Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
8 erthygl ar y dudalen hon
: YR WYTHNOS.
YR WYTHNOS. Am lofruddio William Pearson yn y tren ar ar v 17eg o Ionawr dedfrydwyd dyn leuantrc 23ain oed o'r enw George Henry Hill neu Palmer i farwol- aethyn Llundain dydd Gwener. Mae llawer o bersonau yn marw yn barhaus o herwydd yfed cwrw gwenwynig yn enwedigvn Manceinion ar ardal. Cofnodiramrywtarwolaethau bob wythnos, ac mae rbai bragwyr a thafarnwyr wedi eu cospi am ei werthu. Mae v Llywodraeth wedi gotyn am y ™UI arutholo £ 87,915,000 tuag at y Fyddin am flwyddyn ddyfodol. Mae'r wlad yn dechreu sobri elsoes.ao y mae yn hen bryd iddi. Sonir am roddi treth union- gvrcbol ar y gweithwyr-cyfiawn meddir gwneyd i'r rhai sydd wedi galw am ryiel clalu rhan o r draui. Mae y gweithiwr yn talu mwy na'i ran eisoes, ond y drwg yw nad yw yn sylweddoli hyny. Ddydd Sadwrn, gerbron yr Arglwydd Bnf Farnwr, caed Herbert John Bennett yn euogo lofruddio ei wraig ar y traeth yn Yarmouth. i welodd neb mono'n ei lladd, ni welodd ne nac efe na hithau yn agos i'r lie, ond clywyc swn traeth, ac wed'yn caed y wraig yno • Dangoswyd yn y tystiolaethau fod Bennett yn earn dynes arall ac yn awyddus am fod yn rhydd model y gallai ei priodi. WGw*ddai fvnycb. Aeth hithau 1 fyw l Yarmou ef yn mhle yr oedd yn by w, ac aeth yno ati 0 Lundai) ddydd y llofruddiaeth. Gwelwyd ef gyda hi Cysgodd ef vn Yarmouth y noson bono, ac Lundain dranoeth. Caed yn ei feddiant oriawr a chadwen bertbynol i'w wraig. „wf brif bwyntiau'r dystiolaeth. Paihao y p cbwe' diwrnod, a thynodd sylw enfawr. Y CYNGORAU SIROL. Cymerodd etboliadau v Cynghorau Sirol le ddydd Sadwrn. Ail-etholwyd lliaws mawr olr ben aelodau yn ddiwrthwynebiad, ond bu deg o frwydrau yn Sir Aberteifi, pump yn Merionydd, ac ycbydig yn Nhrefaldwyn. Ceir manylion or banes mewn colofn arall. Yn Aberystwyth ac ychydig ranau ereill ymleddid ar linellau gwleidyddol, mewn manau ereill sectyddiaeth ydoedd "asgwrn y gynen." Yn Llunclain bu brwydrau ffyrnig ac emil- odd y blaid ddiwygiadol (progressives) fudclugol- iaeth ardderchog. Prif amcan a dyben y blaid hon yn y brif-ddinas ydyw ymladd am welliant^u cym- deithasol yn hytrach nag ymgodymu am ofuchaf- iaeth wleidyddol. Nid drwg fyddai i boll gyng- borau Sirol y wlad i ddilyn eu hesiampl. HELYNT Y PENRHYN. ARGLWYDD PENRHYN A'R UNDEB. Dydd Gwener, yn nghiniaw Gwyl Dewi, yn Mangor, dywedodd Mr W. H. Rowlands, wrth siarad nas gallai ymatal rhag sylwi ar y cwmwl presenol oedd ar fasnach y ddinas. Gobeithiai y maddeuai Arglwydd Penrhyn am gyfeirio ato, ond rhywfodd, pe naddywedid, credai y parai byny i Arglwydd Penrhyn dybied eu bod yr. ymatal rhag dweyd yr hyn oedd ar eu meddyliau. Pe bnasai i Arglwydd Penrhyn eu hysbysu y noson bono ei fod wedi llwyddo i sicrhau heddwch gydag anrbyd- edd" buasai pawb yn llawen. Yr unig obaith a dywynai trwy yr helynt presenol ydoedd y gred gyffredinol yn Arglwydd Penrh. ei hun, Gan ei bod fellv ni4 oedd ef yn anobeithiol y byddai i'w glwyddiaeth un diwrnod sefyll, md ar y Talcen Mawr, ond ar y fan y bu y Talcen Mawr. a dweyd, Fy no-weithwyr, deuwch atitf, deuwch at cico gwaith," (cymeradwyaetb), Yna byddai i bob pet h ddigwyddasai fyned beibio, a diwydrwydd mwyaf Bangor fifynu eto. Credai ef mai dyna yr unig grybwylliad ddylidei wneud ar y mater, ac yr oedd ef vn teimlo yn rheidiol arno ei wneud. Dywedodd Arglwydd Penrbyn, a dderbyniwd yn frwdfrvdig, mewn atebiad i'r llwncdestyn, "Y Llywydd," iddo, pan bysbyswyd ef drwy delegram yn Llundain fod Corphoraeth Bangor yn dymnno arno iywyddu eu cyfarfod, deimlo nid yn unig fod anrhydedd mawr yn cael ei roddi arno, ond hefyd, eu bod yn gwneyd caredigrwydd .awr ag ef. Serch hynv, yn nglyn a'r hyn ddywedodd un siaradwr, sef nad oedd yr un gair wedi ei ddyweyd yn ei erbyn ef (Arglwydd Penrhyn), yr oedd ef wedi gorfod darllen llawer o bethau ddywedwyd yn ei erbyn. Gwyddai y gwnai ddaioni i ddyn weled ei hun fel vr oedd ereill yn ei weled, ond nid oedd bob amseryn bleserus (chwerthin). Yr oedd un or siaradwvr y noswaith hono wedi ei wahodc1 i wneyd datganiad ar fater pwysig a