Baner ac Amserau Cymru

Y t) E IEI E U Trefnir i adeilada ysgol newydd yn Llansamlet, Gasod wyd oeryg coffadwriae hol cupel nawydd i'r Annibynwyr yn W attstowo, Cwm Rhondda All a-orwyd capel Nazareth (M. C ), Abe e, Ar, ar ol iddo gael ei edeilado am gdat o dros 2,000p. Peth cyffredin ydyw I ffermwyr air Aberteifi fod yn feddiacnol ar 4 000, 5,030 nea 6.000 o ddefaid bob nr- Gwneir trefniadau I adeiladu oapel newydd i'r Methodietiaid Calfinaidd yn Glanaman, air Gaer yrddm. Paaiwyd, mewn pwyllgor o Gynghor Caerdydd, i godi oarfiun o Arglwydd Tredegar yn Mharo Catbaya. Oyflwyoodd Syr A. O. Stepney gasgliad pellach o lyfrats gwerthbwr i bwyllgor llyfrgell rydd gy- hoeddua Llaoelii Y mae eglwys Bethesda (A.) Cwm Rhondda, weli penderfyun adeilada capel newydd, yr hwn fydd yn ooati 5,000p. Perioodwyd y Parch. D. J. Thomas, gweirfdog gyda'r Annibynwyr, yn gadeirydd pwyllgor addysg hwrdeiadref Caerfyrddin, yn lie y Preben- dari C. G. Brown. Disgwyiir i'r cenhatdwr enwog Dr., Gr-ffith John ddyfod i t4ymra tua diwedd mis Mehefio Tybed a ellir Bicrhau ei bresennoldeb yn nsihyfarfodydd Undeb yr Annibyuwyr Cymrelg yn Ffestiniog yo. Gorpbenaf Byddai yn dda gan gannoedd o'i gyd I wlaiwyr roddi derbyoiad oynaes iddo yr adeg hano. Ail etholwyd Mr. W E Ball yn gadeirydd Jlywiawdwyr Vsgol Gowertoo; a Mr. Thomas Davies, Pontardulftis, yo la-gadeifydd Hys ysir fod Mr E G Miles, o Goleg Aber. pstwyth, wedi oydsynio & g5.IWlid oddi wrth eglwys Saeenig Spellow Lane, Liverpool. Cafodd Joseph Coles, gTöwr. ei anfon gan ynad on Tredegar i garcbar am fia, am iddo ymosod ar yr Hedigeidwad Cook, yn Cendl, Ebrill 21ain. Hysbysir tod y P*roh 0 Jones wedi rhoddi i fyny ofal ejjlwysl y Methodistiaid Calfinaidd yn Ffosyffin a LUnarth, mewn canlynlad 1 afiechyd Anrhegwyd Mrs Godden, Dowlais, gweddw y diweddar Mr. J Godden, (j'r Nenadd Genbadol, Ivor street, ar ei bymadawiad i Pontymoel, i ym- gymmeryd S gwaith oeshadoi. Etholwyd Mr. Jacob Edwards, glowr, Dyffryn Ogmore, yn ga isirydd Oynghor Ogmore a Garw. Efe fydd y g owr wyatai i gymmeryd ei aMd ar faingc ycadon Pacybont-ar- igwy. Cynnaiiwyd cynnadledd o Egtwyswyr Caerdydd a'r gymmydogaeth nos Fercher, o dan lywydd iaeth esgob LlandSf. Pasiwyd penderfyniad i wrthwynebu y Me ur Addysg yn ei ffurf bre- sennol. Dydd Mawrth diweddaf bu farw Mr. Llewelyn Llewelyn, rheidwei. ydd rhanbarth Castellnedd, o ennynia,d yr ysgyfaint Yr oedd yn dilyn ei ddyladawvddaa y dvdd Sadwrn blaenorol. Mr C, T. Ruthin, a^ohadeiladydd, a ddewlswyd g^n Rhyddfrydwyr Ward Ffynone, Abertawe, yn ymgeis>dd am e@dd ar y Cynghor Sirol, yr hon oadd wedi myned yn wig ttwy ddyrchafiad Mr. Tsi'jfc^n i fod yn henadur, he Dr. R. J. Lloyd Edwards, Jesmond House, Abertawe, wedl derbyn y gradd o M. D o Brif- yagol Glasgow. Mab ydyw Dr. Edwards i Mrs. Edwards, diweddar o'r Fronhanl, Tilysarn, ao efe ydyw prif swyddog meddygol Undeb Abertawe. Yc llys y plant yn Nghaerdydd, dydd Miwrth, nid oedd di n Ilai na 29 o feohgyn yn cael eu oy huddo o chwareo pitch and tiss yn yr heolydd, ao a dir wå-lt, Rhoddwyd nifer o'r beobgyn ar en gwyliadwriaeth, tra y gorohymynwyd i eraiil dala o 2s. 6c. i 2p. a'r oostau, Taa banner awr wedi saith nos Fercher aeth Hannah Wiliba-o, gwraig John Wilbam, 3 Ivor street, Caerdydd, allan i gefn y t, i gyflawni rbyw orchwyl Wrth ei gweled yn hir, aeth allan j ohwilio am dani, a cbafodd hi wedi marw Credir mai yr aohos o'i marwolaeth ydoedd afiechyd y galon. Yn ngHyfarfod Cymdeifcbas Fasnachol Oaerdydd dydd Sadwrn darllenwyd llythyr oddi wrth Mr D Lloyd George, A s., yn dadgan ei ofid use gailai weled ei ffordd yn glir i argymmhell at y ddirprwyaeth free hlnol ar gamlesydd a fifyrdd haiarn gynorychiolydd aniongyrohol drosDdeheo- dir Cymru,

