Baner ac Amserau Cymru

Pennoda Mesur newydd Llyn-es Ffraingc 20 mlynedd fel y tymmor meithaf i'r llongau o'r dosbarth mwyaf i barhau mewn gwasan- a.eth..

gchfubir < £ gmru. (Oddi wrth ein Gohebydcl JNriMduoi., Yr Argyfwng Clofaol. Cynnaliiodd Cjingforaar ilwinvyr Prydedai Fawr gynnadiledd yng Ngwesty VV^fcistmiiiister Patace Llundlaiii dldydd More her diwieddaf, i ystyried y scfvllfa lofaoi yn Ncheudir Cymru, fel y gadawyd hi wedi ymdrafod egndoli y divyblaid didadleugaar ar y Bwrdd Cymcd. Dygodid y digwyddiiad pwysig inafer hooogalla.rferol 0. g;emhaic1'on yn,ghyd iddi. Yr oUld pedwar aeJod, seneddol Llafur 0.'1' De- heudiir1 yn eu piith, a dwsin: o gymnrychiiol- wyr dosparthioil gweitlmvyr y Dehudlilr yn eu canlyn. Cadlwyd eisteddiad yu. y boreu, a thrachefn yn yr hwyr; a llywyddid amynt gan Mr. Enoch Edwards, A.S., North St-a- Iford. Treuliwyd eisteddiad v bore-u i wrando i adroddiad swyddbgol cynrychiolwyr y Deheu- dir, a gasododd Mr. W. Brace, A.S., yr ym- drmiaeth) a, fu rhyngddyut hwy a'r meistri j ger bron yn Hawn ac eglur. Cliwaniiiiegodd Mr. T. Richards, A.S.. yr ysgrifennydd dros y glowyr rai sylwadau perthynasol ar ea ol i2f, Ac yna bu siarad eyff,riediniol ar y miater, hyd neis y cytunwyd fod i'r pwyllgor gweiin- yddol ymgyfai-f-ed yn y prydnawn i drin yr aehosioai fu geT bron, ac i dynnu allan betar d'erfynniadau erbyn eisteddiad yr hwyr; ac ymwahanwyd hyd hyininy. Bu'r pwyllgor- yn eiistedd yn y cyfamsec, gan hynny, i ymresymu ac i lunio llwybr i drin yr achos er,byu yr lliwyr. Gosodwyd argym- hiellion a pb >■. mideri'yn 111; adau' r pwyllgor ger bron cynnadledd yr hwyr. Mabwysiadwyd eu ii barhau cario'r aeth ymlaien a'r mieiistri glofaol; a pheinder- fynnwyd ar fod tri! 101 swyddogion, y cynghrair cenhedlaethol i'w peniiiodi i gynnorthwyo cyn- rychioliwyr y Deilneiuditr i ddlwyn yr ymdra- fodaeth ymibien. D'etholwyd y tri hyn :—Mr. T. Ashton, ysgrifennydd y cynghrair; Mr. IT R. Smilie, Y&gotlandl; a Mr. E. Edwards, A.S., cadeirydd y cynghrair. Ilei fydd y t-ri I .swyddog hyn yn ymgyngho'ri isto' a Plhwyllgor gweiiniyddoi Undeb y Deheudiir; ac wtedym byddant, os caniata'r mJaiistri iddynt, yn; cyfr arfodJ ar y Bw:rdd Cymod gyda-chynrychiolwyr y gweithwyr i gydymdrafod a chynrychiolwyr y mteistri gloi. Os niethir cytuno wedyn, fe ehvllr cynruadleLld eilwaitlh ii driefnu llwybr o iv,-e,"thi-ledu. Os golygir gosod yr ugeinfed reol ar waith. fe gymierir pleidlaiis gyffredinol trv/y holl feusyddi- y cynghrair, trwy'r tugell (baillot) i benderfynnu hynny ac i lieinderfynnu litefyd pa un a roi'r cym- mhorth ariamiol cyffredinol ai. peddiio. Addefir yn agored fod y sefyllfa yt11 un wi r ddifrifol i heddwch a ffynuant y wlad. Dichon nad agoriir y drws i swyddogion y cynghrair cenihedlaiethol i gydecstleidid! a chynrychiol- wyr gweithwyr y Dldhellldir ar y Bwrdd Cymod i lunio cytundeb. 