Baner ac Amserau Cymru

Y GYLLIDEB. DIM TOLLAU NEWYDDION. PERSONAU YN DERBYN CYNNORTHWY Y PLWYF A'R BLWYDD-DALIADAU. SYMMUD YR ANGHYMMHWYSDER. Oododidl Ca,llghellydd y Dryaoirfa tua, deng munyd i bedwar, a. tsiaradodd am ryw gym- maint o klan lawr a banner—yr hyn oedd yn g'yferbyniad tra gwahanol i'w araeth o bum' a,wr y flwyddyn ddiweddaf. Eglurodd!, i ddecbreu, fod yr oediad ynglyn a phasio y Gyllideb, y flwyddyn ddiAveddiaf wedi effeith- io yn anffafrioi iawn afr y Gyllideb, y flwydd- yn hon. Yr oedd wedi dyrysu ein cyllid; a thra yr oedd hyn wedi effeithio ar gasglu y cyllid, nidi oedd dim wedi llesteirio y cyn- nydd yn y trenliau. Dywedai fod cyfanswm treuliau y flwyddyn yn dyfod i 171,857,000p., ac yn chwanegol at hyny yr oedd yn rhaidi iddo wneyd darpariaeth at ol-ddyledion y flwyddyn ddliweddaf. Felly, yr oedd y cyf- anisHvm yr oeddl yn rhaid iddo ef ddaTrparu ar ei gyfer yn cyrhlaedd y sfivm enfawr o 198,930,000p. ond yr oedd hyn yn cynnwye, wrth giWrs, y diffyg ddiisgwylid o acriors, i 30,000,000p., o ba un yr oeddynt eisoes wedi casglu 26,570,000p. ac felly, yn ymarferol, wedi ei dalu i ffwrdid. Wedi hyny, cyfeir- iodd &t ragolygon mtalsnach, a dywedodd iddo dderbyn adroddiadau calonogol iawn ar 'y pwngfc. Yr oedd y rhlagolygon, y mae'n sior, yn fwy disglaer. Yr oiedd Cllydiau y byd yn debyg o fod yn iheilaeth; yr oedd swm enfawr o aur wedi cael ei gynnyrchii; aio yr oedd masmacli y wlad mewn gwell calon nag yr oedd wedi bod er's tro. Yr oedd diffyg gwoith yn mynedi i lawr yn isefydlog, ac yr oedd y trethi a'r tollau yn dyfod yn mlaen yn ddia. Oyfeirioddi, wiedi hyiny, at y Beihad yn y derbyniadau oddi wrth y doll ar wir- odydd poethioin. Cydnabyddodd fod ei am- cangyfrifon gydag olwg ar y cyllidl chwianeg- ol oddi wrth y doll o 3:s. 9o. osodid ar wirod- ydd poethion o'u lie yn hollol, and yr oedd efe yn agosach i'w le na neb araSl, ao yr oedd 'y f,alsnaeh' wedi ei gondemnio am wneyd amcangyfrif rhy isel o'r gyllid o'r ffynnonell 'Y hon. Priodblai y lleihad yn ngbyllid; y gwir- odydd poethion, mewn rhan, i ysfocio yn mitaen llaw, mown rhan i'r lleihad yn yr hyn a gedwid wirth gefn yn y selerydd, ale mown rhan i'r lleihad yn ei yfed. Yr oedd y ddau both cyntaf dims. dymimor, aw yr oedd efe yn gOibClithiol y byddai i'r olaf bron yn barhauisi. Yr oedd y lleihad mewn yfed ohwisgi, efe a chwaiiegai, mewn rhan, yn wleidyddol. Yr oedd y Ceidwadwr mor ddig fod prisi chwisgi yn cael ei goldi gkan Lywodraeth Radical aiddi fel yr oedd yn gwrtliod ei brynu (ohwerthin maiwir); yr oedd y Radical yr un mor ddig- o-fuis wrth y tafarnwr am godi ei bris i fBgiwr nad oedd efe yn meddwl fod! dim la, wnai eu cyfiawnhau ac felly, nidi oedd yntau am ei yfed. Yr oedd 11awer o bob! wedi dyfod i wybod, hefyd, eu bod hwy yn well allan wrth leihau y ddiod ia. yfid ganddynt, ac wedi pen- derfynu gwneyd hyny yn barhaus. Yr oedd tafarnwr oi Birmingham wedi ysg'rifenu ato ef, ei fod yin y boreu yn larfer gwert-hu poteli o f randi, a sioda,' ondi yn (awr yr oedd yn soda i gyd, a dim brandi. Wrth g'ym- mharu 1908 la'r flwyddyn hon, yr oedd llei- had mawr weldi cymmeryd lile yn y Siwm o wirodydd poethion yfid, yn cyrlmedd i ddim llai na deng miliwn o alwyni. Yn Ysgotland yr eedkJ lleihad o 33 y cant wedi cymmeryd lie yn nifer y person au gospid am feddwdod; aie yr oedd Ciaplan C'arcliar Edinburgh wedi ysgrdfenu ato ef i ddyweyd fody dioll chwan- egol wedi bddi yn ennill onfawr i'r geinedl. Yr oedd gryn otsttyngiiad wedi cymmeryd lie yn y ewm a yfid, hefyd, yn lyr