YMLADDFA DDYCHRYNLLYD. CYBUDDIAD 0 LOFRUDDIAETH. YR oedd golwg tosturlol ar John Klingsbell, morwr Almaenaldd, mewn trenKhohad a gyn naltwyd yn Nghaerdydd, dydd Mawrbb, ar gorph morwr lawasiaidd, oeda ya cael el adnabod wrth yr enw John Smith. Yr oedd amryw gadacbau wedi cael en rhwynoo am et ben, ac yr oedd mor wan fel y darparwyd cadair iddo elstedd ami Dangoswyd darnau o botelau o gwrw a dar- Inn toredig, gydag ystaenlan o waed arnynfc, a heiyrn o gwmpas y tan yr oedd cnawd dynol a gwallt amynt, er d ngos nodwedd ddychryn- Hyd yr ymdrechfa a gymmercdd le wrth oleu c tnwyll mewn cegin-se er Hetty yn Nghaer- dydd, nos S ibbatb a dywedir iddi barhau ara awr. Yr oedd amry « ddarnau o wydr ar ben Smith, a dywedal Dr. BuIst iddo, y mae'n sicr, dderbyn l'hwng ngain a deg ar hugain o duyrnodtan ar el ben. Yr oedd gwefas isaf y earcharor yn mron wedi cael ei tborl ymaith, ac yr oedd llawer o doriadan ar el ddwylaw. Pan gymmerwyd y caTcharor i'r ddaifa yr oedd yn cysgu yn agos i'w gydymaith ar y llong. Yr oedd Smith yn ddyn cryf, ac yn droschwe troedfed4 o ucher, a'i wrthwynebydd yn ddyn cadarn, ond yn llawer llai. Dywedai Klingsbeil iddynt gweryla l'u gilydd ynghylch pehiannwyr. Y trangcediga'itaraw- odd ef i ddechreu ar ei ben gyda photel; eymmer- odd ataer ynddo gerfydd ei wddf, taflodd ef ar lawr, a sathrodd ef o dan draed. A chwanegodd Klingsbeil, Yr oedd cyn gryfed ddwy waith a mi.' Dychwelodd y rheithwyr reithfarn o Lofrudd- iaeth wirfoddol' yn erbyn yr Almaenwr; a rhoddasant gerydd i geidwad y Hetty am ganiatau iddynt gael gormod o gwrw.

LLANGEFNI. PRAWF-GYNGHERDD. Nos Wener, yn y Neuadd Drefol, bu prawf-gyngherdd er cael cynnorthwy i'r selndorf. Llywyddwyd gan Mr. H. Pritchard, Llys Ednyfed; ao arweinlwyd gan y Parch. Evan Jones, Llangristiolua. Beirniad y oanu oedd Mr. E. D. Lloyd, Bethesda; a cblorianwyd yl adroddwyr gaa y Meisfcrl J. E. Jones (loan Llangefni, ac E. O. Jones, o swyddfa y Clorianydi). Enniliwyd ar yr bfer-unawd gan Mr, Ted Lloyd, Ffes. tiuiog: ac ar yr unawd yn yr ail gystadleuaeth gan Miss Nana Barnett, Llangefni. Un o Fangor a ennlll- y wobr am adrodd. Hyderwa lddynt gael elw da.

Wrth eiarad mewn cyfarfod o glerlswyr a lleygwyr yn ei esgobaeth cyfeiuodd esgob Henffordd at y Mesur Addysg fel nn teg a lleygwyr yn ei esgobaeth cyfeiuodd esgob Henffordd at y Mesur Addysg fel nn teg a rh^aymol? a rhoddodd yr Eglwyswyr ar eu gwyiladwriaath pa agwedd a gymmerid gan- ddynt, yn gymmalnt ag nad oedd dim i'w ddlff- gwyl ya ei le ond addysg fydol hollol.

I 0 YNYS ENTJLI I YNYS GIFFTAN. [HAN HWTHBKVK], PENSARN: HAWLIAU Y CYHOEDD. YN ddiweddar fe hyabysodd Cwmni Ffordi Haiarn y Cambriao na fyddai iddynt hwy ddim ymobebu mwy & Cfaynghor Gwledig Deudraeth ynghylch bawlitu y cyboedd i lwybr a gauIVyd yo ymyl goisaf Fesaarn gan y cwmni. Yr oedd y mater wedi bod ger bron y cyogbor a'r owmni am bir amser. Dywed y owmni yn awr fod cymmaint o amrywiaeth barn yn bod yo mysg trigo!ion Penaam ac yn mysg aelodaa y Cyogbor Gwledig fel nad ydynt hwy (y cwmoi) ddim am gadw y mater yn agored yo hwy. A barnu oddi wrth yr hyn a ddywedwyd gan gynnrychiolwyr Panaarn ar y cynghor, nid oedd gan y ewmoi hawl o gwbl i ddyweyd tod gwabaniaeth barn yn hod yn Mbenaarn nac yn y cyngbor. Arweiniai y llwybr i bont a ddefoyddiii gan y cyboedd. Yr oedd y cwmni wedi cymmeryd rban o bono, a'i gladdu. Y mae y cyogbor wedi pender- fynu myned yo miaen i bRYSO ar y cwmni i adfer y llwybr, oeu i roddi un trill yn ei le.

