd ynGymrusobr; a ehan mal yr eglwys yn unig sydd yn alluog i ymlid y gelyn ymaith-i sychu ffosydd aflan meddwdod, y mae gan yr achos dirwestol hawl i alw arni i ddyfod i'r maes, wedi gwisgo ei hun yn el harfau ymosodol-i gau ei phyrth i'w erbyn, a dad- weinio ei chleddyf Ilym dau-finiog i'w daraw. Eglwys Dduw! dadweinia dy gleddyf; o blegid gwyddom y gelli dl ei drin yn fwy celfydd a deheuig o lawer nag y gwnaeth Pedr pan y torodd ymaith glust Malchus, gwas yr archoffeiriad. Fe elli di wneyd byrwaith hyd yn oed ar y gelyn. Brysied y dydd i wawrio pan y bydd baner dirwest yn cael ei chyhwfanu oddi ar furiau Seion drwy y byd yn gyffredinol; ac yna:— Ceir golwg hyfryd cyn bo hir Ar holl derfynau maith ein tir; Bydd peraidd ganu am y gwaed, A r gelyn meddwdod dan ein traed.

GORNEST RYFEDD. PAPYRAU yr Almaen a adroddant hanes gornest hynod (os priodol ei galw yn ornest o gwbl). Efrydwyr Prif- ysgol Heidelberg oedd yn gyfranog ynddi. Cwerylasai chwech o efrydwyr ynghylch yr un foneddiges. Ym. gyfarfyddasant yn ystafell un o honynt, efrydydd meddygol ieuangc. Penderfynasant dori y ddadl yn null yr ornest Americanaidd. Rhaid oedd i un o honynt farw er mwyn cymmodi y lleill. Bwriasant goelbrenau, ac ar yr efrydydd meddygol y syrthiodd y coelbren. Fel y ffurt twyaf di-boen ar farwolaeth dewisodd yntau agor rhai o'i wytbienau, a rhoddwyd iddo rhwng ehwech ac wyth o'r gloch i wneyd hyny. Yna aeth yr efrydwyr eraill allan o'r ystafell. 0 ddeutu wyth o'r gloch, am ei fod yn methu myned I mewn i'r ystafell, torodd y perchenog y drws, a chafodd y llawr yn orchuddiedig a gwaed yr efrydydd anffodus, yr hwn a wnaeth doriadau ar el freichiau a'i wddf. Tra yn disgwyl am y meddyg yr anfoiiasid am dano, daeth y pum efrydydd arall i mewn, ac tdrych- aBant ar y dyn archolledig; ac wrth ei weled yn fyw, dechreuasant ei gicio, gan waeddi, Yn mhell y bo fo y mae o yn fyw o hyd.' Cymmerwyd yr efrydydd clwyfedig i'r meddygdy, lie yr ymgeleddwyd ef; ac erbyn hyn y mae efe allan o bob perygl.

Bydd i'r Comte de la Vaulx wneyd ymgais arall i groesl MOr y Canoldir mewn awyren ar y 12fed o Fedi1 os caniatS y tywydd.