Iwerddon, yn amrywio o 35 i 70 y oant, a, gostyngiad mawr yn rhestr y rhai gospid am feddwdod. Dywedai, yn ngwynet y cyfrifon hyn, y byddai unrhyw Ganghellydd y Dryeorfa a wna 'gyfnel\viÍ.d v dreth hon yn euog o droseddi yn erbyn y Llywodraeth (cym. mawr). Aeth Mr. Lloyd George yn mlaen i roddi am can- gyfrifon o'i dderbyniadau. Yr oedd yn ed- rych at y cyllid & plirofi ewvlJysiau am god- iaVT da, ac yr oedd yn meddwl y byddai i stamps'' ddwyn miliwn a banner mwy i m mewn; tra. y byddai y tollau tar werth tirol yn fwy. Yr oedd yn glwneyd amcangyfrif y bvddai cyfaniswm y derbvniadau yn 199,791,000tp., gan adael gweddill o 861,000p. Gwneid diarpariaeth y flwyddyn rie,saf nr gyfer pobl allan 0 'waith, ac afiecliyd. YUM, eglurodd Mr. Lloyd George pa fodd yr oedd 'Y:n bwri,adu gwneyd gyda'r swm gweddiill o 861,000p. Gofyriiai i'r T'y neillduo 102,000p. o'r swm hwiiw eleni i wneyd i fyny i'r lawd- urdodau lleol y swm oeddynt hwy wedi ei golli trwy y lleihad yn y dørbyniacllau oddi wrth cbwiisgi i amcaniom addiysg g;elfyddyd- ol ac eilraddol. Dywedai fod y Llywodraeth yn bwriadu cadw at eu hymrwymiaid i ddi- ddymu yr ainghymmhwyisder ynglyn a pher- sonau did'erbynient gynnorthwy plwyfol i dderbyn hi wydd-da! iad^tu yr oedranus ond wrth wneydi hyny, byddai iddynt .ofyn i'r awdurdodau lleol dany.sgrifio y siwm a werid ganddynt hwy yn awr i gymnal y tlodion hyn. Eglurodd niai trefniant dTOS, dymmor fyddali hyn, hyd lies y oawisai v owestiwn o gyllid; lleol ac yimilierodrol eu hail drefnu. Yn y cy,fams,er byidldlai i'r oyfnewidiad hwn gostio i'r wladwriacth tua 450,000p., o bla, un y byddai i rhwing 300,000p. a 350,000p. gael eu tanyisigrifio gan yr awdurdodau lleol. Ar ol cyfarfod a'r gcfynion hyn, byddai iddo gael ei adael gyda'r swm o 309,000p. yn weddill. EglurÔdid ei fod eleni, fel y flwydd- yn ddiweddaf, yn gwneyd darpariaeth yn ei Gyllideb ar gyfer y dyfodol. Diweddodd Mr. Lloyd Georige ei araeth trwy gyfeirio, mewn iaith hyawdl, at nerth a llwyddiant c;;llidi Maisnach Rydd. Yr oedd pedair o wledydd aniaiwrion eraill, fel yr eiddom ni, wedi myn- ed trwy gyfnod o fai'weidd-dra.. Yr oeidd gian yr oil o'r rhai hyn symiau mawrion o ddiffygion, a hon oedd yr unig wlad oedd wedi dyfodtrwy yr 'argyfwng heb yr un. Yr oedd- ynt wedi tynu i lawr 6,691,000p. n y dyled^ Son y flwyddyn ddiweddaf ac eleni, byddai iddynt dynu iSiwm pellacli o 9,687.000p. Pa avillad a rail yn y byd, efe kl, cpynodd, yn nghanoll cymmeradwyaeth, a alilaisai ddangos y fiath ganlyniadau? (cym.). Mr. Austen Chamberlain a dd ulleuai y dylid newid ein oyfundrefn gyllidbl, a pliro- phwydai drychineb aa'ianol os cawsai v toll- au presennol eu cadw i fynv. Cyhuddai y Iiilywodraeth o weithredu ar ddadgla,niacll y C'enedlaethoilwyr wrth benderfynu gohirio y Gyllideb hyldJ y isenedd-dymmor hydrefol. Mr. J. Redmond a ddywedodd ei foldl yn amlwix mai prif wrthwynebiadiau Mr. A. Chamberlain oeddynt treuliau ar ddiwygiad- •au cymdeithasioil; ond yr oedd efe (Mr. Red- mond), yn meddwl eu, bod i'w cyfiawnhau yn hollol. Gwrthdystiai yn erbyn cadw y doll ar chwisgi. Mr. Barnes >a ddywedodd fod y Gyllideb yn dlyistiolaeth darawiadol i Fasnach Rydd. Mr. T. Gibson BorwleiSi a dldiywedodd ei fod yn cael ei daraw a dychryn wrth ystyried y gwa&traff ynglyn a pihob gwasanaeth. Mr. Lougli a ddywedodd fod T Gyllideb yn lun gialoinogol iawn, a; hyny o dan amgylch- iada u dyrys,. Wedi i amryw eraill siarad attebodd Mr. Lloyd George, yn fyr, a dywedai fod yr Iwerddon (ar ei mantais Yn fawr trwy ei gynnyigion. Yr oedd y Llywodraeth wedi cadw at ei haddfewidion. Weldi hyny cyttunwyd ar y penderfyn- Itad i barhau y doll ar de. Cododd y Ty am wyth munyd wedi deg. » —