GWYR Y OADEIRIAU. Yr wythnos ddiweddaf bnwyd yn Uenwi cadeiriau y gwahaool gyngborau a byrddan gwarcbeidio!. Er i Mr. Owen Jones, Erw Fair. roddi ar ddeall na ciymmerai efe mo'i ail etbol yn gadeirydd Bwrdd Gwarcheid- waid Penrhyndeudraetb yn y cyfarfod a gynnaliwyd cyn y diweddaf, etto y tro diweddaf ail etho!wyd ef i'r gadair. Nid oedd Mr. Jones yn bresennol. Byddaf yn erbyn i'r an personau fod yo gadeirwyr ar hyd y blynyddoedd. Gwelir y gwelliantau tnawrion sydd wedi cyrameryd lie yn Mwrdd Gwatcheidwaid y Penrhyn er's pan y daeth Mr. Jones i'r gadair. Y mae newid cadeir- ydd yn iecbyd i sSfydliad eyboeddus o'r fatb. Ond yn yr acbos .resennol rhaid i mi ddy- weyd nad oea yn y bWldd yo bresennol neb a allai wneyd gwaitb Mr. Jones. Dywedaf brn gydi theimlad priodol at bawb eraill. Nid oes yo,) neb wedi dangoa gallu arbenig fel ag i gyfl twnhau y bwrdd i'w ddewis yn gadeirydd yn lie Mr. 0. Jones. Fe ailai y goddefa Mr. Jones air ofeiroiadaetb garedig gan un sydd yn ei edmyga fel cadeirydd mewn llawer iawn o betbau. Ei brif ddi ftygioo ydynt ei f d yn siarad gormod ei hun, yn fyr ei dymmer, ac yn rhy barol i hwyao ei tarn ei bun ar yr aelodau. Er y diffygion hyn cadeirydd da iawn ydyw ac y mae ei rinweddau yn dra lliosog. Mr. William Jones, Penbryn Isaf, Tal- sarnan, woaed yn ia-gadeirydd. Un o'r aelodau bynaf a ffyddionaf yw ef. Llawen- bif yn fawr wrth ddeall ei fod wedi cael ei ddyrchafu i'r ynadaeth. Pe buasai yn Dori buasai ar y faingc ynadol er's llawer blwydd- yn. Elid allan o'r ffordd i cbwilio am Doriaid i'w gwneyd yn ustusiaid, gan aowy- btddu Rbyddfrydwyr II faru a aafle gym- deithasol tra dymuool. Mr. J. R. Owen, Aelygartb, a woaed etto yn gadeirydd cyngbor Porthmadog, a Mr. John Humphreys yn li-gadeirydd. Dynion ifeuaingc deallaa ydynt. Y mae Mr. Owen yo fab i'r ben gyfaill hoft a pboblogaidd, y diweddar Mr. Robert Owen, Rbiw, Ffestin- iog, ac y mae Mr. Humphreys yn nai i'r diweddar a'r poblogaidd Mr. J. H. Jonea, cyfreitbiwr, Peorallt, Llanbedr. Ail-etbolwyd Mr. D. H. Davies, Rosser, Llangybi, yn gadeirydd Oyngbor Gwledig Lleyn, a Mr. W. E. Williams, Yagubor Hen, Llanystumdwy, yn is-gadeirydd. Dyma etto bennodiad rhagoiol. Dau d,,I) a ieuaogo goleue ig a hyddysg yn y gwaith ydynt. Mr. O. Tegid Jones, Trawsfynydd, yw cadeirydd newydd Cyogbor Gwledig Dao- draeth. Aelod rbagorol yw efe.

YR EGLWYS A'R GWYLI&U. Y mae cyfnewidiad mawr wedi cymmeryd 119 yn yr Eglwys y dydciian hyn. Y blynydd oedd blaenorol ni cbynnelid yoddynt ood y gwasanaeth arferol awyliau y Groglith a'r Paso, ond yn awr cynnelir llawer iawn o wasanaetbau. Mewn rbal eglwysi cynnelid gwasanaeth y Cymraun dair gwaitb yr no diwrnod. Pregetbid bob dydd yn ystod yr wythnos gyseegredig. Elai mwy i'r gwasan- aetbau nag a welwyd erioed, Tra y cedwir i fyny grefydd yn yr EglwYB ar y gftyliau, drwg iawn genyf fod Ymneillduwyr yo ym- roddi i bleaerau a tbeithio y Groglith a'r Pine;

COSTAU BUCHFRECHU. Mawr yw y cftynion a wneir o herwydd y codiad aruthrol sydd wedi cymmeryd lie yo y tai am fuchfrechu. Y mae yn gymmaint dair gwaitb ag a arferai fod dan yr hen arcbeb. Pan fyddai y tftl yn lsel cfrynai y meddygon ond pan y mae y t&l yn afresymol ac yn angbyfiawn o uchel nid ydynt yo barod o bonynt eu huoain i ostwng y prim o ganlyniad y mae yn rhaid cael cyfnewidiad trwyadl yn yr archeb.

'ELIJAH.' Nos Fawrtb, yn Neuadd Drefol, Portbmadog, yn ngwyddfod cynnul'iad mawr, datganwyd gan Gôr v Dref, dan arweiniad Mr. J. C McLean, ,Elijah Mendelssohn. Yr unawdwyr penaf oeudynt MllõJs S. M. Lewis, Madam Stmbrook- Jones, Mr Maldwyn Humphreys, a Mr. David Hughe?. Datgenid yr ti-iiuawiiau gan y Mri. R. B. Tborpe, J LI. Humphreys, Ezra Lewis, 80 Emlyn Jonea, Misses Nill, a Maggie Prichard a Miss J. A. Roberts. Cyfeilid gan Miss Prudence McLean (ar yr bartnoneg), a cban gerddorfa l'osog dan arweiniad Mr. Vasco Akeroyd. Rhoddwyd datganiad boddhaol iawn. Mae yn resyn na fuasai gan dref fel Porthmadog ystafell gyboeddus gymmhwys at amgylchiadau fel hyn.