BRAWfi»LY§ MORGANWG. MERCH IEUANGC YN OABL El THWYLLO GAN WR PRIOD. YN mrawdlys Morganwg, yn Nghaerdydd, dydd Meroher, cyhuddwyd John Prince o amlwreieiaetb, flugiaeth, a thwyll hon adau Cydnabyddodd ynt!:tu ei euogrwydd. Dywedai y dadleuydd dros yr erlyniad fod y carebaror wedi bod yn byw gynt yn Barry Dock jjyda'i wraig a'i ddau blentyn. Yn ruis A ;.t, Y flwyddvn ddiweddaf, cafodd waith yn Pontlottyn fel billposter, ac aeth i lettya i dy Mrs Edwards, un o r trigiannwyr, a rhoddai ar ddeall ei fod yn ddyn ieuangc. Dywedai ei fod yn meddu ha wl i ystadau e tag. Yr oedd gan Mrs Edwards ar yr adeg hwnw 200p. ya Mange Cynniio y Llythyrdy; ac yr oedd ei mhercb, yr hon oedd ar yr adeg hono yn ysgolfeistres o dan Fwrdd Yggol Pontlottyn, wedi cynnilo tua 200p.f ac yr oedd y rhai hyny, hatyd, yn Mange y Llytbyrdy. Yr oedd Prinee ar yr adeg yma yn byw fel boneddwr. Newidiodd ei enw yn Ivor Rupert Meredith, a hawliai ei fod yn gyfaiil personol a'r Barnwr Bigham. Booai, o blegid ei fod yn dyfod i mewn am ystadau e-ing, fod rhai pobl eiddigeddus wedi gwneyd ymgais am ei fywyd. Cafodd 20p gan Mrs Edwards, ac aeth i Lundain, ac ysgrifenodd lythyrau eerchcg oddi yno at Miss Edwards. Gofynai iddi yn barhans ei briodi, ond gwrthodai hi wneyd hyny nes y byddai yr amgylchiadan mewn cyasylitiad a'r ystadau wedi cael eu I rotlo.' Dywedodd y carcharor wrth Mrs. Edwards fod 'ei gyfaiil, y Barnwr Bigham,' wedi ysgrifenu ato, os na byddai iddo fyned i ffwrdd, y cawsai ei fradlofruddio gan y bobl oedd yn eiddigeddus o'i gyfoeth; ao aeth Mrs. a Miss Edwards gydag ef i Southsea. Ceisiwyd am gynnorthwy y Barnwr Bigham yno dracbefd. Dywedodd y carcharor wrth Mrs. Edwards i'r barnwr ysgrileau ato,' os na byddai iddo briodi, y byddai ei fywyd mewn perygl, o blegid,' a defnyddio geiriau y carcharor ei hun, oddi eithr i mi briodi, bydd i'r y?tadau fyned i rywun arall mor fuan ag y byddaf farw ond os bydd i mi priodi, chwi gewch fy ystadau. Felly yr oedd y Barnwr Bigham yn fy nghyngbori mai y peth goreu allwn i wneyd ydoedd priodi. Yn ngwyneb y cynnrychioliad hwn cyttunodd Miss Edwards i fyned trwy y ffurf o briodas a'r carcharor. Wedi hyny daeth Mrs. Edwards i gyfat fyddiad a gwraig y carcharor, a chymmerwyd warant allan. Collodd Mrs. a Miss Edwards yr oil o'u harian. Collodd Miss Edwards ei swydd, hefyd, fel athrawes gynnoithwyol; ac yr oedd yn y sefyllfa anffodus o fod wedi byw gyda'r carcharor fel ei wraig. Dedfrydodd y Barnwr Ridley y carcharor i bum mlynedd o beayd wasanaeth am dwyll- hbniadau, a phum mlynedd o benyd wasanaeth am amlwreiciaeth, ac yr oedd y dedfrydon hyn i ddilyn en gilydd.

CAERGYBI. CYMMERODD amgylchiad dyddorol le yn nghapel y Methodistiaid, London Road, dydd Iau diweddaf; sef, priodas Mr. John Henry Roberts, Wiali Street, k Miss Annie. Vaughan: Jones, Penrhos. Hon oedd y briodas gyntaf i gael ei gweinyddu yn y lie uchod. Cyflawn- wyd y selemoni gan y Parch. John Evans, a'r cofrestrydd (y Parch. R. P. Williams). Hefyd eyflwynwyd Beibl a Llytr Emynau a Thonau i fod yn g6f am yr amgylchiad, yr hwn a gyd nabyddwyd gan yg*r ieuangc. Yn y prydnawn ymadawsant am Lundain. Daeth cynnullind lliosog ynghyd i weled y seremoni yu cael ei | chyflawni. — Gohebvdd.

