Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
7 erthygl ar y dudalen hon
THE TRANSVAAL WAR FROM DAY…
THE TRANSVAAL WAR FROM DAY to DAY. r The only information issued by the War Office yesterday with reference THURSDAY, to the military operations in Natal was a brief message from Sir Red- vers Buller announcing that on Monday one man was wounded in a reconnaissance near the Tugela river, and that another had suc- cumbed to dysentery in the camp at Springfield Bridge. The Commander-in-Chief states that on Monday the Boers made a determined attack upon General French's advanced post, but were repulsed. They left behind them 20 killed, and their wounded are estimated at not less than 50. A demonstration in force was made on Tuesday from the camp at Modder River. Lord Methuen took out a division for the purpose of ascertaining the strength and disposition of the Boer forces, and at the same time drawing them away from Kimberley, where they have of late been displaying great activity. The Boers were found to be in great strength, and it was also discovered that they were being reinforced from the direction of Jacobsdal. After the artillery had sent a number of shells into the Boer entrench- ments, Lord Methuen brought the troops back to camp. On the British side no casualties were sustained. The War Office yesterday issued three despatches, of which two re- FRIDAY. lated to General Buller's operations at the Tugela river. In the first Lord Roberts stated that he had received a telegram from General Buller reporting that one brigade and a howitzer battery had crossed the Tugela river at Potgieter's Drift. Five miles further west Sir Charles Warren had thrown over the river a pontoon bridge, by which part of his force crossed on Wednesday, and the remainder was expected to cross yesterday morning. The second despatch, received direct from General Buller, was issued in the evening. It was dated [ Spearman's Camp, Thursday, and stated that one battery of field artillery, a howitzer battery, and Lyttleton's Brigade were across the Tugela at Pot- gieter's Drift, and our troops were bombarding the Boers' position. Sir Charles Warren had crossed the river, and he hoped that by last evening his force would have advanced five miles from the river. It was stated that General Lyttleton's force and howitzers had crossed the Tugela river at Pot- gieter's Drift, part on Tuesday and part on Wed- nesday. Sir Charles Warren crossed at Trichardt's Drift, five miles above Potgieter's, almost without opposition. The Boers, he states, have a strong position across the river, but did not defend the river itself, because if defeated they would have had to retire across the open country. The march om Frere, he adds, was a most arduous one. From where our troops are encamped the camp at Ladysmith can be seen. Firing is continuing there. Some further details have been received of the great fight at Lady smith on the 6th inst. They show that our troops fought with the utmost gal- lantry, and that the Boers delivered their attack with the greatest courage. The latest official news of General Buller's advance for the relief of SATURDAY. Ladysmith is a despatch from him dated Spearman's Camp, Thursday night. He reported then that on the afternoon of that day Colonel Lord Dundonald, with mounted troops, came into action with a force of Boers to the west of Acton Homes. At 7 p.m. General Buller reinforced him with a detachment of the 1st Dragoon Guards. Lord Dundonald occupied the kopjes after a fight, and at the time of telegraphing was holding the position. Field Cornet Heidelburg and 20 men on the Boer side were killed or wounded, and 15 were taken prisoners. Our losses were two killed and two wounded, Lieutenant Shaw, of the Imperial Light Horse, being severely wounded. The ground held by the British troops, Mount Alice, on which is the main position, is 700 feet high, and from its summit a splendid view of the country beneath can be obtained. Immediately across the river are four small kopjes, which are held by General Lyttelton's Brigade and the howitzers. The open country in front of these kopjes is com- manded by the positions held by the Boers, on the t-st on Brakfontein Hill and on the west on Spion Hop. On the whole the position held by the Boers is strong, but not so strong as the one they occupied at Colenso. There was heavy fighting on the north bank of the Tugela on Saturday. MONDAY. General Clery, who it had hitherto been presumed had been left behind at Chieveley, was in command; and he bad a portion of General Warren's brigade under him. Ridge after ridge was captured, ar- tillery playing a prominent part in the battle, and our losses were estimated at 100 wounded. In a later telegram General Buller adds that the action was fought near Venter's Spruit, which flows into the Tugela south of Acton Homes. Eleven officers were wounded, of whom one afterwards died, and 279 non-commissioned officers and men were wounded. No mention is made of the killed. The difference between the earlier and the late estimates, and the absence of any mention of the number of killed, is striking. The collision with the enemy came far sooner than had been expected. The infantry scaled the hills and captured one kopje after another. At last the troops came to a bill which was more difficult to climb than its predecessors, and the skirmishers were compelled to fall back. During their retire- ment they were exposed to a shrapnel fire, and it is believed the shells came from one of our guns captured at the battle of Colenso. Up to the time of writing no intimation had been received from TUESDAY. the War Office or from any other source that the attack on the Boer positions across the Tugela was re- sumed yesterday. The only news from General Buller's force related to Sunday's fighting. From Kimberley it is reported that last Wednesday the town was heavily bombarded from dawn until 8 a.m.
[No title]
At a meeting yesterday of the Liberal Council of the Denbigh Boroughs, Mr. Clement Edwards, of London, was unanimously chosen to contest the seat on behalf of the Liberal party at the general election. The capture of Osman Digma is announced from Cairo. He was hiding in the hills near Tokar, and a party sent out from Suakim by Major Godden, under Captain Burges and Mohammed Ahmed, the chief of police, secured him with the aid of the local sheikhs. A Vienna telegram states that the great strike of colliers at Ostrau and Kladno is spreading. There are now nearly 30,000 men idle. The men demand an eight hours day from bank to bank, wh.ch the owners refuse. The men also stand for an increase of wages. Despatches from Mexico City state that Gen. Torres on the 18th inst. fought a successful en- gagement with the Yaqui Indians at Macoyata. The Indians were routed with a loss of 200 killed and 500 captured. A priest and some nuns who bad been captured by the Indians were released. Mail news from West Africa gives an account of an expedition by the Niger Company's forces up the Benue river against natives who had inter- cepted trading canoes between the towns of Yola and Ibi. The natives made a great show of resis- tance, but were speedily overcome by the Niger Company's forces under Captain Crawley and two other white officers. It is said that over two hundred of the pirates were killed.
Obituaries.
