Baner ac Amserau Cymru

GWRECSAM. LLYg YR YNADON SIROL. Dirwyo Heddgeidwad. DYDD Mawrth cynnaliwyd y Ilya hwn, o dan lyw- yddiaeth Syr Robert Egerton. Dygai Henry Davies, Ifcrmwr, yr hwn oedd vn byw gyda'i dad yn fflrm Penbryn, y Losydd Croesion, wýg- Yl1 erbyn yr Heddgeidwad Lewis Thomas, am ytnosod arno, ar y 26a:n o Gorphenaf. Ymddangosai Mr Stanley D. Edisbury ciroa yr achwynydd, a Mr. Wynn Evans dros y diffynydd. Yn ol y mynegiad a wnaed gan Mr. Elisbury, ymddengys i'r achwynydd fod mewn rhyw chwar. eaon yn Mangor, ac iddo gychwyn gartref gyda'i frawd, Ralph. Pan ddûÆthant i'r Lonydd Croes- ion darfn iddynt sefyll wrth siop. pan y rhuthr. odd y diffynydd Thomas ar yr achwynydd, ae a'i tarawodd yn ei wyneb, a cblciodd ef, hefyd. Pan ofynoid brawd yr achwynydd i'r swyddog i beth yr oedd efa yn gwneyd hyny, attebodd y diffyn ydd, Meindiwch eich busnes eich hun ac ar hyoy tarawodd frawd yr achwynydd, gan dynu ei bastwn allan, yr hwn, modd byuag, a lithrodd o'i law. Galwyd tystiolaeth i gadarnhau yr hyn a day wedwyd gan Mr. Edsbury, a dywedai yr achwyn- ydd fod y swyddog yn gweithredu iel dyn gwall- gof. Dywedai tysfe o'r enw Joseph Edwards, march- was i Mrs. Marsh, Picfehiil, iddj weled y diffyn- ydd yn ymosod, yr hwn a giciodd y tyst, hefyd, ao a darawodd ddyn arall o'r enw Parry. Arterai y diffynydd iaith ddrwg iawn, ac ymddangosai yn feddw iawn. Wedi i dystion eraill gael eu galw, darfn i Mr. Wynne Evans anerch y fainge droa yr am- ^Adiffyniad, a dywedai fod yr dchoB yn un pwysig, Ti gymmaint a bod y diffynydd yn swyddog o'r heddlu, gyda deng mlynedd a hanner o wasanaeth da wrth ei gefn. Yr oedd yn wr priod gyda phed war o blant, ao yr oedd wedi bod yn derbyn cwyn- ion oddi wrth drigiannwvr yn y gymmydogaeih neilldaol hon am finteioedd o ddynion ieuaingi yn sefyll ar y ffyrdd ar nos Sadwrn. Dywedwyd wrtho, 08 na byddai iddo an clirio i ffwrdd, y cawsai y prifgwnstabl wybod am byny. Ar y mson ddywededig gwelodd y diffynydd, ao eraill, yn sefyll ar y ffordd, ao yr oedd gan un o honynt biser cwi w. Yr oil a wnaeth ef ydoedd, gofyn beth oiddynt ya ei wneyd yno ao am iddynt glirio oddi yno, a myned gartref, a gwthio yr aohwynydd wadi hyny, a'i osod ar ei ffordd gar. tref. Yr oedi efa yn berffaith sobr. Rhoddodd yr Heddgeidwad Harris ei dystiol aeth, hefyd, fod y diffynydd yn sobr ynoson hone, Ar 01 i'r ynadon ymgynghori a'u gilydd, dywed odd Syr Robert Egerton fod y cyhuddiad. yn marn y faiogf, wedi cael ei brofi. Yr oedd ya ddrwg iawn ganddynt we!ed aelod o'r heddlu yn y cyfryw sefyljfa, ond nis gallai fod ynannrhyw axa- mhauaeth nad 09dd wedi ymosod ar yr achwvn ydd. Byddai iddo, gan hyny, gael jei ddirwyo* i'r 8wm o 10s a'r costaa.