Gyda Haw, pa ham na ad drefna y Cyngbor Dinesig y tollau a godir am fyrddau yn MARCHNADFA PORTHMADOG Rhyw ddau o gigyddion sydd yn y Ile-gweigion yw yr holl fyrddau eraill. Y mae y trethdal- wyr yn cael colledion trymion o herwydd na tbroid y Neuadd Drefol a'r Farchnadfa i well defnydd nag a wneir yn bresennol.

DAMWAIN OFIDUS, Pan oedd Harry Fovkk-P, bacbgen Mr. and Mrs. Fowkes, Peuycei, Porthmadog, yn deurod- urio i lawr yr allt ger Bryn Gauallt, collodd lywodraeth ar ei beiriant, yr hwn a chwyrn* olwynodd i lawr yr allt, gan daflu y bacbgen rhwng pdit lamp yo ochr y flordd a'r whi. Bron y llwyddwyd i'w dynu oddi yno heb ei anafu. Derbyniodd niweidiau difrifol i asgwrn ei ben, ei lygaid, a'i wddf, a chollodd ei ymwy- wybyddiaeth.

CRICCIETH. Daeth yma lawer o ymwelwyr y Puo, ond ychydig iawn arosasant yma-y tywydd yn rhy oer. Y mae y Oynghor Dinesig wedi ail-etbol Mr. J. T. Jones, Parciau Mawr, yn gadeirydd, a lloDgyfarchaf hwynt ar hyny. Byddaf yn yatyr- ied Mr. Jones y dyn eyboeddus mwyaf defnydd- iol yn neheubarth air Gaernarfon. Cymmer ef ei ethol i swyddi cyhoeddus, ac ymrodda i gyflawni dyledswyddau y awyddi hyny. Nid ymgeisio y bydd ef am swyddi o'r fath er mwyn anrbydedd a hunan-fawrbod, fel y gwna rhai y gwn yn dda am danynt, ond er mwyn gwneyd gwaitb y pennodiadan cyhoeddus. Nid oes neb yn well nag ef am fod yn bresennol yn Mwrdd Gwarcheidwaid Pwllheli, yn Nghynghor Gwled- ig Lleyo, yn y Pwyllgor Tretbiannol, yn Ngbynghor Dinesig Criccieth, yn y Cynghor Sir, mewn gwahanol bwyllgorau, mewn cyfar- fodydd dirprwywyr a rhaolwyr ysgolion Ileol a sirol, &e. Meddianna ymddiriedaeth y cyhoedd yn hollol, ac etto efe yw yr unig foneddwr o'i safle gymdeithasol ef yn y air sydd heb fod yn ynad heddweb, ond trwy riuwedd ei swydd fel cadeirydd Cyughor Dmesig Criccieth. Pwy bynag sydd yn gyfrifol am hyn y mae yn euog o beidio eyflawni ei ddyledswydd, ac yn hollol anghymmhwys i feddiannu hawl i ddyrcbafu dynion i'r ynadaeth, Gwelwyd yn ddiweddar bersonau nad oedd y cyhoedd yn gwybod dim am danynt yn cael eu gwneyd yn ynadon yn y sir.

TYMMOR WYN. Ar y cyfan y mae y tymmor ^yn eleni wedi bod yn un da. Y gftyn benaf a glywid oedd fod yr bta wedi bod yn oer.

HELYNTION ARIANOL CYNGHOR TREFOL PWLLHELI. Rhaid cyfaddef yn awr, fel yr amlygir y ffeitbiau, nad ydyw cyllidaeth Gynghor Trefol Pwllheli yn foddbaol o gwbl. Ychydig o aelod- au o'r cyughor sydd yn talu tylw priodol i'r arian a dderbynir ac a delir, ac i'r dyledion. Y canlyniad yw fod y gorpboraetb dros ei pben mewn dyled enfawr Amddiffynir y dyledion trwy ddyweyd mai amcan y gwahanol welliantau ydyw gwneuthur daioni yn y dyfodol i'r dref. Y mae yr amddiffyniad ar y wyneb yn un teg. Oud y mae ochr arall i'r cwestiwn. Dichon i'r gwelliantau gostio cymmaint o arian fel ag i wneyd y gorphoraoth yn analluog i gyfarfod Ar dyledion. Fel ag y dywedais yn flaenorol, y mae y gorphoraeth yn colli cannoedd o bunnau yngtyo Farchnadfa a'r Neuadd Drefol yn flynyddol. Nid oes neb a feiddia ddyweyd fod y 14,000p. a wariwyd ar yr adeiladau yn swm rhesymol. Y mae y swm yrf dra afresymol, ac yn ffrwyth bwnglerwaitb diammheuol y Cyogbor Trefol Nis gellir cael tollau oddi wrth y farchoadfa a'r neuadd a fyddant yn ddigon i dalu hyd yn oed y drydedd ran o'r llogau ar y cyfalafa fenthyciwyd. Gan hyny y mae yr eiddo yn suddo yn flynyddol mewn dyled. Yr wythnos ddiweddaf tynwyd sylw yn y cynghor at y ffaith ddifrifol fod y gorphoraeth yn colli yn flynyddol tua lOOp. ar y gwaith dwfr Gall- wyd profi hyn gan Mr. G. C. Roberts, un o'r cynghorwyr, fel y penderfynwyd ar unwaith godi 3c. y bunt yn nhreth y dwfr. Yn sicr y mae yn bryd i'r tretbdalwyr ddeffro. Deallaf tod cymdeithaa i gael ei flurfio o'r trethdalwyr i gymmeryd sefyllfa arianol y dref i ystyriaetb,