TY Y CYFFREDIN. Dydd Gwener, Gorphenaf laf.—Cymmer^ odd y Lie fa rydd y gadair ganol dydd. Cynydd yn y Treuliau Cyhoeddus. Y Mil. Williams, fel cadeirydd Pwyllgor y Cyfrifon Cyhoeddus, a ddywedodd fod nd- roddiad y pwyllgor yn cael ei ystyried. Yn 1898-9 yr oedd tria-ul y Ilyiiges yn 24,000,OOOp., ac yn 1910 yr oedd yn 40,000,000p., co,diiad o 66 y cant. Yr oedd treuliau y fyddin wedi codi yn yr un eyfnod" o 20,000,000p. i 28,000,OOOp., endiad! o 40 y cant, tra yr oedd treuliau y gwaBianaetii gwladol wedi codi o 37,000, OOOp. i 66,000,OOOp., codiad o 78 y ciant. Rhoddodd ganmoliaeth i'r imodd yr oedd y tri Bwrddi, y Llywotdraeth Leol, y Trysorlyis, a'r Llythyr- dy, wedi gweinyddii Cyfratith y Blwydd-djal- iadan. Mr. T. G. Bowlels a gefnogtodd y cynnyg- iad, a dywedai nas gellid dwyn dim mwy dy- ddmol ger bron y Ty. Cymmerwvdl Than yn y ddadl gan Syr J. Brigig, Mr S. Walsh, Mr. Cburthorpe, Mr. H. Simuol (y Poi&tfeistr Cyffredinol), Afr. T. Gaiir Ashton, Syr F. Banbury, a, Mr. Hob- houisie. Wedi i amcan y cynny giad; sef, cael dadl ar laldiroddiad y pwyllgor, gael ei i&:ierhau, craf- odd! ei alw ,yn ol. Mesur Echwynion y Cweithiau Cyhoeddus. Pasiodd1 Mesur Echwynion y Gweithiau Cyhoeddus eii ail ddiarlleniad, heb ddadl arno, a chaifodd ei gyflwyno, i bwyllgor o'r boll L'y. Mesur Cofrifiad. Darlleinwyd Meisur Cofrifiad; Prydain Fawr a'r Iwerddon y drydiedd waith. Cododd y Ty am qhwarter i bedwar.

TY YR ARGLWYDDI. Dydd Llun, Gorjphenaf 4ydd.-—Cymmeroidd yr Arglvvydd Ganighellydd ei sedd am chwtairter wedi pedwar. Mesunau y Cofrifiad. Dygwyd Mesur Cofrifiad (Pryidlain Fawr), a Mesur iOo'frifiad (yr Iwerdon), i fyny oi Dy y, Cyffredin. Ar gynnygiad Iarll Granard cawisiant eu darllen y waith gyntaf. Aliforio Hen Ceffylau. Cynnygiodd A'rglwydd Saye a Sele ail ddarlleniad mesur yn ymwneyd ag allforio hen geffylau, yr hyn, efe a ddvwedai, oedd yn ])arliau yn achos o gryn greulondeb, er gwaethaf gorchymynion Bwrdd Ma&nach. Wedi i Iarll Derihy aid Iarll Oarrington gymmeryd rban yn y ddadl, darllenwyd y m,eisur yr ail waith. Wedii i I,arlll Russell ofyn rhai cwestiynau gyda golwg ar dreth yr inmvm, gohiriodd y Ty am hannier awr wedi chwech.

TY Y CYFFREDIN. Dydd Lhm. Gorphenaf 4ydd.—Cymmerodd y Lie fa rydd y giadair am chwarter i dri. Vsgol Towyn. Mr. Oloulgh a ofynodd i Lywydd Bwrdd Addiylsig, p^a, -un a a llai efe egluiro pa fodd yr oedd y presennoldeb, ar gy,fartale,dd, yn ys- gol Towyn ivvedi coidli yn gyflym o 20 l 56; pa un a oedd y xhieni a berthynent i Eglwys Loegr yn y rhanibarth yn chwaneigu yn wir- foddol at y cynnydd hwn, neu ia oeddynt yn cael eu cymmhell gan y periglor; pa un a allai ef roddi mam-lion gyda rgolwg Li, yr yetaff addysgol; pa un a ydyw y periglor ar yr ystaff addj^sigol, neu ei fod yn cym- meryd gofal rheolaidd o ddosbarthiadau; ac os felly, yn ystod pa oriau, yn mhia. byngc- iau, ac am ba gyflog? I Mr. Trevelyan (Ysgrifenydd Seneddbl y Bwrdd Addyisg) Mewn perthynas i'r rhai gyntaf a'r ail o'r cweistiwn, nid ydiyw 3 I Bwrdd wedi cael unrhyw hysbysrwydd. Gan 1 fod vl- vegol wedi ciael oi syminud o reis.tr jy" J. J rhocld flynyddol nid ydyw y mater ion y C) f- eirir atynt yn y gweddill o'r cwestiwn yn dtyfod o fewn cylch y Bwrdd. ) Mr. Ormsby Gore ta. ofynodd a oedd y bon- eddwr gwir anThydeddus yn gwybod, hyd o < fewn dwy flynedd yn ol, fod y presennoldeb, j ar gyfartaledidi, yn yr ysgol