YR OEDD YN ADNABOD Y FRENHINES YR oedd Mrs. Margaret Wilson Davie?, yr hon sydd wedi bod yn gorwedd yn bur glaf yn ei chartref yn y lIe hwn (Lake Crystal) er's amry w wythnosau, a r hon sydd yn ei 84iin mlwydd o'i hoedran, pan yn eneth ieuangc, yn gyfeilles i'r Frerbinea Victoria, yr hon yr ydym yn awr yn galaru ar ei hol. Hysbyswyd ni, yr wythnos ddiweddaf, gan un o frodyr Davies, ond yn rhy hwyr i ni allu eu cyhoeddi, am adgofion Mrs. Davies yn cyfarfod a'r Frenhines amryw weithiau. Ymwelodd goheb ydd y Minneapolis Tribune a'r lie hwn yr wythnos ddiweddaf, a sicrhaodd ffeithiau ar gyfer yegrif, o ba un yr ydym yn dyfynu yr hyn a ganlyn Y n<ae gan Mrs Davies, yn mysg ei thrys orau, lawer o greiriau dyddorol o'r ddiweddar Frenhines, ac yn cu mysg y mae llythyrau wedi cael eu harwyddo gan Victoria, pan nad oedd hi ond plentyn, cyn ei choroniad, Yr oedd gan Mrs. Davies, hefyd, lythyr oddi wrth y Frenhines o ddyddiad diweddarach, ya gystal fichasgliad dyddorol o hen photographs. Dywedodd Joseph Wils)n Davies, un o'r meibion, yr hwn sydd yn byw gyda Mrs. Davies, wrth gynnryciiolydd y Tribune pa tod.) y oedd Mrs. Davies wedi dyfod i gydna. bydJiaeth bersonol a'r Frenhines. Ar un achly-ur, pan dalodd etifeddes gyfnesaf y goron ymweliad a Chymru, yn cael ei dilyn gan osgorddlu o arglwyddi a boneddigesan, darfu i bobt Fflint, lie y trigiannai Mrs. Davies yr adeg hono gyda'i rhieni, ddarparu ar gyfer rhoddi derbyniad mawreddog i'r ymwelyddes frenhinol. Trefnwyd genethod ieuaingc y pentref yn frigad flodau, a gorym deithiasaut allan i gyfarfod a'r cerbyd bren- hinol. Yr oedd Mrs. Davies wedi dyweyd ami dro, wrth ei mheibion, pa fodd y darfu i'r Frenhines ieuangc ddechreu ymddiddan a hi, a gofyn llu o gwestiynau iddi ynghylch y lie, beth oedd y trefniadau ar gyfer y dydd, ac a ga,niateid iddi chwareu gyda genethod o'r nn oedrau S hi, y rhai oedd hi yn eu gweled o gwra- t pas ei cherbyd. Gwasgai y gosgorddlu ar f Victoria na ddylai hi ymostwng i chwareu ar y llecyn gwyrddlas gyda genethod y pentref, a chyfeirient fod hyny is law urddas etifeddes gyfnesaf y goron Brydeinig, ond dywedai y Frenhiues ei bod yn dymuuo cael ymddiddan a'r genethod a gariai y blodau ac ar ei chais daer hi caniatawyd i hanner dwsin o'r diwedd- af aros yn ei chwmni yn ystod y rhan fwyaf o'r dydd; ac yr oedd Mrs. Davies yn mysg y nifer. Un o adgofion mwyaf bywiog Mrs. Davies ydyw, iddi gael rhyw ychydig o gweryl a'i chyfeilles frenhinol, yn union yn uiron wedi iddynt ddyfod i gyffyrdiiad &'u gilydd. Cafodd Victoria ei tharaw gan y modd hynod yr oedd Wilson yn gwneyd ei gwallfc, a gofyn- odd braidd yn drahans i'r ddiweddafPwy cyrliodd eich gwallf Chwarddodd Mrs. Davies lawer gwaith wedi hyny, yn galonog, wrth feddwl am ei hattebiad, yr hwn oedd i'r perwyl ei bod hi yn ystyried mai mater preifat iddi ei hun oedd hyny. 'Fel yr ydych yn dewis,' meddai yr etifeddes i'r goron jSryd einig, 'rhyw ysbryd ymchwilgar sydd ynof yn unig.' Er y dechreuad anffafriol hwn, cariodd y ddwy eneth ienangc yn mlaen yn rhagorol amygweddill o'r dydd; ae wrth ymadael, y I rhcddodd Victoria un o'i rubanau i Miss Wilson, er cof am yr amgylchiad; y mae y inlan hono yn ei meddiant y dydd hwn-darn o sidan glas wedi colli ei liw. Daeth Miss Wilson i deimlo y hth ymlyniad yn y wyryt frenhinol fel yr oedd yn gwneyd, tra yn parhau yn ddibriod, pethau prydferth a'i dwylaw ei hun, yr hyn a dybiai hi a wnai foddhau ei chyfeilles enwog; ac yr oedd y cyfryw roddion yn arter cael eu eydnabod yn rasol. Yn mhen rhai blynyddoedd ar ol hyny, at ol y coroniad. tra yr oedd Miss Wilson yn Liver- pool, yr oedd y Frenhines yn bresennol mewn cyssylltiad a gorseddiad arglwydd faer newydd i'r dref; ac ar yr achlysur hwn, eyflwynwyd hi drachefn i Victoria; Er ei boddhad adna. byddodd hi yn union, ac ymgomiai y Frenhines, yn Uawen am y modd y :ytarfyddastnt a'u gilydd y waith gyntaf, gan adgofio, mewn tymmer dda, yr atteb sarug a gafodd pan ofyn. odd gwestiwn mewn perthynas i walit Miss Wilson. Wedi i Miss Wilson gyrhaeddoedran o brofiad, cymmerodd fantais ar y cyfleusdra i wneyd ymddiheurad am