GLAN Y MOR, TREFOR. Y mae ffeitbiau newyddion wedi dyfod i'r golwg mewn cyssylltiad a bouiad cwmni chwarel Trefor, mai ganddynt hwy y mae prydles glan y mOr. C6f gan fy narllenwyr i mi, beth amser yn ol, ddyweyd fod y cwmni uchod yn boni mai ganddynt hwy yn unig yr oedd yr bawl i ddad- lwytho nwyddau, gJÔ, &c., o longau yo nglan y m6r. Bwriadai trigolion y peotref wneyd flordd newydd i lan y m6r, er mwyn eu galluogi i fyned ft throlial1 a cherbydau yno. Llwyddas- aot i gael gan y Cynghorau Plwyf, Dosbartb, a Sirol i gyfranu at y costau. Pan yr oedd pob peth yn barod, bron, dyma y cwmni yn codi gwrthwynebiad i'r cynllun. Geisiwyd gan y cwmni brofi eu bawl i lan y Attebasant hwythau fod Bwrdd Masnacb wedi rhoddi pryd- les iddynt o'r lie. Gofynwyd iddynt drachefn, os oedd byny yn ffaith, a wnaent hwy ddim caniatau i droliau, &c., fyoed i lan y m6r. Y cwmni a attebasant eu bod hwy wedi gosod rhan helaeth o'u llwythfa yno i gyfanwerthwyr, gan ba rai y gailai y pentrefwyr gael pob peth. Caniateid i droliau, &c., fyned i geisio nwyddau gan y cyfanwerthwyr. Ond ystyriai pobl Trefor byn yn ymgais at orfodi y trigolion i brynu gl6, guano, &c., gan y cyfanwerthwyr. Anfonwyd at Swvddfa y Coedwigoedd a'r Ffor- estydd i ofyn sut yr oedd pethau yn sefyll ac yn attebiad cafwyd fod prydles wedi ei chan- iatau i'r cwmni, ond iod yr hawliau, hyny a berthynent i'r cyhoedd cyn y brydles i barbau ar ol i'r brydles gael ei chaniatau, ond ni dde- ffiniwyd hawliau y cyhoedd. Y mae porthladd yu Nbrefor, ac nid oedd gan neb hawl i dros- glwyddo prydles o borthladd cyhoeddus i gwmni preifat. Bwnedir symmud yn mlaen i amddi- tiyn hawliau y cyhoedd i'r lie Cynnelir ym- chwiliad gan y Cyngbor Sir i'r mater. Y mae Mr. William Evans, Llithfaen, yn cofio y byddai gan y cyhoedd hawl am 50ain mlynedd, ac y byddent yn myned yno.

ETHOLIAD YN EIFION. Yr wythnos ddiweddaf yr oedd y gwahanol ) ymgeiswyr Rhyddfrydig yn brysur yn ymweled a'r gwahanol ganolbarthau i hyrwyddo eu hym- geiaiaeth yn mlaen. Bu Mr. T. E. Morris yn cynnal nifer dda o gyfarfodydd. Trwy ei fod yn siaradwr rhwydd yn Saesneg a Chymraeg, a chan ei fod yn neillduol o hyddysg yn holl brif byngciau y dydd, yr oedd yn cael dylanwad ffafriol iawn. Eglur ydoedd ei fod yn dra chymmbwys i fod yn A. S. Cymreig. Ond wedi'r cwbl, Mr. D P. Williams ydyw yr ym- geisydd mwyaf poblogaidd. Y mae yr ymosod- iad gwiriotiffol a tiallbleidiol a wnaed ac a wneir arno gan rai o bapyrau Caerriarfon (aid yr Herald Cymraeg), wedi creu mwy o frwdfryd- edd ) du Mr. Williams nag a welwyd nas a ddisgwyliwyd ac y mae y dull y gwthiai y newyddiaduron hyny ymgeisiaeth boueddwr ara',1 yn mlaen wedi andwyo ei obeithion yn Lleyn ac Eifionydd. Unwaith yn fy mywyd y gwelais i Mr. Williams, a hyny flynyddoedd yu ol; ond yr wyf yn gwybod am dano ar hyd y blynyddoedd fel un o'n dynion cyhoeddus goreu, wedi rhoddi blynyddoedd lawer o'i fywyd a'i arian at wasanaeth y cyhoedd. Saif efe yn mysg goreugwyr y Cynghor Sir a'r Pwyllgor Addysg, ac y mae y profiad sydd ganddo o weithrediadau 'senedd y sir' yn ei gymmhwyso yn ardderchog at fod yn aelod o'r senedd ym- berodrol. Y mae bron pob dosbartb, o Feddgelert i Edeyrn a Nefyn, wedi enwi Mr, Williams. Yo mysg yr enwau eraiU a enwyd yr oedd Mr, T. E. Morris, Howell Williams, D. E. Daniel, E. W. Davies, a C. E. Breese.