081 felly, nis- gall- ant end cydymgynghori a'r cyiwychiolwyr mewn ystafell, ar wahan yn unig, pryd y gwel y cynrychiolwyT! angen am ymneilltuo i win ud hymy ar yspeiaaau yn ystod v drafcxlr aetiv Danfonir cais at y meistri am gaol ail agor yr ymdrafodaeth ar fyrder. Gwelaf yn awr fed Mr. T. Richards, A.M., ysgTifennydd Cynghrair .Mwowyr. y DEilic-ii- dir wedi dechreu agor gohebiaeth telto a Mr. G. Dalzi'.el, ytsgrifennydd y ion Glofaol gyda. golwg ar gael ymdrafodaeth lerto i gytuno ar amod'au newydd. Lladd BachgjSnyn! gan Cerbyd. D'lgwyddodd damwaiii dristlawn iawn i fachgenyn teirblwydd a lianin.er oed1 ym Macs- teg noa Sadwrn wythnos i'r ddiwecl'daf. Aeth y bychan ac a, ymlynnodd wrth geuad mlein oedd yin myned heibio "ar hyd yr heali ond wedi iddo ollwng lei afael ar hwnnw., fe redodd mewn anwybod yn. erbyn daug,effyl cerbyd arall (brake), icedd yn dyfod htiibioi yn WTth- wyneb i'r fen, ac aeth da,li g,ariiiiau'r meirch, ac aeth olwynion y cerbyd: dtros ei wddf ef. Cerbyd gwag oedd tf. Cododd y bychan ar ei draed, a medrodd glerded ycHiydig gamr- au cyn liddo ymollwng i^r llawr. Cariwyd ef i feddygdy oeidd gerllaw, «nd bu'r truan byclhan farw ymhen ychydig <f;liadau ar 01 cael ei gymleiryd yno. Emlyn Williams oedd ei enw ;ef; ac yr oedd y tro yn droi adfydus iawn i'w rieni galarus. Cerbydi yn Mynd dros Enehig. Tarawyd genetih fechan ddengmlwydd oted1, o'r enw Mary Ann Da vies, i'r llawr gan gar (taxi-car) ym Mhont-yr-heot. Ca&te.M Nedd, nos Sadwrn cyn y ddiiweddaf, a bu'trernetih farw o'r ntiweidiau a gafodd. Merch i Mr. Thomas Davies, Ilafurwr, oeid,d. hi. Cynnal- iwyd ymchwiliad ar y ddamwain gan Mr. H. Cuthberton, y trenigiholydd!, y dydd Llun canlynnol. Tystiodd Alex. Holbrook, gyr- riedydd y cerbyd, ei fod! ym dyfod o Lamawel, a phan otedd wedi myned heibio tramcar, a dod i ymyl tramcar arall, fe. wfelcdd eneth fecha,n yn creesi'r ffordd. Osgodd yntau gymaint a fednai o'i ffordd, ond rhedodd yr eneth yn erbyn y cerbyd a isyrtihdodd ar y warchen laid; (mud-guardi). Yr oedd ef yn te,ithio yn ol1 wyth neu ddeng milltir yr awr ar y pryd. Mynegodd yr heddwasi D. Jones, ei fod ef yn isefyll g-eir)llaw"r falnl lar y pryd, ac maldl oedd! dim bail o gwbl ar y gyndtedydd, cyn belled ag y medrai ef weletl. Tystiodd rhai ereill yn gyffelyb iddo. Tybiai Dr. S. Jones, fed gwaelod y penglog wedi cael ei ddryllio. Gorddychryn oedd achoB leii marw- olaeth hi meddai ef. Dychwelwyd y rheith- farn o Fairwolaeth Ddamweiniol' ar yr eneth fechan., a rhyddhawyd y gyrried.ydd o bob bai. Oniid .oes bail yntiei ar dldeddifau'r wlad, gan nad oies cosh am lacld a, cherbyd? Cynghrair y Rhyddfrydwyr ieuaingc. Bu Mr. W Beddoe R.ee,s, Caer Dydd, yn annercih cynaiulliad 0 ddynion ieuaiingc 11: ysgoldy capel Ebfcdiezer, Ton-y-pandy, nos Lun wythnosi i'r ddiweikliaf, i'r diiten to sef- ydlu caaigen o'r cynghrair hwii yn yr ardal. Mr. Torn John, M.A., ysgolfeiistTt, Llwyn y-pia, oedd yn liywyddu'r cyfarfod, a thra- ddododd aiiinjeirchiad Saisisinieig rhagisyhviadol ar yr angen am gael cangeai o'r cyrghfmr hwn i'r ardal. Siairadodd Mr. Rlees y.11 Saesneg gan eghiro cyj-Jltia ac anveanioin y cynghrair. Yr oedd hwn: yn gynghra; ar waihau i hob cymdeithas ltyd(If i-y(l,ig anlU, oud; fei amoenid i'w chyflawniadau iod mown c N d- gord a phob vux lodlionynt ii gydweithio o blaid rhyddid a cihynnydd) y wkici'vvriaeth werinol. Yr oedd hwia yn sefydliad add^giadol lueifyd a g.o'lygid meithrin yspryd ymchwilgar yn yr aelbdau; a darllennid PaD-Lir-au ar bywgeiau gwladol, a mesur au Rhyddfrydig v dydd; a byddai siarad ac ymresymu yn ca;el ei gario ymlaen ar y p^ngci.au fyddai dan sylw. Nid oeidd yn gyfyngedig i aelodauo wyr ieuaingc, ond yr oedd yn agored i bawli i yniiwto. Bydd cjel eymborth a,elodati o wybcdaetlh a barii gyflawnacili yn fantais fawr wrth ymdrin a, materien pwysig. Denfyri y firif gynghor yn