Baner ac Amserau Cymru

Y GREFYDD NEWYDD YN NGHYMRU. FOHEDDIGION, Dyna destyn erthygl chwyldroadol sydd yn Y Geninen' am Orphenaf diweddaf. Fel y sylwa ei hawdwr, prin, hwyrach, y gellir ysgrifenu OyfTes Ffydd y grefydd newydd i lawr etto; y mae ei dysgyblion yn rhy ansicr yn eu meddyliau eu lmnain; etto gwyddant gymmaint a hyn—gwyddant fod dynoliaeth yn galw am rywbeth i ymaflyd ynddi, a'i cbodi o'r pwll y mae hi ynddo, a gwyddant fod y bregeth ar y mynydd yn cynnwys ysbryd yr hyn y maent yn ei deimlo. Oredant nad ces yn y bregtth hono le i weddillion hen ddefodau pagannidd sydd etto yn byw yn ein crefyddan, a bod yn bryd rhoddi yr ysbryd a'r fuchedd o flaen y gredo a'r gyffes. Dolch fod yna ddynion ieuaingc galluog dysgedig, ac efFro, yn codi yn awr yn ein gwlad a chanddynt, syniad uchel a dyrchafedig am yr hyn a ddylai gwir grefydd fod; y mae ei gobaith wrth y rhai hyn. Bydded i'r ysgrif hon yn 'Y Geninen' fod yn foddion effeithiol i agor llygaid yr boll wlad gyda golwg ar wir gyflwr crefydd yn ein mysg. Ydwjf, 4c., DIDMKAWS.

BEIRNIADAETH EISTEDDFOD LLANSANNAN. rONBDDTGXOK, Goddfwch i mi le i ddyweyd gair ar feinmdaeth y traett;odau ar' Ddydd yr Arglwydd, a'i hawliau,' yn yr eisteddfod uchod. Fr fod cryn deilynsrdod yn y feirniadaeth hon, prin y tybiaf fod y beirniaid yn rhoi pwys prodol ar yr hyn sydd deilwng yn y gystadleuaeth. < redaf cu bod yn rhoi gormod pwys o lawer ar frychau i gondemnio'r cyptadleuwyr. Nid yw Hawyegrif dda, na threfn dda ch^ aitb, yn ddigon i orbwyso cynnwys a meddylgar- wch mewn traethawd. Ond prin y sonir am synnwys a meddylgarwch yn v feinradaeth hon. Nid oedd eisieu son am 'loffa.' Nid yw yn wir na ddaeth yr un o bonom at bwngc y Sabbath Cristionogol. Ni dder byniaf y cyhuddiad fod fy ysgrif yn gymmysgfa o Gristionogaeth, Iuddewiaeth, a Phaganiaeth Honaf fod y traethawd yn Gymraeg cywir, er y gall fod trwsgleiddiwch mewn ambeli frawddeg Ond, rhydd y beirniaid awgrym nad oeddynt yn deall y brawddeg- au. Er hyny y maent yn ddeailedig i'r neb a fyno ddeall. Addefof y gall fod ^1 brys ar yr ysgrif, ond nid difaterwch. Er hyny tybiaf yn ostyngedig pe bae y beirniaid yn cyd-feirniadu yn ddiduedd y ddau ag y mae yn ymddangos sydd yn y gystadleuaeth am y wobr, a'u clorianu yn gywir, y gallai v buddugol fod yn rbywun heb law 'Ogwen.' Er na welais y traeth- awd hwn o gwbl, ofnwyf, er fod y beirniaid wedi cael hir amser. eu bod yn bradychu diffyg cyd-dde'illtwr- iaeth (o'r hyn lleiaf) ynddi. Nid ces genyf ofn cys- tadleuaeth A, 'Ogwen,' er ra wn pwy ydyw, ar y pwngc hwn. Dylai beirniaid a beirniadaethau fod y fath ag y cymmhellir cystadleuwyr i gystadlu trwydd- ynt. Credwyf nad yw beirniadaethau llenyddol i fyny a'r rhai eerddorol yn yr eisteddfodau a'r cyfarfodydd llenyddol presennol. Ydwyf, &c., Nantglyn, Hydref &3d, 1909. ISAAC JONES.

TREGARON. DOSBARTH GOLCHI. ERBYN hyn y mae y dosbarth angenrheidiol hwn wedi bod mewn gweitbrediad yn Nhregaron am ysbaid o bythefnos, o dan athrawiaeth Miss A Daniel, o Dywyn, Meirionydd. Etholwyd pedair ar ddeg o fercbed ieuaingc gan y Oynghor Plwyf i wneyd i fyny ddosbarth i Miss Daniel, y rhai hyny ydyntY Misses Patte Edwards, Nancy Jones, Annie Jones. Nellie Williams, M E Williams, Bessie Williams, M M Jones, Mattie Jones, Pollie Thomas, M H Evars, Bessie Jones, Mary Evans, Janet Jones, a Lottie Lloyd. Greayn na theimlid mwy o ddyddordeb yn yr amlyg- iad a roddir i'r cyhoedd yn nosol gan Miss Daniel; dengys y foneddiges hon ei gallu yn ei gwaith, ac y mae ganddi ami i 'hint' angenrheidiol, hefyd, i rai sydd yn ymarfer a'r gwaith o olchi.