Obituaries. JOHN RUSKIN. The great figures of the nineteenth century are passing away before its close. In John Ruskin, whose death we mourn to-day, England and the civilised world lose one of those pure and lofty spirits "whose lips have been touched as it were with sacred fire, having eyes that see behind the veil, and whose ears can hear the voices to which the rest are deaf." Born in 1819, John Ruskin has for more than fifty years been one of our teachers." He ranks with Carl vie as a philosopher, who had a message that he was forced to deliver, yet unhappily for him and for us his early message" was half understood, and hardly worth deliverance. He began life as a critic of the pictorial art, and his "Modern Painters" enshrines his views con- cerning Turner and many other painters. Yet it may be said that he had neither a profound knowledge of nor a keen interest in painting. It was always his fancy to look behind the picture for a moral lesson. R. D. BLACKMORE. A writer whose work has delighted the English- speaking world t'ir over three generations has passed away, in th-i person of Mr. Richard D. Blackmore, who died at his house at Teddington on Saturday. Mr. I>la«:kmore was a son of the Rev. J. Blackmore, and was born at Longworth, Berkshire, June 7, 1825. so that lieaas in his 75th year. He was (-,(iii at Blundell's School, Tiv- erton, and was a scholar of Exeter College. Oxford, whence he gradual -1 B.A. in 1847, taking a second class in classics. H> was called to the Bar at the Middle Temple in 1352, and practised as a convey- ancer, but he soon hegan to devote most of his time to literature, varying his pleasures in that direction by fruit growing—a pursuit on which he was somewhat of an authority. His most popular work is Lorna Doone," which was published in 1869. He not only wrote novels, by which his name is best known; he also dabbled in poetry. But to the great mass of readers he was a man of one book-that admirable story, Lorna Doone." MR. G. W. STEEVENS. The news of the death at Ladysmith from enteric fever of Mr. G. W. Steevens, the brilliant war correspondent of the Daily Mail," will be received with universal regret. Mr. Steevens, who was only thirty years of age, had thoroughly established his position as one of the first writers of his time. George Warrington Steevens was born at Clapham on December 10, 1869, the eldest son of a well- known Nonconformist family. He was educated at the City of London School, proceeding to Balliol as a scholar. He obtained a first in Mods. and Classics and a fellowship of Pembroke. After leaving Oxford he acted for a time as secretary to Mr. Oscar Browning, by whom he was introduced to Mr. Harry Cost, at a time when Mr. Cust was gathering together his staff for the" Pall Mall Gazette." To the P.M.G." he contributed many brilliant notes and leading articles. He married, in 1893, Christina, the widow of Mr. James Roger- son. THE DUKE OF TECK. The death took place on Sunday evening of the Duke of Teck, father of Princess May. The late duke was a quiet, unassuming gentleman, and yet one who may be said to have made a distinct mark upon the royal and aristocratic life of England in the latter portion of the nineteenth century. He has given England a fnture queen, his wife was one of the most sunny and loveable of princesses', and sons of his are now taking prominent parts in the war in South Africa. He was of noble ancestry, and was descended from the ancient kings of Hun- gary, where he was born in 1837, the year of her Majesty's accession to the throne of England. He entered the Austrian army, and served in the Austro-Italian campaign of 1859, but resigned in 1866. In that year he made the marriage which was to bring him into English life.
Y RHYFEL.
Y RHYFEL. LADYSMITH. EFFAITH Y TANBELENIAD. 8,000 0 DANBELENAU WEDI EU TAFLU I'R DREF. Cyfrifir fod 8,000 o danbelenau wedi eu taflu i Ladysmith o ddechreuad y gwarchae hyd derfyn y flwyddyn. Ni fu y niwed a wnaed i feddianau, a'r dinystr a wnaed ar fywydau ond cydmarol fychan. Yr oedd y nifer luosocaf o belenau y Boeriaid yn ffrwydro ar eu disgyniad, a lie y tarawent dir meddal ni wnaent ond ymgladdu yn y ddaear, ac yr oedd pob perygl drosodd. Pan darawent dir caregog byddai yr awyrgylch yn gyffredin yn llawn o ddarnau a cheryg yn melltenu oddeutu. Tua diwedd y flwyddyn darfu i amryw o belenau y Boeriaid a ddigwyddasant ddyfod i wrthdaraw- iad a chorff caled ffrwydro gyda chanlyniadau alaethus. Tarawodd un belen geffyl yn ngwersyll y Natal Carabineers, aeth drwy yr anifail druan, a ffrwydr- odd. Lladdwyd pump o'r Carabineers a chlwyf- wyd pedwar. Niweidiwyd tri ar ddeg o geffylau yn y fath fodd fel ag y bu rhaid eu dinystrio. Ehedodd dernyn o'r un belen drwy yr awyr- gylch, a disgynodd mewn pellder o dri chan Hath, a lladdodd un o'r Royal Engineers. Ychydig ddyddiau wedi hyny digwyddodd trychinebau pellach. Tarawyd amryw ddynion perthynol i gatrawd Gloucester, a disgynodd pelen yn mhabell giniawa y Devoniaid, gan roddi clwyf marwol i ddau swyddog. Fel yr oedd cwmni o wyr catrawd Manceinion yn myned i'r gladdfa i gladdu cydymaith, yr hwn a laddwyd gan belen yn eu gwersyll, disgynodd pelen yn yr heol ryw ddeg llath oddiwrthynt. Gollyngodd y dynion yr elor, a thaflasant eu hunain ar eu gwynebau yn wastad ar y llawr, a thrwy y moddion hyn llwyddasant i osgoi dinystr neu glwyfau gan y darnau. Y rhai hyn oedd y dyddiau gwaetbaf a gafwyd yn ystod y gwarchae, mor belled ag yr oedd colli bywydau yn y cwestiwn. Cafwyd rhai diangfeydd rhyfeddol. Tra yr oedd dyn yn gorwedd yn ei wely, daeth pelen i mewn drwy ffenestr ei ystafell, pasiodd drosto ryw ychydig fodfeddi uwchlaw iddo, a chladdodd ei hun yn y llawr, gan ei daflu i fyny, a dinystrio gwaith coed y ty. Yr oedd Carabineer un diwrnod yn eistedd ar foes y tu allan i'w babell, pan aeth darn o belen heibio rhwng ei goesau dinystriodd y bocs, a gwnaeth dri o rych ddrylliau o fewn y babell yn yfflon. Safai un o'r meirch-filwyr rhwng dau geffyl; lladdwydy ddau geffyl, ond diangodd y dyn yn ddianaf. Treiddiodd pelen drwy fur ys- tafell lie yr oedd dyn yn eillio. Aeth heibio o fewn dwy droedfedd iddo, drylliodd yr ystafell, ond gadawodd y dyn bron yn ddianaf. BRWYDR GER COLESBERG. Y BOERIAID YN YMOSOD AR FRYN. LLWYR ORCHFYGIAD Y GELYN. Dydd Llun, cymerodd brwydr le rhwng gallu bychan o'n dynion ni