Llundain isiaradavyr hyddysg if annerch y I cymdeithasau canghe.noil ;ar byngejau I r-.a* llywod-ddysg. fkfydjwyd y ir J yn 1903, ac y mae yn ymledu dros yr holl wlad yn dra chyflym. Y mae ganddo o ddau i dri oham cangen yn porthyn iddo. Sefydlir canghenau newydd bob wythnes mewn amryw leoedd yng Ngihymru. Cytunodd y cyfarfod fod cangen løol';ilgael, ei sefydlu yn yr ardal. Ymra dewiswyd ys- grif ennydd amseirol, a phwyllgor darbodiol i drefnu air gyfler cynllunti.au chwannegiol y mudiad. Terfynwyd trwy ganu Hen wlad fy Nhadau.' Gobeitlhio' fod y cyfeuillion sydd wrth sail y mudiad wedi ymaflyd o ddifrif yn y gor- chwyl sydd ganddynt i'w ddwyn ymktein. Ychydiig lwydd parhiausi isydd ar gymidleithas^ au Rhyddfrydig yr ardaloedd hyn. Y maent fynnyohaf dan reolaieth ychydig wyr uehel- geieiol a fo a'u bryd ar eu lies hwy eu ihun- ain neu ynte o blaiid gwthio eu dewilsolion hwy eu hunain i cyhoieddus. Dichon y ceir cymdeithais wedi ei ffurfio a ddwg gyfnew-id- iatd elfl gwell i'r gymydogaeth. Y mae pob cangen leol yn rhydd i luniio rheolau priodol i gyfate.b i'w hangen a'i gofynmon lleol hi feli hun. Y [mae'r 4wclurcllod yna. yn fawr o'i phi aid. Geill felly, trwy gyd-ddbethineb ei chynghorwyr. gynllunio trefil fydd ynl deb- yeach o ddwyn yr -anicaiiiioii addysgiadol ac amddiffynnol goreu ac effeithiolaf i ymarfer- iad' ymhlith y bob'logaeth. Y mae yn lillawn bryd, ydyw, a tlhros ben llawn bryd 01"18' am- eer hir, ii g^dsio am d'refn decach i ethol swyddogion cyhoeddus i'r yrnddirdiedaeth bwyaig o wylio dros iawnclerau pobl y rhan- barth o bob graidid a dosbarth. Os medr y canghenau lleol hyn o,so,-Ileu llwyrfryd oalon ar adeiladu cynnydd a lies gwerin yr ardal- oedd, ac ar wtella cyflwr eu gwlad a'u cenedl, byddant yn debyg o gaell cefnogaeth pobl iresvmol a rhywiog, ac o fed! yn deilwng o lwyddo yn eu hamcaniou. Gallant ddisigwyl gweJed1 oerfelgarwch. a ohanfod amlygiadau o gudd-gyfrwyster a dy- flelsiau lleisteiriol gain gydymgeiswyr, a chan wrthwynebwyr sydd yn awchu am gael awd- urdod ar y lliiaws pobl. B.ydd y gwrthwyn- eb'iadau hyn yngcod prawf ar eu calondid, ac yn dwyn i'r golwg didefdydd, Pu hyspryd. a pha un a fydd ef yn yspryd o'r defnydd gwydn- af 11,a chymeir ei ddycihrynnu na'i bwyo i'r llawr gan na dicheH gudld, na chamddarlunno. na 6helwydd.au. 'Beth?' mleddai rhywiin. Onid amieu a dycilimygu ydyw peth fel Yllia ?' 0 nage ddim mi wn sut bobli sydd i'w cael yma, ac mewn mannau ereill cyfagoa hefyd; ac nid wyf yn siarad ar amcan ac ar antur; ac ni'd wyf yn truth-io inac yn dychmygu dim chwaith. Y mae canfod fod rhyw lun o dnefn yn cael cJi gosod ar waith i geisio dwyn y werin a'r miloedd allan o afaeliion crafangol tra-awdurdod diarbej a digywiiydd, ac i'w cadw rhag gorthrwm unbennacthol neu glym- bleddiol yn beth y medr pob dyn sy'n caru chwareu tlag a rhyddid gwladol yn bur hawdd fod yn 11awen bo'i b'Jeigid. Yr ydyis. yn hy- deru yn wresog iawn y bydd i gangeu Ipcd Cynghrair y Rhyddfrydwyr Ieuaingo yn Nlhcn-y-pandy ymwinegysu yn gadarn i gym- g eryd y maes yn eofm a chalonnog dros' iawn- der a gwladol, ac yn erbyn popeth fyn faglu a llyfFietheirio pobl, a chyfyngu ar freinti'au cydradd rhannau graddolog y wlad- wriaetb-y werin1 a'r miloedd. Ymneilltuad Syr S. T. Evans, A.S.