Y GYMDEITEIAS LENYDDOL. Cynnaliwyd pwyllgor y gymdeithas nehod nos Wener, Medi 23ain. Yr oedd yn bresennol Mr G T Lewis, M A (cadeirydd y pwyllgor); y Parch M Evans, RwJchgwyntj y Misses Jenno Jones, Emporium; Nellie Lloyd, Llys Einon; M Myfanwy Jones, Ochr; a'r Mri Peter Williams; Jenkyn Llovd; D J Morgan, B SC; David Jones, Walter Morgan; ac E Caron EvanF; Mri S M Powell, M A, a Dan Jones. Garden View, ysgrifenyddion Cymdeithas Lenyddol Bwlchgwynt. Dyma'r pwyllgor pryd y gwneid parotoadau gogyfer II. dyfodol y gymdeithas-penderfynu tettynau y papyr- au, y dadlenon, y cyngberddau, &c. Daetbpwyd i'r penderfyniad o roddi i'r Parch S George, B A. Llan- drindod, yr hwn sydd yn un o blant eiu llg, wedi ei eni a'i fagn yn Nhregaron, ac yn fab i Mr a Mrs George, Penyddol, wahoddlad taer i ddyfod i agor y gymdeithas amytymmor dyfodol, trwy roddi anerchiad; purion petb yn wir. Rhai o clestynan y papyrau ydynt— Clicyddiaetb a'i tfrwyth,' Y modd i ddadblygu masnach a chrefydd yn Nbregaron,' a 'Hen ddiwyd- iannan ae arferion y cyleb.' Y dadle,ion-- Pa un ai aawariaid. ynte dynion gwareiddiedig, avdd yn mwyn- hau bywyd oreu,' Pa nn ai bywyd priod ynte di-briod sydd yn tynu y goreu allin o ddyn,' Pa nn ai llenydd- iaeth ynte cerddoriaeth sydd yn cael y dylanwad cryfaf ar feddwl y Cymry.' Bwyd da, onid Ê', i wyr yn hoffi llenyddiaeth. Hyderir y ceir eleni etto yr un llwyddiant ag sydd wedi dilyn y gvmdeithas hon yn yr amser a aeth heibio. Megys ddoe ydyw genym gofio darllen yn rbyw bapur y pennillion a wnaed i'r gymdeithas wtth ei thori i fyny dros dymmor yr haf trwy ymgomwest hapus; sef, ar ol misoedd hir o Iwyddiant— 'Mewn dedwyådwch a mawr fwyniant Neithiwr y'th gladdwyd mewn gogoniant, Mewn cwpan de Siwer fu yn el felysu, L'aeth y fuwch fa yn ei wynn, A chaed te:sen dda i'w yru I'w ddwfn Ie.' wedi el yggrifenu ar un o fyrdcan ysgrifenu yr ysgol, lie jr yfwyd y te, wedi ymadael o'r aeltdau olloddiyno, gydag eitbrio rhai beirdd a arosodd ar ol i drefnu yr yPgoldy cvn dranoeth; pwy oedd y gwalch, tybed? Gynta pwy oedd e'; v mae yn sicr o fod yn barod i arall-eirio ei beanill arall a ysgrifenwyd yr un pryd ganddo; sef— Ffarwel, ffarwel, gymdeithas Iftn, Ffarwel i araeth. a ffarwel i gftn Ffarwel I'r cwrdd a phobpeth jin ei le, A hir ffarwel i siwgr ac i d £ Caner iddi groesaw etto'r hen toy,' yn ddiau fod genyt fedr i wneyd iddi gan fe'us-ber a chroesawua yr un mor wirioneddol ag y cenaist y rhai byn. Mor fyr a buan y bu olwyn amser yn tioi yr haf a'i swynion beibio, heb aros dim, gan frysio at adeg ddedwydd y cyfarfodydd aatguddio telynt cuddiedig. Ffarweliodd haf o'n bro Ar edyn dtos y don, Mor fuan ddaw o hvd ei dro I fyn'd o'r wladfa hon Mor ddyrys yw ein byd A'i bethau mwyn di-ri', Myn olwyn amser droi o hyd Heb aros dim i ni. Er hoffed wyf o'r haf Y gauaf yw fy ffrynd 'Rwy'n earn ei gwmni llengar, braf, Sy'n Hawn o'r ysbryd myn'd; Myn'd gyda'r oes o hyd Beirdd a llenorion gawn, I ddal cymdeithaa gynnes glyd Yn hollol gyda'u dawn.