hon, d:ios hanner cant, ac nad oedd y lleihad wedi myned i lawr dros dymmor, a'i fod yn awr yn troi yn 01 i'w salon gyntefig. Mr. TreveLyan:—' Nid ydwyf wedi cael y ffigyrau yn fanwl, ond y mtae wedi bodl i lawr y tair blyneddi diweddaf.' Mr. Clough:—' A fydd i'r boneddwr gwir anrhydedduls! wneyd ymchwiliad pa un a ydyw y periglor, neu y ciwrad1, yn aiwr yn dysigu yr yisgolheigion sydd yn rhoddi en lireisennoldeb yn yr ysgol? Mr. Tre'velyan:—' Nidi oes a wnela y Bwrdd Addysg yn iawr ddim a :phwy sydd yn d\sgu yn yr ysgol.' Mr. Clough :—' A fydd i'r boneddwr an- rhydeddus. wneyld ymchwiliaid?' Ni roddwyd un attebiad i'r cwestiwn. Cwrs Addysg yn yr laith Cymraeg yn ystod y Gwyliau. Mr. Edgar Jones a ofynodd i Lywydd Bwrddi Aidldysg. pa un a oedd y mynegiad yn ei iadroddiad am y flwyddyn 1908—1909, tu- dal. 65, fod Cynghor Sirol sir Aberteifi wedi darparu owrisi o wy liau 0. laddysg yn yr iaith Gyimraeg yn gywir; pa un a oedd efe yn gwy- bod1 fod y cwrs 101 twyliiau gynnaliwyd yn Aber- ystwyth, o dan ulawdd Cymdeithas yr Iaith Gymraeg, yr hwn Oiedd wedi bod yn trefnu y cyfryw gw,rs rhai blynyddoedd, gyda chynnorthwy Uawer o'r awdurdodiau addysg yn Nghymm a pha un lai oedd y Bwrdd Add- y ysg yn meddu unrhyw wybodaeth am y gwaith gwirfoddol wnaed gan gymdeithalsi yr 1a,ith Gymraeg. Mr. Trevelyan:—' Nid! ydyw yr adlroddiad y cyfeirir a,to yn gywir. Dymunid dangos yn yr adroddiad, lie yr oedd yr larmrywiol gwrs o addysg (hafol yn cael ei gyfranu; a thrwy ddiofalwch, cyfeiriwyd at y cwrs dy- wededig fel un oedd'' yn cael ei ddarparu gan yr awdnrdod yn mha. un yr oedd yn cael eii gyfranu. Yr oedd y cwrs y cyfeirid uto wedi cael ei drefnu gan Gvmdeithaisi yr Iaith Gymraeg;. Y mae y Bwrdd yn llawn ymwy- boid'ol o wiaith y gymdeithas, i'T hon y maent wedi bod yn talu rhoddlion, mewn cyslsylltiad a'r cwrs o addysg hafol hwn er y flwyddyn 1907.' Mesur Oriau Siopau. Gofynodd Mr. Churchill am ganiatad i ail gyflwyno Mesur Oriau Siopau, yr hw-n Istvdd a'i amcan i gyfuno, diwygio. a belaethu Cvf- reithiiau Rheoleiddiadl Siopau, 1892 i 1904. Eglurodd fod y meisur wedi cael ei gyflwyno i'r Tv y tymnior daweddaf, gan Arglwydd Gladstone, yr hwn oedd ar yr adeg bono yn YsgrifenTdd Cartrefol; ac felliy, fod y Tv yn gyfarwyidd' a'i ddiarpariaethau. Yr oedd y mesur yn effeithio ar agos i filiwn o gyn- northwywyr mewn siopau, ond nid oedd yn cyffwrdd a' r siop fecha.n lywodiraethid gan y ternant a'i. deulu. Gofynai am i'r mesur gael ei drosgllwyddo i bwyllgor. Darllenwyd y mesur y waith gyntaf. Treth yr Incwm. Wedi i'r Ty ymffurfio yn Bwyllgor Math a Moddion, ar y penderfyniiad yn cynnwys treth yr incwm yn ol Is. 2c., beirniadodd Mr. A. OhamherlaingynnYlgioll cyffredin- ol y Gyllideb, a dywedai fodi ar,ian, ai ddylai gael myned i leihau y ddyled, yn cael ym- wnevd a hwy fel cyllid. Mr. Dillon, ar ol cyfeiria at y dreth chwisgi., a ddyweddàiai fod y Gyllideb yn un rasorol. yn neillduol felly i'r Iwerddon. Svr T. P. Whittaker a ddiywediodd mai da ydoedd cadw i fyny y doll ar chwisgi, a hynv o herwydld1 rhesymteU' cymdeithasol a moe.sol. Gwmaeth Arglwydd Charles Beresford rai sylwadau am yr Alrnaen a 'Dreadnought,'S, a'r diwedd fu iddo, gael ei attal gan y Lite-f- arvdd. Mr. Snowden, yr hwn a siaradai fel Sosial- ydd, ia ddadleruai dros genedlaetholi y tir a'r fa.r.,ioli mewn diodydd meddwol; a gofynai •a.Ti i'r tollau ar de a cocoa giael eu hySi- gubi ymaiith. Mr Hobhouse, mewn at;tebiad a rai pylw- adau wmaed gan Mr. A. Chamiberl,ain gyda golwg ar y Drylsorfa Suddol, a