Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
9 erthygl ar y dudalen hon
TRANSVAAL WAR FROM DAY to…
TRANSVAAL WAR FROM DAY to DAY. Lord Roberts was able to announce yesterday that he outflanked the Boer THURSDAY, forces under Generals De Wet and Delarey, and that they were in full retreat towards the north and east. In a despatch dated Osfontein, Wednesday, 4-30 p.m., he said the Cavalry Division turned the Boers left flank, thus opening the road for the Sixth Division, which ,at noon was advancing without having been obliged to fire a shot. The cavalry, artillery, and mounted infantry, closely followed the retreating Boers, while the Seventh and Ninth Divisions and the Guards' Brigade were making their way across the river at Poplar's Drift. In the evening Lord Roberts had made this drift his head-quarters. His forces, he telegraphed, had had a very successful day, having completely routed the Boers. The position they had occupied was extremely strong and cunningly arranged, with a second line of entrenchments, which would have caused our troops heavy loss had a direct attack been made. The turning movement was necess- arily wide, owing to the nature of the ground, and the cavalry and horse artillery horses are now much done up. Lord Roberts telegraphed at one o'clock yesterday afternoon from FRIDAY. Poplar Grove, that two brigades of cavalry with horse artillery, and the Sixth division of infantry, had marched ten miles eastwards that day. The Boers, be said, wore quite taken by surprise on Wednesday, and moved off so hurriedly that they left their cooked dinners behind. Our forces captured a Krupp gun and several tents and waggons. Two British officers and two of the rank and file were killed, 49 men and officers were wounded, and one was reported missing. Referring to the position of affairs in Northern Cape Colony, Lord Roberts said General Gatacre reported that he intended occupying Burghersdorp that day, and the repairing of the railway towards both Stormberg and Steynsberg was being pushed on. General Clement's nowl occupied the south bank of the Orange River at Norval's Pont. The bridge was blown up on the 6th inst., and the Boers were holding the north bank of the river, but not, it was believed, in any great strength. Lord Roberts says that both Boer Presidents were with the beaten army, SATURDAY and did their utmost to rally it. The rout," he continues, was complete, the enemy declaring that they could not stand against British artillery and such a form- idable force of cavalry." For the first time in the war there seems to have been something like a panic. The Boers with the fate of Cronje before them fled before our troops were able to get to close quarters, and indeed their flght seems to have been justified by the results. Their position even if it were capable of defence was strategically bad, and to have remained would have meant a great defeat and the capture of very many prisoners. A news agency states that'the Presi- dents of the Transvaal and the Orange MONDAY. Free State telegraphed from Bloem- fontein on Tuesday last, inquiring of the British Government on what terms they would cease hostilities. A meeting of the Cabinet was hastily convened, and it is said there is reason to believe that an uncompromising reply was sent to the Boer Presidents. It does not ap- pear to be definitely known, however, that this was the tenure of the message. Lord Roberts has tele- graphed to the allied Presidents, complaining of abuse of the white flag by the Boers, and stating that explosive bnllets have been found in General Crouje's and other laagersi He describes the breaches'of the recognised usages of war as a dis- grace to any civilised Power, and gives notice that if there are any further abuses of the white flag, he will be reluctantly compelled to order his troops to disregard it. He has asked the British Govern- ment to communicate the terms of his message to all the neutral Governments. Lord Roberts also sent some particulars yesterday of fighting on Saturday. The Boers, he says, from their intimate knowledge of the country, gave our men consider- able trouble, but did not prevent them from reaching their destination. The Welsh and the Essex Regiments turned them out of two strong positions at the point of the bayonet. He had not 1 been able to ascertain the number of the British casualties before resuming his march. About 20 Boers were captured, and 102 of their dead were left on the field. In Natal Sir A Hunter, with 12,000 men, is moving against the left of the Boer I position in the Biggarsberg, and in Cape Colony all the British columns arc pushing forward to the Orange River. There are various statements as to the negotiations for peace. Accord- TUESDAY. ing to one Mr Kruger has sent a message direct to Lord Salisbury, and according to others an appeal has been made to the Great Powers and the Govern- ments of Belgium, Holland, and Switzerland asking them to intervene. It is stated at Washington that the Government of the United States will serve as an intermediary to transmit an appeal for peace or for a: statement of terms upon which peace could be secured. Germany has refused to intervene. Bloemfontein has been entered by the British troops under General French.
WORL-D IN A WEEK.
WORL-D IN A WEEK. A man named David Morgan, well known in Tongwynlais, on Friday met his death under tragic circumstances in that village. It appears that he was knocked down by one bicycle and run over by another, and sustained serious injuries, which proved fatal within a few hours. Morgan was about 40 years of age. A man of seventy years of age was sentenced to death at the Waterford Assizes on Saturday for the murder of one of his children. There was a second charge against him of murdering another child. The motive for the crime is understood to be prisoner's desire to secure the small amount of money for which the children were insured. A remarkable story of protracted sleep comes from Foleshill. The wife of a railway employee named Simonds fell asleep last Monday and did not wake until Thursday; a second sleep lasted from Thursday until Friday, and on Saturday she entered upon her third sleep. The medical men -regard the woman's case as hopeless.
Festiniog Angling Association
Festiniog Angling Association The annual meeting was held on Thursday evening at Blaenau Festiniog, under the presidency of Dr Roberts (Plaswaenydd). The Rev. T. P. Edwards and Mr R. H. Hughes addressed the meeting. Mr'Edwards said the Association was established in 1885. Two of the founders still Temained, and were present that evening, namely, he Chairman and Mr R. H. Hughes. The other (Mr W. G. Casson) had died some years ago. The Association was supported entirely by voluntary contributions of working men. Lakes and rivers were being denuded of fish by illegal fishing when the Association was started, but now it was a pleasure to visit the waters, as they afforded excel- lent sport. Voluntary work had been performed by the members estimated at from C200 to £ 300. Over 150,000 trout had been placed in the waters, and the poaching element has been practically suppressed. The Association had over E30 in band (applause).
DAGRAU HIRAETH AR FEDD MAM.
DAGRAU HIRAETH AR FEDD MAM. O 3 angau sut meiddiaist ti ddyfod a tbaro, 'R anwylaf, dyneraf o famau y wlad, Heb rybudd, nac arwydd dy fod yn dynesu, Ehedodd yn sydyn i ganol mwynhad; Gadawodd yr anial, am bnrdeb a gwynfyd, A chartref y tenia, am gartref yr lor, A hen fratiau budron" am delyn a choron, A'i mawl a ddyrchafodd fel ymchwydd y mor. Mud ydyw y tafod a'm dysgai i gofio, Am eni Creawdwr y bydoedd mewn cnawd, > Ac oer yw y galon a'm carai mor anwyl, A d'wedai mewn dagrau Mae genyf Un Brawd A erys yn ffyddlon, pan gilia cyfeillion Wrth orfod ymadael drwy niwloedd y glyn," 'R'wyf finnau yn barod-Paid wylo fy mhlentyn 'R'wy'n clywed y cann ar ben Seion fryn." Awelon Calfaria sy'n cludo yn esmwyth Berarogl y rhosyn dros gyrau y wlad," A swn aur delynau y seintiau mewn gwynfyd Sy'n creu ynof hiraeth am gartref fy Nhad; Ac yna ehedodd gan adael ei phlentyn Yn ddwvs i alaru,—a'm calon yn brudd, A hiraeth a'm lletha wrth gofio am dani, A'm dagrau yn treiglo yn wyllt dros fy ngrudd. Cynghorion ei chariad sydd fel clychau arian, "Yn ssvnio yn anwyl o hyd yn fy nghlyw, A'i geiriau ddisgynai i ddyfnder fy nghalon Nes teimlwn yn ebrwydd yn agos at Dduw; Ffarwel! fy mam anwyl, hyd ganiad yr Udgorn, Gan angel o'r Wynfa yn niwedd y byd, Cawn gyfarfod yn nghwmni yr Iesu, A byw byth i'w foli am brynu y byd. Afan, Cro^swood. R. EDWARDS.