dwys, ond teimlai ef nad oedd mewn safle i wnyd y fath ddatganiad o gwbl, gan fod y mater yn dibynu ar bobl ereill. Gallai y bobl hyny nad oeddynt yn gweitbio wneuthur byny os oeddynt yn dymuno. Hwy oedd i ddyweyd y gair os oedd arnynt eisieu gweitbio, a gallent weithio yn awr. Ond wedi cyfeirio at rai pethau a ddywedwyd gan bobl ag oedd yn anifodus wedi camarwain pobl ereill, nis gallai lai na dymuno ar i bobl allu edrych ar y cwestiwn oedd wedi effeithio ar fasnach Bangor trwy wydrau cliriach, yna hwy a welent fod ganddo ef egwyddor fawr odditan yr Agwedd a gymerodd, a'r egwyddor hono yaoedd, rhyddyjd y gweithiwr (cymeradwyaeth). Gallai yn hamld ddeall y gellid rywbryd yn y dyfodol ofyn, A yw yn bosibl y gellid yn y flwyddyn 1901, rWYRtrogweithwyrddychwelyd at eu cwaith os dymunant ddyebwel ? Y foment hono, fe ddywedai wrthynt, yr oedd cannoedd o ddynion yn awyddus am ddvchwel at eu gwaith, ond ni feiddient wneyd byny. Pa'm? Nid oedd arnynt ei ofn ef na'r swyddogaetb. Pa betb, ynte, yr oeddynt yn ei ofni ? Yr oedd arnynt ofn gormes anweledig. y gwyddent yn dda ei fod i'w chael yn eu plith, ac oherwvdd byny, yr oedd masnach Bangor yn dioddef (cymeradwyaetb). Y GWEITHWYR A'R ARAETH. Dal vn gyndyn y mae y gweithwyr o hyil, ac nid oes fawr argoel y cymerir unrhyw gam pellach. am beth amser, beth bynag. Condemnir araelh Ar- glwydd Penrhyn ar bob llaw gan gynnrychioiwyr y gweithwyr, a'wadent, yn y modd mwyaf pendant, yr haeriad fod yr Undeb yn gwasgu y dymon, nac yn eu bygwth mewn modd yn y byd. Y CYNGRAIR RHYDDFRYDIG CENEDL- AETHOL. Y RHYFEL. Dydd Ian, cynnaliwyd cyfarfod gan bwyllg?r cyffredinol y Cyngrair Cenedlaetliol Rhyddfiyng yn Rugby. Bu ymdrafodaeth ar benderfyniad ddygwytl yn mlaen gan Mr Corrie Grant, A S., yn gondiu nad oedd yn Anerchiad v Brenbin unrhyw addewid i ymgymeryd a deddfwriaeth gymdeithasol, ac yn arbenig ei ffaeledd i ymdrin a chwestiynau pwjsig, sefdirwest a pbwnc tai i'v gweithwyr, yn ecrjci gyda difrifwch ar y draul genedlaethol, yn tystio yn erbyn rhoddion i drlosbartbiadan neiuduo ac yn cymhell a r y Rhydelfryrl wyr yr ang-enrheidrwydd o fynu cynildeb ac effeitbiolrwydd yn nglyn a gwario arian y genedl. Pasiwyd y penderfyniad. i r i Cynngiodd Mr. Augustine Birrell benderrymaa yn nglyn a'r rhyfel yn Neheudir Affrica. Cefnogwvd gan Mr. Lloyd-George, A.fe., a chariwyd y pen<ierfyniad. gyda rhai cyfnewidiadau, ac vn y ffurf y derbyniwyd ef, datganai farn gadarn fod" hir barhad y rhyfel yn ddyledus i'r P°^V^ hawlio ymostyngiad diammodol, ac, i dduiyg gjwybodaeth a rhagolwg ar ran y Llywodraeth. Mynegwyd gofid dwfn oherwy'd lladd cymaint o filoedd o ddynion dewr ar y naill ocbr a r llall, a cholli bywydau drwy afiechyd, a'x- -,wastraff clii,fawr ar adnoddau, a galwyd ar y Llywodraeth yn ddioed i gyhoeddi a chario allan, ar dcrfyniad yr ymladd, bofisi a roddai hawliau cvfdrtal i'r bobl wynion, triniaeth deg a dyngarol i'r brodorion duon, a'r ovfryw fesur o hunan-lywodraeth ag y gaUai ,pobl ddewr ac uchelfryd ei dderbyn. Cynnvgiodd 3Ir. C. P. Scott ychwanegiad yn tvstio yn erbyn cynyddu angenrheidiau rhyfel yn ideg heddwch. Cefnogwyd gan Mr. Bryn Roberts, A.S., yr hwn a ddywedodd nad oedd efe yn wr garai heddwch am unrhyw bris, ond oanfyddai fod achosion pan y gellid cyfiawnliau rhyfel, ac un o'r achosion hyny ydoedd pan yn10sodid ar wlad neu pan y byddai gwlad yn debvg o gael ei chysylltu a gwlad arall. Pe byddai can' miliwnyn angenrheidiol lamddiffyn PrydainFawr. byddai iddo ef gydsynio iw rhoi: ond, ar yr un pryd, ymresymai os oedd po isi tramor Prvdain Fawr yn bolisi riiesyinol, a ffieiddiai ddefnyddio trais i feddiannu yr hyn nad oedd yn gytiawn. ac os oedd yn bolisi wedi ei sylfaenu ar egwyddor chwareu teg, m t)yHaai Prvdain Fawr byth yn wrtbrych ymosodiad. Dangosai cwrs y rhyfel presenol allu gorlethol Lloegr, pe byddai i'r gallu bwnw gael ei gyscgrn yn ..1 .) unig i r gwaitn o amddiffvn yn erbyn ymu-u<uau. Os gallai y Boeriaid vmladd fel y gwnaethent, pa beth nas gallai y Prydeiniaid ei wneyd ped yino.s- odid arnynt? Tynwyd y gwelliant yn ol, a chariwyd y pender- fyniac1 swyddogol.