ABERYSTWYTH. COSPI PERCHENOGION BADAU. YN llys yr ynadon, yn V lie uchod, dydd Mercher, cyhuddwyd Rowland Morgan, dilledydd, Great Darkgate Street; y Cynghor- wr Robert Doughton, o'r un heol; Mrs. Hollier, Bridge Street; a John Morris, Princes Street, gan yr heddgeidwaid o osod rhwystr. aeth ar y llwybr, trwy osod nwyddau o'r tu alian i'w siopau. Yr oedd yr oil o'r diffynydd. ion wedi cael eu gosod ar eu gwyliadwriaeth yn flaenorol. Aehosodd y Cynghorwr R Doughton rbyw gymmaint o ddifyrwch yn y llys, wrth ddy weyd fod yr amseroedd yn galed, a'r tymmor yn un gwael; ac os na wnaent werthu eu nwyddau, na tyddai yna ddim siopau, na gwaith i'r heddgeidwaid. Heb law hyny, ni pharhiiai y tyminor ond am fis arall, a beth oeddynt hwy i'w wneyd ? Dirwyodd y faingc bob un o'r diffynyddion i "58 a'r costau, a gwnaethant appel atynt am iddynt gadw ffrynt eu siopau yn glir. gan fod yr awdurdodau yn bwriadu rhoddi y rheol mewn grym trwy y dref. Cyhuddwyd Cadben Doughton, cyn-henadur o'r Cynghor Trefol, a pherchenog yr agerlong Urania, ac E K. Thompson, perchenog yr agerfad Alexandria, o dan gyfreithiau Ileol y Cynghor Trefol, o gario mwy na'r nifer awdurdodedig o deithwyr yn eu badau. Yr oedd pob bid yn meddu trwydded i gario deu ddeg. Yr Arolygydd Davies, yn ei dystiolaeth, a ddywedai tod gan un o'r badau hyn ugain o deithwyr, a'r llall bedwar ar bymtheg, ar eu bwrdd. Dywedai y diffynyddion nad oedd ganddynt unrhyw fwriad i dro,eddu y gyfraith leol. Cadben DoughtonDamwain hollol oedd i gynnifer o bobl fod ar fy mad, ac yr oedd yn rhaid eu bod wedi myned yno mewn rhuthr. Yr wyf wedi bod mewn gorjebiaeth 4r Bwrdd Masnach mewn perthynas i'r raddfa ar ba un y mae y badau hya yn cael eu mesur, a darfu iddynt fy nghyfeirio at yr Ysgrifenydd Trefol. Yn awr, carwn ofyn i'r Dirprwy Ysgrifenydd Trefol pa fodd y darfu iddynt bennodi ar y nifer deuddeg V Mr. Massey (y Dirprwy Ysgrifenydd Tref ol):—' Yr ydych yn gwybod nas geliwch redeg y bad yna gyda mwy na deuddeg o deithwyr, oddi eithr fod peiriannwr yn meddu tystysgrif ar y bwrdd.' Cadben Doughton Yr wyf yn ammheu hyny.' Mr. MaeseyY mae yn ffaith bendant.' Y faingc: Nid ydyw wedi ei drwyddedn ond i gario deuddeg, ac y mae yn rhaid i ni ymwneyd a. hyny.' Estynodd Cadben Doughton gwestiwn ysgrif- enedig i mewn Y clerc Nid ydych i ddyfod at y faingc i ymofyn cyfarwyddyd, y mae yn rhaid i chwi fyned i'r cyleh priodol, a thalu y fee.' Cadben Doughton Bydd i mi dalu i chwi yn awr' (chwerthin). Y clerc Nis gallaf gyfarwyddo neb ond y faingc Dirwywyd pob un o'r diffynyddion i 10s. a'r costau.

Eisoes y mae amaethwyr a Tnartiandwyr gwenith America yn gyffrous wrth feddvvi y bydd Canada ar y blaen iddynt. Arswydant rhag i Brydain a Chanada fyned i gynghrair, a thrwy hyny ladrata marchnad y byd oddi arnynt.