Y RHYFEL.
Y RHYFEL. BUDDUGOLIAETH POPLAR GROVE. GWAITH ARDDERCHOG FRENCH. Y BOERIAID YN FFOI YN BENDRA- MWNWGL. DIANC YMAITH HEB GINIAW. Gwefreba Arglwydd Roberts fel y canlyn i'r Ysgrifenydd Rhyfel "Poplar Grove, Mawrth 3.—Heddyw teithiodd dwy gatrawd o feirchfilwyr gyda meirch-gyflegrau ao adran y chweched o'r traed-filwyr ryw ddeng milldir tua'r dwyrain. Ddoe syrthiwyd ar y Boeriaid yn hollol annia- gwyliadwy, y rhai a symudasant ymaith yn frysiog gan adael ar eu holau giniaw oedd wedi ei goginio yn barod. Cymerasom un gwn Krupp, amrai bebyll a phed- rolfeni. MANYLION O'R FRWYDR. Y MEIRCH-FILWYR YN ERLID. TANBELENU TRWM. Dydd Mercher trechwyd y gelyn yn hollol mewn oynlluniau ac ystrywiau, y rhai a syrthiasant yn ol o'u safleoedd heb daraw ergyd yn mron. Yr oeddis, drwy archwiliad manwl yn ystod y dyddiau blaenorol, wedi cael syniad lied gywir o barthed i safle a nert-h y gelyn. Yr oedd ein boll alluoedd ni yn barod i symud yn mlaen er dydd Mawrth. Boreu dydd Mercher ar doriad y wawr dechreu- odd yr amrywiol gatrodau symud. I ran y Cad- fridog French y syrtbiodd holl galedwaith y dydd. Yr oedd gyda chyflvmder yn gweithio o amgylch i ocbr y gelyn, a pban welodd y Llywyddion Boeraidd fod llinell eu dihangfa yn cael ei bwgwth, gadaw- flant eu holl safleoedd yn frysiog. Erbyn hyn yr oedd y meirch-gylfegrau ar waith, ac agorwyd tan egniol o bwynt i bwynt fel yr ydoedd y gelynion yn ffoi. Tybir fod y corph mwyaf o'r Boeriaid dan fywyddiaeth y Commandant De Wet, ac erlidiwyd ar eu holau tua'r dwyrain. Aeth cyrph eraill o hynt tua'r gogledd, ac aeth ychydig tua'r deheu. Yn mhob cyfeiriad yr oedd ein tanbelenau ni yn hwylysu eu henciliad. Tybia beirniaid y bydd cynyrch y frwydr hon o'r gwerth mwyaf. Gwyddis fod y Boeriaid wedi dioddef yn drwm oddiwrth dan ein gynau. Ni bu ein colled ni ond nodedig o ysgafn fel mae goreu. MANYLION PELLACH O'R FRWYDR. Gan fod y cyfan yn barod i wneud ymosodiad ar allu y Boeriaid, anfonodd Arglwydd Roberts ei feirchfilwyr ar symudiad trofaol eang prydnawn dydd Mawrth. Croesodd y meirchfilwyr y Modder i'r ddeheuol ger Koodoosrand Drift, ac yn ystod y nos teithiasant yn gyflym tuag ochr ddwyreiniol i safle y gelyn yr hwn a ymestynai am gyflawn ddeuddeg milldir. Yn y cyfamser dechreuodd y chweched adran, yn cael eu hattegu gan y nawfed adran, symud yn mlaen ar lan ogleddol yr afon. Yn gyfochrog a'r golofn hon, ond ar lan ddeheuol i'r afon yr oedd y seithfed adran yn symud yn mlaen, yn cael eu hattegu gan Frigad y Guards, ac yn y canol yr oedd y Naval Brigade. Yr oedd ein gynau mewn saBe manteisiol ar fryn lied uchel. it Yr ydoedd oddeutu chwech o'r gloch boreu dydd Mercher pan y daeth ein haden dde ganolog i gyffyrddiad a'r gelyn, ac yr agorasant dan trwm ar nifer o fan fryniau, y rhai a ffurfient safleoedd blaenaf amddiffynfeydd y Boeriaid. Mae yn eglur fod y Boeriaid wedi eu cymeryd yn hollol annisgwyliadwy, a dechreuasant ar unwaith roddi ffordd o flaen ein hymosodiad. Ymddadblygodd yr enciliad yma yn fuan i ffoeddigaeth bendra- mwnwgl, gan gynyrchu dymchweliad yr oil o ochr aswy y Boeriaid. Yn ystod yr enciliad yma gwnaeth y llyngeswyr Prydeinig waith godidog a'ufgynau llyngesol, gan wneuthur hafog ddirfawr yn mysg y Boeriaid. Yn y cyfamser yr oedd y Cadfridog French, gyda'r Cavalry Brigade wedi mynad ar daith gwmpasog, ac wedi llwyddo i droi safle y Boeriaid. Ymlediodd y meirchfilwyr ar ol y gelyn ffoedig, gan beri cryn ddyryswch iddynt yn eu henciliad. Gyda'r gwaith hon yn benaf y buodd y Cadfridog French drwy y dydd. Ni wnaeth y gelyn unrhyw wrthsafisd yn ystod yr holl frwydr, ond ar un amgylchiad, pryd y gorfu i nifer o'u meirchfilwyr ddisgyn oddiar eu ceflylau, ac y bu brwydro lied boeth am ychydig amser. Yn ymarferol felly nid ymladdodd ein traed filwyr ddim yn y frwydr, gydag eithrio y nawfed adran, y rhai a gymerasant feddiant o fryn tua'r gogledd, pryd y :cynorthwywyd hwynt yn rhagorol gan y gynau llyngesol. Yn ystod enciliad y gelyn, ymunodd y meirch gyflegrau yn yr ymlid, a gwnaethant effaith nodedig ar y ffodduriaidi Mae yn ddiameu fod y gelyn wedi eu llwyr ddyrysu gan gynlluniau y Maeslywydd Roberts. Ymddengys eu bod yn teimlo colled o'r ymosod- iadau gwynebol arferol, gyda pha rai yr oeddynt wedi dyfod yn lied gybyddus. Nid ydyw llywyddiad uwchraddol ein galluoedd yn bresenol yn suitio y cynlluniau Boeraidd. Cyn haner dydd yr oedd holl alluoedd y gelyn, y rhai a rifent oddeutu 15,000, ar lawn encil tua'r gogledd a'r dwyrain. Yn ystod yr enciliad daethom ar draws y Russian a'r Dutch attaches, y rhai oeddynt gyda'r gallu Boeraidd. Ymddengys fod y bedrolfen, gyda pha un y teithient, wedi tori i lawr, ac yr oeddynt wedi eu gadael gan y gelyn i gymeryd gofal o honynt eu hunain. Nos Fercher gwersyllodd ein galluoedd ni yn Poplar Grove. Yr oedd Arglwydd Roberts ac Arglwydd Kitchener yn bresenol yn ystod y frwydr yn cyfar- wyddo y cyflawniadau, y rhai fuont yn hollol lwyddianus. Ag ystyried y nifer oedd yn ymladd ar bob ochr bu y frwydr hon yn un nodedig o ddiwaed. Tebygol yw fod oddeutu haner cant wedi eu lladd a'u clwyfo ar y naill ochr a'r llall, y rheswm am hyny oedd mai math o redfa ar ol petris ydoedd yn hytrach na brwydr. Pa fodd bynag enillasom ni