a'r gelyn i'r dwyrain o Slingersfontein. Yn y fan hon yr oedd gwyr Swydd York mewn safle amgloddedig ar ryw fán fryniau. Yn gynar yn y boreu ymgripiodd y Boeriaid i fyny, a gwna.ethant rhuthr ar un o'r bryniau hyn, yr hwn a feddienid gan ychydig o flaen wylwyr. Bu agos iawn i'r gelyn a llwyddo. Yn y rhuthr gyntaf lladdwyd dau a chlwyfwyd saith o'n dynion ni. Adgyfnerthwyd y blaen wylwyr yn gyflym gan rai o'n cymdeithion, ac yna tywalltwyd tan cyson ar rengau y gelyn. Yna daeth catrawd New Zealand i fyny, a chyda'r dewrder mwyaf cynorthwyasant i yru y Boeriaid yn ol i'w gwersyll. Llwyr ovchfygwyd a gwasgarwyd y gelynion. Lladdwyd a chlwyfwyd dros. dri ugain o'u nifer. Cyfanswm y golled ar yr ochr Brydeinig oedd chwech wedi eu lladd a nifer wedi eu elwyfo. Yn y cyfamser, o'r dwyrain a'r gorllewin o Coles- berg agorodd ein magnelau dan trwm, a llwyddwyd i dynu atebiad oddiwrth y gelyn. Yr oedd magnel, fawr y Boeriaid ar y tu dwyreiniol i'w hen safle yn taflu pelenau gyda chryn gywirdeb i blith ein dynion ni. Gwnaeth hyn yn angbenrheidiol i symud dau o'n cyflegrau ni i bellder mwy, yr hyn a wnaed heb unrhyw golled. Derbyniodd bechgyn New Zealand gymeradwy- aeth neillduol y Cadfridog French am eu dewr- wychder yn parlysu ymosodiad y Boeriaid. Ac ychwanegai fod yn bleser mawr ganddo eu cyfarch felly, o herwydd fod eu hymddygiad o flaen y gelyn wedi bod, ar bob amgylcbiad, deilwng o'r ganmoliaeth uchaf. YCHWANEG 0 YNAU I'R BOERIAID. Gwefreba gohebydd y "Times" Lourenco Marques Dvdd Llun-Dwedir yn ddigel yn Johannesberg fod ugain o faes gyflegrau wedi eu smyglo yn ddiweddar drwy Delagoa Bay. HOSANAU I'R MILWYR. Mae dwy fil o ferched sydd yn gwasanaethu yn melinau edafedd Mri. Clark and Co., Paisley, wedi ymgymeryd a gwau hosanau i'r milwyr. Mae y Meistri yn rhoddi edafedd i wneud par i bob un. METHIANT YR YMOSODIAD CYNTAF A'R COLENSO. Y mae Mr. Bennett Burleigh, gohebydd rhyfel y Gwefrebydd Dyddiol," yn siarad yn obeithiol iawn am y darpariadau a wneir gan golofn Buller tuag at symud yn mlaen i waredu Ladysmith. Dywed Y mae genyf resymau da dros ddweud y daw y symudiad ncsaf yn mlaen a gwell cynyrch oherwydd yr ydym yn clywed fod yr amddiffynlu yn gobeithio cael gwaredigaeth cyn diwedd Ionawr; neu fe wnant ruthr allan o Ladysillith ar eu cyfrifoldeb eu hunain. Dymunwn fod yn alluog i gludo ychydig ddanteithion iddynt. Methodd yr ymosodiad blaenorol fel y ceisia's ddangos, drwy beidio gwthio ein haden dde yn mlaen, a chymeryd meddiant o fryn clogwynog Hlangwani. Unwaith y byddai y safle hwn yn ein dwylaw, buasid yn troi boll amgloddiau a gweithiau y Boeriaid o flaen Colenso. Yr oeddwn yn myn'd heibio i'r lie chwech wythnos yn ol a siaredais am y fantais wrth y Llywydd Hely Hutchinson a mwy nag un swyddog o nod. Y prif wrthwyncbiad oedd nas gellid rhydio a chroesi yr afon yn y gy my dog- aeth, ond gwrthbrofwyd hyn drwy waith y Boeriaid yn gwneud rhyd a phont. Yn y frwydr ar y 16eg cyn'isol, yr ""5 j Milwr- iad Arglwydd Dundonald bron wedi cyrhaedd copa Hlangwani, ac mae yn resyn fel y clywais, nag an- fonodd chwaneg o'i ddynion i mewn, a rheswm mwy i ofidio ydyw ddarfod i'r Is-Gadfriaog Barton omedd eu cynorthwyo. Buasai haner catrawd yn sicrhau cymeryd llwyr feddiant o'r lie. Mae y si yn dechreu dod allan fod gorchymynion y Cadfridog Buller mewn mwy nag un actios nid yn unig wedi eu cario allan yn fongleraidd, ond wedi eu llwyr anwybyddu. BRWYDR of A WR LADYSMITH. YMWELIAD A MAES Y FRWYDR. GOLYGFEYDD CALONRWYGOL. Ymwelodd gohebydd a maes y frwydr boreu dran- oeth, a dywed fod y golygfeydd yno yn galon- Twygol. Ymddangosai fod ein magnelau ni wedi gwneyd hafog aruthr yn mysg y Boeriai 1 yr oedd eu cyrff wedi eu dryllio a'u darnio mewn modd an- nisgrifiadwy. Dywed y brodorion fod llawer o gyrff y Boeriaid a'u ceffylau wedi eu cludo gan yr afon Intorubi, yr hon ddaethai yn llif mawr mewn canlyniad i'r gwlawogydd trymnion yn ystod y nos. Tra yr oedd ein dynion ni yn tori beddau, taniwyd arnynt gan gyflegrau y Boeriaid, Cynorthwyodd ein gwirfoddolwyr ni i gludo cyrff y Boeriaid i lawr o'r bryn, gan eu trosglwyddo i'r gelyn yn y gwaelod. Mae yn rhaid fod eu coll- edig-ion yn drymion. Cludwvd dros 90 ymaith o Wagon Hill yn unig. SYMUDIAD A.U BULLER. CROESI'R TUGELA. YMOSOD AR SAFLEOEDD Y GELYN. Dechreuodd y syuusdia. yn mlaen o Frere a Chieveley, dydd Merclier, y 10fed cyfisol. tuag at waredu Ladysmith. Symudodd Arglwydd Dun- donald gyda chatrawd o feirch filwyr yn mlaen yn gyntaf, gyda'r burned frigad dan lywyddiaeth y Cadfridog Hart, yn cynwys y Dublinf Fusiliers, y Connaught Rangers, y Border Regiment, a'r Inis- killing Dragoons. Acth y gallu hwn yn mlaen mewn cyfeiriad gogledd-orllewinol i Springfield. Yr oedd y lie wedi cael ei archwilio yn fanwl yn flaenorol. Ychydig filldiroedd y tu allan i Frere aethpwyd heibio i nifer o targets," y rhai a osodasid gan y Boeriaid yn y fath fodd fel ag i gynrychioli trallu yn symud yn mlaen mewn dull ysgarmesol. Yr ydoedd yn eglur fod y Boeriaid wredi bod yn tanio at y rhai hyn oddiar y bryniau cyfagos. Ymwthiodd Dundonald yn mlaen, ac fel yr oedd y brif golofn yn dilyn, gwnaed yn hysbys iddynt nad ydoedd Springfield yn nwylaw y gelyn, ac fod y bumed frigac1 wedi cymeryd meddiant o'r lie. Ymestynai y gludyddiaeth am amryw filldiroedd, ac yn debygol cynwysai ryw 5,000 o bob math o gerbydau. Symudai brigad y meirch filwyr yn mlaen yn gyflym, heb gyfarfod ag un gwrthwynebiad. Yr oedd pob rhan ddrwgdybus o'r wlad wedi ei harchwilio yn drwyadl, ac ni chanfyddwyd un arwydd o'r gelyn. Symudodd y golofn yn mlaen i Mount Alice," yr hwn le sydd yn gwynebu amddiffynfa fynyddig y gelyn. Yr oedd y Boeriaid wedi bod yn bresenol yn Pot- gieter's Drift y dydd blaenorol, ond croesodd nifer o'r South African Horse yr afon yn ngwyneb tipyn o dan, a dygasant y cwch (ferry boat) drosodd o ochr y gelyn. Mae yn eglur fod y Boeriaid wedi cael eu synu gan ein hymddangosiad. Gwelwyd gwersyll o'r eiddynt ar fryniau y Tugela yn gwynebu Mount Alice, ond tynasant y gwersyll i lawr yn gyflym, a gwnaethant am y myn- yddoedd. Ar yr un pryd, gwelwyd cerbyd ysgafn yn cael ei ddilyn gan wylwyr, yn gadael y bryniau ar y dde, perthynol fel y tybid i'r Cadfridog Joubert, neu i un o'r llywyddion Boeraidd eraill. Cymerodd y CadMdog Buller ei drigfod mewn ffermdy, mewn safle hyfryd, perthynol i un Mai- tinus Pretorius, yr hwn a ddiangasai. Clywyd ffrwydriad uchel dydd Gwener, [cafwyd allan wedi hyny fod y gelyn wedi dinystrio pont mewn lie ryw saith milldir y tu ucbaf i Potgieter's Drift. Rhoddodd y Cadfridog Buller anerchiad llawn o ysbrydiaeth i'r milwyr. 