JCLTOICES^FI& F'UM I ? FROM THE MAKER DIRECT TO WEARER ALL MIDDLE PROFITS SAVED. S S r vv. CJELJEIJSLJMTJEITSL and CO., I } FURRIERS, C L PRI2IE MEOAL FOR A J GENERAL EXCELLENCE AND RELIABILITY. I b HANDSOME SABLES. | SMART NECKWEAR. DUNTY MUFFS. SEALSKIN* COATS. | MOTOR WRAPS.. 1 A T T r* A t try* TO U IlTD "V The Largest and Best Equipped Departments for Fur Alterations. J Jr Xx/XVy I A w i i-/ 6? vJ Ia. IX JL XL" fV. X Estimates always given for all Fur Work. factories and Bold Street, laverpooL TR0yii4 And at 47-18, NEW STREET, BIRMINGHAM. y 1

U D M D. Dyma'r undeb hwn wedi ail gychwyn eleni etto; chwareu teg i'r benywaid, y maent wedi cadw hwn yn fyw er's pedair blynedd ar ddesr bellacb, a bu yn llewyrchus iawn y gauaf diweddaf, hefyd. Y mae son am rhyw newvdd betb ynglyn a'r cyfarfodydd eleni, tybe5 a gyrhaedda hwn ei amcan; hyderir y gwna, ac y bydd mwy o Iwyddiant yn dilyn yr achos eleni nag ericed. 0

Y FARCHNAD FISOL. Er garwed boreu y farchnad hon nid oedd y tywydd yn effeithio llawer ar y farchnad yma. Y mae rhai o amaethwvr y cylch yn dal yn ffyddlawn i dd'od &'u hanifeiliaid i'w gweithu yn y farchnad o hyd; prinhau y mae y rhai hyn, hefyd, gan fod nifer o'r prynwyr yn byw yma, ac yn prynu y da, a'r moch, cyn y caiff y porthmyn sydd yn dyfod i'r farchnad gyfle i'w prynu. Gresyn hyn, gan nad ydyw o un lleshad i lwyddiant marchnad fisol Tref Caron Dygwyd llawer o focli i'w gwerthu yn hon. Ychydig oedd nifer y gwartheg, &c.

MARWOLAETH A OHLADDEDIGAETH. Ar y 24ain o fis Medi bu farw Mrs Davies, Bell View, Pentre, o'r lie hwn, wedi byr gystndd o ddim ond wytbnos. Yr oedd yn meddu ar iecbyd gweddol iawn byd o fewn ryw wythnos cyn ei marwolaeth. Braidd yn ddisyfyd yr ymdaenodd y newydd o'i marwolaeth, ac anhawdd sylweddoli y ffaith, can ei bod ailan > fcul cyn ei tharaw yn y capel Yr oedd yn ffyddlawn iawn i'r achos bob amser, ac wedi trysori llawer o Air Duw ar ei chaf, fel ei chvvaer, Mr Margaret Rowland, yr hon a gafodd ei chymmeryd ymaith o dan yr un amsrylch'ad, rhyw ddwy flynedd yn ol. Oymmerodd y gladdedigaeth le ddydd-Ian. Medi 30ain Gweinyddwyd a phregeth- wyd gan y Parch M Evans (ei hugaii). Claddwyd ei gweddillion, yn mynwent Bwlchgwynt. Glan Teifi. Ap ASAPH.