- K.C. Y mae penniodiad newydd Syr Samxdel Evans i, fod yn Farnwr y Llys Ysgariad, wedi gwineud siedd, wag yn ethola'eth Clanolbarth Morgannwg. Y mae efe wedi danfon* llytShyr at ted gynrychiolwyr i 'ganu'ill' iach iddynt. Bu yn aelod seneddoli dros y Rhanbarth am dros ugain mlynedd, a gosododd fri deniliedl- aethol arno. Rhadd i'r Rhyddfrydwyr yn awr ymiorol am ddyn addais yn olynnydd teil- wng iddo. Gobeithio v byddiant yn ddigon ffodus i, gael Cymro cywir o waetd a, thafod cyffelyb i Syr Samu'el. Ni wna gwroi Gymro. 013 na fydd! efe yn wr eyfarwydd ag iaitli 18 ha,n,cs Cymru, mo'r tro i etholaeth Gymreig. Dylai fod yn Genhedlaetholwr cadarn dnos hawliau cenhedlig Cymru Gyfan. Os na wnant ymdrfeoh orchestol i ddal y sedd yn dditogel yn eu dwylaw, ni ehadwalllt, yn ffyddh lon i'w rthwymiedigaeth bwysfawrocaf i'w gwlad ac i'w cenedl. Ni ddylid goddef i) un- rhyw blaid sydd yn c'ario'r amcan proffeseddg ar ei mynwes o ddinystrio'r Bllaid Ryddfryd- ig. Dyledswydd flaenaf a phwysicaf y Rhydd- frydwyr ydyw amddiifyn eu bywyd gwladol. Y mae galll yr etholaeth hon ddyledswydd i'w chyillawni dros Gymru benbaladr, a. thros ei chyfander cenhedliig, a'i hawyddfrydau cen- liedldg. Y Blalid Ryddfrydiig Gymreig., ydyw'r unig b'laid y miedr gobaith y gteinedl orphwys yn ddiogei ami. Y mae p&b un arall yn ymgaisi at wahanu a gwanychu Cymru. Safed Oanol Morgannwg yng nghanol calion Cymiru Gymreig Gyfian hefyd, a cheidw ei bri. Enwir amryw wyr galluog fel1 ymglediswyr tebygol; i!hai yn Sateson. a rhai ynl Gymry Seisniig. Ond fe enwir, ymysg y rhai dJi- weddiaraf enw un C'ymro sSdd yn wr cyfaddas ragorol d; ganlyn Syr S. T. Evans i'r senedd- dy, sef Syr John Williams, gwr diledryw, a gwr a, gar ei wlad a'i hia:Ít,h"a.ji llenyddiiaeth. Mi dybiaf yn wresog illalS gelldd dwyn allan well gwr, os mym ef roi led wasanaeth i'w wlad trwy yrfa seinieddol. Eisteddfod Genhedlaethol 1911. Penderfynnodd pwyllgor EOsteddfod GCln- hedlaethol Caerfyrddin fod Cylhoeddliad yr Orsedd ii gael ei gynnal yno, ym mharc y dref, ar v 23ain o fis Mehefin, 1911. Y mae disgwyliad y eelir, Uchtelwyl Gyniraeg ¡a,f- ddercbog iawm yng Nghaerfyrddin. Llifeiriant Brawychus yng Nghlydach Vale, Rhondda. Achoswvd braw anaele yng Nghlydach Vale, brydnawm dydd Gwencr diweddaf gan ymarllwysiad llifeiriant sydy-n a dirfawr allan o hew 1-ofa ar ochr y mynydd1, a ddiaeth R lawr am ben rhan o'r lie gyda chyflymder a chyilawnder brawychus. Paroddi i'r hobl ffoi rhagddo am eu bywydau. Drylliodd ddwsiin o dai, a biilyn, ddinystr i bump o bersionau. Un wraig a'i phlentyn, a thair merch. fechan ereill. Adnabyddir yr hen lofa. wrth yr leinw Level Perch.' Torrcdld y dwfr cronnog a chauedig oedd yno, a. ffrydiodd allani yn or- wyUt, i lawr y lleihr, gan ysgubo popeth o'i flatein; tarawoddl yn nerthol yn erbyn rhes o daii;—14 o honynt. a llanwodd hwvnt i'r dyfndeii- o bum trioedfedd; chwalwyd un o honynt yn Hwyr, a. clhollodd Mrs. Elizabeth WiiUiani's, 34ain mlwydd 'oed, a'i phtentyu, eu bywydau yn y llifeiriant. Rhuthrodd y liif yn ddirybudd i fewn d ysgolion Clydach V,alle, lIe yr oedd 900 o blrant vnddynt ar y pryd. ■ Cadwodd yr athrawon a'r athrawesaii eu. penau heb ymddyrysu yng ngliianol y pervl, a gwnafeitliant bopeth fedrent i gadw'r plant rhag chwalu a* rhag cael eu boddi, oblegdd cododdl v dwfr i fyny hyd bedair troedfedd o ddytnidei1. Ataliwyd ei inierth ymlifol rhag peri mwy o beiTglon, .gan y mur oedd o am- gylch llawr ohware yr