Cyfrol Goffa DR. PÁRRY. Naturiol ydyw i'r bysbyslad am gyhoeddiad oyfrol goffa i ❖r mor enwog a Dr. A. J. Parry dynn sylw cyffredlnol. Gwyddom fod mwy o holt am danl, a mwy o awydd am el meddn, nag am gyfrolau o'r fath yn gyffredln. Credwn fod a fyno Uydanrwydd oyloh el adnabyddiaeth ryw- beth A hyn. Yohydig sydd genym yn myig enw- ogion ein cenedl mor hysbys ag ef i bob enwad. Bo el gy-syllciad blr so eglur & Dirwest ao gwleidyddlaeth yn gryn ddylanwad tuag at et godi I frl cenerilaetboI Yn chwauegol at hyn y mae wedi bod am gyfnod maith iawn yn rbeetr an- rhydeddus oewrl periaf y pulpud Cymrelg. Dy- ddorol ydyw oael ar glawr y gyfrol hon y geiriau Uawnion hyn :—' Hanner canrif olafur gweinidog- aethol.' Gwneir y gyfrol i fyny o dair rhani Fy Adiofioa. II. Ysgrifau Gwerthfawrogol, ni. Pregethau (25 mewn rhif). Gwelir fod y gyfrol mewn rhap yn hunangofiant. Ammheua rhai y priodoldeb 1 un ymgymmeryd ig ysgrifenu ei hanes ei hnn Dib na llawer ar pwy fydd yn myned at y gorohwyl, ac ar ei gytnmhellion wrth woeyd. Addefir fod yn dra bawdd oroeai llinell gweddns der, ao i ran o'r hyn a ysgrifenlr fyned yn hnnanogoniant yn hytrach na honaogofiant. Dadganwn yn ddlbetrus fod Fy Adgofion' gan Dr. Parry yn hollol glir o'r amryfuBedd bwuw. Y mae yr oil a draethlr ganddo am dano ei hon yn nodedlg o chwaethus a dert ynlol. Ni chwrdd- Ir & dim tebyg i ffug oatyngeiddrwydd na hunan- frol Teimlwn fod yr oil yn dyfod allaa o galon lia yn berffaith naturlol, ao yn llawn uridas. Eglur fod yr awdwr yn ysgrifenu dan arweiniad dtgyfeiliorn cymmhellion pur a dyrehafedir; ao o ganlyniad y mae yr oil a draetha yn ddelfrydol o ohwaethus. Dlolchwn o galon i'r oyfellllon medd- ylgar fu yn pwyao arno 1 ymgymmeryd & hyn. Bussai yn ddlrfawr golled i ai fod heb ei adgofion dyddorol a gwerthfawr. Taflaut lawer o oleuni i ni ar gyfnod pwyslg, a dïau y byddant yn codi yn eu gwerth yn barhaus. Oyn gadael yr adran hon goddefer i ni gyfeirio yn fr at y dvddordeb dl. ball sydd yn yr adgofion. Nid hawdd oael dim yn ein llenyddiaeth yn fwy blasus na hwy. Tynir dyn yn mlaen o dudalen I dedalen gan ddylanwad rhyw mwyn uchelryw. Oymmerid gormod o ofod i ddeohrcu dyfynu, a byddai yn anhawdd gwybod yn mba fan I ymattal. Pennod orlawn o ddyddor- deb ydyw Tymmor Lerpwl.' Cawn ynddi olwg ar faohgen ieuango, llawn o yni ao aiddgarwob, &'l enaid yn aychedu am wybodaetb, yn dringo i'r Jà hyd riwiau Berthaf anbawnderau. Cawn drem ar ei gyssylltlad a'r serapbaidd Henry Rees, a Ilu o rai atlwyl ao enwog eraiil Gwelwn ddy- lanwad ei grefyddolder, a phurdeb ei egwyddor, a dylanwad oyfeillion da, a dylanwad dirwest) bro. ffeiedlg, a dylanwad moddiannau grAe, ynghyd a gras ei hnoaa. yn el ddiogelu yn nghanol profedig- aetbau mawrion. Byddai yn ieohyd ao yn neith i filoedd e!n beohgyn ieuaingo sydd wedi myned i drefi mawrion ein teyrnas ddarllen y bennod hon; Yo bytraoh na manyiu, a oheisio