Y Senedd
Y Senedd Dydd Llun, vn Xby'r Cyffredin, adgofiodd Syr William Harcourt y Llywodraeth o'i haddewid i ganiatau ymcliwiliad llawn ir modd y dygid y rhyfel yn mlaen. "Dywedodd Mr Brodrick, mewn ateb, fod llysoedd ? o ymcliwiliad wedi eu cynal ynhob acbos yr oedd yn bosibl eu cynal, ac mewn lliaws o'r achos- ion hyn vr oedd swyddogion wedi eu dal yn gyfrifol. Nid oedd ganddynt un bwriad i gilio riiair carlo eu haddewid allan i ganiatau llawn ym- cliwiliad os gofynid am dano, ond yr oedd yn rhaid iddo fad, nid vn llnig i vniddygiad y Swyddfa Rhyfel, ond hefyd i'il ar faes y rhyfel. LLOSCt. TAI YX AFFR1CA. Cynygiodd Mr DíHcn welliant. yn y.r liw- y eon- demniai ]]°<"] vspeilio eiddo, »■ sryvv- mercbed a phlarji ni f. rtrefi yn Nebeudir Affrica, fel peth bollol isiionogol. Dywedodd y dylasai'r Llywodnu ti; roddi attalfa dioed ar bob arferion gwahan i": ihai gydnabyddid mewn rhyfel, a gwneyd .t, trech i ddwyn ammodau heddwch ag a aii.' i dynion gwrol ac anrhydedd:is eu gwneyd, a'r rhai, yu ngwyneb yr holl amgylch- iadau, y gallesid i iddynt eu derbyn. Cetnogodd Mr Charming y gwelliant. Dywedod 1 Air Liiodi ick, mewn ateb, y byddai i'r hyn oedd Arglwydd Roberts neu Arglwydd Kitchener wedi ei wneyd ddal cymhariaeth ffafriol mewn pwynt o ddvnoliaeth a'r hyn ocdd wedi ei gario allan mewn unrbvw ryfel. 0 berthynas i gwestiwn annillyniaelh v trefedigaethau, nid oedd gan y Llywodraeth y bwriad lleiaf i roddi ffordd. Yn ddarostyngedig i byny, yr oeddynt yn foddlawn i ystyried ammodau, ar yr adeg briodol, ac yr oeddynt wedi cefnogi y cadfridogion i obebu yn rhwydd a'r Boeriaid o berthynas i delerau rhesymol er dwyn y rhyfel i derfyn. Yr oedd yn eithaf gwybyddus i bawb mewn awdurdod yn y Transvaal nad oedd unrhyw hwvrfrydigrwydd o gwbl ar ran cynrychiolwyr y Llywodraeth i'w cyfarfod bwy, ond ni wneid dim daioni wrth fyned a'u het yn en llaw yn bresennol, gan gynyg telerau a gawsent eu gwrthod. Cynygiodd Mr Balfour gloi y ddadl, a cbaed 109 o fwyafrif dros llyny. Wed'yn, caed 152 o fwyaf- rif yn erbyn y gwelliant. 'TAI I WEITHWYR. Cynnygiodd Dr Macnamara benderfyniad yn datgan fod gweithwyr yn dioddef y caledi mwyaf trwy ddiffyg tai priodol, a bod angen am i'r Senedd gymeryd sylvv dioed o'r mater bwn. Anymwybydd- wyd y mater gan y Toriaid. DALIAD TIR YN NGHYMRU. Dydd Mawrtb, yn Nhy'r Cyffredin, rhoddodd Mr J. Herbert Roberts rybudd o'i fwriad, i alw sylw yn fuan at bwnc daliad tiroedd amaethyddol yn Nghymru, a chynnyg penderfyniad ar y mater. POSTFEISTRI CYMREIG. Dydd Mawrth, yn Nhy'r Cyffredin, gofynodd Mr J. lierbert Roberts i Ysgrifenydd y Trysorlys, fel un oedd yn cynnrycholi y Postfeistr Cyffredinol, a oedd yn hybys fod anghyfleusdra mawr yn fynydi yn Nghymru trwy fod postfeisri yno heb fod yn galluog i iiarad Cymraeg mewn rhan barthau lie yr oedd cyfartaledd mawr o'r boblogaeth yn cario eu gwaith a'u masnach yn mlaen yn Gymraeg ac a oedd yn arfer gan y swyddfa bono, pan yn .gwneyd penodiadau o'r fath, gyhoeddi bysbysiadau yn y fath ffurf fel ag i sicrhau cymhwysderau yr ym- geiswyr ar y pwynt hwn ? Dywedodd Mr A. Chamberlain ei bod yn arfer gan y swyddfa hono, pan yn penodi rhai i fod yn bostfeistri, pan yr oedd gwybodaeth o'r Gymraeg yn angenrbeidiol, gael allan a oedd yr ymgeiswyr a fwriedid eu penodi yn meddu ar y wybodaeth hono. MESUR WYTH AWR I FWNWYR. Dydd Mercher, yn Nhy'r Cyffredin, cynygiodd Mr Yoxall fesur oedd yn cyfyngu yr oriau i'r glowyr i weithio o dan y ddaear i wyth awr y dydd. Dadleuai ef, gan y byddai i'r dynion ddangos mwy ? frwdfrydedd gyda'ti gwaitli, nachymerai gostyng- iad o bwys le yn y swm o lo a godid o'r pyllau, ac na chodai cost i'w ddwyn allan fwy na 6d y duiitell. Dywedodd Syr A. Hickman, wrth gynyg gwrthod y mesur, y byddai iddo leihau y cynyrch o 20,000,000 i 40,000,000 o dunelli yn flynyddoi, ac y byddai i'r pris gael ei ddyblu neu ei dreblu. Siaradodd Mr Fenwick, a gynrychiolai fwnwyr Northumberland, yn erbyn y mesur, a dywedodd y byddai i ychwanegiad o hyd yn nod 3d y dunell yru perchenogion glofeydd Gogledd Lloegr allan o'r farchnad. Ymranodd y Ty, dros y mesur, 212; yn erbyn, 199; rnwyafrif dros, 13. Wedi hyny darllenwyd y mesur yn nghanol cym- eradwyaeth mawr.