EISTEDDFOD GENEDLAETHOL LLUNDAIN. MAE'N debyg y cofir am ail Eisteddfod Llangollen yn benaf o herwydd y bwrw gwlaw a barhaodd bron o ddechreu yr Wyl i'w diwedd. Tybiaf mai yr hyn a osododd fwyaf o fri ar Eisteddfod GemdtaethoiLhm- dain (gvda phob parch i enwogion eraill) oedd y bwrw cythreuliaid a fu yno droa ddau ddiwrnod. Na, nid le vthrlul canu' ddaeth i dori ar ein heddwch y tro hwn. Mae yr ysbryd aflan yn ddigon enbyd pan gym- mero feddiant o greadnr o gerddor; ond, ar ol yr hyn a welais ac a glywais yn yr Albert Hall, rbaid i mi gael dyweyd (serch peryglu fy enw da am foneddigeidd- rwydd) nad yw Satan byth mor arswydus a phan fo wedi ymwisgo mewn plu a sidanau mefch Dydd Mercher y dechreuodd y chwareu. Prin yr oedd Mr. Asquith wedi llefaru dwsin oerian pan glywyd gwich ar wich yn tori allan drwy yr e^ngder, ac yn diaspad amgylch ogylch nes darfod yn ngbilfeydd yr orielau uwch ben. Am ennyd disgynodd syfrdandod ar bawb. Tawodd Mr Aaqnith; ond efe oedd y mwyaf digyffro yn y He. ('ododd cannoedd ar eu traed i edrych pwy oedd wedi aflonyddu; ond nid hawdd oedd dal ysgrech mewn lie A chymmaint o eco ynddo O'r diwedd gwelwyd bacer wfen yn dwyn y geiriau, Pleidleisiau i Fercbed,' yn hongian ar ymyl un o'r orielau a chyda hyny cIywyd benyw yn tywattt cenllif o eir:au anghall arben Mr. Asquith. Yna am ycbydig amser, bu an- nbrefn mawr; gwnaed rhuthr ar y ferch; ac wedi peth trafferth cludwyd hi, fel baich o bechod, i'r cyntedd allanol. Erbyn hyn yr ordd yr organ fawr y tu cefn i'r llwyfan wedi taiaw 'Hen Wlad fy Nbadan,' a'r nodau dwfn-riiol yn boddi pob awn arall. Trech gwlad na 'suffragette.' Wed'yn bu heddweh, a chafodd Mr. Asquith chwareu teg i draddodi ei genadwri. Na, nid yn hir. Warth am Gymro na. Sais, yr oedd cythraul y bais am fynu b< sio'r cwbl. Y tro hwn cododd ysgrech o'r llawr; a gwelwyd benyw wedi neidio ar un o'r 'stalls' ychydig latheni oddi wrth y llwyfan. Ond byt fu ei hamser hi. Cododd gwr talgryf o'r sedd y tu ol iddi; ac wedi gafael am dani yn serchus, aeth a. hi yn goflaid i lawr y grisiau i ryw ystafell danddaearol, a mawr oedd y chwerthin. Aeth y miri hwn yn mlaen ar hyd y prydnawn tra y bu Mr. Asquith yn llefaru. Yr oedd y terfysgwyr fel attal-nodad yn ei araeth. Prin yr oeddis wedi cludo un allan, nad oedd un arall yn gollwng ei hysgrech un ai o'r llawr neu oddi uchod. Ni bu prinder i- r wyr i'w bwrw allan. Nid gorchwyl ysgafn oedd hwnw bob amser. Y mwyaf deheuig a welais wrth y gwaith oedd Ilenor adnabyddus i lawer yn Llundain. Gftr mwyn ac amyneddgar yw ef: a'i ddull oedd tynu ei law dros gefn y fenyw annhrefnus, nes ei Ilwyr ddoli, a'i hudo allan yn heddychol. Oni welais fy nbaid yn cael llawer mochyn anystywallt i'w gwt drwy gosi ei groen, a gwacddi: —' Cis, cis, cis.' Yn debyg i hyny y cifwyd ymwared o bump neu chwech o'r un-ar-bymtbeg 'suffragettes' a fwrlwyd allan y dydd hwnw. Dydd Iau daeth y giwed yno drachefn, i ddial ar ein cydwladwr enwog, Canghellydd y Trysorlys. Ond bu Lloyd-George yn rhy gelfydd iddynt. Yn lie colli ei dymmer, cellwair gyda'r suffragettes' wnai ef, nes aethont i deimlo ei fod yn gwneyd cyff gwawd o honynt. Ber, hefyd, oedd ei araeth, a hono yn Gymraeg felly, drwy y naill beth a'r Hall, dyryswyd cynlluniau yr aflonyddwyr. Pan gododd Silyn ar ei draed i ddarllen beirniadaeth y Goron, gwelodd Oytbraul y Bais ei bod ar ben arno, a diangodd ymaith i hinsawdd fwy cydnaws a'i anian. Wedi ystyried y cyfan nid wyf yn sicr mai anffawd ddigymmysg oedd dyfodiad y 'suffragettes' i'r Wyl Gymreig. Buasai dipyn yn fflat yno ar brydieu heb eu hantics' digrif hwy —(O'r Geninen' am Hydref.)

Y TERFYSGOEDD YN LIVERPOOL. Dygwyd y terfysgoedd aecfcaraidd diweddar yn Liverpool o flaen y Cynahor Dinesig dydd Mercher, ar argymmbelliad y Pwyllgor Gwyl. iadwriaethol, fod y cynghor yn taln costau neillduol, gan gynnwys y tal i'r dirprwywr tyddai yn cynnal yr ymchwiliad, yr hwn yr oedd yr Ysgrifenydd CaTtrefol yn barod i'w orohyinyn. Gwrthwyneb:d byn am na byddai un awdurdod yn y cyfryw ymchwiliad i wein- ydda 11", i dysaon, a chynnygiwyd gwelliant fod yr awdurdod hwnw yn cael ei sicrhau. Dangoswyd y byddai yn rhaid cac-1 cyfraith seneddol i sicrhau yr awdurdod hwa, ond caf- odd y gwel iant et gario trwy fwyafrif mawr.

Ni cbaniatur i swycMojion yn y llynges weithreiu fel cyfreitLwyr, a derl>yn tâl chwanejol yh am ywio o Is. 6e. i 2 .6: y dydd.

Iparbbcniaeth. PARNASSUS. Paid a chicio mewn drwg nwydau.'—Nid ydym yn sicr beth—neu pwy-sydd gan yr awdwr o flaen ei feddwl. Tybiwn weithiau fod ganddo berson neillduol. Os felly, nid doeth fyddai eu cyhoeddi; os nad e, pob- peth yn dda. Anfoned air i'r Gol., a bydd croesaw iddynt ymddangos. 'Awelon y Mynydd.' Naturiol a Chymreig eu hys- bryd ydyw holl gynnyrchion y bardd. Canu Oymru ydyw ei nefoedd. Hir oes iddo i ddyddori llawer etto. 'E. Jenkins.'—Testyn dyddorol i'r hanesydd, yn rhoddi lie i'r bardd ddangos dyfais a medr. Tvbiasom mai gwell gadael y 'cymmbwysiad' ar y diwedd allan, giin ei fod yn rhy debyg i ddull arferedig man bregeth- wyr. 'Ifan Bach.'—Gwelsom lawer cais cyntaf gwaelach na hwn. Rhowch ail gynnyg; dyna yr arfer i Gymro, onid e ?