11 Dechrenai," Yr ydym yn myned i waredu cymdeithion yn Ladysmith. Ni bydd dim troi yn ol." Yna aeth yn mlaen i gyfar- wyddo y dynion, pan fyddent yn ymosod, gyda golwg ar y telerau y gallent dderbyn ymostyngiad y gelynion. Rhybuddiai hwynt befyd fod y Boer- iaid yn fradwrus yn y defnydd a wnant o'r faner wen. Derbyniwyd y cyfarwyddiadau gyda brwd- frydedd mawr yn y gwersyll. E: fod yr afon yn lied ddofn lie y croeswyd, llwyddodd amryw o'r traed filwyr i gerdded trwyddi er eu bod bron at eu ceseiliau yn y dwfr, ar yr un pryd defnyddid y eweh i gludo dynion a defn- yddiau. Gyda chyflymder mawr gosodwyd howitzers ac amryw ynau llvngesol mewn safle ar fryn Mount Alice. Agorasant dan yn uniongyrchol a buont drwy y dydd yn tanbelenu safle y Boeriaid pa un a welir yn eglur ryw bum milldir i'r gogledd zrl o Potgieter's Drift. Tra yr oedd y symudiadau yn ymddadblygu yn Potgieter's Drift, yr oedd y Cadfridog Sir Charles Warren a'i adran yn croesi yr afon drwy ryd arall ryw chwech milldir yn uwch i fyny. Yr oedd y gelynion ar y pryd mewn phanhigfa drwchus o goed yr hon a amgylchai ffermdy o'r enw Rhinocerefontein, ryw filldir oddiwrth yr afon ar yr ochr arall. Taniasiant amryw ergydion ar ein blaen wylwyr ni. Attebodd ein dynion ni, ac ar yr un pryd agorodd ein cyflegrau dan oddiar fryn yn y gymydogaeth. Tra yr oedd y tanio yn myned yn mlaen tynodd lluaws o'n dynion ni dros yr afon mewn cwch, a'r gelynion, yn teimlo eu safle yn anghysurus iawn, a ddiangasant. Taflodd y Peirianwyr bont nofiadwy dros yr afon, ac yna symudodd yr boll allu drosodd. MAFEKING. GWN NEWYDD Y BOERIAID. Derbyniodd y gelyn rodd bhvyddyn newydd o Pretoria yn y ffurf o fagnel newydd a tbri llwyth pedrolfen o ddefnyddiau rhyfel. Mae y tan- beleniad, mewn canlyniad, wedi parhau yn fwy egniol er y pryd hwnw. Tania y gwn newydd belenau yn cynwys hylif fferyllol, yr hwn a dania pan ddaw i wrthdarawiad a'r awyr. Nid yw yr erfyn hwn wedi achosi un niwed hyd yn hyn, gyda'r eithriad o ycbydig o fan danau yn y gcrddi yn Mafeking. Mae gwrthsafiad yr amddiffynlu yn cynhyrfu y Boeriaid i gyflawni erchyllderau amrywiol. Yn ngwyneb afrifed rybyddion, y maent yn ystod y ddau fis diweddaf wedi bod yn cydganoli eu tan ar Wersyll y merched a'r Ysbytty. Mae plant wedi eu lladd, a merched wedi cael eu hanafu gan ffrwydriad y pelenau. Mae digwyddiadau feIllyn yn enyn ysbryd dialedd yn mynwesau trigolion y dref. Er gwaethaf pob rbagocheliad, y mae yn annichonadwy sicrhau diogelwch merched a phlant beliach yn Mafeking. Mae y Milwriad Baden Powell wedi dweud fod yn anmhosibl ymddibynu ar anrhydedd y Boeriaid. Mae y golygfeydd o ddychryn a phenbleth yn mysg y rban yma o'r boblogaeth yn resynus i'r eithaf. YMGYMERIAD BULLER. MAWR GADERNID Y GELYN. 48,000 O'R BOERIAID YN NATAL. Fe gydolyga pawb, fe dybiem, fod ymgymeriad y Maeslywydd Prydeinig yn un aruthrol bwysig, pan ystyrir nad oes ganddo pan yn ymgymeryd a'r ymos- odol, o'r braidd gynifer o ddynion ag sydd gan yr ochr amddiffynol. Er nad ydyw y safle i'w gydmaru a'u hamgloddiau yn gwynebu Colenso, eto mae eu safle yn un o gadernid mawr, ac er yr amser y cym- erodd y Prydeiniaid feddiant o Potgieter's Drift, y maent wedi gwneyd defnydd da o'u hamser. Dywedir fod deng mil wedi cyrhaedd yno dydd Iau a dydd Gwener wythnos i'r diweddaf. Dywedir hefyd eu bod wedi gwneud canghen o gledrffordd o Modder Spruit o amgylch Mount Bulwana. Os felly y mae ganddynt gysylltiad llinellol uniongyrchol a'r Transvaal heibio i Glencoe, ac ni byddai un anhawsder iddynt ddwyn i fyny ynau a cyflenwadau yn ogystal a dynion. Cyfrifir fod 48,000 o Boeriaid yn ngogledd Natal ac oddeutu Ladysmith. Ymestyna llinell amddiffynol y Boeriaid o Colenso i Acton Homes. Mae y pellder o'r naill eithafnod i'r llall, fel yr eheda bran, oddeutu pum milldir ar hugain, ond pan gymerir i ystyriaeth y troadau anghenrheidiol. rhaid fod eu llinell yn ymestyn am bymtheg milldir ar hugain. GWEITHREDIADAU WARREN. MEIRCH FILWYR DUNDONALD MEWN BRWYDR. Dydd Iau gwnaeth Arglwydd Dundonald symudiad ar yr ochr orllewinol i allu Syr Charles Warren. Am- gvlcliodd allu o'r Boeriaid ger Acton Homes, a chym- erodd br .vydr le, pryd y lladdwyd 20 o'r gelynion, a chymerwyd 15 yn garcharorion. Ein colled "ni oedd tri rhwng lladd a chlwyfo. Rhydd hyn lywodraethiad i ni ar y ffordd sydd yn arwain i Ladysmith, a rhwvstra i raddau helaeth gysvlltiadau y gelyn a'r Rhydd Dalaeth. Mae ein meirchfilwyr yn cadw meddiant o'r safle. Mae ein cyflegrau yn parhau i danbelenu llinellau y Boeriaid, ac ateba v gelyn yn wanaidd. GALLU LYTTLETON. TANBELENU SAFLE Y BOERIAID. AMGLODDIAU Y BOERIAID YN ORLAWN 0 DDYNION. Dydd Iau, o doriad y wawr hyd bedwar o'r gloch y prydnawn, bu ein cyflegrau yn arafaidd dan-belenu safle y Boeriaid. Gyrid y Boeriaid weithiau o'u ham- gloddiau, o gwelid nifer mawr yn marchogaeth o g.v- feiriad Ladysmith i ymuno a'r commando y tu cefn i Spion Kop. Yr oedd tanbelenu ysgafn ar Ladysmith yn y pryd- nawn, y gwn mawr ar Bulwau Hill oedd yn tanio. Am bedwar o'r gloch yn y prydnawn dechreuodd Brigad y Cadfridog Lyttleton archwilio rhes o fryniau a ddelid gan y gelyn ar ein gwyneb dde. Mae y mwyaf o'r bryniau, a elwir Bridfontein, draw ar yr aswy, yn agos i ffordd Ladysmith. Symudodd e'in dynion yn mlaen ar draws milldir o wastadedd agored, mewn trefn ysgarmesol odidog. Noddai yr Howitzers a'r gynau llyngesol y symudiad, agwnaent ymarferiad rhagorol. Am haner awr wedi pump, cyrhaeddwyd gwaelod yr ucheldir yn ddiwrthwynebiad, ac yna symudodd y llu yn eu holau. civ Yr oedd yr awyren ar waith drwy y dydd esgyn- odd dair gwaith i uchder mawr, fel ag i allu cael cyf- lawn olwg ar safleoedd y gelyn. YR YMDAITH TUA LADYSMITH. WARREN YN GWTHIO YN MLAEN. ADGYFNERTHION PELLACH I'R BOERIAID. Dydd Gwener, parhaodd Warren a Dundonald i symud yn mlaen yn ochelgarar hyd ochr aswy Stein Kop, neu y mynydd du Yr oedd y gelyn wedi cae adgvfnerthion pellach yn ystod y nos, a dywTedai y brodorion fod y bryniau yn llawn o'r Boeriaid. Credid fod oddeutu pum' mil o honynt ryw filldir yn nes yn mlaen yn nghyfeiriad Ladysmith. O'r hyn lleiaf, oddiar y Mynydd Du canfyddid niferi mawrlon o honynt yn nghyfeiriad Ladysmith. Dywed