ei hanfoesgarwch pan gyfarfyddasant â'n gilydd o'r blaen; ond ni wnai y Frenhines ieuangc ganiatau hyny. Gadewch i ni gofio am ddim ond,' meddai, ei fod yn un o ddyddian mwyaf llawen ein bywydau. Darfu i mi fwynhau pob moment o hono.' Ar un achlysur,?yohydig amser cyn i Miss Wilson briodi Mr. Davies, daeth achos o galedi o dan ei sylw. Yr un anffodus ydoedd geneth ieuangc, yr hon oedd yn un neillduol o dda am bwytho, ond ymdrechion yr hon i gynnal ei hun, ei brodyr, a'i chwiorydd, trwy y gwaith hwnw, oedd yn gwneyd dim ond yn cadw y teulu rhag dioddef eisieu. Yr oedd Miss Wil- son wedi ffurfio cyfeillgarwch a'r eneth dlawd hono, a daeth yn feddylddrych hapus i'w meddwl un diwrnod. Awgrymodd, pe byddai i'r ferch ieuangc wneyd par da o wasgrwymau (corsets), yr anfonai hi hwy i'r frenhineB, gyda llythyr yn egluro amgylchiadau caled y ferch oedd wedi eu gwneyd. Gweithiodd y cynllun yn rhagorol. Gwnaed y gwasg-rwymau, ac. yr oeddynt yn orcbestwaith gwnndyddes. Anfonodd y Frenhines Victoria lythyr, wedi ei arwyddo ganddi hi ei hun, yn diolch i'r un oedd wedi gwneyd y gwasg-rwymau, ac yn amgau breint-lythyrau oedd yn ei gwneyd yn 4 Wneuthures Gwasg-rwymau i'w Mawrhydi.' Dyma lfortiwn ar unwaith. 0 fod yn wniadyddea dlawd ac anadna- byddus cafodd gwneuthures y gwasg-rwym cyfrod- eddedig ei hun yn alluog i sicrhau cyfalaf i sefydlu llaw-weithfa i wneyd gwasg-rwymau ar ra,ddfa, ea.og. ac wrth ei chario yn mlaen y darfu iddi gasglu cyfoeth ac anrhydedd. Y ma.e y ffifm a sefydlwyd o dan yr ammodau hyn yn parhau mewn busnes o dan enw gwahanol J ocd y mae gwneuthures y p^r o wasg- rwymau cyntaf wedi cael ei chaaglu at ei thadau er°s llawer o amser.'

LLANDDERFEL. Oladdedigatth Mrs. Edwards -Dydd hu, yn mynweat capel Rimah, gweinyddwyd y gym- mwynas olaf i weddiilion y ddiweddar Mrs. Ed ward,a Ramah terrace. Cymmorwyd rhan yn y gwasanaeth yn y tý cyn cycliwyn gan y Parchn. Ivan T. Dav'eP, Llandrillo. a T Talwyn Phillips, Bala, ac ar laa y bedd gan y Parch. I. J. William-, Llandderfel. Cvnnaiiwyd gwasanaeth byr yn ngbapel Ramah ar cl y claddedigaetb. Llywyddi wyd gan y Parch. I. T. Daviea, a chymmerwyd rhan gan y Parchn. J. Pritchard, Uynwyd; T. Talwyn Phillips, Bila John Davies (Bardd Glas), Llanuwohlyn H. Gwion Jones, Bethel. Dygwyd tyetiolaeth uchel i gymmeriad Mrs. E i wards fel mam dyner a gofalus, priod ac aelcd ffyddlawn, a chymmeriad pur a Christionogol. Heddwch i'w llwch. ,¿>Jl "<

Marwolaeth Y Parch. W. I. MORRIS, Pont-y-pridd, BOREU ddydd Mawrth, bu farw y Parch. W. I. Morris, Pontypridd, yr hwn oedd yo un o weinid ogion mwyaf adcabyddua yr Anuibynwyr yn Nghymra, brafdd yn sydyn, yn Llautwifc MajJf. Yr oedd ei iechyd wedi tori i lawr er's tro, a chan iataodd yr eglwys yn Sardis, Pontypridd, lie y bu yn gweiardogaethaf er 1888 iddo gael myned i ffwrdd a:n dri mis, Ganwyd Mr. Morris yn 1835, yn Pant y-wenol, sir Gaerfyiddin. Dechieuodd Mr. Morris bregethu yn y flwyddyn 1859. Der- byniodd ei addysg yn Ngboleg Normalaidd Aber- tawe, a Choleg Duwinycdol Aberhonddu ac yr oedd wedi bod yn weiuidog yn Llanelli, sir Fry. cheiniog, am bedair blynedd cyn iddo symmud i Pontypridd, yn y flwyddyn 1868 Cafodd ei ddewis i draddodi un o I bregethau yr Undeb yn ngbyfarfodydd Undeb yr Aonibynwyr Cymreig 1 yn Mhwllheli, yn y flwyddyn 1895. Bu yn yegrif i eaydd Cymmanfa Dwyrsinbarth Morganwg am ugain mlynedd a phan roddodd ei swydd i fyny, rhyw ychydig flynyddoedd yn ol, cyflwynwyd an. erchiad a phwrs o aur iddo. Ba yn un o ddau ysgrlfenyddion Cymmanfa yr Annibynwyr yn Morganwg am bum mlynedd ar hugain. Yr cedd yn an o sylfaenwyr y Oynghrair AoidditfyncI Dir- westol yn Mhontypridd a Dyffryn Rhondda, amcan pa un ydoedd gwrthwynebu yr holl geisiadau am drwyddedau yu mhob rhan o'r rhanbarth pohlog. aidd hwnw, yr hwn a wnaeth waith da i attal ym ledaeniad y fasnacb feddwol, ac i gefnogi egwydd onoa dirwest. At weiniodd y llwyddiant a ddilyu- odd y oynghrair hwn i ffarfiad cyrph cyffeljb trwy yr oil o'r i)ywysr-gacth. Yr oedd Mr. Morris ya ei 67.io uwydd o'i ::L..I:'L;

Y maa dynion yn agored i ddeuddeg cant o wahanol fathau o afiochyd.