AWELON Y MYNYDD. AWELON y mynydd, mor her yw eu can Ar doriad naturiol y wawrddydd, Awelon a u llwybrau yn danbaid a glfin, A'u murmur yn deffro 'r ehedydd Mae miwsig-eu tannau deniadol yn troi Helbnlon yn fawl i'r ymwelyad. A chwilia ammhuredd am lanerch i ffoi 0 wyddfod awelon v mynydd. Hudolua awelon dymunol a brat, Heb dristwch yn ]]anw 'u carolau, Mcr dda eu cyffyrddiad yn mhoethder yr baf, I leddfu yr heulog belydrau; Ond pan ddaw y gauaf a'i lwydrew yn w;n I ddifa pob tegwch arddunol, Rbag oerni ;r awelon melusach pryd hyn Yw bwthyn mewn ardal gysgodol. Awelon ac arogl y crynllys a'r brwyn Yn llanw eu tawel amgvlchoedd, Awelon yn teithio cyfandir o swyn, A chanddynt gyfrinach y nefoedd Yn mro'r unigeddan, uwch dwndwr y byd, Cartrefle y giug a'r mawnogydd. Fan yma trigianna tangnefedd o byd, Yn mhurdeb awelon y mynydd. Cynnefin a min yr awelon di-frad Yw difyr fugeiliaid yr oeaau, Hwy rodiai t y banau mewn hedd a mwynhdd, A chocblw y grug ar eu gruddiau; Daw ysbryd Llewelyn fel toriad y v awf I'w mher'dwl o hyd yn fyth-newjdd, Wrth gofio y brwydrau ennillodd ar gtawr Hen lenyrch awelon y mynydd. Ovvmystwyth. TJFELWTN.

HEN YWEN ABERBRANDDU, CWMCOTHI, Yr hon, yn ol traddodiad, sydd yn aros oddi ar pan oedd y Rhufeiniaid yn teyrnasu yn Nghymru, ac yn preswylio Owmcothi. Y mae yn ddarlun mawr- edrJog o henaint. Tra mae rhanau yn crino, mae rbanau eraill a'u himp yn wyrdd o hyd HqN ywen Aberbranddu Sy'n cyfiawn baeddu can, Tyr d, awen fwyn, i'w dathla Ar ei henafiaeth lan; Trwy 'r fro 'd oes heddyw 'n aros O'i hen gyfoedion hi, Trwy y canrifoedd maith i lawr Ond rreigiau y mynyddau mawr, A Chothi loyw 'i lli'. Os celfvdd law Rufeinig A'i planodd wrth y Llan, Hi dyfodd yno 'n dalfrig I noddi 'r sanctaidd fan Rhoes 'stormydd ugain canrif Eu creithiau arni bi, Wrth hedfan drosti ar eu taith, Ond chwanegu mie pob craith At ei benafol fri. Mae 'r Llan er"s maith ganrifoedd Yn un a llwch y Hawr, A'r f.nwent-beddau'r miloedd Anamlwg y'nt yn awr; Mae 'r byd yn sathru arnynt Yn ol a blaen o'r trwcb, A hithau 'n lledu 'r ceingciau mawr Fel cerub dillyn-roab y wawr- o wylaidd barch i'w lJ weh. Pa nifer o enwogion Tref Goch ar Gothi gynt A orphwys yma 'n fudion, Heb hanes am eu hynt ? 'D oes heddyw faen na chofnod Oerfiedig uwch un bedd; Ond Ha tydi odidog yw,' Wvt yn gofnodydd fil mwy byw— Mae bywyd yn dy wedd. Ai tan dy fyw wyrddlesni, Yn ngwely 'r graian man, Mae Lewys (o) Glyncothi,' Perseiniol fab y gaa ? Fu gynt yn ysbrydoli Byddinoedd Oymru wyw; Tra 'i enau aur awenol o Yn dawel fftd yn nghryd y gro, MäØ Ii awdlau etto 'n fyw. Y fronfraith a'r bigfelen O'th gangau, ywen werdd, Yn felus ar y plygain A seiniant fywiol gerdd; Traidd gwefr-dfm eu halawon Trwy 'r dvffryn tSr Is law, I dd'weyd fod tan yr ywen brudd Delynau mwynion o tan gûdd, A'u rhyddid gwvn ger Haw. Llwyn Rhos, Farmers. EVAIV JENKINS.