YMBORTH DYFODOL yr ANIFEILIAID Ei Ragoriaeth yn cael ei brofi trwy Wyddor ac Ymarferiad.. J. HOOKES-KENNARD A dderbyniodd, heb ofyn am dano, y Llythyr canlynol, yr hwn a siarada drosto ei hun CAE GWYN, DINBYCH, Ehagfyr lleg, 1901. ANWYL SYR.—Da genyf eich hysbysu fy mod wedi bod yn dra llwyddianllu. gyda fy ani- feiliaid tewion yn Arweithiant y Gvvyliau yn Ninbych ddoe. Ennillodd Heffer oeddwn wedi ei phorthi a Condiment Benson Evaus,' gwneuthur- edig genych chwi, y GWPAN ARIAN yn Marchnadfa y Mri. Clough a'i Gyf. Yr Heffer yma, hefyd, oedd yr AIL OREU yn yr holl ffair. Cefais, hefyd, y WOBR GYNTAF am y Ddau Anifail Tew goreu o dan ddwy flwydd oed ac yr oedd y rhai hyn, hefyd, wedi cael eu porthi gyda'ch 'Condiment' chwi. Ynchwanegol at hyn oil, darfu i mi sicrhau y WOBR GYNTAP am y ddau Fochgyn goreu, y rhai, hefyd, oedd wedieu porthi gyda run 'Condiment.' Yf wyf yn rriodoli fy llwyddiant, yn benaf, i nodweddion ardderchog eich. 4 Condiment.' Arhosaf, yn ffyddlawn, yr eiddoch, R. ARMOR JONES. J. HOOKES-KENNABD, Fferyllydd Gweithiol ac Amaethyddol, DINBYCH I* Crt OYGLEQ ™ BisT. free LADIES GENTLEMEN, 13/4 REBELS. Carriage f-aia to allpartt. Y'h' 'j OH 12 10/ lY" fg.g:!«u I n S »S I v W £ q "5s- 17/6 a P ,\R (i1' os- 30r ■ 3 1 VjElE 115.21/ fcg»^vvru,0 AT onse for NEW SSJSOS'S LIST, over 100 pages, and over DUU I lustrations, of JUKO Cyclec and latest Cyciin# Accessonefi, lower prices than pn\- other house. Sent poet frte. METROPOLITAN MACHINISTS' Co., Ltd. (Dept c.) 75, Bishopsgate Street Without. London, E.C., AND PlCCADIIiLT CtRCTTs. LOXSOX, W. SYMINGTON'S^ COFFEE T ESSENCE ii LWIHETBWIP J s LWIHETBWIP J PUPO CofTee. Oandelion CQITM. Coffee & Chicory- A 8TIMULANTI A RESTORATIVE I A CORRECTIVEf VT ReFUSE ALL OTHERS. ~«SI DRUNKENNESS CURED. THIS can be done with or without patient's knov ledge. Send, me a bt-rnip, and I will tell yoi now. (Send DO woaey).—Address, Mrt\ D. C (Room 8). 19", Oxford Street. Londor, W. A lady's recommendation is the best testimoni ii All ladies recom- mend Martin's, ^POL&STEEL Chem ists and Stores sell them throughout the World, or post free 4s. Cd Martin, Chemist, Southampton DENTAL NOTICE MR. THOMAS LUKYN, DENTAL SURGEON. (FROM LONDO\'): Successor to Mr. W. H. Key and Mr. W. R, Williams, may be consulted daily at FERN VILLA, CHURCH STREET. RHYL. DENBIGH—Every Wednesday, at Mr. J. HARWSON JONES, Apothecaries Hall. RUTHIN.—First Tuesday and Third Monday in each month, at Mr. WILLIAMS. Tudor House, 6, Well Street. National Telephone, No. 0174, Rhyl. Patients are visited by p ppointment. 0913 You are 7nvited To study B.S.A. methods of making Cycle BEf Fittings. Illustrated and described in BE iybu are Jnvited ggf handbook, post free. Bg Birmingham Small Arms Co., Ltd., HH BIRMINGHAM. H| HAIR DESTROYED. SEND me an envelope (stamped and ad. k3 dressed), and I will tell you how to remove all superfluous hair free of charge. Send no money. Address in confidence, Miss H.C. (RoomfNo. 3)„i.: 5, Oxford Streei. London, W.Z Oxford Street. London, W.* POWDWR POBI Y Goreu y gellir e Brynu am Arian. EML m 0 B-0 8 mr-a K iAM& BORWICKS