fuddugoliaeth lwyr, gyrwyd y Boeriaid i'w holl safleoedd, ac yr ydys ryw bymtheg milldir yn nes i Bloemfontein nag yr oeddym yn flaenorol. Ond methasom a gweinyddu cosbedigaeth lem iawn gan fod y Boeriaid wedi cychwyn dianc yn rhy fuan ac yn rhedeg yn rhy ffvflvm. OJ Bwriad Arglwydd Roberts ydoedd troi safleoedd y Boeriaid y naill yn ddilynol i'r llall, gan ddechreu gyda chadwen o fryniau a elwid Seven Sisters. Ond nid oedd angen gyru ond ychydig ar y Boer- iaid, oherwydd gwelsant yn fuan eu bod wedi eu bamgylcbu ar un ocbr, a rhedent mor gyflym a'r gwynt o'r naill safle i'r Hall, gan adael pebyll ar eu traed, a bwyd wedi ei goginio yn yr amrywiol wersylloedd. Gwnaeth meirch filwyr French ym- drech arwraidd i'w dala, ond gan fod y cylch mor eang, a brwydro wedi bod yn cael ei gario yn mlaen drwy y dydd, yn y prydnawn pan ddaeth y cyf- leusdra yr oedd y ceffylau druain bron yn rhy flin- edig i symud. Diangodd yrhan fwyaf o'r Boeriaid tua'r dwyrain, croesodd ereill yr afon, a ffaglasant tua'r deheu. 0 herwydd yr oediad angenrheidiol a fodolai mewn trefn i enill bryn uchcl bu yr Highlanders a'r Canadians yn analluog i dori ymaith enciliad y Boeriaid. Pa fodd bynag cymeiasant un gwn Krupp. Cafodd Air. Maydon, gohebydd y Daily News, ei glwyfo yn ysgafn tra yn dilyn y meirch filwyr. Mae amrywiaeth barn o barthed i allu y Boer fel saethhwr, ond y tro hwn, fedd bynag, datguddiodd ei hun fel rhedegwr rhyfeddol. Yr oedd yr Arlywydd Kruger yn digwydd bod yn bresenol yn y pellder draw pan oedd ei fyddin yn myned drwy y cyflawniadau hyn. Gwnaeth yr oil a fedrai i'w darbwyllo a sefyll eu tir a pheidio a dianc ymaith. ond ni thyeiai dim, carlament ymaith fel haid o ewigod dychrynedig o flaen dywalgwn. Yr oedd Heddgeidwaid Bloem- fontein yn ceisio rhwystro y Rhydd Daleithwyr i ddianc, ond yr un peth fuasai iddynt geisio gwrth- sefyll llanw y mor, chwim redent heb ddiffygio. KRUGER YN Y RHYDD DALAETH. YMWELIAD A BLOEMFONTEIN. ANERCHIAD I'R BOBL. Ymwelodd yr Arlywydd Kruger a Bloemfontein; cyfarfyddwyd ef yn yr orsaf gan yr Arlywydd Steyn, lie yr anerchodd Kruger y bobl. Er," meddai, fod Duw yn profi y bobl Boeriaid, ei farn bersonol ydoedd fod terfyn y prawf bron wedi ei gyrhaedd. Os glynai y bobl wrth eu ffydd yn amser adfyd, byddai i Dduw yn fuan eto droi y Hanw o'u tu. Os ydoedd ei ffydd yn gref, byddai Duw yn sicr o'u gwaredu. Yr oedd Duw gwaredigaethau yr hen amseroedd yr un Duw o hyd." Dygodd yr anerchiad effeithiol hwn gan yr Ar- lywydd parchus ddagrau o lygaid dynion a gwrag- edd yn gyffelyb. Ar ei therfyniad canwyd Anthem Genedlaethol y Rhydd Dalaeth gan y bobl, lleisiau y rhai oeddynt grynedig gan deimlad. Mae ymweliad yr Arlywydd wedi gwneyd lies mawr, ac wedi sirioli y rhai oeddynt yn dechreu digaloni. COLOFN CLEMENT. MEDDIANU NORVALS PONT. CHWYTHU PONT I FYNY GAN Y BOERIAID. Y GELYN AR LAN OGLEDDOL ORANGE RIVER. Meddianodd Clement Norval's Pont, ar lan dde- heuol yr Orange River, dydd Iau. Yr oedd y bont dros yr afon wedi ei chwythu i fyny dydd Mawrth, ac mae'r gelyn yn meddianu ochr ogleddtol yr afon, ond nid ydynt, fel y tybir yn llu cryf. ,I n GOLOFN GATACRE. SYMUD YN MHELLACH YN MLAEN. MEDDIANU BURGHERSDORF. ENCILIAD Y BOERIAID. Symudodd y Cadfridog Gatacre ei ben-cadlys i Stormberg dydd Iau. Mae yn eglur fod y gelyn wedi myned yn hollol annhcefnus a digalon, ac nid ydynt yn cynyg un- rhyw wrthwynebiad i'n symudiad yn mlaen. 'Yn hwyr prydnawn dydd Mercher, cymerodd y Cadfridog Gatacre, ynghyda gallu o feirch-filwyr, feddiant oBurghersdorf. Dygwyd hyn oddiamgylch hefyd heb ymladd; enciliodd y gelyn yn frysiog tua'r gogledd. Mae adgyweiriad y gledrffordd i Stormberg a Steynberg yn cael ei wthio yn mlaen yn egniol, ac mae'r llinell o Rosemead i Stormberg Junction yn cael ei hadgyweirio yn gyflym. Mae y Cadfridog Gatacre wedi cyhoeddi pro- clamation yn gorchymyn i'r hoH wrthryfelwyr ym. ostwng a roddi eu harfau i fyry, pryd y derbyniant awdurdod i fyned yn ol i'w ffetmydd, lie y maent i aros hyd nes y gelwir hwynt i gyfrif. Maeyehydig o wrthryfelwyr wedi rhoddi mewn yn barod. ANERCHIAD NODEDIG GAN KRUGER. Y RHYFEL I DERFYNU 0 FEWN MIS. CYFLAFAREDDIAD NEU GYFRYNGIAD. Dywedir fod yr Arlywydd Kruger wedi bod yn cyffroi ysbrydoedd y gwerinwyr yn Glencoe drwy wahodd gwirfoddolwyr i'w ddilyn ef, gan ei fod ef ei hun yn ewyllysio cael cyfle i saethu at y gelyn. Yn nghwrs ei anerchiad sylwodd os oedd ganddynt ffydd yn Nuwy deuant allan yn fuddugoliaethus o'u holl beryglon a'u caledi. Ni wyddai pa un ai cyflafareddiad neu gyfryngiad a derfynai y rhyfel, ond credai yn gryf y byddai iddo derfynu yn dawel o fewn y mis nesaf. Hyderai y rhai hyny sydd yn adnabod y cymer- iad Boeriaid na bydd i amser gael ei wastraffu mewn ymdrafodaeth ddifudd gyda Mr. Kruger, oherwydd galluoga pob diwrnod o oediad y Gwerin- iaethau i ad-drefnu eu galluoedd gwasgaredig, ac i gadarnhau Pretoria a'r safleoedd, lie y bwriadant wneuthur gwrthsafiad. Yn mhellach, mae yn eithaf hysbys fod magnel- wyr cyfandirol, gyda llythyrau cymeradwyaeth oddiwrth Dr. Leyds, wedi bod yn ymgasglu yn niferoedd mawrion i Pretoria, a disgwylir rhai can- oedd o filwyr newyddion gyda'r llong nesaf. Hefyd caniata oediad gyfle i'r Boeriaid i gynyddu eu cyflenwad o