BEDD Y BARDD. ['All things return to their primal e!e:nents.'] PAN sylwi ar y tyweirch mud Orchuddiant fy anelwig lûn, Paid ymson gyda phruddus fryd: Fan yma gorwedd clai rhyw un- Hen wir"dd yw, Y llwch i'r llwch 1' Gwel yma derfyn dynol ryw I- Y bedd yw 'r oerllyd, gleiog flwch, Lie huddir Iludw pawb o'r byw. 'R un fatb yw dyn a'r pryfyn tlawd. 'R un gwely gânt-y leithiog ledd. Ar derfyn prudd ei ddaear-rawd I r abwyd du arlwyir gwledd- Anghof mfid ei dlodaidd ran 0 dan dywarchen werdd y llan." Ond, saf uwch ben y twmpath gWJ rdd A dyrcha th dn m i'r wybren fir, Lie n?tha'r aer yn hiidiau fyrdd, A d'wed y geiriau hyn yn glir: 10 dan y dail a'r graian du Mae adgof wyw o un a fu Yn dedwydd dreulio llawer awr Yu mhalas prydferth Anian fawr. Teg Natur oedd ei gariad-ferch, Ar hon tywalltai ddwyfol serch Tra ger ei bord y gwleddai 'n lion, A gorphwys wnelai ar ei bron. Ei gwpan oedd y lili wen, 0 r hon yr yfai neithdar Nen. Pan wnai ei rawd at orsedd Ner Ei lampau oedd ysmigiau'r ser! Y banau cribog wnaeth ei Dad, Ei risiau oe'nt i'r nefol wlad. I vru ffwrdd erch ogrou dig Gwrandawai gerddi gAr y wig; Pan flysiai am gymdeitbas beirdd Ei gwmni wnai o'r blodion heirdd. Ei engyl oedd tymmhestloedd cryf, Y tànau erch a'r llifoedd hyf; Ei gerbyd oedd y cymyl la A wibient dros y wybren fry; Pelydrau'r dydd a'r fellten chwim A'i cyrchent heb ymflino dim Pan aeth ei gorph o rwymau 'r byw Elfenau Natur mwyach yw. Ei gnawd yw 'r dail ar friga.u 'r Ilwyn, Lie can y gwynt ei gatblau mwyn; Ei anadl yw yr awel gu, Sy'n chwareu ft'r rhosynau lu i Ei fywyd yw 'r goleuni claer Ymsaetha yn belydrau aur. Ei lygaid yw 'r gogledd-wawl dan Sy'n cynneu 'n fllam y nefoedd lâtl. Ei lais yw rhan o anthem mawl, Peroriaeth lwysawl rhodau 'r gwawl, Ei HUNAN sydd yn ysbryd byw, A saf yn mhresennoldeb Duw.' H. 0. ROWLANDS.

YR IESU'N SEFYLL AR Y LAN. (Seil'edig ar loan xxi. 1, 5). YR f;?su 'n sefyil ar y lan Wedi gorphen iachawdwriaetb, Gwelir yma, er yn wan, Ddarlun teg o'i ddwyf wasanaeth Wele hwy 'i ddysgyblion fu Mewn caled waith wet i blino, Treuiio buont nofon ddu, Newyn drwy 'r dyfndcrau 'n rhuo. Haul tu cefn i'r ddaear draw, Gair D tliasc m' heb ei seinio, A'1gen yn mellttnu braw, Gwawr yn tori heb oleuo Iesu tirion, buost ti Yn y dwfn, a'r nef yn duo— Dwfr. yr ardd a Chalfari, A'r Gorphenwyd heb ei floeddio I Collaist tithau, do, y wawr, Hen belydrau'th Dad a beidient, Pan ddipgynaist, Iesu mawr, Seiliau tragwyddoldeb grynent; Heddyw sefi ar y lan-- Glan dyfnderau dy deilyngdod, A chei helfa yn y man Leinw ddyheadau'th Dduwdod. Rhyfedd y tyrfaoadd sydd Yn yr eglwys bron diffygio, Fel yr hen ddysgyblion prudd Er eu Ilafur methu llwyddo; Er fod gwawr efengyl-ddydd Wedi Ilwydo nos dynoliaeth, Prin yw 'r goleu etto sydd Ar bysgod-long iachawdwriaeth. Er fod Iesu ar y lan Wedi ennill pob awdurdod, Rhaid i ninnau wneyd ein rhan- Gwrandaw, clywed, ac adnabod 0 mor beraidd yw ei lef Blodau cariad yw ei eiriau, Pwy fel Iesu yn y nef ?I Pwy fel lesu mewn calonau ? Nofia 'r iachawdwriaeth fawr, For y byd o borth y beddrod, Ar ei hochr ddeheu i lawr Bwriwyd rhwyd yr hen gyfammod Gwelir lesu ar y Ian Wedi nos trallodion beidio, Yn y tragwyddoldeb can, Iachawdwriaeth wedi glanio Oaergybi. TREFLYN.