neges o Ladysmith eu bod yn clywed twrf croesawus magnelau y golofn waredol dydd Iau yn nghyfeiriad Colenso a Springfield. BRWYDRAU TU DRAW I'R TUGELA. YMLADD PARHAUS AM DDAU DDIWRNOD. EXILL SAFLEOEDD Y BOERIAID. MEDDIANIJ BRYN AR OL BRYN. Yr oedd tanio yn awr ac yn y man nos Wener. Boreu dydd Sadwrn ar doriad y wawr agorwyd tan- beleniad trwm ar y Boeriaid gan y magnclfeydd Pryd- einig. Ar yr un pryd clvwid cyflegrau galluoedd Syr Charles Warren yn gyru y gelyniou o'u safleoedd yn y bryniau yn nghymydogaeth Acton Homes. Parhaodd tanbeleniad arswydus ar y safle hwn gan Warren a'i lu am ddwy awr cyn i un ergyd gael ei danio gan y gelyn, ond am ddau o'r gloch agorodd gynau y Boeriaid dan, a chanolbwyntiodd ein mag- nelau mawrion ni dan arnynt. Yna ymosododd ein traed filwyr, ac yna cymerodd tan rhych ddrylliol poeth le. Gwrthasfai y Boeriaid bob modfedd o'u tir gyda dewrder, ond o'r diwedd gorfodwyd hwy i roi ffordd a heidiai ein dynion ni aros y gribyn ar eu holau. Yr oedd enciliad y Boer- iai-I yn drefnus, a chymerasant ail safle yn nes yn ol mewn cyflymder mawr. Tywalltodd ein cyflegrau drachefn danbelenau arnynt, a ffrwydrai y pelenu "Lyddite o'r howitzers gydag effaith arswydus yn mysg y Boeriaid. Daeth eu safle yn anmhosibl cadw meddiant o hono yn hwy, a diangodd y gelyn, yn cael eu herlid vn drwm gan ddynion Warren. Yr oedd dau safle cadarn erbyn hyn wedi eu henill, ac yn ddiweddar yn y prydnawn dechreuodd Warren a Clery danbeleniad cethin ar brif safle y gelyn. O'r diwedd tawelodd y tanio, a lletyodd v dynion ar y llecyn oeddynt wedi ei enill gyda'r fath "ddewrder. Tra yr oedd Warren a Clery yn gweithio yn y gor- llewin, gwnelid gwasanaeth anmhrisiadwy gan Lyttleton yn agosach i wersvll Spearman. Nod galluoedd Lyttleton ydoedd safle gwynebol y gelyn i'r gorllewin o Potgeiters Drift. Gwthwyd y traed- filwyr yn mlaen, tra yr oedd magnelfa o Howitzers a dau o'r gynau llyngesol ar yr ochr arall i'r afon yn ysgythru amgloddiau y Boeriaid gyda thanbelenau. Ategwyd yr holl symudiad yn odidog gan y gynau llyngesol, ar wastad-dir uchelawg ar y tu gogleddol i'r Tugela, ac oddiar fryn uchel ar y tudeheu, a elwir Mount Alice. Yr oedd tan ein cyffegrauyn rhyfeddol ° gywir a chvson. Cyfeirid ef yn benaf ar aden aswy y Boeriaid, a ffrwydrai ein pelenau yn amgloddiau goriawnion y Boeriaid gydag effaith arswydlawn. Cyn hir taflwyd y Boeriaid i anrhefn mawr gan y tanbeleniad, a chiliasant yn ol, mewn canlyniad yr oedd ein maes gyflegrau ni yn alluog i ddyfod" i weithredu, lac i dywallt tan chwerw o fwled-belenau yn mysg y -eli-n oedd yn barod wedi cael ei ysigo. Yn ystod yr holl amser hwn yr oedd y gelyn yn hollol ddistaw, yr ydoedd eu gynau wedi eu cuddio mor gywrain fel nad oedd gan ein magnelwyr ni un syniad am eu safleoedd. Mewn trefn i gael gwybodaeth ar y cwestivn hwn, gwthiwyd y traed-fllwyr yn mlaen tuag amgloddiau y Boeriaid, dan nawdd ein cyflegrau. Yna corodd y Boeriaid ar y distawrwydd gyda gynau a rhych ddrylliau. Gwelwyd yn fuan nad oedd ganddynt ond un "Maxim," Nordenfelt," ac un "7 Pounder." Yn uniongyrchol dyrnodiodd ein howitzers a'u gynau llyngesol ynau y Boeriaid gyda phelenau Lyddite, gyda'r fath effaith nes yr ydoedd y tri wedi eu distewi o fewn chwarter awr. Yr oedd y Boeriaid yn allu cryf iawn, o bryd i bryd gwelid nifer o honynt yn carlamu o'r naill safle i'r llall yn agos i'r bryniau. Mae yn rhaid fod eu colled yn drom ni buodd yr eiddom ni ond neillduol ysgafn. Bu Warren yn brwydro tnyy y dydd Dydd Sul, ei aden aswy yn fwyaf neillduol, yr hon oedd wedi ymwthio yn mlaen oddeutu dwy filldir. Yr oedd y tir yn anhawdd iawn i symud yn mlaen drosto, gan fod yr ymladd drwy yr holl amser i fyny i'r allt. Enilhvyd cryn dipyn, ond nid oes manylion i law. COLOFN METHUEN. GLAXAU Y MODDER. Nid oes fawr o ddim neillduol wedi digwydd yn y rhanbarth hwn o faes y rhyfel yn ddiwedda.r. Mae gornest rhwng y magnelau yn cymeryd lie o bryd i bryd. Mae yr afon Modder yn codi, a chymerir pob rhag- ofal i ddiogelu y bont newydd a daflwyd drosti yn ddiweddar. Mae y Peirianwyr yn adgyweirio yr hen bont a niweidiwyd gan y gelyn. Mae yr hen attegion ceryg achwalwyd yn rhanol gall y gelyn wedi eu tynu i lawr, a rhai newyddion o goed wedi eu gosod yn eu lie. Bydd y bont yn barod yn fuan i gario trafnid- iaeth y gledrffordd ar nyd iddi. Mae baner y Rhydd Dalaeth i'w chanfod yn chwiflo ar un o'r bryniau a ddelir gan y Boeriaid. Llwyddodd ein dynion i chwythu i fynv ddau adeilad y tu allan i'n'llinellau ni, a gwnaed liwynt yn gydwastad a'r llawr. Cyfaneddid un o honynt vn flaenorol gan y Commandant Moeller. Mae y Boer- iaid wedi bod yn defnyddio y tai hyn yn gysgod i'w sneipwyr yn ystod y nos, y rhai a arferent danio o honynt ar ein blaen wylwyr ni. COLOFN FRENCH. SYMUDIAD YN MLAEN. SAFLE DA WEDI EI SICRHAU. Mae French wedi estyn ei linell yn mhellach tua'r dwyrain, gan fygwth cysylltiadau y gelyn. Gwnaed ymgyrch gyda meirchfilwyr a chyflegrau tua lie o'r enw Hebron. Boreu dydd Sadwrn taflwyd amryw belenau "lyddite i'r bryniau ar y tu gog- leddol i Colesberg. Ar ol ychydig o'r rhai cyntaf, gwelid y Boeriaid yn rhedeg ymaith o'r bryniau a amgylchant Colesberg. Dywedir fod y bryniau hyn yn ystod y nos yn cael eu dal gan allu cryf o'r Boer- iaid, y rhai a enciliant ar doriad y wawr. COLOFN GATACRE. Nid oes dim newyddion o natur gyffrous o ranbarth Gatacre ychwaith. Aeth catrawd o'r meirchfilwyr dydd Gwener i le o'r enw Stcynsburg, lie canolog rhwng Stormberg a Rosmead Junction, a chawsant fod y Boeriaid wedi dinystrio llinell y gwefrebydd (telegraph), a chymerasant mewn Haw i'w had- gyweirio ar unwaith. Cyfrifir fod gallu y Boeriaid yn rhifo oddeutu 5,000 o wyr yn y rhanbarth hwn. Y maent wedi cael cyf- lenwad ychwanegol o ynau, y rhai a drinir gan swyddogion Germanaidd. Y mae pob dinesydd ellir dod o hyd iddo wedi gor- fod dyfod allan i'r maes, ac fod hen ddynion a bech- gyn yn mhlith y Boeriaid. Yr ydoedd tref wylwyr Burghersdorp yn gynwysedig o fechgyn oddeutu tair ar ddeg oed. KIMBERLEY WARCHAEDIG. Hynod o fusgrell ydyw gweithrediadau y Boeriaid o gylch Kimberley, ac mae yr amddiffynlu yn parhau i ddal eu tir yn rhagorol. Mae y Boeriaid wedi gwastraffu swm enfawr o ddefnyddiau rhyfel yma heb ond ychydig iawn o gynyrch. Mae y gelyn gyda gynau uwchraddol i ni wedi taflu o leiaf 1500 o belenau, ac ni laddasant ond dau o ber- sonau wedi'r cyfan.