Y RHYFEL YN AFFRICA.
Y RHYFEL YN AFFRICA. BOTHA'N CROESI'R AFON. Edrydd telegram o Colesburg fod y Cadfridog Botha a Steyn, yn ngbyda byddin o 1500, wedi croesi Afon Orange, yn agos i bont Colesburg, ddydd Iau. Yr oedd yr afon yn bur uohel ar y pryd, a bu gorfod i'r dynion ar ceffylau nofio drosodd. Nid oes ychwaneg o newyddion wedi eu derbyn o'r Transvaal. Y SON AM HEDDWCH. 0 berthynas i'r son am heddwch, dywedir fod Botha wedi ei gyfarwyddo gan Schalk Burger i roi ei arfau i lawr os dyry Kitchener ei air na ddygir annibyniaeth y Gweriniaethau oddiarnynt, ond nid heb byny. Dywedir fod yn wir y cafodd Botba osteg yn y rhyfel er mwyn ymofyn a Mr Kruger yn nhgylcb heddwch, a bod Mr Kruger wedi apelio at Rwsia, ond yn ofer. DE WET. Mae De Wet wedi diangc eto. Yn ol y neges ddiweddaf mae De Wet yn cyfeirio ei gamrau tua Fanresmith yn y Dalaeth Rydd (Orange River Colony). Mae wedi ei luddias i fyned rhag ei flaen i Philipolis. Yn rhanau dwyreiniol y Transvaal mae y Pryd- einwyr yn gweithio yn effeithiol. Maent wedi gymeryd rhai gynau, ac y mae pum' cant o'r gelyn yn vmostwng. Taflodd dros lianer cant o'r Boer- iaid eu harfau i lawr ar yr 2il cyfisol, ynghyd ag amryw o'u man arweinwyr. Mae y Prydeinwyr hefyd wedi dyfod o hyd i amryw o fagnelau y gelyn a guddiasid yn y ddaear.
Llith o Landyssil.
Llith o Landyssil. Fe hebrwnes i Nansi gartre'n saff drw'r tewydlwcb ar bwdlacs ond rodd rhaid myn'd bob cam ne fuswn i'm gwerth 'nhalen, ond rown in eitlia bolon myn'd sach hyny am ragor nag un rheswm wath fe fuse pobol y Cnwc wedi mynd ir gwelie gyd cyn i ni gyrddad no a fe fuse Nansi shwr o nfyd tamed o swper i fi cyn gadael ag nid peth bach odd hyny wath fe fuse mam druan wedi cysgu mis cyn gwele hi fi a pbeided neb a beio Nansi am weitho swper i fi ar i cost nhw wath rodd digon o de yn y tebot i neyd swper i ddeg—dy 'nhw byth yn gneyd rhw olchan o de yn y Cnwc—ag os ath hi i hoi llath heb dynu wmed dodd hyny ddim yn rhw golled fawr iawn fel y gwyr pawb ma bi'n bleser da ffermwyr caredig yr ardaloedd hyn gal rhoi basned o lath i ddyn nabyddus am ddim er y coste fe géiniog a dime i chi sha'r trcfydd mawr na. Dos dim ise i fi weyd wrthoch chi mod in berlfeth gyf- arwydd ar llwybre obitu'r Cnwc wath fe fues i'n was 'no unwaith a tbyna nghamol i odd mistir a mistres am e-wowl o fisodd ar y cynta ac ron nhw'n rhico yn mhob man nad odd Wion Bach i gwas mowr nhw byth yn mynd ar gered nos" ag nad odd dim un ffwdan byth i gal e o'r dowlad yn y boreue ond cyn Glaine fe fuodd yn dipyn o storom 'co gan fod y gwr a'r wraig wedi dacbre specto ma hen rog odd y gwas mowr a bod Nansi ag ynte yn euog o un o'r pechode mowr. Os ych chin cofio mi wedes i wrthoch chi o'r blan rwbryd ma'r pechod gweitba 'ngolwg rhai o bobol hen blwydd Llan- dyssil odd i hen grwt ty bach fynd i dreio merch ffarm a nawr dyma fi yn gweyd ma'r un nesa at ny yw carli'n ty." Wn im a os rhai o'ch darllenwyrs chi heb fod yn gwbod both yw meddwl hyny. Gwas a morwn yr un lie yn cami, dyna beth yw e, Clwes i un dyn unwaith yn gweyd i fod e'n synu'n bod ni'n rhoi rhw enw fel hyn ar hyny wath, meddc fe, fe alle dynon dierth feddwl fod rhai crits a chrotesi yn y plwydd yn caru rwle heb yn ty." Eitha gwir a gwath r_>a "hyny fe fusen yn eitlva iawn wath fel ma mwyaf y syndod ma caru ar y tow- ladydd heb farw mas elo'n deg yn mhlwydd Llan- dyssil. W i'n gwbod am sawl un nawr, ag rw i'n hela cymint a alia i o glonc y lleili a \phan ga i henwe nhw'n weddol gryno mi hela i rester o honi nhw i'r Welsh Gazette." Son yr own i am y caru'n ty" ma a rna hwn yn ol barn rhai o'n hesbonwyr gore ni ma yw y phechod gwreiddiol" ma cymint o son wedi bod am dano fe. Fe fuodd mistir yn giwt iawn i ffeindio mas 'n bod ni'n Cti,u'n ty wath ron ni fel pob un arall euog o'r un pechod yn gorfforl bod yn slei iawn wr:hi ond dyma fel y ffeindiodd e mas. Dyn weddol ifanc odd mistir pryny a rodd e'n hyfed cawl a byta'i fwyd i gyd hefyd o ran 'ny gyda ni'r gwasathynion ag heb ddachre mynd i'r ford fach-mistres ag ynte fel mistir llyne, ac fe sylwodd fod Nansi'n Ilanwlr cawl a'r cenin ag yn rhoi ciltyn o gaws tewach i fi na i neb arall a rhw fore dyma Nansi'n llanw boled iawn o aawl llath ar trolis circh i gyd a thvma mistir yn cydio yndi. O," mynte Nansi, Wion y gwas odd i fod i gal hona." "O," mynte ynte, os gneith hi les i'r gwas ffeili (liall lladdith hi'r mistir a thymi fe'n dacbre pitsho miwn i'r ffiol ar cawl ag mi ddrychodd Nansi arna i a mi drlryphes ine arni bitle a fe gocbodd Nansi ac fe goches ine. Howyr ba-,h, (ly w hyny ond megys ddo a ma o ar byny nawr dros ddoinaw mlyne. W i fel ttwn i'n clwed rhai o blantach yr oes hon yn gweyd miwn syndod "Doinaw mlyne ag heb briodi to"! Ma plant nawr yn priodi gyda'u bod nw'n eal cot a britis a dysgu smoco shigarets, ond ma amell un yn paia'n weddol bach o gall wath fe basodd priodas neis iawn ma pwy ddiwarnod (n I- plant rhcu ddynion bach ma nad os da nhw dim ffado cal er-v., IY i cenfe sy n mroi priodi "cyn bo nhw'n gall." Rown i wedi meddwl dibenu a siwrner ffaer v trodweth i—" ma 1 i'n llawn bryd medde pwcr o hot 03h chi ond g, beiibo bocb chrn galler gweld Tietlie pwysicach na'r ffaer yn helvntion y plwydd, ond rhaid i mi w; yd hyn'to mod i'n grac ofnadw p;m welcs i mod i wedi cal cam fel ma amell i ddyn mowr Parlament 'co dr^ fod ihwyn wedi newid tipyn ar iw ai' yn v 11 fi )" hvrt'ia. Son nes i am ddirwn dafe cd rna rhaid to Mi beth wedodd Nansi am losgi gole'n ofer, lladd buwch a gweitho canhwylle ar dirwn byd y tro. nesa, J Wiox B.VOST,
; MACIIYNLLETH.
MACIIYNLLETH. SCHOOL BOARD. A special meeting of 'the Machynlleth School Board was held at the Clerk's Office on Thursday, February 28th, there being present Rev W. S. Jones, M.A. (chairman), presiding Revs Josiah Jones, D. Darley Davies, Canon Trevor, and Mr Richard Gilliart, with Mr D. Davies Williams (clerk). SCHOOL CONCERT. Mr Ashton, headmaster of the Board School, wrote stating that the school concert would be held shortly, and asking the Board's support by their attendance. SITE OF PROPOSED NEW SCHOOL. The Clerk stated that he had written to the owners of various building sites in the district, and the only reply he had received was from the trustees of the present school and the adjoining two cottages, stating that they were prepared to sell the same with the cottages at £750. The letter was signed by Mr W. M. Jones. Mr Jones had asked him to inform the Board that it consisted of the right of way to the road leading to Llanarth. He had also written:to Mr John Rowlands, solicitor, asking for his price for the site on bis field. He (the Clerk) had received a reply, in which be stated that he would consider the Board's application. He would be prepared to offer them terms of sale if the clerk would let him'know the position of site, quantity of land required, and the situation of the main buildings. After receiving that letter in the morning he again wrote, and had not yet received an answer. Later in the meeting, a letter arrived from Mr Rowlands, in which he stated tnat be could not give particulars until he had been sup- plied with the information already asked for. Rev Darley Davies: It seems to me that the Board have already shown their preference to that site. Myself, I think it is most suitable for new buildings. I think we had better close in with Mr Rowlands if the price is favourable. Mr Gillart: I don't think that we have shown preference to anybody. Rev Darley Davies Since we have not had a reply from other places, in my estimation this is the most preferable spot. I move that we close in with Mr Rowlands and ask for -his price. a Mr Gillart thought it most urrusual to make an agreement with Mr John Rowlands before having the price. They were throwing themselves into Mr Rowlands' hands. the price. They were throwing themselves into Mr Rowlands' hands. Rev Darley Davies said he did not mean that. Rev Chairman: If the price is reasonable you accept, an' if unreasonable you do not accept. Is that what you mean 1 Rev Darley Davies: Certainly." Mr Josiah Jones: I think that the Clerk should supply Mr Rowlands with the information required. We are shut up to that; there is no other alter- native. native. Canon Trevor: Unless we really mean to deal with him in the long run is it worth asking him his price ? It comes to the point now—what are we going to do ? Here we have'the present school at £ 750/free bold, comprising of the present school and two cottages. We get for P,750 absol- utely the whole premises. The present rent that we pay is Z22 10s, and that capitalised amounts to £ 750. It is the most reasonable offer. Why go to the expense of buying a plot of ground from Mr Rowlands which will come probably te about E600. What are we going to do with it ? Build a new school which will cost us £3,000 or £ 4000 pro- bably. We accept this offer and we have got all that is required. I am desirous of closing with the offer that is made to us by the taustees of the present school, as it is a most favourable spot. So I beg of you, before you commit yourselves to buy- ing a new piece of ground, to carefully consider the situation. Presuming now that you were to be offered a field and did close with Mr Rowlands, have you considered that it will require some £ 4000 or Z5000 to complete your intention. Do you suppose that we can draw a cheque for it. The proposal is that we go into negotiations with Mr Rowlands. Let us understand our position before we go into any negotiations. Rev. Josiah Jones said they were hardly in a position to discuss the sites now, as, with regard to Mr Rowlands' field, they were in the dark. Canon Trevor said he Lad not the slightest objection to their asking Mr Rowlands the price, but he wanted them to understand whether they thought it possible or right, if it. was a reasonable price, to accept it in view of the offer they had. He thought there was an impression that it rested entirely with them as to what was to be done in the way of building. He thought they should know what the demands of the Education Department absolutely were with respect to their present school, and he should like to know in what parts they required the improvements. He wished to point out the fact that when they came to the borrowing of the money it would all have to be stated. So when they entered into this negociation with Mr Rowlands be begged them to consider this before they did so. He wished them to see clearly what it involved. He asked them to look at the entrance they could get. He hoped that they would eicuse him for dwelling so largely upon the subiect. Rev D. Darley Davies: What will be your scheme I with this school ? Would you consider the erecting of a new school necessary ? Rev Josiah Jones: I do not see what this has to do with the question before us. That will come in afterwards. We have to consider Mr Rowlands' price. The Clerk said that Mr Rowlands did not want to sell. He wanted the Board to say first that they would buy. The Chairman: For my own part I should ask the Board to declare their preference for that site, and that we treat with Mr Rowlands and get his price. If it is a reasonable price we accept it, and if not we another site. Rev Darley Davies said he thought it would be very unwise for them to do anything with the present building at that price. Canon Trevor: Do you think the price excessive 1 Rev. Darley Davies: I do. Mr Richard Gillart said it had struck him very forcibly whether they should not get from the Education Department the reason why they had condemned these buildings, and that they should send down their own architect to inspect the school. Why should they saddle the town with this expense. They had the price of the present school t)tiildings' which he did not consider excessive. The first step they should take was to send a communication to the Education Department asking for their reasons for condemning the school and he thought the Board should ask them to send down their architect to inspect the buildings. The Chairman In the first- place there is a resolution before the Board duly proposed and seconded I beg to rule the resolution that Mr. Gillart would move out of order. We have already decided to build a school. Mr. Gilliart; If that is so, I withdraw. The Clerk said tbat. in 1893 resolutions were passed from time to time. A letter was received as follows from the Education Department:—"I am to direct your attention to Her Majesty's inspector's remarks upon the unsatisfactory condition of the premises, and to request that your Board will forthwith take the matter into consideration and to inform the Board what steps it proposed to take." A reply was received to that stating that" Her Majesty's inspector will take the first opportunity to confer with the Board upon the matter." A notice was afterwards received from the inspector that he would be able to meet the Board on October 27th. The Board thought that the notice was rather shcit, and it was suggested that longer notice should be given by him. At a meeting held on the 22nd November all the members except Canon Trevor attended to meet, the inspector. The inspector said that this was the most unsuitable place within his district, for educational purposes. On being asked for what period a loan'could be obtained, he expressed his ignorance and advised the Board to make inquiries and inform him. and that he would again meet the Board to confer upon the milter. By the 20f'i December inquiries were made and replies received from them stating- that the maximum period for a* loan was fifty years. At a meeting of the Board held nn the 18t.h I, January, 1900, a letter was read, from Mr. Darling- ton in reference to the proposed new'school buildings, and the clerk was instructed to reply stating that the Board was now inquiring into the same. In the log book the following entry was made The Board is strongly urged to provide new buildings at once. It is quite impossible for teachers to do themselves justice in the present badly lighted and unsatisfactory premises, A. Taylor." Canon Trevor: But yon don't, call that condemna- tion. He is qot in a position to do so. Rev Darley Davies: At the last meeting we di.-cussed the advisability of improving the present building, and we are here w-day to agree upon a site. We have two sites before us, the present building and the field offered by Mr John Rowlands. Mr Gillart: I entirely disagree with Mr Davies. We are not bound to accept Mr Rowlands' field or to accept the present premises. i. say that we should be informed by the Education Department why this building was condemned. Rev Darley Davies: That question has been decided upon. The Clerk said that the following resolution was passed at the meeting of Jan. 18tb, 1900, that a school be provided to accommodate 300 children." Rev Darley Davies said they had not discussed these sites. Where was the school to be held while the present building was improved ? He scarcely thought that it would pay them to give L750 for it. The only advantage they would have would be the stone. Was not t750 a high price for that land with the only advantage of getting material. He thought that the present land was not sufficient for their requirements. He did not think that the Education JDepartment would accept that land. He questioned whether it was sufficient in extent. It would be better for them to communicate with Mr Rowlands and decide upon that field. They must take it for granted that their present land was too small. Canon Trevor: I won't take for granted. Rev. Darley Davies: The fact that we have to pay a high price for it with the only advantage of getting material, and the other fact that we have no other building in which to hold the school is sufficient to put the matter out of question. He moved that they consider Ashton's field the most desirable of available sites for the new school, and that they accordingly treat with Mr Rowlands, provided the terms were reasonable and satisfactory. The Rev Josiah Jones seconded the proposition. On being put to the meeting, Revs W. S. Jones, D. Dai ley Davies, and Josiah Jones (3) voted for the proposition and Canon Trevor and Mr Richard Gillart voted against, the proposition being duly carried. Mr Richard Gillart gave notice that he would move at the next ordinary meeting that the resolution be rescinded.
LLANILAR.
LLANILAR. TESTIMONIAL.—A meeting of the inhabitants of the village and surrounding district was held at the school-room on Thursday evening of last week, to discuss the desirability of presenting Dr. Hughes with a testimonial upon his retiring from business, when it was unanimously passed that the services of the genial doctor for so many years be recognised and a committee consisting of the following was thereupon formedRev. J. F. Lloyd, (chairman), Messrs R. Roberts. John Parry, W. Morris, D. Lloyd, E. Lloyd, M. T. Jones, D. Williams, J. Jones, R. R. Roberts, and P. C. Thomas. ANNUAL PABISH MEETING.—In common with others throughout the country, this meeting was held Saturday when Mr.. David Morris occupied the eliair. The chief business of the evening was the election ot Parish Councillors for the n.xt three years, and the following are the names of those elected according to the number of votes they received,—George William Parry, Daniel Morris, John Parry, John Phillips, David James, Benjamin Jones, Robert R. Roberts, John Davies, Lewis Price Evans, William James, and Thomas M. Jones. Before the meeting was brought to a close, a vote of thanks was accorded Mr. Benjamin Jones, C.C., for his long and faithful services to the district on the County Council and also for consenting to serve the constituency for a further term of three years. Another vote of thanks was passed to the Vicar for his kindness in giving access to the representative of the "Welsh Gazette," to explore the rare treasures of St. Hilarey's Chest. A motion to consider and select candidates for the Rural District Council was ruled out of order by the Chairman. It was agreed later on at an informal meeting to call a meeting of the parishes concerned for the following Tuesday to discuss the question and if possible to come to some understanding.
ið- BARMOUTH.
BARMOUTH. THE BRIDGE -At the meeting of the directors of the Cambrain Railways Co., held in London last week, it vAO stated that the work of strengthening the Barmouth Bridge cost £ 3,200. LOCAL ELECTIONS.—As those who aspire for municipal and other local honours have been nominated to serve on the various pubic boards, the possibility is that there will not be a contest to fill the seats on the Board of Guardians, Urban District Council, and the School Board for this distict. ST. DAVIE'S DAY.-The Welsh Presbyterians worshipping at Park Road Chapel held their annual concert at the Assembly Rooms on the above night, when a large number were present, and a sub- stantial sum realised (most of the artistes gave their service free of charge), which will be appropriate for 1 iquidating the remaining debt on the chapel. The members of this young branch, which is an offspring of Caersalem Chapel, have worked assiduously since the cause was established a few years ago. The Rev R. Ernest Jones is the pastor. ACCIDENT.—On Saturday night week an elderly woman was coming down from Penygraig after ten o'clock, where she had been attending an in- valid grandchild when, turning a sharp corner, being pitch dark, she ca,me in contact with some- thing laying on the steps which caused her to tumble, and in the fall she was badly hurt. This something turned out to be a drunken man, or a man who had made a beast of himself. Should not the Urban District Council see that the lamps are not put out till all the public houses are closed, as this is only one of several accidents that have happened through drunken people laying across the steps on dark nights. TEMPERANCE.—Early Sunday afternoon at 5 o'clock united temperance meetings are held alternatively at the various Nonconformists chapels, the ministers that occupy tbj pulpits for the day are invariably the speakers, Itill the attendance is but meagre. This may arife from the apathy of the churches on the great temperance question.— St. David's Welsh Church Temperance Association weekly meetings in connection with this church are held every Tuesday evening at the Schoolroom and are largely attended, not only by Conformists but by Nonconformists as well. A varied pro- gramme is provided for each meeting. Last Tuesday evening Mrs Ann Blacker, a retired captain of the Salvation Army, gave one of her stirring addresses on temperance, the first she has given in the vernacular. At the close several sigiaed the pledge, which is invariably the case at each of the meetings. Mrs Blacker, who is a native of this town, joined the Salvationists when in service at Northwich several years ago, and soon became a very useful member, and did some splendid work in the Army. After being appointed a captain she visited Cheshire, Yorkshirire, Lan cashire, and even Glasgow in the north. To hear her relating some of her experience at the latter place when visiting the slums as to the low state and the depravity of their occupants caused by drunkenness is really heart rendering.
Advertising
THE MOST NUTRITIOUS. E P P S'S A & ti GRATEFUL-COMFORTING. COCOA BREAKFAST—SU PPER. Business Notices. DAVID MORGAN, \DRAPERY M IL LI NE R Y ESTABLISHMENT, 18, pIER STREET, A BERYSTWYTH. JOHN GRIFFITHS CABINET MAKER AND COMPLETE HOUSE FURNISHER 7 MARKET, STREET, A BERYSTWYTH DRAWING-ROOM SUITES, DINING-ROOM SUITES, BEDROOM SUITES. PRINTING of Every Description v Moderate Charges* ff WELSH GAZETTE Printeries, Bridge Sti-eet. Aberystwvth. .¡ LATEST DESIGNS IN memorial Cards AT THE "WELSH GAZETTE." Charges Moderate Business Notices. 9 CARDIGANSHIRE AlJUAGE '^rOKKS I J. G. WILLIAMS, PRACTICAL CARRIAGE BUILDER, CHALYBEATE STREET, (Near Railway Station,) IA B E R Y S T'V Y T H NEW CARRIAGES of own Manufacture on hand, of Best Material and Finest work- manship throughout. Rubber Tyres fitted to all Vehicles if required. J. G. WILLIAMS invites inspection of works, which is the largest and best equipped in the county. PRIVATE ÅDDREss-13, BAKER STREET DAVID HOWELL, GENERAL DRAPERY ESTABLISHMENT. 33 & 35, GREAT D ARKGA!RE ST.. AND 2 MARKET STO: ABERYSTWYTHI WELSH FLANNELS AND SHAWLS CARPETS AND LINOLEUMS. W. R. JONES,l .WATCHMAKER !I JEWELLER." &c„ 32, Great Darkgate Street, ABERYSTWYTH A large Assortment of JEWELLERY, in Gold, Silver, and Pebbles, Suitable for Presents, &c., also LADIES' AND GENTS' GOLD AND SILVER WATCHES SPECTACLES AND EYE-GLASSES TO SUIT ALL SIGHTS. A Good Assortment of WEDDING, KB^PEE, and GEM RINGS. ( FURNITURE. FURNITURE. FURNITURE. JOe L. EVANS COMPLETE HOUSE FURNISHER CABINET MAKER UPHOLSTERER REAT jQARKGATE STREET. A BERYSTWYTH. L FURNITURE FURNITURE, F URN I T U R DAVID WATKINS, WORKSHOP SEA VIEW PLACE. PRIVATE ADDRESS CUSTOM-HOUSE STREET PAINTER, PLUMBER, PAPERHANGER, GLAZIER AND HOUSE DECORATOR. CHOICE ASSORTMENT OF PAPER- HANGINGS ALWAYS IN STOCK. SHEET LEAD PIPES, CISTERNS, &c., &e. BARGAINS IN THE LATEST AND BEST JACKETS, CAPES, WATERPROOFS, AT D. NUN DAVIES' Drapery and Millinery Establishment, COMMERCE HOUSE, LAMPETER. HOLLIERS COMMERCE HOUSE, J^IUDGE ^TREET & .QUEE;, TILE ET FOR FAXCY GOOD CVXLI G CCES50K13 Business Notices. UNIVERSITY COLLEGE OF SOUTH WAL AND MONMOUTHSHIRE, CARDIFF. SCHOOL OF MEDICINE. ALL CLASSES are open to both Men an( Women Students who may spend three out of their live years of Medica] Study at this College. Special Courses are held in preparation for the examinations for a Diploma in Pll blic Health and tusofor Sanitary Inspectors. Information roa'ai'ding Fees and a Prospectus of the School of Medicine may be obtained on application to the DEAN OF THE FACULTY OF MEDICINE. R. O. RICHARDS, TAILOR, Hatter, Hosier, and General Outfitter. LADIES' COSTUMES A SPECIALITY. ABEltDOVEY. YOUR FAVORS RESPECTFULLY SOLICITED TEMPERANCE COMMERCIAL HOTEL, STATION TERRACE, LAMPETER. Two Minutes walk from the Railway Station. WELL-AIRED BEDS. BATH ROOM. CHARGES MODERATE PROPRIETRESS—MRS S. A. WALTERS. WORTH A GUINEA A BOX. c Atris PIL S FOR ALL BILIOUS & NERVOUS DISORDERS SICK HEADACHE," CONSTIPATION, WEAK STOMACH, WIND, IMPAIRED DIGESTION, DISORDERED LIVER, and FEMALE AILMENTS. IANNUAL SALE SIX MILLION BOXES. In Boxes, Is l-d, and 2s 9d each, with full directions. The Is lid box contains 56 Pills. Prepared only by the Proprietor- THOMAS BEECHAM. ST HELENS, LANCASHIRE FENCING,GATES.&. GALVANISED SHEEP NETTING AND STAND ABBS. AT LOW PRICES, C;t:-<i)"J,;(:s {'(-t: c,Î" ,.1"" .ç: 0 N E S & BAY W 0 LV E R HAM P TON J$ :TI<'lS & "o"'s: 139 Ee r- RICHARD MORGAN GENERAL GROCER, CORN & FLOUR MERCHANT, (tREAT AREGATB STREET A BERYSTWYTH. EARLY FORCING BULBS EARLY FORCING BULBS. Extra Selected for Forcing, Planting, &c. OUR ROMAN HYACINTHS. Early Single Pure White. A Speciality. Always a big success. EARLY BLUE ROMAN HYACINTHS ITALIAN HYACINTHS. Early White, Early Mountain White, Double Early Rose and Early Straw Coloured. NARCISSUS. Large-flowered Paper White Polyanthus Narcissus. Double Roman Polyanthus Narcissus. ilLIUM CANDIDUM. LILIUM HARRISII. FREEZIA REFRACTA ALBA, &c. Specially Selected Bulbs for our High-class Retail Trade. Bulb Catalogue issued early in August. CLIBRANS', Manchester & Altrincham WHOLESALE AND RETAIL CONFECTIONER. AGENT FOR BARRETT'S LONDON CONFECTIONERY FINEST SELECTION OF NOVELTIES FILLED WITH CHOCOLATE FROM THE LEADING IRMS. GOOD ACCOMMODATION FOR CYCLISTS Most Central Place in Town -4 NOTE THE ADDRESS: MORGANS' filglKlass Confectiotierg Stores. OPPOSITE THE TOWN CLOCK. Tea Rooms and Refreshments. C. LI M LEY & SON, COAL, COKE, AXD LIME MERCHANTS, MACHYNLLETH, Sole Agents for the Celebrated Goulding Manures. Agents for Price Thomas' Phosphate. Special Terms for truck loads. Delivered to anv Railway Statior 4' -L THE Welsh = Gazette" I Being the only bilingual paper in the District it offers Unique. Advantages C;p to Advertisers. List of some of the principal places where Cbe ttleisb Gazette" is sold: ABERYSTWYTH. ABERAYRON. ABEBDOVEY. A BERGYNOLVTYN. A BERLLEFENNY. ABERARTH. ARTHOG. BALA. BARMOUTH. BLAENAU FESTINIOG BRONANT. BLAEXPENKAL. BORTH. Bow STREET BANGOR. CARDIGAN. CARMARTHEN. CARNARVON CEMMES. CELLAN. CILCENNIN. CROSS INN. y CORRIS. CoRWEN. CRICCIETH. CWMYSTWYTH. • CRIBYN. DOLGELLEY. DINAS MAWDDWY DERRY ORMOND. DEVIL'S^BRIDGE. DREFACH. DIHEWYB. DYFFRYN EGLWYSFACH. FESTINIOG. GOOINAN, HARLECH. LAMPETER. LLANAFAN. LLAXBABARN FAWK LLANDILO. LLANFIHANGEL. LLANFARIAN. LLANGWYRFON. LLANWNEN. LLANWENOG. LLANARTH. LLANDDEWI. LLANGEITHO. LLEDROD. LLANILAR. LLANON. LLANBEDR. LLANGYBI. LLANYBYTHEK. LLANDYSSUL. LLAXBRYNMAIR. LLANRHYSTYD .ROAD. LLANRHYSTYD. LLANUWCHLLYN LLWYNGWRIL. MACHYNLLETH. MINFFORDD NEWTOWN. NEWCASTLE EMLYN. NEWQUAY. PENNAL. PONT LLANIO. } PONTRHYDFENDIGAID. PONTRHYDYGROES. PENRHYXDEUDRÁU POIITMADOC. PENLLWYX. PONTERWYD. PENRHYNCOCH. PENPARKE. PWLLHELI. RHYDLEWIS. RHYDFYDR. TAL YBON-T. TREGARON. TALIESIN. TALGARREG. TALSARN. TALSARNAU. TOWTN. TREFEIRIG. WELSIIPOOL. YSTRAD. YSPYTTY YSTWYTH 4 LONDON. I LIVERPOOL. LLANDILO. J LLANDIIIXDOD WELLS. LLWYXPIA. MANCHESTER. MERTHYR TYDVIL. PONTYPRIDD ADVERTISING COS BOOK STALL. PORTH. I PONTYCYMNER? TKEORCHV.