NODION O'R 'DRYCH' UN a ysgrifenai, y dydd o'r blaen,' Ai angenrheidrwydd ai moeth ydyw y peiriant-gerbyd ? Y mae yn rhyw- beth amlwg gyda'r ddau, gellid meddwl. Y mae yn berygl bywyd a llofrudd yn rhy fynych. Hysbysir am ryw ynfyd wedi dyfeisio mwgwd i'w roddi am ben y csiliog i'w attal i ganu yn y boreu. Y mae yr Americaniaid yn colli eu dyddordeb yn mhob peth, ag eithrio pe tyru arian ac echwa peiriant- gerbydau. Byddai can pen y ceiliog yn berygl sarhau Rhagluniaeth, a phery iddi attal toriad y dydd. Y mae I alcohol' pan yn bur (a siarad yn fferyllol) yn beryglus i ddyn ymwneyd ag of; ond er mwyn budr-elw y mae pobl fasnachol wedi myned ati i lygru hyd yn oed alcohol, fel ag i'w ddiafoleiddjo yn fwy nag oedd wrth natur. Nid oes neb a wyr bellach beth y mae yn ei gael pan yn dal cwrw neu chwisoi o'i flaen. Y mae elw wedi myned yn berygl bywyd, iechyd, a moe!!1 i gymdeithas ? Yn ddiweddar ymddangosodd Eidalwr o flaen y faingc farnol yn New Jersey yn ymgeisydd am ddinas- yddiaeth, ac i ofyniad attebodd nad oedd wedi clywed son am Abraham Lincoln erioed 1 Synai y barnwr yn fawr, a synodd fwy etto pan y gofynodd y truan iddo ai teiliwr oedd Lincoln i Ond wedi'r cyfan pa faint gwell ydyw dyn a glywodd gannoedd o weithiau am dano, ond a fuchedda fel pe heb ? Ymddygiad yn hytrach na gwybodaeth a ddylai fod yn sail. Y mae barnwyr i'w cael hyd yn oed y gallai y wlad fod hebddynt. Diau fod goleuni ac addysg yr oes hon yn rhan o waith Rhagluniaeth Duw, o blegid teimlir fod crefydd hyd yn oed yn anefleithiol heb addysg. Ffyna deffroad dirfawr yn y meddwl dynol y dyddiau hyn, a dylid ei briodoli i addysg gyffredinol. Y mae addysg yn un o offerynau penaf Duw i hyrwyddo ei deyrnas. Beth a wnai crefydd y dyddiau hyn heb addysg, heb y bobl yn medru darllen, a heb y wasg i wasgar goleuni led-led y byd? Y dydd o'r blaen cyrhaeddodd y newydd cyffrous fod rhyw (jook wedi dyfod o hyd i'r Pegwn Gogleddol. Oynnhyrfwyd y gwledydd gan y newydd, ebe y papyr- au. Ebe rhywun, Pa ]es ydyw neu fydd ? Y mae yn anhawdd dyweyd. Nid IIee neb sydd yn cynnhyrfu pobl yn mhob oes. Mewn llawer ffordd byddai yn fwynach newydd clywed fod y gweithwyr wedi curo y corphoriaethau yn McKees Rocks, New Castle; &o. Rhyw 'baranoia,' yn ddiau, ydyw llawenhau am ddar- ganfyddiad y Pegwn, pan y mae miloedd o'n cyd- ddynion mewn cyfyngdra am angenrheidiau bywyd a chysur cyffredin.

Y GYFRAITH. FONEDDIGION, A fyddwch mor garedig ag atteb y gofyniad can- lynol 1 A oes bawl gan berchen ty i ddyfod i mewn i'r ty tra ya tain rhent iddo ef ? 2 A all ef eich tafia i maes ar ben y mis rhybudd Cnotice) os na fydd genych dy i fyned iddo? PENIS.

ATTEB. 1 Nac oes. 2 Gall, gyda gorchymyn yr ustusiaid, neu farnwr y llys sirol.

FONEDDIGION, Byddaf yn dra diolchgar am attebiad i'r cwesti WD canlynoI Dyn ieuangc ydwyf wedi bod yn cadw cwmni gyda merch ieuangc am rai tlynyddau. ac yn anfon rhai llythyrau iddi, ac erbyn hyn wediei gadael. Y cwestiwn ydyw, a all hi hawlio, trwy gyfraith, ryw fath o iawn oddi arnaf am yr hyn sydd wedi bod rhyngom pe bawn yn priodi a, dynes arall ? Dyn heb arian ydwyf, ond fy ennillion fel saer coed. UN A GARAI WYBOD.

ATTEB. Os ydych wedi addaw priodi y ferch gall ddwyn cynghaws yn eich erbyn am dori ammod priodas. Os llwydda, yna bydd raid i chwi dalu rhyw iawn o'cb ennillion, swm pa un a benderfynir gan reithwyr.

FONEDDIGION, Byddaf yn ddiolcbgar i chwi am roddi egmrhad i mi yn y FANRR ar yr hyn a ganlyn :— Beth y mae 'hawl trwy hen-feddiant' (I title of prescription') yn ei gynnwys mewn cyssylltiad & tbir ? A ydyw yn sicrwydd digonol am dir yri ol y gyfraith ? Ydwyf, &c., W. ATTEB. Ydyw. Hawl ydyw trwy fe diant am nifer o flyn. yddoedd.