LLITH HEN GARDI. --
LLITH HEN GARDI. Ma'r rhyfel yma yn achosi llawer o bebe doniol, a gormod o bethe torcalonus yn y wlad yma yn o gystal ag yn Sowth Affrica. Y dydd o'r bla'n i cbi fe ga'dd gwraig dlawd ei diwedd mewn modd ofnadwy. Yr oedd hi, a'i merch wrth ei hochor, yn gweitho mewn ca' erfin yn un o shirodd gogle' Lloiger, a thra yr o'dd wrth ei gwaith yn ffordd dawel cyflwr isel" fe'i tarwyd yn gelen gan ergyd o ddryll soldiwrs o'dd yn dysgu seithu mewn ca' gerllaw. Ergyd damweiniol o'dd yr ergyd wrth gwrs, ond odi chi'n meddwl fod dynion sy'n methu seithu tas wair yn ffit i fynd i'r rhyfel i seithu y Boers. Fe ddigwyddodd tro doniol mewn Cwrt Bach yn Llunden yr wthnos ddiwedda. Yr o'dd gwraig wedi'i rhoi yn y cwrt am un bunt ar ddeg 0 ddyled i shopwr. Y Judge: Pamna dalu di v ddyled ma dywed ? Y Wraig: Alia i ddim wir, Syr, achos ma'n ngwr i, welwch chi, wedi myn'd i'r rhyfel. Y shopwr: Pam na faset vi yn gweyd hyna wrtho i o'r blan ? Y Wraig Wei. weles i mo chi o'r bla'n. Y Shopwr: Wel os fel'na mai mi faddeua i yr holl ddyled i ti, a lwc dda. i'r gwr yn y fargen. Gyda hyn i chi dyma hi yn hip-hip-hwre fowr yn y Cwrt Bach nes odd yr hen judge yn 'wherthin a chochi hyd 'i gluste. DtlaJa i geith y shopwr 'iia lot o gustomet s newydd ar ol hyn-a dynion y Cwrt Bach 'falle ragor o waith. + Ma' un o soldiers Lloiger-'Scotyn yw e'—wedi bela llythyr rbyfedd iawn at ji 'whar. O'dd e' yn nghanol yr wmladd ofnadw fnorld yn Magersfon- tein. Mai e'n dweyd yn y llythyr fel hyn- Anghofia i byth mo'r tro. Dynion ar bob ochor yn ca'l i seithu lawr fel cwn cyndeirog. 'Rwy'n credu fod y diafol i hunan yn y dynion, y cwbwl o nhw ise o'dd bowyde y Boers. O'nhw felse nhw'n udan am w&d y Boers. A prn geitho nhw y gair i dano dyma nhw'n gweiddi, Majuba! Majuba!" i aC fe g-itICI M, O'dd yn dda da ni ga'l myn'd 'nol fel cwn a'n cynffone rhwng'n bagle. 'Rwi'n diolch i Dduw na ches i'n nharo. Mi ges i dipyn o gleise drwy y weifrs pigog o'dd ar hyd y lie. 'W i yn cofio dyeire di 'n 'whar anwl. Ma' nhw'n swno yn y 'nghluste i nawr-Pai(i bod yn llofrudd." Ni cba nod Cain fyth fod ar'n ened i. 'W i ddim yn anghofio i seithu yn ddigon uchel. Fydda' i ddim yn dwlsin i un gcnedl By'swn iyn cymeryd bowyd dyn yn Lloiger fe geiswn i'n nghrogi am hyny; ond os bydd y Llywodreth yn ordro fi i ladd y ma hi yn olroit. Fe ddows yn dynion ni a pedwar o garcharorion i miwn 'ma -Un Gwyddel, doi Gymro, ac un German. Fe dorodd y swyddog o'dd yn gotalu am y carchar- orion fraich dde un o'r Cymry. A J fe dorodd fraich y Cymro yn bwrpasol a bon i ddryll am 'i fod e'n wmladd yn erbyn Lloiger. Meiner yw y Cvmro, ac mai e'n dyweyd mai achos gorthrwm Lord Penrhyn ma' hyn i gyd wedi digwydd. Buodd rhaid iddo fe'n amser v streic fowr hvnv adel i wlad a'i gartre a myn'd i'r Transvaal i whilo am waith a gneid cartre newydd. Beth bynag fe wedodd llawer y tale nbw y ddyled 'n ol i'r swyddog. Wei, y mae hi ar ben arno fe'n awr. Ma'n debyg iddo fe fyn'd i ben pella y fyddin a ddoth e' byth yn ol yn fvw."—Wei pan rMarllen^s i y llythir yma 'odd 'ngwld i yn berwi—nid yn erl>yn y Boers gyment—ond yn erbyn 'r hen dacie hyny 'odd yn pallu rhoi whare teg i'r gweithwyr (ii ien sha gwaith Lord Penrhyn. Odi chi,11 cofio fel 'r o'dd yr hen Beri Wind yna yn bragawthan vn i bapr.r bob wthncs y^ orbyn y Wi a o's c'wilydd arno fe i arddel i waith erbyn hyn. Alle'n i feddwl fod, achos os nomor i ddyn yn rboi I i enw heibo os na fydd arno fe gwilydd arddel y gwaith nath e' o dan yr enw hwnw. Mae hyn yn wir, o leia, sef fod yr enw Peri Wind wedi mya'd o'r golwg ers tro. Wei, bobol anwl! ma'r banes yma am y meiner Cwrnrâg yn wmladd gyda'r Boers yn ddigon i'n taro ni a rbywbeth mwy na syndod pan gofiweh 'chi mai dim ond yr wthnos o'r blan o'n ni darllen y sharad fuodd rhwng yr hen feiner o Bonterwvd a'r dyn o Goginan yn y Gazette 'ma. Odi chi cofio fel yr o'dd y dyn o Gogir.an yn dweyd mor galed o'dd hi ar y dynion hynv druen yn gorffod gadcl Shir Abarteifi a myn'd i'r Sowth i 'whilo am waith pan geiodd y gweithe mwyn. O'dd hi 'n galed ofnadw ami nhw i adel i hen aelwydydd— yn wir 'r o'dd hi mor galed meddwl madel fel 'r o'dd yn well da llawer aros gartre a haner clemio ynyrhenardafodd. Amser sobor o'dd hi ar y chwarelwyr hefyd ys tro 'n ol pan fu rhaid i gan- o'dd o nhw adel 'u hen gartrefi i fynd i 'whilo am waith i enill digon i gadw corph ag ened wrth i gilydd. IVel, 'n awr rhowch chi 'ch hunen yn lie y ddoi feiner Cwmrag 'na o'dd yn wmladd gyda'r Boers os i chi ise sylweddoli mor galed ma hi ami nhw druen. Pan o nhw 'n wmladd am whare teg yn erbyn Lord Penrbyn roiodd y Llywodraeth ddim soldiers i helpi y cwarelwyr i gael i reits, ond pan ma'r Outlanders yn wmladd yn erbyn yr hen Kruger am ga'l gwell whare teg yn meins y Transvaal y ma'n Llywodraeth ni yn hela milo'dd ar filo'dd o soldiwrs yno i wnevd y gwaith drosti nhw. 