ddiywddbdd, a chvmmervd y flwyddyn ddiweddaf nc eleni, hvddai y LVwodraeth wedi rihoddi 21t 01 fil- iynan at v didivkd1. Yr oedd yn annheg aw- grymu fod! eairio allan ddiwygiiad!aru cymdeith- asol vn attal i'r Llywodraeth gadw i fyny amddiffvniad y wlad. Am chwarter wedi naw aeth y Ty yn mlaen i ystvraed busnes nreiifat, pan y cvmmeTWyd Me&ur Trethi Porthladd Llun- dain o Idlan ystyriaetih. Wedi hyny tail agorwyd y ddadl ar y Gyllideb. Cvmmerwvd rhan yn v ddadl gan Mr. J. D. Miller, Mr. J. Wood, a Mr. Norman Cr-aiiz. Am un iar ddeg o'r gloch gohiriwyd y ddadl, a chododd y Ty. — -+—S-

TY Y CYFFREDIN. Dydd Mawrth, Gorphenlaf 5ed.-Cymmer- odd y Llef arydd y gadair yn union ar ol chwarter i dri,. Mesur Rhaglawiaeth. Ar yr adran gyntaf o'r mesur h-wn cyn- nygiodd1 Mr. Brunner d ddarparu fod y Teyrn yn dy- fod i'w oedran yn 21, yn lie 18; a dyvyedai fod y diweddaf yn oediian llawer rhy isell i roddi i fiachgen y fath a.wdurdo\d! Mr. Asquit-h a ddiywedodd mai dyna yr oedran yn mhob Mesur Rhalglawiaeth, Oafodd y gvvelliiant ei alw yn ol, yn gyatal a rhai eraill oeddi yn ymwneyd a gwahardd- iad y Teyrn i briodi. Cynnygiodd Mr. R. D. Holt i adael allan y geiriau yn adran 4 oedd yn attal y Rhag- law i roddi ei gydlsynikd i iinrhyw fesur er diddymu neu gyfnewid Deddf Unffurfiaeith, neu y Gyfraith er sicrhau y grefydd Brotest- an,a,idu yn Yegoitland. Dywedodd nas gellid gwneyd y cyfnewidiad lleiaf yn y 'Llyfr Gweddi,' heb gyfnewid Deddi Unffurfiaeth, a cbawsai Dadsefydliiad yr Eglwysi yn Nglliym- ru yr un effiaith. Mr. Asquith a ddywedodd ei fod yn teimlo tuedid! at dderbyn y gwelliant. Cariwyd y gwelliant trwy 209 yn erbyn 118. Cynnygiodd Mr. Holt, hefyd, i adael allan 1 adran 5 y ddarpariaeth, pe deuai y Fren- hinesi Mary, trta, yn ilenwi y Rwydd ddyw-ed- edig, yn Baibi.Y;d'lde,sl, neu. ei bod yn priodi Pabydd, ei bod yn myned allan o'r swydd hono ond galwodd y gwelliiaiiit hwn yn ol. Cyttunwyd ar yr oil o'r adranau a'r attod- len, ac adroddwyd! y mesur i'r T'y. Mesur Damweiniau mewn MwngiotMSau (Cw-aredu a Chynnorthwy). Mr. Harmood Banner, aT ran perchenog- ion glofeydd sir Lancaster, a ddadganodd ei ddiolchgarwch i Mr. Churchill am ddwyn y mesur i mewn. Cyfeiriodd fed llawer iawn wedi cvael ei wnieydl gan bercihenogion mwn- gloddiau, a dywedodd y gwnai y mesur i ber- clieno-gion drlwg wneyd yr hyn oedd rhai da wedi ei wneyd eisoes. Mr. Mas-term an, mewn attebiad i'r gwa- hanol siaradwyr, a gydsyniodd. i ganiateu pwynt y gofynid am danb', er rhoddi awdur- dod d wneyd appel yn erbyn dyfarniad yr Yislgirifonydd Cartrefol, o daii ammodau neill- duol, os tybid fo.d gwrthwynebilad i unrhyw archeb. Darllenwyd y mesur yr ail waith. Mesur Llys Barn (y Llys Uchaf). Cafodd Mesur Llys Barn (y Llys Uohaf). ei ddarllen yr ail waith, a'i adrodd i bwyll- gor o'r boll Dy. Gohiriodd y Ty am ugain munyd i new.

Y PULPUD. PREGETHWYD yn mhulpiid Bwlchgwynt y Su] olaf o Fehefin gan y Parchn. Rhys Evais, Llanwrtyd, a'r Dr. Moelwyn Hughes, o Aber- teifi. Cafodd yddau foneddwr parchus odfeuon da drwy'r dydd, a phregethwyd yn dda odiaeth gan y ddau drwy'r dydd i gynnulleidfaoedd mawrion. Yn Llwynpiod yr oedd y PaTeh. S. T. Jones, Conwy, yn prege'thu y Sul diweddaf a'r nos Sadwrn blaenorol. Dywedir iddo gael nerth anghyffredin yn mhob odfa. Eidestyn nos SuI a gymmerwyd o'r bennod olaf yn Llyfr y Prophwyd Malachi, a'r 2il adiiod: Oni Haul Cyfiawndei- a gyfyd i chwi,' &c. Tystiolaethir iddo bregethu'n anghyffredin iawn yno. Go- beithio y gwelir o ffrwyth ei lafur yn y dyfodol etto.