ddefnyddiau ymborth, yr hyn y maent wedi bod yn ei gasglu am fisoedd. Cedwir cymaint o ddirgelwch mewn cysylltiad a'r gweithiau amddiffynol sydd wedi cael eu gwneyd yn ddiweddar yn mhrif ddinas y Transvaal, fel na chaniateir i bersonau gerdded na gyru mewn cer- bydau ar hyd ranau cylchynol y dref. BYGWTH STEYN. GWEINIDOG DUTCHAIDD YN OONDEMNIO Y RHYFEL. Mae y Parch. Van der Lingen, yr hwn fu yn gwneud ymosodiad cryf ar Mr Reitz a Mr Steyn yn y ddau etholiad Arlywyddol diweddafynyr Orange Free State, wedi cyhoeddi manAfnto i ddinaswyr y Weriniaeth hono, yn yr hon y gofldia yn chwerw y cytundeb ymosodol ac amddiffynol gyda'r Trans- vaal, yr hyn a ddesgrifia fel gweithred o ffolineb eithafol. Condemnia ef y rhyfel fel yn iselwael, ansanctaidd, a drygionus. Rhyddha ef y dinaswyr oddiwrth fai, ond priodola ef y bai a'r .cyfrifoldeb i'r arweinwyr, y rhai ni wnaethant ofyn, ond gorch- ymyn ufuddiod y dinaswyr, a thrwy hyny ddwyn miloedd i ddiraddiad a dinystr, gan eu gorfodi i ymladd heb achos eyfiawn, a'u gadael heb anghen- rheidiau bywyd, i ddioddef caledi, aberth', a mar- wolaeth. Condemnia yr anniolchgarwch a ddang- osir gan arweinwyr y Rhydd Dalaeth tuag at Brydain, ar ol yr amddiffyniad ar nodded a estynid bob amser i'w gwlad, annibyniaeth pa un a sicr- hawyd drwy ymrwymiad Prydain. Heb gyd-weithrediad y Rhydd Dalaeth ni buasai rhyfel wedi cymeryd lie, ond y rhai hyny yn y Rhydd Dalaeth, y rhai a'u dygasant oddiamgylch darawodd yr ergyd cyntaf, nid dros fuddianau eu gwlad, ond ergyd yn union i galon eu gwlad,\ dan ddylanwad dibenion o enillion personol, ac wedi eu hudo gan drachwant a budr-elw. Wedi rhoddi canmoliaeth uchel i Loegr, ac i uniondeb a chyfiawnder y Weinyddiaeth Brydeinig a nodi allan y manteision lluosog a fwynheid gan yr Afrikanders dan y llywodraethiad Prydeinig, condemnia dwyll ac anonestrwydd cywilyddus Steyn. Terfyna drwy appeliad cynes i'r dinaswyr i ymwrthod a gweithrediadau eu harweinwyr, y rhai sydd bob dydd yn eu harwain yn nes i geulan trychineb hollol, a chynghora hwynt i edifarhau am y camgymeriad cyn iddi fyned yn rhy ddiw- eddar, JOHANNESBURG. Y BOERIAID YN BYGWTH CHWYTHU Y DREF I FYNY. Dywed gwefreb o Lourenco Marques fod yr uchel swyddogion yn Pretoria yn cyhoeddi yn ddigel na bydd i'r faner Brydeinig byth chwifio uwch Johannesburg, oherwydd fe falurir y lie gydwastad a'r llawr. Mae gweithiau tanddaearol yn cael eu gwneud mewn amrywiol ranau o'r ddinas. Mae cysylltiadau trydanol cydrhyngddynt a'r amddiffynfa, a rhoddir hwy ar dan fel y bydd amgylchiadau yn galw. Mae y rhan fwyaf o'r gweithau aur oddieithir y rhai sydd dan reolaeth y Llywodraeth, mewn sefyllfa ddychrynllydd, ac yn llawn o ddwfr. Mae y peirianau yn rhydi, ac yn cael eu darnio yn bwrpasol. NATAL. ENCILIAD Y BOERIAID 0 LADYSMITH. AMGLODDIO EU HUNAIN YN BIGGARSBERG. Dywed boneddwr a ymwelodd ag Elandslaagte fod y Boeriaid wedi gosod y gweithiau glo a'r ystorfeydd yn y gymydogaeth hono ar dan. Dwedir eu bod yn bresenol mewn safleoedd ar y Biggarsberg, a'u bod yn gwneud amgloddmu cedyrn. Cyfarfyddodd Kruger y ffoedigion o Ladysmith y tu draw i Glencoe 'ac wedi cryn berswadio arnynt llwyddodd i gadw gallu Joubert rhag encilio yn mhellachi Er y pryd hwnw mae eu nifer wedi lleihau yn ddirfawr. ENCILIAD Y BOERIAID. GWERSYLLU YN ABRAHAM'S KRAAL. Y SAFLE YN ANNIFFYNADWY. Nos Fercher ar ol'diangfa ryfeddol cyrhaeddodd y Boeriaid yn Abraham's Kraal, lie yr oedd Com- mondo o Bloemfontein Police yn eu rhwystro i ffoi yn mhellach. Mae y Boeriaid wedi gosod dau o fagnelau mewn trefn, ond mae y safle y fath nag gellir ei amddiffyn yn effeithiol. Gwasgodd Kruger yn ddwys ar y dynion y pwysigrwydd iddynt amddiffyn eu gwlad gyda'r dewrder mwyaf, a datganodd ei siomedigaeth chwerw o herwydd y gwrthsafiad eiddil a ddangoswyd gan v Boeriaid yn Poplar Grove. Nos Fawrth, yn flaenorol i'r frwydr, yr oedd vr Arlywydd Kruger yn cvsgu yn Poplar Grove. Dydd Mercher cynghorai ei ddynion, gydag aidd- garwch tanllyd, i sefyll yn ddewr, gan ddefnyddio rhanau o'r Ysgrythyr, ac apelio at y prophwydol- iaethau Biblaidd. Yna diangodd yntau, heb aros am eiliad nes cyrhaedd Abraham's Kraal. Dydd Gwener yr oedd y Cadfridog Kitchener ddeg milldir y tu blaen i brif gorphlu y Maes- lywydd Roberts, a dywedai nad oedd neb o'r gelynion i'w canfod. Tuedda pob bysbysiad i gadarnhau y ffaith fod sefyllfa y gallu Boeraidd yn annrhefnus, Trans- vaalwyr yn ogystal a'r Rhydd Daleithwyr. Mae yr argraff yn gyffredinol na wneir ond ychydig wrth- wynebiad i'n symudiad yn mlaen nes cyrhaedd Bloemfontein. Dinystriwyd swm enfawr o ddefnyddiau rhyfel genym, yn cynwys amryw o foxeidiau o fwledau ffrwydrol, wedi en nodi gan y Boeriaid ar y tu allan, Gwneuthuredig i'r Llywodraeth Brydeinig." BRWYDR DRIEFONTEIN. BUDDUGOLIAETH ODIDOG. CYMERYD SAFLEOEDD Y BOERIAID DRWY RUTHR. GWAITH DEWRWYCH Y CYMRY. FFOEDIGAETH Y GELYN. Gwefrebodd y Maeslywydd Roberts i'r Ys- grifenydd Rhyfel a ganlyn—Driefontein—Mawrth 11. Gwrthwynebodd y gelyn ni drwy ein holl ymdaith ddoe, a thrwy ei gydnabyddiaeth a'r wlad rhoddodd i ni gryn waith. Pa fodd bvnag, oherwydd ymddygiad rhagorol ein milwyr, methasant a'n rhwystro i gyrhaedd ein nod. Disgynodd poethder y frwydr i adran Kelly- Kenny, dwy