ysgolion. Gwalied- wyd yr holl blant oddilellthr dwy eneth fech- an a elwid Blodweu Davies, naw mlw.ydd oed' ac Enid Howell, ch-wo mlwydd oed. Yr oedd broa yvi hedwaai gloch-.y pryd "Y-- .1 hyn, ac yn ffodrus iawn., mewn amffawd icai- byd. yr oedd' glowyr yn myned heibio adref ar yr adeg, a chan weled y perygl yn ddliatreg, rhuthrodd1 rhai o hionynt i'r dyfroedd ihyd) at eu cesieiliau i wailedu'r plant. Cariodd ot- eill blangciau yno, a chariwyd y lfhai by-. chain trwy'r ffenestri ac a,r hyd-ddynt i le dkogel. Yr oeddJ dyu yn dod i lawr gerHaw'r ysgol, ac yn ca.rioi ei; blentyn; daeth y llif ar ei drawn yn tsydyni, lie! '• bu bron iddo gael ei fwrw d lawr ganddo. Ceisiodd yn y fan afael ar fur wrth dalcen ty, ac wrth geisio, syrth- iod 1 ei blentyn o'i freiohiau, a chariwyd ef gyda',r illiif aam tua chan Hath oddi wrtho, oaid daliwyd y pleintyn gan ddyin arall a'i canfli. ac a'i cipiodd o'r Ilif. Cludwyd ef i dy cyf- agos. ac adferwyd (ef gan Dr. Gablei Jones, trwy anadlu celfyddydoL Ond. bu'\f' plenty ill, er hyny, farw y noson honno. Chware Dramawd Rhys Lewis. Cafodd y ddramawd boblogaidd lion ei chware; gan Gymdetitihas Lilenorion Ièu- aingc Nazareth, Bent-rtei, Rhondldia, nos Fer- cher ddiweddaf. Yn Neuadd Gewhadol Heol Baglan y cynnaliwyd y chwareuad. Yr oedd y lle, yn orlawn gain dorf awyddus. Cy- roerwyd rhan 'Rhys Lewis' gan Mr. Ted. How^eils; rlian Mari Lteiwis' gan Miiss Ann Howells; rhan Wil Bryan' gan; Mr.. Wnillio Evans; rhan Bob,' a rhan y Gwyddd gan Mr. John Thomais, a, rhan: Thomas Bartley gall Mr. Daniel Griffiths. Danghoswyd yr amrywiol gymeriadau mewn modd pur fedir- us gan y bechgyn chwareyd'dol, ac yr oedd y gv.'raiKlawyr yn cael .eu difyrru yn fawr. Gweiithfa Newydd I Abertawe. Y mae argoel addawol iawn y ca t-ref Aber- tawe weitilifa inewydd i wnieud cynnud breint- ebol yno cyn bo hir. Caniatawyd caits gwr o Hamburg yn yr Almaen am, safle i'w chodiii wrth Ddoe y Brfctnin (King's Dock), gan Gy- nghor y Porthladd, yr wythnos ddiwieddaf. Bydcl gwaiith yno i dricliannwr, a golygir troi Allan 250,000 tunwell o'r nwydd arbew- nig hwn (patent fuel), am clair blynled'dl. Llofruddiaeth Maesaleg. A pelliO(licll YViBiam Butler, y gwr collfarn- edig am y llofruddiafeith yn. y pewtref1 uchod at Lys yr Adfrydau (Court of Criminal Ap- peal) yn isirbyn y ddedfryd oedd arno. Bu'r achos dan sylw'rLlys, hwnnw, ddydd Gwen- er diweddaf. Eisteddai hi barwwr yno: y Barnwr Lawrence, y Barnwr Phillimore, a'r Bairnwr Grantham. Cynrychioldd v cyhudlili- ■strlig ga.n Mr F. W. Sherwood a'r Goron gan y Meistri Cranston a Micklethwaite. Darl- iodd y Llys na wnaed1 dim carngyfarwyddiad gan y Barnwr Grantham. Mynegodd y Barnwr Lawivuda (nasi gjaJlasid caniatau'r cais. Y male,'r ddedfryd ar William Butler, gan hynny, yn safadwy. Nid yw dydcli y diienyddiad wediL cael ei bewnodi hyd! yn hyn. Hewydd Trist o'r Wiatifa CymreSg. Cyll y wladfa wyr grymus, y naill ar ol y Hall yn y dyddiau hyn. Collodid Gutym. Ebriil. yna Llv/yd ap Iwan dan ddwylaw llet.cltliaad creulawij ac erbyn hyji dilynndr hwynt i ffordd yr holl ddaear gam y Pa.rch. Lij.V.'ls P. Humphite|>?:si. Aeth i'r) (wladfa ugain mlynedd yn ol i weinidogaethu melww eglwys Annibynol. Bu gynt ym weiwidog t,lwys Myddfai, sir Gaerfyrddin, a thracihtefn yn eglwys Abercannaid, MorganniWg. Caf- odd addysg athrofaol yn y Bala. Yr ofedd yn 70 oed pan fu farw.

ETHOLIAD CAERNARFON. Y CYHUDDIADAU OLAF 0 DERFYSG. Daeth tri ar hugain o ddiffynyddion o flaen yr ynadon bwrdeisiol yn Nghaernarfon, dydd Gwener, mtewn cyissylitiad a'r gofhiriad1 o'r gweddill o wysdau roddwyd allan fel can- lyniad y terfysgoedd yn. tetholiad Caernarfon. \T cyhnddiacl yn mhob achos1 ydoedd un o derfysg. Yn yr achos cyntaf y diffynyddiow oeddiywt, Hugh Jones ac Edward WiMiams, Pool, Hill, Robert Hughe's, Llythyrdy, Llandwrog, E. Morgan, Sea. View, Twthill; G. E. Parry, North Pewrallt; William Griffith, a. W. B. Jones, Llianaelhaiarn. Mr. S. R. Dew oedd yn erlyn, ar rani yr hteddgeidwaid, a chynnrychiolikl y mwyafrif o'r diffynyddiow gan Mr. Ellis J. Gihffith. A.S., tra yr oedd tri eraill yn cael eu hamddi- ffyn gam. Mr R. Gordon Roberts, a Mr. Ham- le-t Roberts. Pan alwyd y diffynyddion vn mlaen, hys- bysodd Mr. Dew y faingc. wrth gymtm'eryd i ysLyi:a;cth yr hyn a ddigwyddodld pan, yr ym wnaed ag acboaioal cyffelyb daiiir wythnos vn cl, a chan fod yn angfewrheddiol rhoddi idiyw at-talfa ar bobl oedd yn ormodol o dlaw ddylanwad cyffro gwleddyddol, yr oedd' efe, yn ddarostywgedig i gvmmeradwyaeth y llya cyttuno a Mr. Ellis J. Griffith i aw- gryniu fod: rhai o'r diffywyddion yn ca;e,1 eu rhwymo drosodd i iawn ymddwyn, a tycdl v lleill yn cael leu rhyddhau yn ffurfiol. Yr oedd tri o'r diffynyddion—Robert Hugbes, Hugh JonctJ, ac Edward gymmerydi an ymddwyn yn iawai. Yn nghwi s dadl o berthynas i gyfreithlon- dieb y cwrs hwn, ammheuail y Maer (Mr. J. T. Roberts), yr ihwrn a lywyddlai, pa un a •illai v diffynyddiow gael eu rhwymo drosodd os na byddai iddynt bliedio eu heuogrwydd. Attebiodd Mr. Dew fed rhai .o'r diffynydd- ion yn euog o weithredoiedd oedd yn gyfartal i ganiymddygiad, a'u bod Wedi cydsywio ii gaiel eu rhwymo drosodd. Chwanieigodd, os byddai i'r diffynyddion. irw-y eu dadleuvdd, ddyweyd y byddai nddynt 'iawn ymddwyn., y gelwid yr erlyniad yn ol, a gallai y faingc ddy- weyd i'od hyny gystal a'u rhwymo drosodd. Unig amcan yr heddgeidwaid ydoedd, peidio caieil .teirfysgoedd lettto. Mr. Ellis Griffith a. ddywedodd, pan y dHerth e.f 'i gyttundeb, iawn neu benddo., a'i gyfaill g. u,ii ytlioeddl; ei fod! yn meddwll y byddai yn ffordd ddJa i r.oddii terfyn ar fatieir annymunol, end Yr oeldd efei yw >sylweddoli fod anhawsderau ar y ffordd. Wedi ymgynghori a'r tri di- ffywydd oedd efe yn eu cynnirychioli, byddai iddo ef ar 121U rham, ac yn leu dyw, ymgym- iiioryd a dyweydi y byddai iddynt ymddwyn yn dda am chwlei mis, a'r tebygolrwydd yd- oedd y byddai i'r chwe mris hwnw gynnwys cyfnod arall o derfysg (cliwerthiii). Nidi oedd yn dyweyd hyn ar unrhyw awdurdod, ond gyda dirnadaeth gyffrlediw am y dig- wyddiadavi oedd i ddyfod (chwerthin). Dy- munai ;i'r diffynyddion ddeall yn ddifrifol1, fodi yr ymgymwieriad hwn yn un difrifol, ac mor r'wym a phe buasent yn. cael eu rhwymo drosodd. i A Wedi i Mr. Dew gael ymgynghowiad a'r heddgeidwaid, awgrymodd, ar ol yr addewid wnaed gan y dadieuydd, na byddai ilddo ill- nyg un dystiolaetn yw yr ach'ois cyntaf. Yr oedd yr ail fint,ai o ddiffynyddion yn cynnwysi Thomas Evans, Giiffith Evans, Evan Jones. R. O. Jones, Glawawtew, ac Arthur Joiies-(yr oil o Waenfawr), Robert John Davieis, Griffith Evans. Gieorglei Langton, a Harold Williams (Caernarfon), Philip Them-

A —- yniad ac ymchvvi! i l&wer cyfeiriad. Deuir ar dravvs enwau a. thermau, ynghyd a, llu o sylwadau a wrtieir gan yr awdwr wrth fyned heibio at, brif fat- er ei draethawd—nas gel-lir bed yn darwe-l heb wybod rhywbeth yn eu cylcli. Y mae y gwerslyfr hwn yn gam yn mlaen yn addysg Cymru. Credwn y buasal yr awdwr hybareh yn llawenbau wrth weled cynnyrcli ei feddwl a i ys- grifell yn cael ei cscd mewn dull m'or ddeniadol o flaen. ieuengctyd Cymru. Y mae'r llyfr wedi ei rwymo mown. llinn cryf, ac- wedi ei argrapliu ar ba,pur da. Ei bris yw swilt. Y GENINEN. Y mae Cenii-ien Gwyl Dewi wedi vmddangos yn brydlawn, iae. yn cadw 1 neillduolion a berthyn iddi fel teyrnged flynyddol i goffadwriaeth emvogkm ym- adawedig. Y mae rhif y giwrthlddryeh- eli, a'r awduron—yn enwedig y heircld- vn fawr iawm Onid galaru ydyw r peith goreu a fedrwn ei wneyd? Son am her- oonau y mae y Geninen hOll, a r rmu hyny yn perthyn i (bob cyfnod o'r braidd vn lianes em gwlad— o ddyddia.u Dewi Sunt hyd Clvwefror y ftwyddyn hon. Ar adegau blaenorol yr ydym wedi cyttel- ybu Ceninen Gwyl Deiwi i fonachlog Westminster, lie y claddwyd enwogion Prydain Fawr. Nid ydyw yr boll enw- ogion wedi eu claddu yno; ac yr oedd Shakespeare a Milton yn mhlith yr eithi- iadau. A dywedir fed amibell un-dreb fod yn meddu trwydded: i anfarwoldeb— wedi ei gladdu yn Westminster. Ac, i'n brvd ni, dvlai y Geninen arbemg hon gael ei neillduo i goffiadwnaeth enw- oi°Uon, hen a, diweddar; enwau hysbys 1 Gymru-mor hysbys fel na raid dyweyd wrth y darllenydd pwy ydynt, » rh, bryd vr oeddynt yn byw. Y mae cylchoedd cvhoeddusrwydd yn amrywio yn tawr. Gall dyn fod yn gymmeradwy o fewn cylch ei .enw ad, neu gylch llenyddol cymmbarol fyeban. Y mae genjm c'vlchgronau e'liwadol, a newyddiaduron fleol i son am y cyfryw rai Ond dylai v ''Geninen' cieiyelui W esimmster °Vobey A -dyna yr unig feirniadaeth a ■ellid roddi—yn yr ysbryd go.reu—.ar y rhifyn llwn. Y mae- ynddo ormod o fanjon 'Gad i'r rneirw gladdu eu ine;rw Bliodder y He dyladwy i'r an- farwolion.' Gall yr hyn a ysgrifemr am <rvmmenad cymmbarol anghyhoedd iod vn ? ''ddei'chog, o ran meddwl ao laith; ord enwogion gwirioneddol sydd ifod ya monachlog Westminster, lnmysg s'ore uon vsgriiau y rhifyn hwn o r Gen- ■i'ner aig' edrych arni fel llue.st lenyddol cerc il yr ydvm yn ystyxied y rhai nlTn;_l.< Gruffudd ap leuan, gan y Pareb. J. C. Morrice, M.A.; Pa,drig y Brython,' g-an yr Athro J. Young: Evanls; < Edward Jones (Bardd y Brenin), gan v Parch T.. Price Evans; Giraldus Oambrensis,' gan y Parch. D. Ambrose Jones, M.A. Watcyn W yn, gan y Parch. W. Glasnant, Jones; Tudno gan y Parch. J. Bavies (Irfryo); Is" >alaw, gan Mr. Evan Williams; a Doptor Edwards, 'goan y Parch. John Owen. Y mae erthygl Tecwyn Evans ar y Parch. Eichard Eoberts yn hynod o loyw a dillyn. Ond un or pethau mwyaf byw o fewn y rhifyn ydyw sylw- adau Glasnant- ar Waiticyii Wvn, ar tameidiau a. roddir o'r ymddiddanion. Y M ISO LI ON. Yn v Brysorfa' ceir ysgrif ar Charles Wesley,' gan y. Parch Edward Thomas; ac Anerchiad i iuddugwyr, cr,an Mr. Pierce Owen. Mae yntau yn un o weinidogion y Cyfundeb Methodist- aid d, a, dyiasid rhoddi Pa,rch.' i'r hwn y mae 4 Parch.' yn ddyledus. Mewn vso-rif goffbaol am ddiacon neillduoi, dy- wedir Cyy,da,'i gyd-swyddogion yr oedd yn liynod 0 dangneteddus, ac hyd vn oed yn gyieillgar.' A ydyw hyn yn beth dyeithr yn mhlitb diacomaid Ai peth prin ydyw gweled dyn hyd yn oed Yn gyfeillgar a'i frodyr yn y 'set IJ :"J 'LJ J tJ t. J',i -r, Ymddengys y dywediad yn un lied od. i Yn y Cerddor 'y mae Mr. Emlyn Evans yn rhoddi gair da. i lyfr Eilir- Pdiyddiaeth a Chan,' a, dywed loci y canpuon yn delwng iawnio sylw y cerdd- or ion, fel barddoniaeth delynegol o r iawn ryw. Diolch i'r cerddor am gefn- vindreel-i y bardd. Yn yr Oriel, rheddir darlun o Miss Myfanwy Jones, L R A M., Llundain, a tbelir gwarog- aeth i'w galluoedd la'i hymdreehion ilwyddiannus gyda. eberddoriat-th gys- g £ crrcdl £ T. Y mae'r 4 Ymwelydd Mi-sol yn rliodu* ysgrif ddarluniadol ar J. Herbert I.ewis, Ysw., A.S. Gellid dyweyd am dano et; fel y 'dywed Kipling am wr arall— n And tie doesn't advertize,' Y iiiaet Lewis wedi oil- iiill ei stlfle heb unrhyw gynnorthwvon lannilieus. Ba iawn ydyw sylwadau AEr. Goiroiiiwv Jon en >ar Iianeis yr aelod seneddol dros tir I flint ? Son aim yr (Ymwelydd Misol. Ceir darlun oi'r golygydd-y Parch. 0. J. Owen, M.A., Rock Ferry-ar wyneb- ddalen Tryisoiia'r Plant' am y mis hwn. Y mae yntau yn un o.'r gweithwyr <listaw, ac yn weit-hiwr caled Lawn. Dy lai yr anrhy'dedd hem—cael ei ddarhrn yn y '*Brysorfa bach .,yii cufyddau at hyd eioes.' Yn, y, Gymraefi, rboddir siarluii o Mrs. Edwards, y Bala, priod Doctor Lewis Edwards. Y mae'r syhvadarf am dani, gan y Parch. D. Charles Edwards, yn dyner a doeth. Dyrna, un o'r dywed- iudau—' Yr ydiwyf wedi meddwl lawer tro fod fy mam wedi -aberthu dros gr. f- ydd Cymru lawn cymimaint, tac mewn un ystyr, llawn mwy na, fY1 nliiad ac 3 r wyf wedi synu, yi:i yr boll areithiau dra- ddodwyd y llynedd er cof am daiio) ef, na fu .gan yr un o'r siaradwyr, rnor bell ag a y sylwais, unrhyw grybwyIliad am ban- an-ymwadiad ac ymroddiad ei briod. Dyn a ergyd hollol deg; ac yr oedd pis- ieu mynegi hvn a.m. dani. Tlws ydyw GrugVy Mynydd,' gan Aw en Mona. Y mae'r Lladmerydd yn cynnwys ysgrifau gwir ragol''Ol-' Buddug'Oili.ae!bh rgyhoeddi'ad' gan v diweddar Prif Athro D. Charles Bavies; Y Goruwch- na,turiol yn yr Efengyl,' gan v Parch. D. Hoskins, M.A., Caernarfon; Befosiwn ynglyn a chrefydd,' gan Mr. T. Da,vies, Upper Bangor. Y ma-,e'r- Croi-iiel (Conwy), yn cy- chwyn yn swn emyn, ac yn terfynu yn swn etboliad, a'i ganlyniadau. A ellir uno y pleidiau? Yn nghanol y rhifyn ceir ei thygl ar 'Gorph-losgiad,' ac y mae. arnom ofn y bydd yn rhaid C)im- mhwyso hyn cyn byddo bir at ryw ben- au mewn gwleidyddiaetb Dyry Mr. J. W-. J. Parry, Bethesda, banes blyn- yddo.edd cyntaf Undeb y Chwarelwyr.' Mor ychydig: o'r hen arweinwyr .sydd i'w cael Iveddyw Y mae Cymru 'r Plant' yn rhoddi Llygad y Bycld yn y ffenestr, yn canu dyfodiad y Gwanwyn, ac. yn cofio am Bewi Sant. Melodaidd a naturiol ydyw y ganig—Anwyl yw Cymru,' gan Mr. Edward Bavies Bryan, 'Alexandria—yi geirLau a'r gynghanedd gan ea frawd, Robert Bryan. Lied aiisoniarus ydy!w gv/icb y 'gornchwiglen' mewn lleoedd anial; en.d y mae hithau wrth ein bodd yn MSfghymru'r Plant!' Ba a, difyr ydyw llyithyr Gilmour Jonesfll" un cr Ba.rthau Cyii-ii-,Li '-yn sir, Ga,arfyriLldli'l. Y rnme vn werth anfon ambell i wein- idog odd-i eartref; Dyna wnaetb eglwys Gliaring Cross; ae y mae yntau yn ad- dalu iddi gyda. llythyrau dyddan a, nWyf- iaiinol. yn v Gcrlan, o its i fis. Y ma.e Byddiau'r Bon yn gampus. Felly, hefyd-nodion R. B., a'r ysgrif ar Lenyddiaeth y Bdeunawfed Ganrif,' lie Y ceir sylwadau rbaaorol ar waith y 'Bm'ddC:-wsg.' fl Mab y Bryniau.—Goiynv/cb i olygydd y Golofn Lenyddol esgusodi y gwallau yn.eich ysgrif am eich bod mewn brys.' Gwell i chwi aros, hyd nes y caffcch bam- dden, canys nid ydyw yr hyn a wneir mewn brys,' fel rbeol, yn wer,th ei ddar- llen, nac yn werth ei gywiro cbwaith. Da fyddai i lenorion ieuaingc gredu fod vsgrifenu yn waith anhawdd; ac y mae yn rhaid arfer amynedd, a phwyll. Meudwy.—Biolch i chwi aan eich ilythyr. Peth rhyfedd ydyw cyfathrach meddyliau. Yr ydym yn tei-mlo hyny yn ein hymrwneyd ag awdwyr a, llyfrau. Y mae'r naill yn cyffwrdd rhywbeth sydd ynom ni ein hunain, a'r lleill yn cyn nyrchu argraph gwahanol. Y tebyg yw mai ar y dosbarth cyntaf y gallwn feddu barn bersonol. Nis gall dyn wneyd chwareu teg a'r hyn sydd yn estronol w auianawd ef ei hun.