'Nawr cofiwch chi mai o'u hanfodd yr a'tli y ddoi Gymro hyn druen o'u gwlad o gwbwl, ac os dim dowt ma o'u hanfodd yr eithon nhw i wm- ladd gyda'r Boers. Ond taw beth am hyny, yr o'dd yr amgylchiade creulon n'ath iddi nhw adel i genedigol fro yn ddigon i chwerwi 'u hysbryd nhw jn eroyn pawb a phobpeth. Ac os flim dowt nag o'dd y meiner 'ma druan sy wedi colli 'i fraich yn y rhyfel, mewn modd mor giedd. mor wdadgarol a neb ac ystyried ei brofedigeth. Gynta i fod e wedi bod yn teimlo yn lied chwith lawer gwaith yn ngwlad ddiertli v Transvaal; ac i fod e' 'n amal yn rnoi mynegiad i'w deimlade yn ngeire y bardd :— Trwm yw fy enaid, trwm yw fy ysbryd, Trwm yw 'nghalon fach bob enyd, Gan ryw alar oer a hiraetli, Am hen Wlad fy Ngenedigaeth. Cwyno nos a dydd yn ddibaid, Yma'r wyf ym mhlith estroniaid,— Nid am aur na gorucliafiaeth, Ond am Wlad fy Nghenedigaeth. Pan own i yn darllen yr banes gwarthus 'ma da'th gwr y Bronant ar 'n nhraws i, ac fe a'th yn ddadle brwd rhynon' ni yn union. 'Ro'dd i deimlad e a'n nheimlad ine at y bechgyn yn gwmws 'r un fath. Ond rhowch chi reswm yn lie teimlad mynte ie, ac fe gewcb chi wel'd fod y bechgyn yn rong i wmladd yn erbyn i gwlad." Wei," myntwn ine, dyna just beth w'i yn 'neyd; ond alia i ddim gweld r'un peth a chi sercli hyny. Allwn i feddwl fod teimlaTl y bechgyn yn dyweyd i bod hi yn 'rong iddi nhw wmladd yn erbyn 'i gwlad, ond fod rheswm yn dyweyd wrthi nhw i bod hi yn reit." Caton, pow 7" mynte ynte fe ddylset fod yn gwbod yn well na hyna buse ti ond wedi dysgu yr lien ddiareb hyny Cas gwr na charo y wlad a'i macco." "Wel "myntwn ine gan ddechre teimlo fod y ewd yn dod cuwch a'r ffetan, achos ma' gwr y Bronant welwch chi yn meddwl i fod e'n dipyn o o ffilosoffer. Wel," myntwn i "wy'i wedi dysgu yr hen ddiarheb, ond ma tipyn o walianieth rhwng dysgu peth a'i ddiall e,' wel di." Nobl mynte 'r ffilosoffer ond rho glywed os o's rhagor nag un ffordd i ddiall hon." "Wy i ddim yn gweyd," myntwn ine, "fod rhagor nag un ffordd iawn i diall hi; Cas gwr na charo'r wlad a'i macco medd y ddiarheb ond te fe?" Siglodd ynte i ben yn lied athronyddol, "Wel, y pwnc yw," myntwn i, "pwy wlad sy'n magu'r bechgyn—Cymru ne'r Transvaal?" Wel my'n gwair i," mynte'r nilosoSer, mai gen' ti 'r tro yma." < Man's inhumanity to man Makes countless thousands mourn." Dyna'r geire dd'ath dros ene y ffilosoffer fwy nag unwaith wedi hir osteg ar ol y ddadl. 'W i wedi sylwi welwch chi fod e'n go fiond o droi i'r Sysneg ar ol ca'l i drechu mewn dadl. Man's in- humanity to man," mynte fe ito mor ara' a sobor a swn pendil hen gloc mowr mamgu 'n nghanol nos. Robin Bums wel di," mynte fe—Burns o anwl goffadwrieth-ganodd y geire yna, ac y ma nhw yn gwneyd i fi feddwl yn ddifrifol am y milo'dd sy' heddi yn galaru am eu meirw. Y mae marwolaetb a thrueni ar hyn o .bryd fel afon fawr yn gorlifo ei glane gan wneyd difrod ofnadwy o bob tu. Man's inhumanity to man "—dyna waith dideimlad ac anynol Penrhyn a Kruger yn gwrthod rhoi tegwch rhesymol i'w cyd- greaduriaid—" Makes countless thousands mourn —dyna ddiodde' a thrueni y cwarelwyr ac ysgaru teuluoedd dedwydd, a difa blode'r oes yn y rhyfel anniwall hon, gan daflu miloedd diri' i alar a thrueni." Wel, fe fuodd y ffilosoffer wrthi am spel o lew ac fe wedodd rai pethe pert irfeddu. 'Ro'dd e'n ca'l hwyl anghyffredin gyda'r beirdd Sysneg— yr Inglish poits, fel mai e'n i galw nhw-" Dyna le wyt ti ar ol mynte fe wrthw i "nad wvt ti yn diall ond iaith dy fain. Wyt ti fel buwch John Go, wel di, all hono fel tithe ddim pori mhellach na hyd i rhaff. Alii di ddim dirnad achan shwt borfa fras sy'n y meusydd Sysneg'ma. Ond (iina ti, druan, fel y fuwch wrth y post—wedi dy glymu gan dy iaith-alli di ddim myn'd yn mheilach na Chymru ar dy eitba, a dw i ddim yn credu y gallu di fyn'd yn rhwvdd iawn mas o Shir Abarteifi." Fel hyn, welwch chi, o'dd y ffilosoffer yn 'n nghico i yn ol ar ol colli yn y ddadl. Ond allwch chi fentro na chath e'r gair ola'. Taw beth," myntwn i, am fuwch John Go wrth y post, alia i weyd hyn wrtho ti, i bod hi yn rhoi gwell llath na haner y da sy'n gorfod rhedeg dros ben cloddie i ga'l tamed rhag clemio (own i yn gwbod, welwch chi, fod y ffilosoffer wedi gorffod myn'd sha Llunden i whilo am job). Ag i fi weyd y gwir wrtbo ti fuodd arna i ddim whant ariod i fyn'd mas o Shir Abarteifi—a weles i ariod ito daro am fynd chwaith. Pan o' ti yn son wrthw i yn awr am y rhyfel yma a'r trueni sy'n dod trwyddi; fel ma llawer mam yn galaru am i mab, a llawer car am gyfell, fe ddoth geire bardd o Shir Abarteifi i'm meddwl i. ag w' i'n shwr nag os dim un o dy I cl Inglish poits dy wedi canu yn well a mwy pwr- pasol na DanieljDdu o Geredigion. Dyma'r llinelle, 0 Ryfel! erchyll yw dy waith,- Dwyn llu o'u gwlad dros ge'nfor maith.— Dwyn un a fo o'r llall yn rhan I'w ddryllio mewn pellenig fan. Ei gorph ni cha'dd un fynwent lwvs I roddi'n dawel yno'i bwys: Y llewpard heno, fallal, sydd Yn gorwedd ar ei wely cudd.