gatrawd o ba un, sef y Gymreig a'r Essex a droisant y Boeriaid allan o ddau o safleoedd cedryn gyda phwynt y bidog. Gadawodd y Boeriaid gant a dau o feirw ar eu holau ar y maes. Daliwyd ugain yn garcharorion. MANYLION O'R FRWYDR. Dydd Sadwrn ymladdodd o Boeriaid frwydr olfyddinawl egniol, hyd nes y gwelsant fod ein symudiadau cyfochrog ni yn bygwth eu hamglychu, pan y ffoisant. Symndasom yn mlaen o Poplar Grove yn dair colofn, i bob un o ba rai y perthynai catrawd o feirchfilwyr. Yn y deheii meddianodd y Cadfridog Tricker Petrusburg heb un gwrthwynebiad. Wedi symud ¡ yn mlaen gyda glan yr afon, trodd y Cadfridos Kelly-Kenny ei allu i gyfeiriad Abraham's Kraal. Yna symudodd ar draws y wlad i Driefontein, lie y cafodd y Cadfridog Colville yn dyfod yn mlaen ar hyd y ffordd ucbaf i Bloemfontein. Yr oedd y Boeriaid wedi sefydlu eu hunain mewn cadernid ar gadwen o fryniau, ac wedi gosod saith o ynau mewn trefn, gyda pha rai yr agorasant dan ar gatrodau meirch-filwyr y ddwy golofn, y rhai oeddynt yn analluog i amgylchu "eu hochrau hyd nes y cyrhaeddodd y traed-filwyr. Yn fuan, fodd bynag, croesodd y CadfridogKelly Kenny i'r llecyn, ac ymosododd ar y bryniau ar ochr aswy safle y Boeriaid. Cymerodd y gatrawd Gymreig rai o'r bryniau amgluddiedig drwy ruthr ddewrwvcli gyda phwynt y bidog, ac yna pan ddaeth yr Highlanders i'r wyneb, rhedodd 'y Boer- iaid ymaitb. Cyfrifir fod gallu y gelyn yn rhifo amrvw filoedd. Cymerodd y Cymry bymtheg yn garcharorion, rhan o gommando Pretoria, sef catrawd arbenig Kruger a elwid Kruger's Own." Bu colledion y Boeriaid yn drymion iawn. Ym- ddengys i'r frwydr bon gymeryd lie yn annisgwyl- iadwy i'r ddwy ochr, bynwyd y Boeriaid pan welsant y ddwy linell o'r eiddom ni yn symud yn mlaen. Yr oeddynt wedi cymeryd eu safle yn mlaen ar aden dde Kelly- Kenny, gan dybio fod ei allu ef yn cynrychioli ein symudiad cyffredinol ni yn mlaen. Pa fodd bynag cawsant allan fod colofn oedd yn symud yn mlaen yn gyfochrog yn eu bygwth o'r tu cefn. Yn anffodus, gan nas gallasai ein traed-filwyr o angnenrheidrwydd ond symud yn araf, methasant a chyrhaedd mewn pryd, ac fel hyn llwyddodd y Boeriaid i ddianc o'u gafael. Dioddefodd gallu Kelly-Kenny boethder y frwydr drwy symud yn mlaen yn erbyn safle hanar cylchog. Yn gyntaf bu ei feirchfilwyr yn tanbelenu y gelyn yn ddidor am amser, yna daeth y magnelau trynrion i weithrediad, gan yru y Boeriaid ymaith oddiwrth eu gynau. Nid hyd nes y cariwyd de y Boeriaid gan y Cymry y cliriwyd y safle, ond y pryd hyny yr oedd yn anmhosibl i draed-filwyr Colville ddyfod i'r < frwydr mewn pryd i falurio y gelyn ffoedig. ] Yr oedd Arglwydd Roberts yn llygad-dyst o fradwriaeth y faner wen yn Drietfontein. Yr oedd T Maeslvwvdd vn svllu drwv ei bellwelvr Dan oedd ] y Cymry yn gwneud rhuthr, a gwelodd y Boeriaid yn dal eu dwylaw i fyny, yn dangos y faner wen, ( ac yn taflu eu rhychddrylliau i lawr. ( Gwelodd swyddog yn symud yn mlaen atynt i i dderbyn eu hymostyngiad, pryd y taniwyd yn unol J gan y Boeriaid bradwrus, a chwympodd y swyddog. 6 Mae Arglwydd Roberts wedi ysgrifenu at Kruger ( a Steyn, ac hefyd at ein Llywodraeth ni, gan ddeisyf arnynt wneud y peth yn hysbys i'r teyrnas- oedd ereill, 4 NEWYDDION DIWEDDARAF. Daeth newydd nawn Mawrth fod y milwyr Pryd- einig wedi myned i mewn i Bloemfontein, prif ] ddinas y Free State. Ni fu tywallt gwaed. a
6 — ■ ———f -------......--.---]…
6 — ■ ——— f ] JLL1TH H £ J\ liAKDI. Wel dyna c'hi wep 'na'th 'r hen Sali Ty- clawdd druan pan glywodd hi fod y Toris wedi rhoi rhagor o dreth ar y te. 'Rodd hi 'n moin 'i owns o hono fel arfer i shop Dafi Jones pan glywodd hi y newydd drwg gynta', a mawr y difrio wna'th hi ar y Toris. Buse Syr Michal yn i chlywed hi wy' i 'n shwr y buse fe 'n cosi 'i glust dipyn. 'R holl amynedd," mynte bi, y mai hi yn ddigon caled arno ni yn barod achos y rhyfel 'ma a phob peth. 'Dyw hi ddim yn ddigon gwedwch i'r hen ddiwalgwn i dywallt gwa'd yn plant ni yn Sowth Affrica 'na heb sugno gwa'd y tlodion sy'n haner clemio sha gadre 'ma. 'R hen dacle a nhw! fe fydda'n yn rhoi treth ar ddwr a blawd circh cyn bo hir. Wyddoch c'hi, Dafi Jones, ma'r gwyr mowr 'ma yn gwa'thygu bob dydd, a wa'th da nhw'r un hadlin am wasgu y tlawd i'r mor ne'r workhows." 'Ro'dd y shopwr erbyn hyn i chi yn go anghysurus achos wyddad e ddim yn gywir pa un ai i'r gwyr mowr neu i'r rhai cyffredin o'dd e'n perthyn. Ond gwyr pawb ei fod e'n gwasgu tipyn yn ddiogel at y dosparth ucha' ac yn cilio 'n ara oddi- wrth y dosbarth tlotta fel ma' e' 'n casglu mwy a mwy o dda y byd hwn. Pan ma' ambell i ladi yn dwad i'r shop allwch chi feddwl fod Dafi Jones yn perthyn i'r tlodion cyffredin, ond pan ddaw y cwsmeried llyma ato allwch chi feddwl ei fod e'n perthyn tipyn i'r gwyr mowr; ac wedi i Sali dewi i ga'l ei hanal welwch c'hi dyma fe'n dechreu earthi ei wddwg yn union, pan o'dd 'r hen wraig yn cwyno ar y gwyr mowr, fel se fe am ddangos iddi hi ei fod ef yn un o honyn nhw, ac yn teimlo tipyn wrth glywed neb yn i sarhau nhw. Fel hyny mae Sali," mynte fe, ma'n rhaid ca'l arian, welwch chi, i gadw'r wlad i fyn'd, a ma' Syr Thomas Lipton yn gweid y bydd cyment o yfed te ag ariod." Pwy yw y llipa yna, leicwn i wbod," mynte Sali, un o'r gwyr mowr yw e' gynta i." Ma fe'n millioner chi'n gwbod, ac yn brenin y te," mynte'r shopwr, gan wneyd i Gwmrag dipyn yn fwy after a swill nag oedd ei wybodaeth o honi yn cyfiawnhau. 