rhoddi amlinell- iad o'i adgofian, boddlonwn ar ddim ond dadgan ein bod yn ea oyfrif yn drysorau gwir uwobraddol. Dlolcha oenedl ir Dr. Hybarch am danynt. Syniad hapus oedd oael nifer o ysgrifau gwerth. faWrogol i gyfrol fel hon. Y mae oymmalnt o bethau buddiol a neiUduol i'w ddyweyd am Dr. Parry fel yr oedd genym hawl i ddisgwyl rhyw- beth heb law oanmoliaeth unffnrf ao ystrydeboi. Canmolwn yr oil o awdwyr yr ysgrifau hyn am wneyd en gwaith mor deilwng, ao am fanteislo ar en oyfle i roddi i ni ddelweddion cymmeriad nn sydd wedi ountll fddo ei bnn y safle o.fod yn un o brif addnrniadan ein pnlpnd Y mae rhai o'r YI- grifao byn yn eithriadol o dda. Ni ddarllenasom nemawr ddim erlQed mwy blasus ao adeiladol a ohymmhwys nag eiddo y Parch. E T. Jones, Llanelli. Mor fyw a phriodol y mae yn portreada A p Vyehan, Dr. Owen Thomas, Hngh Hughes, ao A J. Parry yn odfa'r Waen, ger Wyddgrug! Mor deg a medrns, a chjwlr hefyd, ni gredwn, y mae yn gosod allan y tri cbyfnod yn ngyrfa bre- gethwroi Dr. Parry 1 Cydsynia pawb a glywodd y Dr. yn pregethn lawer oweithian fod Mr. Jones yn gywir wrth ddyweyd mai y neillduolion a gan* lyn a'i gwnaethant yn un o brif dywyeogion y pulpud yn Nghymru :—(1) Gallu i esbonlo; (2) Medr i gynllonio (3) Dawn i eglnrsbu. Chwanegir yn fawr iawn at gyfoeth y gyfrol trwy osod ynddl bnmp ar hugain o bregethan ein brawd hybaroh. Cofadail led ddiffygtol a fuasai heb gynnwys y rhai hyn. Cyfeiriwn atynt, nid er mwyn eu canmawl, ond er mwyn rhoddi ar ddeaU i'r darllenydd fod iddo wleddoedd breision lawer pan gaift afael ar y gyfrol hon. Tegwch k Dr. Parry ydyw dyweyd nad ydyw y pregethau hyn mor gyflawn ag yn y traddodiad o honynt; ao nid oes angen dyweyd nad can modd i bregetbau ar- graphedig neb drosglwyddo syniad Haw a a hollol gywir am y pregethwr ei hon Fel rheol, y mae y pregethwr yn llawer mwy na't bregethan. Clyw. som rai o'r pregethau hyn yn dyfod allan yn ffr*d obyawdledd byw a llifeiriol o galon angerddol Dr. Parry. Gresyn na hnasal rhywun wedi gwneyd y gymmwynas o'n oodl oil mewn llaw ffer ar achlysuron felly. Ond diolohwn o galofi bur am en cael, er iddynt fod rhyw raddau yn fyraoh ao oeraoh. Cymmerat t eu lie yn mysg y pregethau goreu a feddwn yn ein llenyddiaeth. Bydd llawer, ar ol en dartlen, yn dymuno ar i'w hawdwr gallu. og barotot oyfrol chwanegol ar fyrder Anffawd ddifrifol fyddai cilli oynnyrohion meddwl mor addfed ac mor dreiddgar Boed i'r Dr. hynaws nawnddydd hir a thangnefeddus a defnyddied ef 1 ohwanegu bendith atfendith ar genedlsydd wedi ei dwyn i edmygu oymmaint arno. Rhag ofn y bydd rbywrai yn holl am bris y gyfrol gwell manteUio ar y oyfla I ddyweyd mai 6s. ydyw. Cynnwyaa 694 o dudaleuau, Y mae yr argraph a'r rhwymlad yn bob path a ellid el ddymuno Ceir ynddi 16 o ddarlunfau. Ya mhob modd y mae ya gofadail wlr olygus i un ag y mae pawb yn oydolygu i'w reatru yn mysg, pregethwr enwocaf Cymru.Llifon