LLANBADARN.
LLANBADARN. COMPETITIVE MEETING.—A very successful competitive meeting was held at Saron C.M. Chapel on Wednesday evening. January 17th, under the presidency of Mr. J. P. Thomas, chemist. Aberyst- wyth. The adjudicators were:—Music, Mr. R. D. Herbert, G.T.S.C., Lledrod; poetry, etc., Mr. R. Roberts Davies, U.C.W., Aberystwyth; drawing, &.c., Mr. J. H. Williams, architect, Llanbadarn. The duties of accompanist were ably performed by Messrs. W. O. Edwards and D. J. De Lloyd. U C.W. The following is a list of successful competitors :— Solo for boys under 12, 1 Willie Pearce, 2 Hughie Lloyd recitation for children under 12, Hughie Lloyd: solo for girls under 12, 1 Gwendoline Morgan. 2 Carrie Ellis; solo for boys under 16, Willie Pearce; recitation for children under 16, Lizzie Ellis; solo for girls under 16, 1 Lizzie Williams, 2 Jennie Lloyd soprano solo, Miss Mor- gan, Aberystwyth; pencil sketch, Mr. E. Thomas, Penparke; tenor solo. Mr. D. Griffiths, Aberyst- wyth bass solo, Mr. G. Haydn Jones, Aberystwyth, duett, tenor and bass, Messrs. Griffiths, Aberyst- wyth, and Davies, Aberayron; poetry, 1 Mr. R. Gwmryn Jones, 2 Miss Anne Thomas, Waun quar- tette, divided between the parties of Messrs. Moses Watkin and Morgan Davies: recitation, divided between Messrs. J. Ma-on and Isaac Evans: solo for those over 50, Mr. Morgan Williams. Llan- badarn impromptu speech, Mr. J. Mason male voice, Mr. Morgan Davies and party; choir, Mr. Morgan Davies and party,
Advertising
PRINTING of eveiy ';1nd done neatly and cheaply at the "Welsh Gaz-ite" Offices, Bridge street Aberystwyth. Memi ritil cards of the newest designs printed at the short. notice. The ni.t nutritious. EPPS'S COCOA finii iii'' comforting EPPHS COCOA For lireakTast and supper. EPPS'S COCOA j Business Notices. "'I L HUSBANDS! STCDY YOCR WIVES EASE AND COMFORT BY PURCHASING ONE OF SELLERS' WASHERS. p 8 t"i w ¡; H oo.¿ Î 1. "f :3 0 rn ';Z:; C 00 I> IX _>-1 Z I-, -< '< w I> C f;Z72 j 0 œ ¿ o I- =. z" ž > om I> = I-:S c: if1 qõ oz c_ 9 iT1 di I;;¡¡oI -< watsotes == SoaP. t-t;j 20 if.:¿ Z 00 m w o t: aJ NO WELSH HOME COMPLETE^ WITHOUT OSE. AGEXTS MARY DAYIES & SON, LLÂON n OUSE, A IIERAYRON. Also Agents for the leading Makers of all kinds of Implements. Mr. HUGHES DA YIES attends Monthly Markets at Tregaron. R. SAYCELL, FISH, GAME, AND POULTRY DEALFR. GREAT DARKGATE STREET, ABERYSTWYTH. HORNERS CLOTTED CREAM AND CREAM CHEESE, FRESli DAILY. SOLE AGENT FOR Palethorpe's celebrated Cambridge Sausages in the district. TELEGRAPHIC ADDRESS .—"SAYCELL, ABERYSTWYTH." TELEPHONE NO. 6. JOH-N I- MAETHLON JAMES, TAILORING, MILLINERY. AND DRESSMAKING ESTABLISHMENT, CAMBRIAN HOUSE, TOWYN, R.S.O. CAMBRIAN FACTORY. LAMPETER. DAYIES BROS.' BOOTS AND SHOES ARE POPULAR IN ALL TOWNS, A BOON TO LAMPETER AND DISTRICT. IMPORTANT NOTICE. OPENING OF A NEW STEAM BAKERY Wholesome Bread, Cake, and Pastry. CHARLES EVANS, MARK LANE STORES, Bridge Street, LAMPETER, Begs to call the attention of his; customers and the public generally to the Opening of a NEW STEAM BAKERY, and the facilities he can now offer. WEDDING, BIRTHDAY, AND SCHOOL CAKE TO ORDER. PASTRY OF EVERY DESCRIPTION. All Orders receive prompt and careful attention. VANS WILL DELIVER IN AND AROUND THE DISTRICT DAILY. The Public are cordially invited to inspect the New Bakery, which is a marvel of ingenuity and perfection. IF YOU WANT GOOD, RELIABLE FURNITURE AT A LOW PRICE. GO TO DAYID ELLIS AND SONS, FURNISHERS, 6, CHALYBEATE STREET, ABERYSTWYTH' Mt FOR THE LEADING p ALNTLNG, JpLUMBING, & 11) ECORATIVL JJUSLXESS FOR ABERYSTWYTH AND MID-WALES DISTRICT, GO TO R. PEAKE, BATH s TREET, ABERYSTWYTH. —————————————————j R. DOUGHTON, O-NT-MONGER, QHINA DEALER AND CYCLE AGENT, (OPPOSITE THE TOWK CLOCK). ——— CYCLES FOR SALE AND HIRE; ] USE THE CRYSTAL PERISCOPIC SPECTACLES TO BE HAI) AT ABOVE ADDRESS J. B. EDWARDS, FAMILY GROCER, FLOUR AND PROVISION MERCHANT, 40, BRIDGE ^T:REET A EERYSTWYTH. Jams, Marmalade, Jellies, Pickles, Cheese, Lard, and all kinds of Pouted Fruits. Best Quality in Hoire CHKJ,1 Rl on, and Fresh Butter and E^_rs Daily. TRY OUR SPLENDID TEAS NOfED FOI; STRENGTH PURITY AND FLAVOUK. All orders promptly attended to, and sent out to any part of the Country. CASTLE HOUSE, ABERAYRON. John Hugh Jones, The oldest established Draper in Abcvayron. LARGE STOCK OF DRAPERY OF EVERY DESCRIPTION. FOR WELSH MATERIALS L ) Or all description unsurpassed in the Town MODERN SHOWROOMS. ¡ ladies and Gentlemen are respectfully requested to visit the above Establishment. They will be surprised at the variety of the Stock. EAGLE RESTAURANT, 26, GREAT I^ARKGATE STilEET. NEWLY OPENED. SITUATION CENTRAL. HOT DINNERS AT I O'CLOCK EVERY MONDAY. REASONABLE CHARGES. EYERY C OXYENIENCE Commodious Rooms, Suitable for Clubs, Committees, <kc. THOMAS ELLIS, 33 AND 35, TERRACE ROAD, (OPPOSITE THE POST OFFICE). FANCY DRAPERY. MILLINERY IX ALL ITS BRANCHES. SPECIALITES-LACES, RIBBONS & MUSLINS. 1. E. has just return- from London with New Styles in all Branches of Millinery and Drapery.