Y MILIWN ARDYSTIADAU NEWYDDION. FOPEDDMNN, » Caniatewch i mi wneyd yn hysbys y lydd cvfrif y symmudlad uchod yn can yn derfynol ar y 19eg o'r mia hwn. Yr eiddocb, fee., J. En MOSR JONES, Ysgrifmpdd Cymdeithas Ddinvestol Givyncdd. 5, 7Irynieg, Bangor. -cC>

D E RWE N. FONENCIGIOY, Cyhuddir fi gan AcJoi (> r Hynghor Plwyf uchod o fwl vn ddiofal am y gwirionedd parthed yr helynt flin sydd wedi cael cymmaint o sylw yn ddiweddar yn y plwyf hwn. Ni buaswn yn gwneyd sylw o lythyr camarweiniol yr Aelod hwn oddi eithr fy mod yn rhoddi pwys mawr ar wirionedd yn mhob dyn. Pe buasat yr Atlod hwn yn earn gwirionedd a heddwch i'r un graddau a min- nau, ac yn barchus o deimladau y naill a'r llalI, ni buasai yn ysgrifenu fel y darfu. Yr wyf yn eicli sicr- hau, y Mri. Gal., mat y tro yma fydd y tro diweddaf i mi wneyd sylw o'r drafodaeth bon, am nad wyf yn caru .ymgeeraeth ddi-fudd ac isel o'r fath, nac yn caru gwledda, fel rhai, ar anghydfod a gwendidau. Dywed yr Aeloi fy mod yn cyhuddo y Oynghor Plwyf o wrthod derbyn tystiolaeth David Roberts ar y mater. Yr wyf yn dal i ddyweyd hyny etto. Nid ydyw hyn yn cynnwys na wrandawodd y cynghor ar ei dystlobeth fel gwirionedd; ond na dderbyniodd ei dystio'aeth fel gwirionedd, o blegid yr oedd dyfarniad y cynghor yn ei erbyn yn profi eu bod wedi gwrthod ei dystiolaetb. Yr oeddwn yn ystyried ei dystiolaeth ef fel yr un bwysicaf a chryfaf, am y rheswm ei fod wedi byw yn y lie am y 27ain mlynedd diweddaf. A chan nad ydyw yn byw yno yn bresennol, nid oedd o un- rhyw fantais bersonol iddo i gelu dim oddi wrth y cynghor. Pa bam y credwyd tystiolaeth rhai o Lan gwm ar y mr.ter? Ai am v rheswm fod eu tystiolaeth yn fwy unol 4 theimladau perthynasol y cynghor ? Gresyn fod teimladau y cnawd yn ciel goruchafiaetli ar argyhoeddiad cydwyboci rai gweithiau, Cyfeiria yr Aelod at y 'pwysigrwydd a berthyn I mi fel Cynghor Dosbarth.' Fe allai nad wyf i ddiolch i'r Aeloi hwn am gynnorthwy i gyrhaedd y pwysigrwydd hwn. Nid wyf yn proffesu meddu yr amynedd, y dealltwriaeth, a'r anffaeledigrwydd a berthyn i'r Aelod hwn. Deallaf yr awgrym nad oedd dyfarniad y Cynghor Plwyf yn foddhaol genyf am 'reswm neillduol.' Bydded hysbys i'r cynghor na chant hwy y fraint o ymyraeth 'â'r rheswm' hwnw beth bynag; ond yn hytrach, y caiff rhai yn meddu cymmhwyader ac awdurdod ymwneyd &'r cwestiwn hwnw, oc; bydd angen. Byddaf yn foddlawn i ddyfarniad pobl ddi duedd, heb i'r cnawd a'i fanteiaion gael dylanwad ar eu eydwybod a'u barn. Yr eiddocb, WILLIAM DAVIES.