0 falle'n wir," mynte Sali, millioner ai e' sy'n gwneid allwn i fforddio yfed cyment o de ag o'r blan. Wy'n shwr bydde gydag e' stori arall byse' i fam e'n gorfod gwei sane i enill ei howns fel "r wy 'i. Byse te y gwalch yn go fain mi wna'n llw, yn enwedig os bydde gwinie yn mreiche'r hen wraig weithe, fel ma' nhw yn amal arna i. Wyddoch chi, Dafi, o'r gore nag alia i ddim gwei pwythyn yn rhagor, ac nag all y geir yco ddim ond dedwy pobo wy y dydd, a gwedwch chi shwt wy i yn myn'd i ga'l yn nhe fel o'r blan." "Wei i chi Sali, felna ma' pethe" ag i ni bownd o myn'd miwn a supporto Imperialism ne fyddwn ni ar ol, chi'n gwel'd," mynte'r shopwr mewn ton yn ddigon i wneyd un i gredu fod mwy na haner baieh yr Ymherod- reth Brydeinig yn gorwedd ar ei ysgwydde ef y t, Imperialism wir mynte Sali, mewn tipyn o natur ddrwg, "un o'r gwyr mowr fel Lipton yw hwna ito ddala i." Imperialism, chi gwel'd," mynte'r shopwr, gan geisio yn dra mawreddog i hyfforddi 'r hen wraig dipyn yn njfion att-irawiaetbe 'r oes. "Im- perialism, chi'n gwel'd, yn meddwl y ffordd ma'r British Empire yn ca'l mwy o tir— ffordd y ni yn ca'l gwledydd newydd a neid yn Teyrnas yn fwy-fwy, chi'n diall." "0 odw i'n diall yn b'rion, Dafi Jones, peidwch chi meddwl," mynte'r hen Sal mewn llais go wawdlyd. "Dyna'r enw ma'n debyg am ffordd yn gwlad ni o chwyddo i hunan trwy ddwyn a lladd gwledydd llai a gwanach just fel ma' rhai dynion yn y wlad yma yn pesgi wrth wasgu y tlawd-ond wath i chi beth, Dafi Jones, Iladrad yw lladrad, a gorthrwm yw gorthrwm, galwch chi nhw wrth enwe mor ffein a mynoch chi, fel imperialism a budget. Ma'r tlawd yn ca'l cam bob amser. Wyddoch chi cystal a fine, Mr. Jones, i ferch Typridd ga'l pythewnos yn Ngharfyr- ddin am ddwyn shol fach o'ch shop chi's llawer dydd, ac i ferch y Plas ga'l dwad yn rhydd am ddwyn modrwye oir yn Llunden. Lladrad, wrth gwrs, o'dd gwaith y groten o'dd yn haner sythu, ond r o'dd rhyw enw crand irfeddu ar waith Miss Stanch y Plas." "Shwr ddigon, shwr ddigan-kleptomania, kleptomania,"—mynte'r shopwr, gan godi 'i dalcen gan falchder ei orwybodeth, fel paun yn codi ei gynffon o fla'n dieithred. Pan gyrhaeddodd Sali ei chartre' y nawn I hwnw, fe fu'na drama ddifyr a doniol yn ca'l i hacto yn Tyclawdd. Na, nid acto o'dd yr hen bar, welwch chi, ond byw a diodde yr oil o nhw'n wneyd a dyweyd. 'Ro'dd clywed fod treth y te wedi codi wedi hela Sali i dipyn o nwyde drwg druan ac nid o'dd Twmi ei gwr yn 'i hwylie gore pan glywodd e' fod treth y bacco wedi codi. Ma' Twmi, welwch chi, mor hoff o'i bib ag y ma' Sali o'i thebot, ac asgwrn y gynen rhwng yr hen gwpwl o'dd Pwy o'dd i dolio-Sali i fod ar lai o de, neu Twmi i fod ar lai o bacco ? Ma' Twmi yn dipyn o' sgwlaig, ac yn ddiall Sysneg yn reit dda. Wel dyma beth yw frontal attack, mynte fe ar unwaith, pan ddechreuodd Sali 'i drin e', ac fel hyn y buodd y dadle :-Sali Rhaid i ti roi'r bib heibo Twmi, dim rhagor o'r bacco 'na, a'r pris yn codi. Twmi.: Wel, dyma hi myn gwair i, ma' Tyclawdd fel Lady- yiuith yn gorffod myn'd ar reduced rations. > Taw'n i'n marw, ma'r rhyfel 'ma yn dechrt gweid. Sali Vv yt ti, Twmi, wedi bod yn camol gormod ar 3-r hen Shamberlen nn. nhw yn gweid ma' fe sy' wedi achos: hyn i gyd ond own i yn gweid wrtho ti o nag os dim gronyn o ras yn un o wyr mowr y Parlamant 'na wedi i Gladstone, druan farw. Twmi Dyma i chi fiank movement ar 'n nghetyn cwta i. Wyt ti mor glever a Buller, Sali, yn dy attacks. Sali Wei di, i hyn ma' hi yn dwad, rhaid i ti fyn'd heb dv facco. Twmi Wei, wel, ma hi ar ben aru:: i; os dim troi 'n ol ar ultimatum Sali, welwch chi. Stli Hoi gwynt a medi cor- wynt wy' i yn galw dy waith di a dy short, wel di. O'dd dim pendraw arnat ti yn galw am ryfel yn erbyn y Boers yna na'th ddim un math o niwed i ti ariod, ac ma'n b'rion i ti ga l godde tipyn fel nhwnte. Twmi Hope you raise the siege before long, madam. Sali Taw a dy ddwli, dere mas mewn Cwmrag plain. Ti sy'n son am y Boers yn seithe o'r tu ol i'r cloddie. Beth wyt ti yn cwato dyfeddwl ac yn seithu dy eire arna' i yn y Sysneg, gwed ? Twmi Cease fire, Sali, I surrender unconditionally. Os dim i neid Sali, os dim dowt na ti sy'n reit; ond wy' i yn gobeitho er mwyn 'r anwl na fydd yn dynion ni ddim yn hir cyn dwad o hyd i weithe oir yr hen Kruger na, ne fe fydda i wedi llwgu am dipyn o bacco cyn bo'r rhyfel 'ma ar ben. Sali Wy clwc yw hwna was i, gei di wel'd fod yr hen Shamberlan 'na wedi lladd yr wydd sy'n dodwy wye oir. Chlywest ti am neb ariod yn cf 'l corddad da pan fo hi'n tarano. Twmi: Wyt ti yn hollol reit, Sali. Ma' Buller hefyd wedi gweid nag os dim luxuries yn y rhyfel 'ma, ag wel'd di ma' hi yn dipyn o beth i ni ga'l bod yn debyg i'r gwyr mowr mewn rhwbeth-taw ond mewn starvo. Rhaid i ni gadw'r ffashwn, sali, wel di. Sali: Wel os wyt ti am fod yn I )ts i bawb fel bobol penuchel Tyllwm, fe gei ?adw y ffashwn a phob greso Twmi bach. Ma bobol Tyllwm wel di yn dal i ginawa am saith pan fo gyda nhw ond cwpwl o 'sgadan joch i gino. Dyna i ti gadw ffashwn wel di. (
Cyfarfod Misol De Aberteifi.