Etholwyd Mr. R. Evans, swyddfi Y Seven, vn gadeirydd Cyngbor Dosbarch Dinesig y Btta Prydnawn dydd Linn agorwyd ysgol newydd- i'r Cynghor yn Hope, o dan nawdd Pwyllgor Addysg sir Fflint, pan Mr. J. L. Mnspratt. Yr oedd wedi cosMo 3 500p. Y mae ynddl le ar gyfer 330 o ysgolheiiion Llywyddid y gweith- rediadan gan Mr. Summer cadeirydd y Cy nghor Sirol. Cafwyd aoerohiadau gan Mr. L. i J. Roberts, arolygydd y Liywcfdraeth» ao an»- ryw foneddigion eraiil.

f GO G L B 0 (J rsfodd Messiah' (Handel) ei pherfformio D< B Fercher, gsu Uymdetttaas Gorawl Undebol Conwy, o flaen tlodion Tlotty Conwy. Nid oes on ymdreobfa etboliadol wedi bod yn Eifion er's 14»g o flynyddoedd. Nid rhyfedd, gan hyny, fod peiriannwalth trefniadau y pleidlau gwleidyddol dipyn yn rhydlyd. Yr wvthoos ddiweddaf. wedl dipddef cyst ulda. hirfaith,' bu farw Dr. William Wiilianci?, Caernar f on, yn 60ain mlwydd oed. Yt oedd yn dal aniryw awyddi oyhoeddaa ya y' iref, >, Yn Nolgellau, ddydd Gwener, traddodwyd John Divieg, brodor o Ruthyn, i sefyll ei brawf yn mrawdly3 sir Feirionydd, ar y cyhuddiadb briodi Rosins P.-ioe, a'i wraig gyntat yn fyw. 5 Y dydd o'r blaen yr oedd y bardd adnabvddusf « Me'riadpg ya d,tblu ei 931in flwvdd Ai, oedrao;. Trigiaosja yn Llanfalr Caerelniou, sir Drefaldwyn Yr 08 Id w -it arddangos e hun yn Rhyddfrydwr selog bob amser. Rhoddid canmoliaeth uohel i Mr. Clement E iwards, yr aelod seoeddol dros fwrdetadreS Din- bych. am yr araeth a draddododd yn Nh £ y Cy- ff'-edia cos Fe obar, ar Fesur Anghydwelediad Undebau Crefrtwyr. Fasiwyd penderfyniad yn ng'nyfarfod Cynghor Sitoi Sir Gaemarfoo, dydd Iau, yn llongyfaroh yr HenadnrJ. Bryn Roberta ar ei benoodiad yo farnwr llysoedd mAn ddyledion Morganwg, yn lie y diweddar F&rnwr Gwilym Williams. Cafodd Mr. J. T Jones ei ethol am y 18fed waith yn olynol yn gadeirydd Bwrdd Gwarcheid waid Pwllheli ddyid Meroher diweddaf. Yr oedd wedi bod yn aelod o'r bwrdd am 46 o flyn- yddoedd, ac yn is-gadelrydd am, 23 o fiynydd oedd Y mae Mr. E lla Lever, Colwyn Biy. wedi bod yn dadleu er's ohwarter caarif dros ddefaydd o dwfr y m6r i ostwng llwoh mewn trefydd ar Iky mor Bona. y bydd iddo gadw y ffyrdd yn fwy llaitb, yn gystal a lladd bob rhyw bryfetach a geir EtBWO ilwch Yn eglwys St, Saviour, Walton street, Llundain, prvdnawa dydd Iaa,ioymmerodd priodas le rhwnsr Mr Macarm- Meredith, Pentre Bychan Hall, sir Ddinbych, & Miss Ethel Maud Frackland, merch bynaf y diweddar Ie-filwriad Syr William Frank. land a Lady Waddolog Frankland, Tbrikelby House, Ascot Cedwir coffi Ceiriog yn wyrdd mewn rnndj gwreidd,ol yn Llandadno. Ar ei ddydd gwyl oyfarfyddir i wledds-vn gyntaf ar ddanteitlhfw d ao yoa ar flrwyth awen y bardd poblogaidd rhoddir batbodyn arian hefyd yn wobr am yr adroddiad goreu o ddernyn o'i waith. Ar yr 20fed o Ebrill, 1887. y ba farw, ond noa Lun y bawyd yn gwledda eleri. Mewa oyfarfod o bwyllgor gwelthlol Cymdeithaa Ryddfrydig Arfou. a gynnaliwyd yn Mangor, dydd Marcher, penderfynwyd yn nnfrydol ly. chwyn symm^dlad I gydnaboa gwasanaeth Mr. William Jones fel aelod seneddol dros y rhanbarth am ddeng mlynedd, Etbolwvd Mr. J. Pentir Williams yn yggrifenydd mygedol y madiad a Mr. Robert Robartt, Llandudoo, yn drysorydd mygedol Uynnallwyd cymmanfa gaon gan Undebysgol- ion Sabbothol Methodlstiaid Calfioaidd Cblwyn By a Chonwy yn nghapet Siloh, Llandadoo, ddydd Meroher. Mr. J. 0 Dtviea, Oolwyo Bay. oedd yr arweinydd. Llywyddid oyfarfod y pryd- nawn gan Mr H. Jones, Deganwy a ohyfarfod yr hwyr gan Mr. W. Edwards, Conwy. Holwyd y plant o-n y Parch J. D. Owen, Glanconwy a Mr E. Jonas. Glanoonwy. Ar fferm Castell, Penmynydd. air deawyd o hyd i esgyrn dynol. Barnir iddyot gael eu cladda yn y ddasar ganrifoedd yn ol, Yn ddi waddar codwyd t oewydtl ar y fferm a thra yr oedd dyciin yn oloddlo ffô. talr trood edd o led a dwy droedfedd o ddyfoder y oanfyddwyd yr eagyra. Yr oedd amryw feddan yn gorwedd ar draws y ff53 Canfyddwyd esgyrn, hefyd, yn y beddaa; ond gyate i ag yr efleithlodd yr awyr arnyat, aethant vn llwoh. Tybir fod yr hen dt wadi osel ei adeilada mor ball yn ol ag amser y Frenhines E)jzbotb. Cymmerodd dlgwyddiad effefthiol le yn llys y rcln-ddyledton yn Nghaer, dydd Ian. Hysbysodd Mr. S. Moss, A s., yr hwn oedd yn llywpddu. yo abseanoldeb Syr Horacio Lloyd, trwy afiechyd, ar 01 d'wrood caled o waith, mat yr schon- oedd efe yn ei wrandaw yr adeg hono fyddel yr olaf y diwr- nod hwnw. Ar hyncododd dyn, o wisgiad gwael, ar ei drael, a chan s'arad A'r barnwr dywedodd Yr wyf yn gwneyd appSl atooh am i cbwl gym meryd fy achos heddyw. Nid wyf yn ddim ond gweithiwr tlawd, ao yr wyf wedi gwvstlo pob peth i ddvfod yma Yr wyf yn pledio-dron i cbwi wrandaw fy aohos heddyw Yr wyf wedi gwyetlo pob peth Yr wyf wedi gwystlo modrwy fy ngwrafg.' Darllenodd Dr. Richard Jones, y Bwyddog meddygot dros air Feirionydd, bapur mewn cyfar- fod o gangen Gogledd Ovmrn o'r Gymdeithas Feddygoi Brydeinig, yn Hoyt, dydd Mawrtn, ar • F'vniant y conger yn Ngogledd Cymro.' Allan o 8,199 o farwolaethau yn 1903 yr oedd 534 o honyct or cangcr. Yr oedd y niter yn nwch nag yn Nehendir Cymrn. Y air gyda'r nifer fwyaf o ganger vn Neh udir Oymro ydoedd Aberteifi, ac yn Ngogleid Cymru air FÔn. Ffftith hynod ydoedd fod V ddwy yn sir amaethyddol; a pho fwyaf amaethyddol y byddo y oyleh, fod cyfartal- edd yr afiechyd hwnw yn nwch Awgrymodd Dr. Jones fel aohosion tebvgol o hono :-(I) Ymbotth. megys bara htidd; (2) diffyg glanwelthdra; (3) dannedd drwg.