SENEDIGAETHAD. DAVIEs-Medi 24ain, Mrs Davies, Bell View, Pentre, Tregaron. HUGHHB-Medi 20fed, yn 50, Cadnant Road, Caer- narfon, priod Mr Owen Hughes, ar fab (cyntaf- anedig). ROWLANDS—Medi 20fed, yn 5, Minafon Terrace, Llanberis, priod Mr Thomas Rowlands, ar ferch. WILLIAMS—Medi 4ydd, priod Mr Daniel Williams, Slatington, Oaliffornia (gynt o Penybryn, Bethesda), ar fab. FRIODAIAU. EVANS—WILLIAMS—Medi 25ain, yn Bwyddfa y cof restrydd, Porthmadog, gan Mr R Parry (cofrcstrydd)- Mr John H Evans, London Road, Garn Dolbenmaen, a. Mrs Elizabeth Williams, Penyfron, Ta]ysarn, Llan- llyfni. GRIFFITHS—JONES—Medi 26ain, yn eglwys y plwyf, Llanbeblig, Caernarfon, trwy drwydded arjenig, gan y Parch J W Wynne Jones, M A, Mr T E Griffiths, cigydd, 70, Pool Street, ft Mrs M E Jones, 25, Pool Street, Caernarfon. JONES—FRANCIS—Medi 2il, yn nghapel St John's Street, Caer, gan y Parch J Pryce Davies, M A, Mr Hugh Jones, Glyndwr, Bangor, & Miss Gertrude M Francis, Louise Street Caer (gynt o Fangor). JONES-OWEN-Medi 16eg, yn nghapel Berea, GIan- ( adda, Bangor, gan y Parch John Mostyn Jones, yn mhresennoldeb Mr Lewis Morris (cofrestrydd), Mr Hugh Ellis Jones, Incline Cottage, Felinheli, a. Miss Annie Owen, Treborth Lodge, Bangor. JONES—JONES—Medi 29ain, yn ngbapel M C Cwmtir- mynach, gan y Parch W M Williams, yn cael ei gyn- no:thwyo gan y Parch R Williams, Pendleton, Man- chester, y Parch D P Jones, Tainant, Rhiwabon, a Miss A J Jones, ail ferch Mr a Mrs Jones, Coedyfoel Ucha. OWEN-OwEN-Medi 29ain, yn nghapel M 0 Webster Road, Liverpool, gan y Parchn Griffith Ellis, M A, Stanley Road, Bootle, a Howell Harries Hughes, B A, B D, Prince's Road, Liverpool, y Parch W R Owen, B A, Bethesia, A Mary, unig ferch y Parch William Owen, Webster Road, Liverpool. YAUGHAN—LLOYD—Yn nghapel y Methodist iaid, Trallwm, gan y Parch Howell Williams, Mr T Vaughan, 'relieving officer,' Aberystwytb, a Miss Jenny Lloyd, Chelsea Yillas, Trallwm. MARWOLAETHAU. EDWARDS—Medi 27ain, yn 53ain mlwydd oed, Mr Richard Edwards, ail fab y diweddar Mr David Edwards, Wenallt, JONES—Hydref 4ydd, yn ei 79ain mlwydd oed, Mrs Anne JonoS, Maesycoed, Fron, Dinbych, ar ol hir gystudd, yr hwn a ddioddefodd hi yn dawel a di- iwgnach. Gweddw y diweddar Mr Robert Jones, yr bwn a fn yn flaenor am lawer o flynyddoedd yn egiwys y Methodistiaid Calfinaidd yn New Brighton, ac yn y Fron, Dinbych, a chwaer i'n cyd-drefwr adr.abyddus, Mr John Hughes, Bodhyfryd, Yr oedd yn wra. g gyfrifol, ac wedi ei dwyn i fyny yn gref- yddol o'i mebyd. Orefydd a'i phethan oedd ei hyfrydwch, a bu yn ffyddlawn dros ben i'r moddion ar ordinhadan. Yn ei blynyddoedd diweddaf yr oedd yn aelod dichlynaidd yn eglwys y Fron, ac er's misoedd yn analluog i fyned allan o gwbl; bydd chwithdod mawr ar ol yr hen chwaer yn yr Ysgol Sabbothol a'r seiadau Meddai wybodaeth Ysgryth- yrol a do winyddol helaeth. Nid oedd ganddi blant, ond gadawodd haws o berthynasau mewn hiraeth dwfn. Cymmer ei hangladd le prydnawn heddyw (ddydd Gwener). yn mynwent yr Eglwys Wen. Oychwynir oddi wrth y ty am ddau o'r gloch. ROBERTS—Hydref 6ed, yn 64ain mlwydd oed, Mr Robert Roberts, 'tailor,' anwyl fab Mrs Mary RoLerts, 7, Red Lane, Dinbych. Ni ba ei gystudd yn un maith, ond dioddefod i yr oil yn berffaith dawel a di-rwgnacb. Y mae cydymdeitnlad mawr a'i fam weddw yn ei gwth o oedran, ac hefyd &'i unig chwaer yn ei blin drallod. Bwriedir claddu prydnawn dydd Sadwrn, yn mynwent yr Eglwys Wen. Oychwynir oddi wrth y ty N.O" sg >s ag y geUir i hanner awr wedi un o'r gloch. WILLIAMS—Medi 2liain, yn R7 \in mlwydd oeil, Hanrn Williams, Abergre^og, ac a gladdwyd yn y Groep; Medi BOain.

FONEDDIGION, A fyddwch cystal ag atteb y gofyniad canlynol i un o dderbynwyr eich BANER er's blynyddau Pan fydd dyn yn gwneyd bargea a'i beitbynas ynghylch maddion ei dy a oes eisieu stamp ar y pipur ysgrifenedig, a pha faint y mae y 'stamp yn gostio ? EWYLLYSIWR DA. ATTEB. I Oes, y mae gwerth y 'stamp' yn dibynu ar werth yr I eiddo.

Oes y mae swynion eu Yn nhywyllwch gauaf gwyw, Datgloir ami dalent gu, Ddi-nod, yn delyn fyw; Oshafatfeithderdydd A gana 'n iach i'n gwlad, Cdn croesaw i ti auaf sydd, Dy fyrder dydd i ni a rydd, Ysbrydiaeth ddi nacâd.