YMWELIADAU. Dydd Llun diweddaf talodd Mr. D. Thomas, Arolygwr ei Fawrhydi ar Ysgolion, Aberys- twyth, ei ymweliad blynyddol ag Ysgo] y Cyng- hor, yn Nhregaron; ac ymwelwyd a'r Ysgo] Ganolraddo] dydd Mercher gan Mr. Owen Owen, Prif Arolygydd o dan y Bwrdd Canolog Cymreig.

CYFARFOD CYFLWYNO. Nos Sadwrn, erbyn saith o'r gloch, daeth liaws o flaenoriaid eu tref ynghyd i gynnal cyfarfod, ac i gyflwyno Tystysgrifau i'r rhai fu'n llwyddiannas yn Arholiad Gweinyddesau. Cartrefol o dan nawdd Cymdeithas y St. John's Ambulance. Dyma ddos)artii a ddylai dderbyn y gefnogaeth oreu mewn gallu, peond sylwefirJ. olid gwir ungen ei amcan ar hyd a lied ein gwlad mewn lleoedd anghyflens i gael meddyg neu nyrs' yn uniongyrchol. Y chydig yn awr sy'n sylweddoli gwir angen addysgiadau O'l fath, fe allii; ond pe deuent i weled gwerth y wybod- aeth diau y telid mwy o warogaeth i ddosbarth- iadau o'r fath. Meddylier am funyd pe bae teulu yn gynnwysedig o un claf yn gofyn Haw dyner a chynnefiri i'w drafod, ac o herwydd an- aHn'r fam neu y chwaer i wybod y ffordd, yn gorfod gyru am 'nyrs' i gymmeryd at y gwaith. Wei, i arbed y gost hon pan fyddo amgylchiad au yn gyfyng, fe allai, onid mil hawddach fyddai i bob mam a merch daln'l' ychydig ofynion a ofynir i gynnal y dosbarthiaclau hyn yn ein Ile- oedd anghyfleus, a'u mynychu hyd y mae yn eu gallu er derbyn yr addysg ddaw yn wertnfawr rywbryd heb ddisgwyl, fe allai. Gwn i amcan f-int yw gwerth yr addysg, ac mor felus oedd cael gwneyd y gymmwynas o weini ar un oedd yn gwerthfawrogi y galIn. Ymdrechwyd yn galed i gael y dosbarth hwn wedi ei sefydlu yma. Boddlonodd y meddysr ieuangc, J. T. Lloyd, Llys Einon, mab hycaf Dr. E. Lloyd, U.H., a Mrs. Lloyd, Llys Einon, i gymmeryd at addysgu dosbarth, ond i eraill gymmeryd at chwilio am aelodau fyddai'n sicr o'i werthfawrogi. Gwnaedy gorchwyl olaf gan Mr. S. Jones, Bryn Teifi, a bu Mr. Jones a'i gymmhorth wrth law i'r dosbarth bob air ser y byddai angen am hyny. Cafwyd dosbarthiada-i da drwy'r gauaf, ac yn cael eu mynychu yn rhyfeddol iawn ac er llawer ymdrech flin pres- ennolodd yr addysgydd ei hun yn yr oil. Yn mis Mai daeth yn adeg i'r dosbarth eistedd i ymgeisio am basio Arholiad yr' Home Nur- sing.' Ymgeisiodd 17eg, yn cael- eu barolyg,, gan Dr. Thomas, Llandysul. Diwedd Mai caf- wyd sicrwydd fod yr oil wedi bod yn llwyddian- nus i basio, er clod i Dr. Lloyd ac i'r oil o'r ym- geiswyr. Nos Sadwrn diweddaf daeth yr adeg i gyflwyno y Tystysgrifau iddynt, ac, fel y qrybwyllwyd eisoes, yr oedd lliaws wedi dyfod ynghyd i'r cyf- arfod hwn. Cafwyd cymmhwysderau yn Miss E. M. John, B.A., Ysgol y Sir, i gymmeryd at eu cyflwyno, yr hyn a wnaed ganddi mewn modd deheuig iawn. Enwau y rhai fu'n IIwyddiannus yIynt:—Mr?. Jones, Aeron Villa; Mrs. J ones, PoJice Station; y Misses Jones, Post Office; M. M. Jones, Ochr; a Maggie Jones, High Street; y Misses Jane Lloyd, Glanbrenig, a Lottie Lloyd, Pen ybont; Edith a Maud Morgan, Brynhyfryd; y Misses Williams, Rhyd yr onen; Jane, Bessie, a Nellie Williams, Deri Garon; E. Williams, Railway Cottage Martha E. a Mary E. Williams, Pop- lars; a Miss Nellie Williams, Ystrad Caron, ysgrifenycides y dosbarth. Wedi gorphen gyd t'r cyflwyniad yma neill- duwyd y rhan oHf o'r cyfarfod gan y dosbarth i gydnabod eu gwerthfawrogiad o wasanaeth di- ball y Dr. Lloyd yn eu hyfforddi yn ystod y gauair. Llywydd y cyfarfod oedd Mr. T. Jones, y Llythyrdy. Daeth y dosbarth i'r penderfyn- iad o roddi rhywbeth i'w hathraw am eu dysgu mor llwyddiannus, a'r rhywbeth bach hyny oedd par hardd o 'silver military brushes,' gyda'r hyn a ganlyn wedi ei gerfio arUnt: Presented to Dr. J: T. Lloyd by the Tregaron Nur4ng Class, 1910,' Cyflwynwyd y rhodd werthfawr gan Mrs. Thomas, C.M., Wern Villa, yr hon a ddywedodd ychydig eiriau pwrpasol iawn i'r amgylchiad, i'r hyn yr attebwyd yn weddus gan y derbynydd ieuangc. Hefyd, cyflwynwyd rhodd o arian i Master Johnnie Edwards, Ty chwith, am y rhan a gymmerodd efe ynglyn a'r gymdeithas yn ystod y gauaf. Cafwyd anerchiadau byr ac addas gan y Mri. Jenkyn Lloyd, Glanbrenig; Thomas Evans, Albion House; Dr. E. Lloyd (hynaf), U.n.; T Jones, Llythyrdy; S. M. Powell, M.A.; S. Jones, Bryn Teifi a D. J. Morgan, B., ISC. Yna daeth y cyfarfod at ei derfyn wedi cynnyg ac eiko dlolchgarwch i'r oil fu'n rhanol yn y gwakn' yr^glyn a'r dosbarth, gan goffeidior gobaith, na lyddai iddynt gael eu digoni ar yr a gafwyd eleni, ond myned yn int, 'ett(, jes-,cyrhaedd Bryii Anrhydedd' yn hanes v'&yu. GlanTeUL MERClt ASAPH.