Cyfarfod Misol De Aberteifi. Yn ei araeth ymadawol o Gadair Cyfarfod Misol De Aberteifi rhoddodd Mr. J. M. Howell, Aber- ayron, adolygiad dyddorol o hanes a gwaith y sefydliad er ei gychwyniad. Rhoddwn yma dal- fyriad byr o'i araeth Y mae hanes cyfarfod misol De Aberteifi wedi ei grynhoi i gylch 25ain mlynedd. Yn y flwyddyn 1873, rhanwyd cyfarfod misol sir Aberteifi yn ddau; a chan mai ystadegau 1898 a geir yn Mlmyddiadur 1900, chwarter canrif cywir ydyw ein hoedran ystadegol. Yn y cyfnod hwnw yr arweinwyr oeddynt y Parchn. John Jones. Blaen- anerch; J. Jones, Penmorfa; J. Jones, Saron J. Jones, Ceinewydd; Dr. Charles: Daniel Davies; Griffith Davies; Thomas Edwards, Penllwyn; Robert Roberts Abel Green Enoch James; T. C. Edwards; y Meistri David Jones, Llangeitho; J. Matthews; D. J. Davies, Aberystwyth; D. J. Davies, Rhiwbwys Griffith Thomas D. Jones, y Bangc; Samuel Morris; John Hugh Jones; R. J. Davies David Evans W. J. Rees; W. Griffiths, a llu o rai ereill oeddynt hefyd yn ser disglaer mewn gogoniant. Ni fendithiwyd unrhyw sir a grymus- ach dynion ac arweinwyr. Yr oeddyut yn ddynion mewn cydymdeimlad byw a'r tadau, ac yn llawn eiddigedd dros ogoniant ty yr Arglwydd. Pan ranwyd y sir, collasom bresenoldeb ac arweiniad y mwyafrif o'r rhai a enwyd; ac yn mhen deng mlynedd yr oedd y rhai hyny o honynt a berthynent i gyfarfod misol y Deheubarth, oddi eithr dau, wedi eu symud oddi wrth eu gwaith at en gwobr. Wrth ystyried fod grym dyrchafiad y cyfarfod misol yn cartrefu yn urddas a dylanwad personol, ac yn ngweinidogaeth eneiniedig y gweinidogion hyn, gallesid disgwyl i'r rhaniad a'r cdlledion trymion ein gwanychu. Felly y bu. Treiodd y dylatlwad Llesghaodd y gynrychiol- aeth; ac nid oedd digon o nerth wedi ei enill eto gan yr arweinwyr newydd i beri i orchymyn- ion y cyfarfod misol' redeg,' a chael gogonedd.' Y prawf o hyn ydyw hanes a ddwy drysorfa a berthynant yn uniongrychol i'r cyfarfod misol ei hun; sef, Trysorfa y Cyfarfod Misol, a'r Drysorfa Sirol. Beth ydyw banes Trysorfa y Cyfarfod Misol ? Ei dyled Jcyn codi y swm o 675p. yn 1886, i gyfarfod A chynnyg haelfrydig Mr. D. Davies, Llandinarn (at Drysorfa Gweinidogion y Deheudir), oedd 21.0p. Methwyd a symud yr eglwysi i gydymdeiuilad a'r cynyg. Y mae hyn yn profi maint a natur y trai yn mywyd y cyfarfod misol. Nid oedd eto arweinwyr yn medru corphori syniadau yr eglwysi. Yn 1887, dyfeisiwyd mesurau effeithiol i ddileu y ddyled hon, drwy ad-drefnu cyfartaledd taliad yr eglwysi at y drysorfa. a chodi ceiniog, h.y., o ddwy geiniog i dair ceiniog yr aelod, v flwyddyn. Drwv weithrediad v evniinn esmwyth hwn, yr oedd y swm o enwyd (675p.) wedi ei leihau i 214p. yn mis Chwefror diweddaf. Erbyn diwedd y mis hwn, disgwylir y bydd y gweddill wedi disgyn i 164p., yr hwn swm. gvda'r 210p. o'r blaen, a wna gyfanswm dvled Trysorfa y Cyfarfod Misol yn 374p. Er mor angenhrheidiol oedd y gofyn i symud y ddyled, ac er mor esmwyth y cynllun, bu i amryw o eglwysi wrthod cyd- ymffurfio ag ef. Nid oeddynt yn ddigon gwar a theyrngarol i wneyd yr aberth, a gadawasant i eglwysi mwy Methodistaidd ac ufudd y cyfrifoldeb a'r anrhydedd o symud y baich pwysfawr yma. Dengys y ffaith hon wendid y cyfarfod misol. Yn y cyssylltiad yma, nis gellir traethu mewn ychydig 9 eiriau ein rhwyman i Mr James James a'r Parch. J. Brans am eu ffydd a'u llafur yn nos y cyfnod hwn. Beth eto ydyw hanes y Drysorfa Sirol ? Cyn rbanu y cyfarfod misol, dyled y drysorfa hon, perthynol i'r boll sir, oedd 860p. Yn adeg rhaniad ym ddengys i bnb parth gymeryd ei ddyled ei hun arno ei hun, a disgynodd y swm o 240p. ar gyfarfod misol y Rhan Ddeheuol, a roddasid allan fel a gan- lyn :—I Gapel Neuadd, 100p.; i Blaencaron, lOOp.; ac i Tanvbryn, 40p. Yn fuan wedi hyny, a chyf- arfod misol y De, yn ddiau, yn parhau yn nghyfwng ei hun-glwyf, rhoddwyd 200p. i Lanbedr, 200p. i Genarth, lOOp. lOOp. i Benuel, a 90p. mewn symiau llai i leoedd ereill; ac nid oes dim yn nghofnodion y drysorfa, medd yr ysgrifenydd, i ddangos pa bryd neu ar ba amodau y rhoddwyd y rhan fwyaf o'r arian hyn. Yn Rhagfyr, 1899. pan y dewiswyd y Parch. H. Lloyd yn ysgrifenydd y drvsorfa, yr oedd y ddyled yn 830p. Yr ydwyf wedi ceisio dangos fod y cyfnod wedi y rhaniad yn un o drai, mewn trafnidaeth a grym. Er hyn, daliodd yr achos mawr ei dir vn rhyfeddol. Rhif yr eglwysi yn 1873 oedd 42 ain. Yn 1898, y maent yn 47 ain. Cyfartaledd rhif yr aelodau am y pum mlynedd, 1873-77, oedd 6,133. Rhifai yr aelodau, a'r gwrandawyr, a'r plant 10,071; ond cyfyngwn ein sylw i'r aelodau yn unig. Rhif yr aelodau yn 1898 oedd 0,132-^un y. Ilai. Pan ystyrion fod poblogaeth y sir yn Nghyfrifiad 1871 yn 73,488; tra yn 1891, yr oedd wedi disgyn i 63,467—lleih&d o 10,000, mae cadw ein tir yr un peth a chvnnydd o 880. Nis gellir dywed yr un peth am y cyfraniadau. Yn y blynyddoedd 1873-77, cyfartaledd v casgli- adau at y weinidogaeth oedd 2.287p. Yn 1898, casglwvd at y Weinidogaeth 2,271p.—lleihSd 0 16p. Cyfartaledd cyfraniadau yr •glwysi at bob achos yn ystod y blynyddoedd 1873-77 oedd 4,854p. Yn 1898.5,150-cynnydd o 296p. A chaniatau nad ydyw 25s. yn awr ond cyfwerth ag 20s. yn 1873, i gynnal i fyny safon ein haelioni yn 1873, dylasai ein cyfraniadau at y weindoiraeth yn 1898 fod yn 2,859p., yn lie 2,271p. Buddiol, hefyd, a fyddai adgofio ein gilydd o ffigyrau y Blmyddiadur, sydd yn dangos mai De Aberteifi ydyw yr isaf o holl gyfarfodydd misol a henaduriaethau y cyfundeb yn nghyfartaledd cyfraniadau yr aelodau unigol at y weindotraeth, 7s 4!c. y pen ac at bob achos, 16s. 9ic. y pen. Cyfartaledd yr holl gyfundeb at y weinogaeth, 13s. 3c. ac at bob achos. lp. 14s. 4c. ° Ond y mae arwyddion ymweitbiad bywyd newydd drwy y pren a'r holl ganghenau, ac y mae rhai egin bron hollti n flagur. Gwres y bywvd newydd sydd yn raddol yn dadmer y ddyled o 1.715p. v cyfeiri- wyd ati ar y ddwy drysorfa. Ac nid ydyw hyn ond mesur parotoadol. I Taflu ymaitb y pwys,' er i mwyn medru gwneyd gwaith y dyfodol yn ddi- l lyffethair.