PONTROBERT. FOSEDDIGION, Ni feddyliais fod yn rhaid dyweyd gair ar ol fy Hythyr yr 16eg cynfisol; ond gwelaf, er mwyn yr ardal a'i phobl, a fy hunan hefyd, y dylwn, ar ol i Mr. Giv?l -h roi ei hun yn is nag y mae yn ceisio fy rhoi i. Colied barchu ei hun. Ond digon cydweddol â'i natur, o ran hyny, ydyw ysglyfaetliu a myned ag ftyau y dryw bach a'r robin gcch dinwed. Felly y Gicalch hwn, trwy geisio priodoli pethau i mi yn bersonol na pherthynant ddim i mi. Dywed fy mod yn offeryn yn Haw y Toriaid, ac mai edrych yn hollol ar fy lies fy hunan yr wyf. Nag e, ddarllenydd, dim o'r fath beth. Fum i erioed yn euog o hyny. fel y g\vyr perchenogion y FANER yn dda. Yr wyf wedi bod yn dderbynydd cysson o honi er's deng-mlynedd-ar- hugain, os nad rhagor a rhof her i bob un a dder- byniodd y FANER nas medr fod yn Dorl o gwbl, o herwydd y mae hi yn dadleu dros yr hyn sydd deg a. chyfreithlawn. A Gwalch yn mlaen ar ei union i wneyd haeriadau ras gwyr ddim am danynt. Pa. beth a wnaeth y pwyllgorau cyn y dathliad oedd y pwngc. Ond y mae ef yn ceisio codi rhyw fan bethau dibwys a fn ar y 27ain; sef, y diwrnod ar ol y dathliad. Dealled y darllenydd mai am y pethau cyn y dathliad yr wyf fi wedi bod yn son. Mentra yn mlaen yn ei fyrbwylldra i ddyweyd fy mod i yn codi y ficer goruwch bod dyno], o'r bron. Dim o'r rath beth Y mae synwyr cyffredin yn golygu i bob dyn ddyweyd y goreu am ei ardal, boed enwog neu beidio; ond mentraf ddyweyd ar g'oedd Cymru benbaladr fod i Bontrobert nodweddion neillduol. Goddefed i mi agor y drws, a dim ond hyny. Dyma brif nodweddion y Bont. Y mae hi yn uchel mewn moes a chrefydd. Gallaf ddyweyd na fu' dim o'r ddioden feddwol yn mhwyllgorau y dathliad o gwbl. Yr oedd pawb o'r pwyllgor yn ei herhyn hi yn un llais: hyd yn oed y tafarnwr ei hun, pob parch iddo. Pa ham y mae Mr. Gwalch yn ceisio pigo brychau pan nad ydynt i'w cael ? Y mae yn ffaith na fydd ef ddim yn aifer byw ar frychau. Ysglyfaethu bywydau, yn hytrach, ydyw ei hoff waith ef, as andwyo y diniwed ydyw. ei hoff ddifyrwch. Dywedir fod o ddeg i un ar-bymtheg math o rywogaethau o weilch; ond mentraf ddyweyd mai dyma y gwaethaf a fentrodd trwy, a thros benti e Pontrobert. Dywed haneswyr, hefyd, fod y gwalch yn gallu sefyll ar ei adenydd am dair awr yn yr un man. Dymunaf hysbyBU y gwalch hwn fed yn yr ardal hon game keepers iawn, yn difa y math hyn o adar. Cilied yn fuan, yn lie chwythu bygythion, &c., a chollt ei fywyd ei hun. Dywed nad wyf fi yn dyfod at y ffeithiau. Yr wyf wedi aros gyda hwy hyd y dathliad, cofied, a dim pellach. Os na wna efe ddyfod allan fel dyn, ac nid fel Gwalch, gan gysgodi yn nghysgod p'uf ffug-enw, ni wnaf sylw o hono. Ond y gwir am dani yw, gofalodd pobl ddoeth yr ardal adael y Gwalch allan o'r pwyll- gorau o'r dechreu; ac felly, gw61 y darllenydd fod y grawnwin yn bur surion. Ydwyf, &c., LOT WILMAMS. [Bydded hyn yn derfyn ar ddadl mor leol.—GOL.]

CLOCHYDD AR STREIC. FOSKDDIQION, Ymddangosodd llythyr dyddorol iawn o dan y pen- awd uchod yn ddiweldar; ac yr oedd yn dda iawn genyf weled tod fy nghyd glochyddion yn dechreu deifro i'w hiawnderau. Yr ydwyf finnau wedi meddwl lawer gwaith am streicio, pe gallwn ddylanwadu rywfodd ar fy ngbyd swyddogion i gydsynio a mi, ac i sefyll allan. Y mae gan braldd bob cymdeithas bellach ei rheolau er am- ddiffyn ei hiawnderau, &c.; a pha ham lai y clochydd- ion? Nid oes neb o dan haul yn cael eu 'hambygio' yn fwy nag ydym ni, tra y mae ein cydnahyddiaeth yn druenus o fechan. Y mae y parsotilaid mor dlod- ion, neu mor gybyddlyd, neu rywbeth, fel y mae yn ammhossibl, braidd. i ni gael ganddynt hyny o gyflog y maent wedi ei addaw i ni am ein gor-lafur, er ein bod yn dra haeddol o hono. Y Sabbath ydyw y diwrnod caletaf a, fyddaf yn ei gael o holl ddyddiau yr wythnos. Yn y gauaf byddaf yn gorfod codi am bump o'r gloch y boreu, a myned i'r eglwys i gynnen y tanau, ar bob Mn ae, yn wir, nid oes arnaf lai nag ofn myned i'r fath le yr adeg hono o'r nos, pan yr ydwyf yn gwybod fod cynnifer o feirwon o'm deutu yno, a minnau yn credu mor ddi- ymwad yn modolaeth ysbrydion. Ac yno y byddaf yn chwys dyferol hyd y 'gloch wyth,' pryd y dy- chwelaf i gael boreubryd, ac yna ati drachefa i dynu wrth raffau y clychau i geisio deffro y bobl i ddyfod i'r eglwys ar byd y dydd. Cymmaint a fedraf wneyd, yn mron, fydd edrych ar ol y tanau a thingcian y clychau, &'m crya gan chwys cyn wlyped a chadach llestri! Y fi sydd yn cael y caledwaith, nid y parson; I ond efe sydd yn cael y tal. Pwy welodd erioed ddy- feryn o chwJIiI ar wyneb ein parson ni tra yn pregethu? na phan yn myned drwy unrhyw ran arall o'r gwasan. aeth? Neb. Chwi gofiweh mai teiliwr ydwyf wrth fy ngalwedigaeth fydol; a gwyr pa,wb sydd yn gwy- bod rbywbeth, fod tynu wrth rodwydd yi llawer iawn esmwythach gorehwyl na thynu wrth raffau y clychau. Hefyd, y mae gan ein boffeiriad ni gymmaint o gyfarfodydd yn yr wythnos er cof am hen seintiau, neu rywbeth; ae o flaen pob gwasanaeth rhaid i mi guro yr hen glychau am ysbaid o amgc-r, nes bydd y wlad yn diaspedain ac, er llusgo wrthynt, ni bydd neb yn dyfod i'r eglwys yn ami ar ddydd gwaith osd y parson a minnau; a rhyfeid o ddoniol fydd ei glywed ef a minnau (pe bae yno rywrai i'n clywed hefyd), fel pe yn gwatwar ein gilyd dim ond ni ein dau. Onid ydyw yn syndod, pan fydd gan y capelwrs yma gyfarfod ar ddydd gwaith, fe fydd en capel yn orlawn, heb iddynt ganu cloch na. dim o'r fatb ac yr ydwyf yn methu a dirnad pa ham y mae yn rhaid i ni lafurio, a gwaatrafTu ein hamser gwerthfawr i ganu yr j hen glychau yna fyth a hefyd o flaen pob gwasanaeth, fel pe byddai hyny y peth pwysicaf parthed cadwedig- acth eneidiau Yr ydwyf yu benderfynol o fynn gwell trefu ar bethau o hyn allan -i gael chwaneg am fy llafur s'm hamser, a derbyn y titl hwnw yn ei iawn bryd. Glochyddion Pa beth ydych yn foddwl o i ni ffurfio cymdeithas, a'i Igalw yn Gymdeithas y Cloch- yddton, neu wi th-glochyddol, os mynwch, er mwyn i ni gael gwell trefri ynghylch ein gwaith a'n t?.I? 03 na ofalwn ni am ein hiawnderau, fe awn yn fwy o 'weision bach' i'r parseniaid bob dydd a'r canlyniad o hyny fydd, y bydd yn rhaid i nt wneyd y gwaith clocliydda iddo bob yn dipyn heb dal na diolob, ac iddo yntau gael y cwbl am wneyd ynesaf peth i ddim; o blegid y mae llawer o'r parsoniaid nad ydynt yn malto botwm corn am neb na dim, 03 caat hwy eu deg- yraau. Deuwch allan, frodyr clocbyddol, traethweh eich barn ar y mater pwvsig bwa. 'Rwy'n sicr y eaniata y golygwyr hynawg ofod i chwi, fel y maent wedi gwn- euthur i eraill o'ch blaenau, sydd wedi bod yn ochaiti o dan galedwa.ith a thlodi Sylwch fei y mae ein meistradoedd, y parsoniaid, yn segura ac yn ymbesgi ar ein llafur, tra ni, y clochyddion, yn nod saethau llymion angen ac eisieu. Gorchymyn apostol mawr y Cenhedloedd ydoedd, !Os byddai neb ni fynai weithio, na cliai fwyta chwaith.' Yn attolygu arnynt yr yd\m 'ar iddynt weithio drwy lonyddwch, a bwyfea eu bara eu hunaiti'—wedi ei ennill ganddynt eu hunain, drwy lafur diwyd a gonest A ninnau, frodyr, y rhai nad ydym yn euog o'r beiau hyn, 'Na ddiffygiwn yn gwn- euthur daioni.' Ydwyf. &c HEN GLOCHYDD.

LLANARTH, SIR FYNWY. DYFODIAD ETIFEDD YSTADOEDD LLANARTH A PENLLWYN I'W OED. ÐIAU nad annyddorol gan eich lliaws darlien- wyr fydd cael ychydig o hanes y tenlu an- rhydeddus hwn, a'r amgylchiad dyddorol a ddathlwyd yno yr wythnos o'r blaen sef, Mr, Elidyr John Bernard Herbert, i'w oed. Saif Palas Llanarth, ar ysmotyn prydferth iawn. rhyw filldir a hanner i'r chwith i'r brif ffordd rhwng Abergafeni a Raglan, tua chwech milldir o'r lie blaenaf. Y pen teulu presennol ydyw y Miiwriad Ifor Herbert, gwr ag sydd wedi ennill enwogrwydd iddo e! hun yn ngwas- anaeth ei wlad yn yr Aipht, a Chanada, a Deheudir Affrica, ac wyr o ochr ei fam i'r ddi- weddar Anrhydeddus Arglwyddes Llanofer (Givenynen Gicent), coffadwriaeth yr bon sydd yn anwyl gan ein cenedl, o blegid ei hym. drechion o blaid yr iaith Gymraeg a llenydd- iaeth Gymreis; a da genym ddwyn tystiolaeth fod deuparth o'i hvshryd wedi disaryn ar ei merch, yr Anrhydeddus Mrs. Herbert, o Lan- ofer, a'i mab hithau, y Milwriad Ifor Herbert, a'i blant yntau hefyd, pa .-r.i sydd yn gallu siarad yn rhwydd ein hen iaith anwyl. Y mae teu'u h?nafol yr Ilerhertiaid yn dis gyn o Henri Fitz Herbert, prif ystatellydd a thrysorydd i'r Brenin Ilarri y Pummed, rnab yr hwn, Herbert Fitz-Herbert (1205), oedd Arglwydd Coedwig y Deon; ae wyr iddo ef, Petr Fitz Herbert oedd un o'r barwuiaid a arwyddodd y freinlen fawr. Enw enwog arall yn y llinaeh ydyw Syr William ap Thomas (neu Herbert) o Gastell Raglan, yr hwn a gafodd ei wneyd yn farchog gan y Brenin Harri y Pummed ar faes brwydr Agincourt. Efe a briododd Gwladys, merch i Syr Dafydd Gam; ac o'i ddisorynvddion ef o'r briodas hon y daw yr Herberts, Iarllod Powys, yr Herberts o Coedbrook, yr arglwyddi Herberts o Cher. bury, yr Herberts o Muchross, sir Kerry, Iwerddon, a'r Herberts o St. Julian. Daeth etifeddiaeth Llanarth i deulu yr Herberts trwy briodas etifeddes. Thomas Huntley, o Lanarth, a Dafydd ab Siencyn, yr hwn a gwympodd yn mrwydr Barnbury, pan yn ymladd o dau faner ei gefnder, Iarll Penfro Dafydd ab Siencyn oedd y pummed mewn llinaeh union, o Adam Fitz Herbert, Arglwydd Lknlloweli, ger Haw Brynbiga, yr hwn a briododd Christian, merch ae etifeddes Gwarin Ddu, ae o hon ete a gafodd fab, John ap Adam, hen dadcu i Dafydd ab Siencyn y soniwyd am dano o'r blaen. Yn y dyddiau hyny arferai y mab gymmer. yd enw ei dad yn gyfenw iddo ei hun, ac felly olynydd Dafydd ab Siencyn gan ei fab Thomas ab Dafydd, ac efe gan John ab Thomas, ac yntau gan William ab John (nen Jones), Arglwydd Hendre Obeth, a Chasell Arnold, Llanarth, a Chefn Dugloid. O'r amser hyny daeth cyfenw y teulu yn Jones, hyd 1818, pan y c'arfa i dad y Miiwriad Herbert presennol, Mr. John Arthur Edward Herbert Jones, o Lanarth a Tre Owen, trwy warant frenhinol, newid yr enw i Herberts. Efe oedd fab hynaf Mr. John Jones,o Lanarth, gan Arglwyddes Harriet Plunkett, unig ferch Arthur James, wythfed Iarll Fingali. Yn 1846 priododd Mr. John Arthur Herbert o Lanarth (yr hwn a farw yn 1895), Augusta Charlotte Elizabeth Hall, unig blentyn Argl- wydd ac Arglwyddes Llanofer (y "bresennol Anrhydeddus Mrs Herbert) o Llanofer. Merch i'r diweddar Arglwydd Londsborough ydyw mam yr etifedd ieuangc, yr Anrhydeddus Mrs. Ifor Herbert Dathlwyd dyfodiad yr etifedd i'w oed ar hyd yr wythnos. Dydd Mawrth, Gorphenaf 29ain, croesavyd boneddigion a boneddigesaa y sir. Dydd Mercher, deiliaid amaethyddol a gweithwyr etifeddiaethau Llanarth a Phen. llwyn, ynghyd a'u gwragedd, tua 250 o rif. pryd y cyflwynwyd rhoddion gwerthfawr ar eu rhan gan Mr. Henry Williams, Ty Coeb, a Mr. Evans, o Penilwyn; ac anerchwyd y boneddwr ieuangc a'r teulu gan Mri Morgan William David, Llaaeantffraid, Morgan Griffifcs, Isant y-felin, ac eraill. Dydd Iau croesawyd masnachwyr ac eraill, o Abergafeni, pryd y cyflwynwyd rhoddion i'r boneddwr ienangc gan y maer ar eu rhan. Dydd Gwener amaethwyr a gweithwyr ystad Lianofer, ynghyd a'u gwargedd. Yr oedd y siarad a'r anerchiadau y dydd hwn bron oil ynGymtaeg Cyflwynwyd rhoddion i'r bon eddwr ieuangc ar eu rhan gan Mr. Dafydd Jones, y Llythyrdy, a Mr. John Rees (yr Ardd); ac anerchwyd yn mhellach gan y Parch. John Prys, Llanofer, y Mri. J. Munhulez, D. Davies, H. Eavies, D. James, ac anerchiadau barddonol gan Gwenffrwd, a Madog M6n. Attebwyd yr oil yn Gymraeg gan y Miiwriad Ifor Herbert, Mr. Elidyr Herbert, a Miss I Florence Herbeit Dydd Sadwrn deiliaid a gweithwyr Aber. earn, ynghyd au gwragedd a chyfeillion, dios j 300 o rif. Cyflwynwyd etto roddion drudfawr, 1 « siaradwyd ar yr achlysur gan y Parchn J. Evans, a — Thomas, a'r AIri. Bowen, Davies, ac eraili. Chwareuid ar y delyn ar y dyddiau Mercher, Ian, Gwener, a Sadwrn, ynghyd 3 chanu pen- nillion gan y Mri. Pedr James, W. Roberts a J. Evans, a chwareuai seindorf arian Blaen. afon.—A.

m The "Enterprise" Pai-cel 2 5 1 6 6 1), t 6 T,. 1 P., Satjar Xongs, '2 Table Spoons. 1 Moist Sugar Spoon"6 Egg J||f ° 3°°nS?^us^ar(^ Spoons, 2 Salt Spoons, 1 Silver Mounted Jls J. G. Graves is the only manufacturer who supplies the, public iga irect, a;id ike whole of the Goods are manufactured in, t'ne ^3 i irm'$oicn Factory in Sheffield. \l5Mi HOW M fc moatiily paymeafcs of 3s. and ono of 5s. or HANDSOME ^3 re- BOXES PEESKNT lor lull CASH payment. IL you are not jggf satisfied, return tb.e Goods, and your deposit is refunded. « Our Ivo. 1 ILLUSTHATKD CATALOGUE of Watches, Clocks, B JeweIIevy^( Cutlery axia Plate. jvtu'icy Goods, etc., etc., COOD AGEKTS^WANTED^iti pare time. Persons n re!;ul3.T œ.YlploynJü!t \vJ'ite fo= J. G. GRAVES. STREET. J j|^ H CYCLES ARE THE VERY BEST. F R fee* LADIES«GENTLEMEN. 13/4 T- II ■ WHJEELS. TOWAGE Paid to all parti. Mthlv CASH OR 121UONTHL1 2\ PAYMENTS. (~7 iL. 141) A £ 8 85..5/- 3 xt) ss-i<i8 9 I I5s' l7t6 s POSTW&7 (l:; It-) TEG- rite F T once for NEW SEASON'S LIST, over 100 pages, and over 500 illustrations, ol JUNO Cycles and l&test Cycling AooossorioB, at lower prices than any other hooao. Sent r>oit tru METROPOLITAN MACHINISTS' Co., Ltd. (Dept.C.) 75, Bishopsgate Street Without. London, E.C., AND PIOOADII.I.T CIECUB, LONDON, W. SYMINGTON'S COFFEE g ESSENOE ST -Ti h, TTI, Pure Coffea. Oudelion Celfafc Coffee & Chicorf. "r A STIMULANT I A RESTORATIVE! A K9- REFUSE ALL OTHERS. "W DRUNKENNESS PTTPTT"n THIS can bs doU9 with XVi-l_JXv. or without patient's know Iedgre. Send me a stamp, and I will tell yot now. (Send no a*oney).—Address. Mh, D. C (Hoom 8S. 195, Ox °ordS':fHa:. London W. A lady's recommendation is the best testimonial Chein niciid -IOL &STEELisLs and A? A,Iai-tiii's, ILLS Stores sell them throughout the World, or post free 4s. 6d Martin, Chemist, Southampton DENTAL BOTICE MR. THOMAS LUKYN, DENTAL SURGEON. (FROM LONDOV); Successor to Ml. W. H. Key and Mr. W. R. Williams, may be consulted daily at FERN VILLA, CHURCH STREET, RHYL. DENBIGH—Every Wednesday, at Mr. J. HARRISON JONES, Apothecaries Hall. RUTIIIN.—First Tuesday and Third Monday in each month, at Mr. WILLIAMS. Tudor House, 6, Well Street. National Telephone, No. 0174, Rhyl. Patients are visited by p ppointment. 0913 gtaatBBmangwmpim.ijSn.1 iin mmi'ii, wii»iiigi^ ■Spring Frame Cycles! jT| Ladies should read the book I | about B.S. A. Spring Frames, 8 1 g | fully illustrated, post free. | I IStfhi BirRiingfltam Small Arms n Co., Ltd., BIRMINGHAM. «■ HAIR DESTROYED. SEND me an envelope (stamped and ad. dressed), and I will tell you how to remove all superfluous hair free of charge. Send no money. Address in confidence, Miss H.C. (RoomJNo. 3j.:1f5. Oxford Street. London. W." POWDWF EML oa mt-M min P I Y Goreu y gellir e Brynu am Arian. cm ArI g"" p HIM a AV W, la sm mm .1,- FEM a SOBWICKS