FFYNNONAU LLANDRINDOD. Penderfynodd Pwyllgor Addysg sir Faes- vfed, mewn cyfarfod gynnaliwyd yn Llan- drindod, ddydd Gwener, gymmeryd cim i adeiladu ysgol elfenol newydd yn Ffynnonau Llandrindod, gan wneyd darpariaeth ar gyfer 100 o ysgolheigion. Siaradai Mr. H. D. Phillips yn gryf dros wneyd darpariaeth ar gyfer 200 o ysgolheig- ion, a chyfeiriai fod yr Ysgol Genedlaethol yn awr wedi cael ei gorlenwi, a bod plant Llandrindod yn myned i ysgol Penybont, a Ileoedd eraill ac os cawsai Vsgol y Cynghor ei chodi, y tynasid llawer o blant i Ymneill- diiwyr o ysgol yr Eglwys. Rhoddodd y Mri. J. Hurst, T. L. Vaughan, T. Davies, a J. W. Stephens, eu cefnogaeth i Mr. Phillips. Penderfynwyd, modd bynag, gadael y mater heb ei benderfynu. Pender- fynwyd ar bwyllgor i gyflwyno adroddiad ar !eoedd cyfaddas i godi y cyfryw ysgol.

DREFACH, FELINDRE, A'R CYLCH. DIRWEST. DA genym weled ifod yn y cylch yma ddeffroad gyda'r achos dirwestol, fel y mae holl ddirwest- wyryr ardal wedi penderfynu uno mewn un arddangosiad mawr ar y dydd olaf o Awst nesaf. Yr oedd cael cymmanfa ddirwestol o holl ddirwestwyr y cylch wedi bod yn ddymuniad gan ami ddirwestwr lawer tro, yn arbenig pan fyddent yn gweled y 'Band of Hope,' a Merched y De, neu y Gymdeithas Rechabaidd yn cynnal en gwyliau. Ond yn adianau felly y byddai y dirwestwyr yn parhau i ddangos eu hunain, pc etto yn awyddus am gael un arddangosiad mawr o'r hell adranau wedi eu huno, er dangos ger bron yr ardal wir nerth dirwest yn y lie. Da genym, erbyn hyn, fod trefniadau yn cael eu gwneyd yn bresennol i ddwyn hyn oddi am- gylch, ac y ceir, yn fuan iawn, gymmanfa liosog o ddirwestwyr, y fwyaf a welwyd o honynt yn y cylch yma erioed. Er dwyn hyn oddi amgylch yn unol a phen- derfyniad wnaed mewn cyfarfod cyhoeddus o eiddo Merched y De, pryd yr appwyntiwyd y Parch. D. Geler-Jones, Garth, yn ysgrifenydd, yn gymmhwys iawn anfonodd yntau at bob eg- lwys a chapel yn y ddau blwyf-Llangeler a Phenboyr am iddynt appwyntio dau gyn- nrychiolydd, gyda'r gweinidog neu'r offeiriad, i gyfarfod yn hen gapel y Drefach y nos Iau dilynol. A chydsyniodd pob capel ac eglwys a'r cais, gan ddanfon eu cynnrychiolwyr yno yn brydlawn, yr hyn oedd yn brawf fod y symmud- iad yn boblogaidd; a disgwylir iddo fod yn llwyddiant a llesiant mawr i ddirwest yn y cylch. Dewiswyd y Parch. W. Talfan Davies, Clos- y-graig, yn gadeirydd y pwyllgor, a'r Parch. D. Geler-Jones yn ysgrifenydd. Wedi egluro amcan y cyfarfod pasiwyd yn unfrydol fod cymmanfa i'w chynnal ar y dydd a nodwyd. Hefyd, fod gorymdaith i'w gwneyd gan yr oil, gyda Seindorf Bres y Rechabiaid yn blaenori, a chael te mewn maes cyfleus yn ymyl Felindre, lie, hefyd, y bwriedir cynnal y cyfar- fod cyhoeddus, am eu bod yn ofni na fydd yma un capel yn ddigon o faint i gynnwys y dorf y prydnawn hwnw. Bydd cyfarfod i'r plant yn cael ei gynnal yn ysgoldy Felindre am un o'r gloch, "pryd y rhoddir anerchiau iddynt gan frodyr dyeithr. Yna, am ddau, ffurfir gorymdaith o'r plant, ynghyd a phawb dirwestwyr mewn oed, Cynnwysa y pwyllgor a'r gymmanfa hon eg- lwysj Llangeler, Capel Mair, St. Iago, Penboyr, a