SALEM.
SALEM. SAD NEWS. Information was received on Friday last of the death of Mr John Daniel Lewis, son of Mr Edward Lewis, Salem, which took place on February 16th last at Silvertown, Colorado. De- ceased, who emigrated to America about five years ago, was employed at the Silver Lake silver mines. On the date named he was engaged, with three others, in repairing the railway track from the mines down to Silvertown, when suddenly a big avalanche of snow slid down from the mountain, and buried the whole party. A gang of 350 men were immediately put on to clear the snow away and to endeavour to rescue the unfortunate men. with the result that three were extricated alive, but unfortunately Lewis, when reached, was quite dead. He was buried the following Monday at the Silvertown cemetery, the funeral being attended by hundreds of his fellow-workmen. Deceased, who was 33 years of age, had held for some time the post of secretary of the Workmen's Union at the Silver Lake mines, and just previous to his death had been on a tour in organising 2 new branches. Mr Lewis, with whom and his family much sympathy is felt, has another son at Silvertown, he having gone out about- twelve months ago. I
Advertising
Business Notices. Ht'SBAKDS! STFDY Yon. Vi-TVEq EASE AND Cowiw BT Pn.ci.ILo OKE OF SELLERS' WASHERS. a? I.. q if.. 0 oc t=J :=: :z; :> .=: ¡- r. v. = :t-. Z p < '<> < 0 r f2: 1.1-: t"' ¡-, z> 0:' az o = ¿ s:: f:; z.. z:; o rL := v := :=qQ Watson's soap. r- ¡-, \J/ 1..4 ;= w z Q 00 t"' o Z >-3 OQ vT0 WELSH HOME COMPLETE WITHOUT ONE. S-L AGENTS MARY PAYIES & SOX, IL LANON JJOUSE, ABERAYRON. Also Agents for the leading Makers of all kinds of Implements. Mr. HUGHES DAVIES attends Monthly Markets at Tregaron. R. SAYCELL, FISH, GAME, AND POULTRY DEALER. GREAT DARKGATE STREET, ABERYSTWYTH HORNER'S CLOTTED CREAM AND CREAM CHEESE. FRESH DAILY. SOLE AGENT FOR Palethorpe's celebrated Cambridge Sausages in the district _TELEGRAPHIC ADDRESS :SAYCELL, ABERYSTWYTH." TELIRPIIONIE-NO.& CAMBRIAN FACTORY, LAMPETER. DAVIES BROS.' BOOTS AND SHOES ARE POPULAR IN ALL TOWNS, rA BOON TO LAMPETER AND DISTRICT. IMPORTANT NOTICE. OPENING :°F. a NEW STEAM BAKERY IWholesome Bread, Cake, and Pastry. CHARLES EVANS, MARK LANE STORES, Bridge Street, LAMPETER, Begs to call the attention of his customers and the public generally to the Opening of a NEW STEAM BAKERY, and the facilities he can now offer. WEDDING, BIRTHDAY, AND SCHOOL CAKE TO ORDER. PASTRY OF EVERY DESCRIPTION. All Orders receive prompt and careful attention. VANS WILL DELIVER IN AND AROUND THE DISTRICT DAILY. The Public are cordially invited to inspect the New Bakery, which is a marvel of ingenuity and perfection. IF YOU WANT GOOD, RELIABLE FURNITURE AT A LOW PRICE GO TO DAVID ELLIS AND SONS, .f FURNISHERS, 6, CHALYBEATE STREET, ABERYSTWYTH FOR THE LEADING pAINTING, PLUMBING, & DEcûRÄTIYE JJUSINESS FOB ABERYSTWYTH AND MID-WALES DISTRICT, GO TO R. PEAKE, B ATH STREET, ABERYSTWYTH. I J. B. EDWARDS, FAMILY GROCER, FLOUR AND PROVISION MERCHANT, 404) RIDGE STREET I A BERYSTWYTH. Jams, Marmalade, Jellies, Pickles, Cheese, Lard, and all kinds of Potted Fruits Best Quality in Home-cured Bacon, and Fresh Butter and Eggs Daily. TRY OUR SPLENDID TEAS NOTED FOR STRENGTH PURITY AND FLAVOUR. All orders promptly attended to, and sent out to any part of the Country. WM. THOMAS, COAL AND LIME MERCHANT, ABERYSTWYTH. BRICKS, SLATES & PIPES of every description always in Stock. DAVID MORGAN, DRAPERY AND M ILL I NER Y ,J ESTABLISHMENT, IS pIER STREET, A IBERYSTIN-FTH, HOPKINS & SON, BUILDERS AND ABERYSTWYTH. CONTRACTORS, CASTLE HOUSE, ABERAYRON. John Hugh Jones, The oldest established Draper in Aberayron. LARGE STOCK OF DRAPERY OF EVERY DESCRIPTION. FOR WELSH MATERIALS Of all description unsurpassed in the Town MODERN SHOWROOMS. Ladies and Gentlemen are respectfully requested to visit the above Establishment. They will be surprised at the variety of the Stock. THOMAS ELLIS, 33 AND 35, TERRACE ROAD (OPPOSITE THE POST OFFICE). FANCY DRAPERY. MILLINERY IK ALL ITS BRANCHES. SI-E,-IALITm-LACES, RIBBONS & MUSLINS. T. E. has just returned from London with New Styles in all Branches of Millinery and Drapery. BOYS', YOUTHS', & MEN'S CLOTHING OW EVERY DESCRIPTION MADE TO MEASURE -AT LOWEST CASH PRICES- BY DANIEL THOMAS, GENERAL DRAFER, OUTFITTER, TAILOR, &c,) 22, 24, ITTLE DARKGATE STREET A BERYSTII-YTH. R. DOUGHTON, JTTONMONGEK, CHIXA DEALER AND CYGLE AGENT, (OPPOSITE THE Tom. CLOCK). CYCLES FOR SALE AXD HIRE. USE THE CRYSTAL PERISCOPIC SPECTACLES TO BE HAD AT ABOVE .ADDRESS.