St. Barnabas, a chapeliSiloh(A.), Saron(A.), Tabernacl (A.), Soar (A.), Clos y graig (M.C. Pant y bwlch (M.C.), a Drefach (B.). Enwyd y Parchn. J. Rees, Rhoscolyn, Mon; D. Adams, Liverpool; Hugh Jones, Llanelli, ac eraill, fel rhai i'w gwahodd i roddi anerch* iadau yn y cyfarfod cyhoeddus ddydd y gym- manfa. Dewiswyd pwyllgor gweithiol i wneyd y trrefniadau angenrheidiol ar gyfer y dydd, yr hwn sydd yn cyfarfod yr wythnos hon, ac i gyflwyno yr oil ger bron y pwyllgor cyffredinol yr wythnos nesaf. Diau genym y bydd pobpeth yn barod mewn pryd. Nid ydym wedi clywed am un enw yn cael ei awgrymu ar yr undeb neu'r gymmanfa hon. Nid ammhriodol fyddai, ni gredwn, ei galw yn Gymmanfa Ddirwestol Glanau Bargod a Teifi.' Credwn y dylai gael enw, o herwydd yr ydym yn credu y bydd byw; ac y ma-e peidio rhoi enw ar unrhyw sefydliad neu symmndiad cyffredinol o'r fath yn anfantais, ac yn rhwystr i'w llwydd. iant. Pasiwyd, hefyd, beuderfynia.d. unfrydol yn pwyllgor cyffredinol, ar gynnygiad y Parch. 1. Idwal-Jones, Drefach, ac eiliad y Pareh. II. Eyans, Siloh :— Fod taer ddymuniad am i b'1wb beidio rho idi dim diod feddwol i neb yn adeg y cynhauaf gwair a'r cynhauaf medi. Y penderfyniad i'w anfon gan yr ysgrifenydd i bob eglwys a chapel, ac i gael ei ddarllen i'r cynnulteidfaoedd y nos Sul diweddaf.' Da genym fod y cyfryw benderfyniad wedi ei wneyd, ac wedi ei anfon i bob capel ac eglwys a gobeithio ei fod wedi ei ddarllen yn yr oil o honynt. Y mae yr arleriad ddiangenrhaid hon o roddi diod feddwol ar y cynhauaf yn sarhad ar grefydd yr Arglwydd lesu, ac yn iselhau y crefyddwyr sydd yn eu rhoddi. Y mae yn hen bryd ymlid yr hen arferiad wael hon allan o'r wlad. Nid yw yn cael ei harferyd mewn ond ychydig iawn o ardaloedd erbyn hyn, ac y mae yn hen bryd i'r ardaloedd hyny ei hymlid alLm 0'11 meusydd ac o'u tai ar yr achlysuron hyn, a phob achlysur arall, o herwydd nid oes old gwae yn ei dilyn i bob man. Gobeithio y bydd i'r penderfyniad a'r appel hwn at eglwysi y cylch dderbyn eu croesaw, a chael ystyriaeth ganddynt, fel y bydd yn ddy- lanwad i leihau, os nad i lwyr ddarostwng yr arferiad ffol a diangenrhaid hon.

YR HIN. Y mae yr hin wodi troi yn anffafriol iawn i'r amaethvyr ar gyfer y cynhauaf gwair. Uwlaw, gwlaw, gwlaw, bob dydd, rhyw ben o hono, Yel ddiBaid. Y mae amryw wedi tori eu gwair i Jawr, ac ychydig wedi ei gael i fewn. Cnwd da, a phawb yn synu, am ei bod wedi bod mor oer yn gynnar. Pobl yr 'holidays' a glanau y mor oil wedi eu hattal gan yr hin wlyb ac oer. Gobeithir haul ac hindda I ddyddiau da 'r cynhaua' GOHEBYDD.

TY YR ARGLWYDDI. Dyddl Mawrth, OOifDihenaf 5ed.—Ni bu eu harglwvddi yn eistedd oind am dri chwarter awr. Yn ystod yr amser hwnw cymmerwyd yr adroiddiad ar y gwelliiantau i Fesur Hedd- geidwaid (Diwrnod o Orphwys), o dan ystyr- iaeth.

Y mae Mr. Trevor Hugh els, Coedhelen ia) Glasgow, wedi cyflwyno cor-gadeiriau i egl- wys Llanberis. Prydnawn Mercher gosiododd) Mr. W. A'. Willtams, Penybont-ar-Ogwy, gareg pylfaen eglwys newydd yn PbntycyHimer. Cymmer- lai yr Archddiaoon Edwards, a'r Pareh. W. Joneisi, ficer Garw, ran yn y gwasanae,th.: