The Welsh Coast Pioneer and Review for North Cambria

Marw Gwraig- Oedrannus yn Ynys Enlli. Yr wythnos ddiweddaf bu i un o lien drigolion Ynys Enlli farw, sef Mass Wil- liams, Bias Bach. Yr oodd yn 80ain mlwydd ocd, ac ni bu o'r ynys gwedi ei geni. Rhwyfodd nifer o'r ynyswyr drosodd i'r pellter o dair milltdr I gci:b:o a-rch, gl,da'r bwriad o ddychwelyd yr un nuson. Eithr pan ",Id popeth vn 1.?arod, a liA-Athau ar g,ych-%vvn yu ol, am, 1,-Ii-N-n .y wyd Ab,-?r-dai-.on a niwl tew, a bu raid i'r ynyswyr dreulio'r noson yn y pentnef. Fore Sul, yr oedd y tvwydd yn ffafriol, ac aeth y eweh, vn cvn- nwys yr arch, i'r ynys, Drwy farwolaethau ac ymfudo, y ma.e'r jTiys yn cael ei diboblogi. NiÎ anwyd neb yn yr ynys ers dros bedadr blynedd, ac y mubs amryw o'r tnigolion wedi ymfudo oddi- yno. Un o ymfudwyr y flwyddyn ddiweddaf osdd brenin yr ynys.

Y mae y crvmcr dros Orllewin sir Ddinbyoh— Mr Robert Davies—wedi penod; Mr J. Holland Roberts, y cyfreithiwr, Dinbych a Prestatyn (o flirm Mr A. Foulkes Roberta), yn ddlirprwy Trwnet.

YR HEN GARTREF. Mud safai gwr ger iwigwyr lem, A threiglai deigryn dros ei rudd; Ei iron iel mor y.uichwyddai'n dram, A'i wedd1 oedd brudd. Yn j-mdaifh bu mewn est-ron wlad Ymhell o'i enedigol fro, A 'nawr '21' bwth ei dad,- A'r btvth heb ao Mae'r ardd yn chv.yn, ac j-sgaJl d'yf Lie gyni ba cenin bcnwyn bras, dar,z,(Il hyf, A'r tai'od glas. Y gwr fyfyriai ynddo ei hun, A'i galon ar yinrwygo'n ddwy, A thcriodd geiriau dros ci tin Ddynodai glwy'. Fy nghartref ydyw'r fagwyr hon Trwy sanetaidd gwlwan dyddku fu, ac sefc-h. yn dyst o iewn fy mron, A cliolion Ill. Mae gwenau mam yn, aros "'nawr," Ei (had&ysg saif i mi yn fyw j Yr hyn "wnaeth h.i," nid to a lJawr, cariref grwiw. W.II.D.

Y CARVI-R A'I SIOAL (Efelychiad.) Pwy, Eurgain, yw'r liogyn o'r gafell sy'n gofyn. Am gaion ei eii'un,—i^i l'hosyn o'r alls O hyfryd' arogi'ad, ya ddiiiya ei sidiilad,— Pwy g-arlad guilt aeriad dy «Cavalii? Yr hu-dol deed hceden.! Och, i ocrhea Ga'r gwiiian gan gorcn, wag Kurgan.; gwel N.L-d 37wr nfor us utlirwynt fo'r? syai?) nad 'tstyrio ond Ir a-rv?,el (rh,?athro PN%-y 'iitivr s-d-I ?-?l lvi-z-' Oil Vil (??i' IN-enau il(I?; Ull,?,)n <) liyd FLr'? Mwyn aWBI hna. r, -id sydd Dy lendid ddwg oiid a. gofar. (ynfyd,— Ar y m?ir y m,,Le ir6eb ar yn -of c- b Lle i-' "o,-s i fy vn d?ysteb ar di,r I'r hiv a,?l.da d *i ,?ar-ial, i?iii gwared n'e 0 A m harbed rhag tyngtd o emgyr. ARBER.

PISTYLL Y MYNYDD. Pisit.yll bach vvyf fi Yn y mynydd unig; Miwsig yr aionig- Eilia gerdJd fy mrl. Ousan pell y Ilcer Gryna ar fy ngwefus. Gwinoedd calc-n gdwyfus, Yw fy nyfroedd cer. Na,t,ur yw fy mam, I mi dysgodd sa'linau Bywyd, rhwng mynyddau Cymru fwyn, dd'i-naixu Nid am Gwener wen, Torraf fi fy nghalon, Merch y mor yw manon* Efo'i cljyrHog ben. Caraf sn y gwynt Gria rhwng y crawcwicllfc, Rhamant yr eiriaswellt, Weaf ar fy hynt. Cofiaf ddyddiau bri Arthur Fawr a'i frwydrau, Goleu'r hen gauriiay y n fy llvga?i-d, i. Clwtyhoat THOMAS A. ROBERTS.

Yr Eisteddfod Genediaethol. Er nad ydyw y rhaglen swyddogol wedi d'od allan o'r wasg, mae yr hoil drefniadau wedi eu cwblh.au* Mae deg-ar-hugain o gorau wedi a 21 f'on eu henwau i mewn am y gwahanol gystadleuaethau. Bydd y brif gys- tadlcuaeth gorawl, a chystadkuaeth y corau merched yn cymeryd lie y diwrnod cyntaf. Yn yr hwyr rhoddir perform: ad o "Saul o Tarsus" (Dr. Parry), gan Gor yr Eistedd- fod, tan arweiniad Mr John Williams, Caer- narfon; a'r prif gan tori on fydd Miss Edith Evans, Mr Lloyd Chandos, a Mr Ivor Fos- ter. Prif atdyniad yr ail ddiwrnod fydd cor- oni'r bardd buddugol, a'r ail gystadlcuaeth gorawl. Rhoddir perflormiad o'r "Psalm of Life" (D. Jenkins), a gwadth newydd o eiddo Syr Hubert Parry. Cenir yr unawdau gan Miss Perceval Allen,Madame Edna Thornton, a Mr David Evans. Dydd lau, byddis yn cadeirio'r bardd, a chymer eystadleuaeth y corau pLant le. Rhoodir j>erfiormiad o'r "Messiah" yn yr hwyr. Yr unawdwyr fydd Miss Perceval Allen, Miss Dilys Jones, Mr Ben Davies, a Mr David Hughes. Cym-er eystadleuaeth y corau meibion le ddvdd Gwener, a chvnhelir cvng.?-idd am:vw- i,ait'liol, pr)-d v dajgcn?r ga'n Ma<lauie ida C'ro.?sley, Mad-Lme -Laura Eva-ns-W;l?ii,ams, Mr Gi?-ilvm A?'riglcN' a 31r James C?oleman. B3-dd dvd-d Sa-d-v,-?n, i'el arf-er, -yn' ca-el e-i gVM,?-T-d 1 f3-i-iv y seind?-rf. Y nia-e d?e- o eei?dvrf g??reit'r wlad ?w,di anfon ezu' henivau i mewn, a disgi,-yiir cystadlru-eth o'r radd flac,,itf. rel, i ddiwcddu'r Eist,ddfod, prl'7,Cl v cv,Anerir rha.n -ndd<) gaii Amy Evaiis, Miss D,*Ivs -id FI] Jones, Mr I)a\ L s, Mr Tal, .CS SaUVaill Mr David Evans, Eos Dar, Miss Bessie Jones (telynores), a Demiol Fychan (adroddwr).

Cyngrair Glannau Gogledd Cymru. Bydd y Cyngrair uchod eleni yn dechreu ar vr ail Sadwm }Tn mas Medi. Yn y dos- 'bartli cyntaf ceir unarddeg o glybiau vn cystadlu am y "championship" a'r "North Wales Chronicle" Challenge Cup," sef Ban- gor Reserve, Blaenau Ffestiniog, Caernarfon, Colwyn Bay, Holyhead, Llandudno Junction, Llandudno Amateurs, Llanberis, Llanrwst, Pwilhcli,a'r University College. Yn yr ail ddosbarth y mae deg o glybiau yn cystadJu am y "Russell's Challenge Cup" a'r "cham- pionship," sef Bangor Junior (trvdydd clwb Bangor), Colwyn Bay Celts, 'Glasinfrvn Swifts, Hoiyliead Reserve, Llechid Swifts, Llandudno Reserve, Llandudno Junction Re- serve, Llanfairfcchan, Penmaenmawr, a. Menai Bridge. Yr yegrifennvdd mygedol yw Mr E. Lloyd-Williams, Minafon," Bangor.

Ceidwadwyr Mon ac Arfon. GWRTHOD UNO'R DDWY GYM- DEITHAS. Cynhaliwyd cyfarfod o'r Pwyllgor Cyffrcd- inol y-iglyn a Chymdeithas Geidwadol Mon yn Llangefni, ddydd Iau, a'r Llvwvdd (Ar- dalydd Mon) yn y gadair. Yr" oedd nifer lliosog yii bresennol, ac yn eu mysf o<;dd Milwriad yr Anrhydedd us R. Stapleton- Ctotton, y Milwriad T. E. J. Lloyd, a'r Mri W. Lloyd, Y.H., J. Rice Roberts, Eric J. W. Platt, Y.H., R. 0. Roberts (yr yels- ydd Ceidwadol), J. Rice Thomas, Y.H. a W. R. Jones, Y.H. Cvilwynodd Mr J. Rice Roberts adrodo ad y p-,vyllg<)r b,-nc,?iwvd i )-rnoN,f a,-od a <v ii- rycjii<)Iwvr o A,f(>n -,ic.w?- Inc) 9Y-Rde-it?a,s, 8c WC-CU?lli-- ?md?afo'd givrtliod. wyd y c3?nhvg-iad. Ay g?-unyg y CadQirvdd, yn cael ei eil-*o gan Mr W. R. Jones, cafodd Mr Lčc J. W. Piatt ei ethol yn drysorydd, fel olvnydd i Mr W. Lloyd, a ymddiswyddodd -ierwydd afiecliyd.

Edifeirwah.— Iiawenydd bydol a derfvna mewn trietwch trietweh yabrydoL a dcrfynu. mewn. ilaw- cnydd. Cymer dy dafru i fTwrn<\s boeth, yn hytrach na dwyn un dyn i vvaradwydd cvhooddw- "Ysgriferwiodd Sant Paul yn erbyn hunan- gyfiawnder; ysgrifennodd Sant Iago yn erbyn anghyhawnder.—Dr. Marsh. Gefiriau o'r Talmud: Pedwar dyn ni Ohant fyrwxl i mewn i Baradwys: y gwawdiwr, y oel- wyddwr. y rhagrithiwr, a'r enJabwr. -we.d ? -ni,,ont, ri L ?.V S Ard ',Vlmtli y ra?f _T 4yd-ar ddcddf, or addcziad, ac ar -ariad. yn Ngll()nlwy oeir T ty Ile?af yn 3vlbryda?u I,i lent YJYW iswil't RD -wr wvthuom

Lloffion. Cynnyg a gwelliant y cybydd a'i fab: Yr oedd y mtib yn mynd o ♦carutf, ac ebe y tad wrtho, "Dyma lythyr a Kythyrnod arno. I arbed pa.pyr ao mc anfon di hwn yn oi wedi i ti gyrraedd yno, ac mi ddeallaf fi dy fod yno." "Dim eis_ icu y i'lythymod o gwbl, nhad," cbe y mab. "mi axrfonaf fi y Lythyr he-bddo, ac yna. geiiweh chi ei wrthod." < < Er mor gvfarwydd nyni ag enfys haul inaird y gweii-r enfys llosr mogia ag a wel wyd nos Sadwrn. E.thr er mor dlws seith.iw'r hwyr nad yw',r Miwxa-u cyn ddyfned ag eiddo enfys y dydd gan wanned oieuni'r lioer a hi ei hun namyn ad- icwyichiad o deyrn y g^oleuadau, •< « Gan y gofyn:r am bwysso bara, paham na p %v .?sc, D-aw o y nad wyau b t?ob drvw ?auh i fyny, a rhaid yw talu yr un cymaint am ddvvt-dn 9 honynt. Dylid gwort.hu wyau wrth y pwvs. ■« « » Yn 01 LCD gylchgrawn hen Gymry rannu'r diwrnod yn wyth ran o dair awr yr ?-,e ie, Y-? U,n rl F3,0:.e, A a i-u, Uchcr. « > N.d yw yr avvyrlonig, y pedrianifc ehedeg,, ac yn y biaen, end engraifft arall o gwymip dyn. Nid unwaith y cwympodd dyn, eithr y mae yn cwynapo bob tro y dyfeJsia ry\vbath i'w ddryg-u. Crybwyiilai c syhvoddX y dydd o r blaen na fydd y dd.yaads benysgafn byth o un gwasanaetJi ond 1 gyflawni drwg.. tmi din- ystrio eidoio oddi uohod yn amser riryfal neu droseddu deddfaa toiiawd gwlad. 0= ieTly, dylai y tcyraaaoedd Crisfcionogci. fwrw ou pen.glogau ynghya i brynn pob hawi yn y ddylais a'i ddin- ystrio.—("Y Dryeji.") • » » • Yn y ddeunawfod ganrif nid son ajn fwganod oedd rhieni Cymru er tarfu eu plant i^ daweiweh, eitlir son cm Boney—sef ■enw c)fI.rœin Napoleon, prif ryfelwr Ffrainc; a rhai blynyddau cyn hynny hawdd oedd i famau r Aiban hwvthau atal crio eu plant 0 ddweyd fod Paul Jones, y mor-leidr hvs- bys, yn curo wrth y drws. » » » ^"Paham na ohawn ni Ddjadgysyi'ltiad?' medd- ai r g wles-dyddvvr axfctgar yn y tren y dydd o'r biaen, "Buaoai n ii'awer gweui gon i gad gwy- bod," meddai dyn o'r gome/, "paham rta clmwu ni gig moan yn rhatadii." A dy^vedodd yr holt boihl amen. » < Sefvdlwyd Prifeglwys Bangor yn y flwj'dd- yn oi.5, gan Ddeimol, mab Dunod ap Pabo, un to rsemtiau r chweched ganrif, ac efe oedd ei habad cyntaf. Yn yr adeg honno gelwid y lie yn Fangor Deiniol, a Bangor Fawr yn Arllcehwedd, a Bai'gor FawT uwch Conwy. 11 ■ » » « "Nid wyf yn meddwl," meddai Mr O. M. Ed- wards, ym y "Cymru" diweddai, "fod y cenhedl- C?<^i fwy byr-bwyli at> anwadai na chenjeiCLcedd erai-U. Y mae r/haimau o Gytniru Ee bobl yn hynod arafaidd ao anodd ou troi, yn nerthoi ao yn feddyigar, yn ffyddlawn a dianwadal. Eithaf gw-ir, fel v grv."yr y bawl a fu n edrych ar Sais gwydt a ffwdanus "nellm ffair 3-11 trc,:?o pi-vnnu p?Wartli?ag 1,n GvmTo ?ii- ,qyffro ani ],ai iia p;l-,Ti,, -V I (" -raJ. z-y Bydd, v y a c)'Tl ei wy-n"!?) ae yn cc?.ii ei -%Nyrr?, -a rClv ,t r, r<)'n,uei b, -11 lw -is vri daw-31, ac v Djnfid Sadwrn diweddaf ocdd dygwyl Bernard Sant. Efe ocdd abad Clairvaux yn Frame, mynaehlog a sylfaenodd ef Kii hun yn y flwyddyn 1115. Cododd ei hun i fri ma-vr, ae ?m tl a-?6--?r, ?-r oedd v-n un o?r gw, am!N-c-af 3'm d cr-.fydd. 'Ni fynasii ,od ?<ido c-i li-an, a li'cwyr a-1),erth?oddei t,wyd g? i jleu?o Ilwybrau plant y eaddu, # w Pan yr oedd jxismon yn d>fod a dhtarcharor o i Gaernarfon.. ddydd Iau, ihvyddodd y dyn i ddiazao ym Mangor, pan yr oeddynt yn symud o un tren i'r Hail. Coliodd y 0,3,smon olwg ar y dyn, yr hwn, meddir, a gerddodd i r lanfa, a c.hrocrx;'dd i Sir Foil gyda'r agerlong g\mtaf. Bu'r plismyn aim dair awr evn cao! hyd iddo. • • c n Yng ngeiriad-ur Wili^am Salesbury dyma'r deffiniad a geir o'r gair Wynwyn:—"Llysieuya a ddyry'r gwr aged 1 wrth eu Uygaid er cymeil wyto pan fo meirw eu gwyr." w "Diwrnod y Cymry" oedd y Sadwrn cyn y di.weddur yn Soranton, America, a tbyrrai'r Cymry yno o bob cwrr i gadw g-wy'. Y ped- pcryoo o Orffenaf yw dygwyl Cymry'r Uaoi Daleithau, a'r diwrnod hwnnw, o wawr hyd hwyr, ni wneir namyn cairu a dhroesawu cyfeiJl- ian. » < Pa.n yn trenlio egwyl yng Nghymru, Beddgelert oedd hoif ranbarth Dr. Zimmer, athro Celtaidd ym Mhrifysgol Berlin, ae o'i anfodd, bryd hynny, y siaradai ef yr unrhyw iaith heblaw'r Gymraeg. Yr un mor ffydd- lon yw M. Yallee, y Llydawiad hyddysg, anodd ganddo guddio ei Hinder o glywed Cymry yn bradychu eu hiaith eu hunain.

Dychweliad Crippen. Dydd SadwTn, yn yr ager-long "Megantic," gadawoad Crippen a Miss I^e Neve Quebec am Lund ain. Gwyiid hwr gan ddau gndd-swyddog a Jwy wyliedyddes. Disgr.yhr iddynt gyrraedd Lerpwl am wyth o'r gloch nos Sadwrn nee-af.

0waith Llechi Bangor. Ddydd M ei-olier diwoddaf rhoddwyd ar werth gan Mr John Piiitchajrd, arwerthwT, Bangor, yr eiw o< £ di wrth reiyw y pryd less ar w«dth iiechi' y Ganth, iiaaigor. Dedhreuwyd gyda chyrmyig o bum' cant, ac f ï prynnwyd gan y Mri Jo.hn WiL Suams and Co., masnaohwyr ll-eclri. Llundain, am 630p, a dywedir eii fod ym mwriad y prvmiv/yr i gario'r gwaith rha-g ei fluen.

Gwerthu Plasdy Cymreig. ARDALYDD MON y EI BRYNNTJ. Y mae Ardalydd Mon wedi prynnu Plas Llan- fair, hen breswylfod y diweddar Mr Harry Clegg. Y mae Plas Llanfair mewn llocyn dy- muiiiiol ger Pias Newydd, preswylfod yr Ardal- ydd, ao ar un adeg bu y diweddar Arglwyddi Clarence Paget yn byw ynddo.

Urddo'r Tywysog. LLANDUDNO YN CEFNOGI CAERNARFON Yng nghyfarfod o'r Cyngor yn Llandudno ddydd Gwener, pasiwyd penderfyniad yn cefnogi iiawi Caernarfon i urddo'r Tywvsog newydd. Yr oedd ,n Cae-narion, -,be -Nir Robert Roberts, '6haordyid, ae yr oodd polol v Del-euc"ir liaNN I na ? cl am gael pob gwasanaeth cenediacthol i'w pi if ddinas hwy.

Y Gymraes Hynaf, Mac'n dra thebyg mai hen wraig o'r enw Hannah Rowlands, O'T East End, Penfro, yw'r Gymraes hynaf yn aivr yn fyw. Ganed hi tua chant a phump o flynyddaudi 01, ac rn& wedthian -,v ym Mlit,,Dfro a?iii yn a,?c?s i g-ari niiynekw. yvi b?- Ma.3 ga.,dd? drl-.ar-ddeg o -1),t, ?a ihif?a ei hwyrion a'i goxwyrion wTth yr ugainiau. D-11 yn hoyw er trymed lioh y blynyddxu, a ch»fia'n d.d13. ajn ryfel Waterloo a dychryn y bob! y pryd hyny o glywed enw Napoleon. r iia-ah yw i chyfaiil pennaf, ebe hi, a h>'r yr eis- tedd wrth y drws i weu ac i ymgomio a ) nt" deithwyr.

Llofruddiaeth Gorse Hall. DADBLYGIAD PWYSIG. Fe gofir i Mr G. H. Storrs, yn byw yn Gorse Hall, gael ei saethu ym mis Tachwedd diiweddaf. Fe gymerwyd nai iddo o'r enw Cornelius Howard i fyny ar amheuaeth. Yn y pnawf tystiodd y weddw ac eraill oedd yn y palas ar y pryd mai Howard ocdd y llofrudd. Fodd bynnag, profodd Howard ei fod mewn tafara neillduol yr un adeg, a rhyddhawyd ef. Un o'r dyddiau diweddaf anfonwyd y llawddryll adawodd y llofmdd a.r ei ol yn Gorse Hall i Dover, ac adna- byddwyd yr erfyn gan swyddog milwrol yn y lie hwnnw fcl yn perthyn i filwi sydd ar hyn bryd yn y carchar am drosedd milwrol. Disgwyl'ir dadleniadau rhyfedd yn fuan,

Gwyr y Tywydd Teg. Hwyrach fod Cymru'n llawnach eleni o wyr- dvfod neu ymwelyddion haf nag1 y bu odid erioed o'r biaen; a hynny o herwydd yr hy&bysu a fu ar ei phrydferthweh gan drefi glannau r a-I can oeidwaid y ilerai; a honno hefyd ydyw can y rhai a letyir hyd ddydd cael y bii

Methu Priodi. Aeth Miss Catherine Underhill a Mr Arrihtir Puillman, y ddau yn fud a byddar, i E-glwys Sant Mat hew, yr wythnos ddiweddaf, i gael eu priodi, ond bu raid iddynt fyned eddiyro he-b briodi, gan nad oedd y gostegion wedi eu cyhoeddi yn oedd y gostegion ^vetti eu cyhoeddi yn. Morscham, lie preiwyii&i'r priodlab.

Swyddog lechyd Meirion. Allan o nifer mawr a ymgeisient am swydd Swyddog lechyd Meirion y mae Pwyllgor Anaimoi y Cyngor Sir wedi dethol y tri a gan- lyn: Dr. H. O. Williams, Aylesbury, a Dr. T. I Evans-Francis, Abertawe. penodiad ter- fynol i'w wneud maes o law gan y Cyngor Sir.

Eisteddfod Colwyn Bay. BEIRNIAID ADRODD. Oherwydd afiecliyd y Parch Ganon Da vies (Dyfrig) ma-c Deimol Fychan, Ban-gor, wedi ei be nodi i gymeryd ei le fei bedrndad yr ad-rodd n efe'li us y g'weatherdu h"yda'r Parch Wynn Da vies, Bangor.

Damweiniau yn y Chwareii. Mewn canlyniad i'r ddadl a gychwynwyd gan Mr Ellis W. Davies ar bwnc y damv.eiii- lau yn chwareii Gogkdd Cymru, yn Nhy y Cylfredin, yn ddiw.vXidar, deallnr fod Mr Mas- terman, Is-ysgriienydd yr Adran Gartrefol, v/odi ymohebu a, Mr Davies i'w hybysu fod y mater yn cael ei gadw o hyd dan sylw. Fe golir i'r Ddirprwyaeth i'r mwnfeydd ym- weled a'r chwareii ychydig wyt-lmosau yn ol. I

Marw ar y Ffordd Adref. Dyddorol Lawn fu ymweliad Mr Hugh Tegid Z, Wiiiianis ago ardal Ffestiniog y misoedd di- weddaf. 1 r oedd ef w-edi ymfudo ryw 23 mlynedd yn ol i Seattle, Washington, America, ac wedi dod yn un o dd:ro,swyr mwyaf bla-OTillaw y lie, Fodd bynnag, pan ar ei ffordd yn ol i wlad y gorllewin, cymerl wyd ef yn waei a bu farw mewn ysbyty yn New York ar Wyl y Banc.

Diwedd Awyrenwr Arall. CWYMP MA: WR. Dydd Sadwrn, fel yx oedd yr Is-Gadben ?r. Pas(iiia, D'r 'Aeirch-j?liwvr Italaidd, yn ehedc-g ar t?c'r?'aiit o Ruf 'n *'Civita 1ecch?a disR-yiic?i?l dd?- 1;r-,der (,, 10003g<) dlroe-dfeddi. farw yn uniongyrchol. id oedd ond 27 mlwydd oed.

Y Chwarelwyr a'r CJleg. Yng Nghyngor Dinesig Ffestiniog, dar- 11 en wyd Hythyr oddiwrth Mr R. T. Jones, ysgrifennydd JJndeb y Chwarelwyr, yn hys- bysu iddo ohebu ag awdurdodau Col eg y Brifvsgol, Bangor, er Medi, 1909, ar y cwestiwn o gael dariithoedd ar faterkm llafurol a chymdeithasol, a'i fod yn disgwyi gohebiaethau peilach oddiwrthynt. Diolchai am awgrymiad. y Cyngor i gydweithredu a'r 1 Liideb yn y mat-er. l'wyd i roddi'r llythyr i sylw Pwyllgor Addysg Gelfyddydol.

Lladrata Gwasgod. ACHOS CRWYDRYN YM MHIA-LLHELI. Bore Gwener, mewn ynadlys arbennig ym Mhwiltseii, evhuddwyd ervvydryn o r enw Pat" rick Burns o kdrata. gwasgod perthynnol i Hubert Vernon, ymwolydd a Nefyn.-Caed tyst- ioloeuh gan yr Heddwas D. Williams iddo gael ei hy&byau gan. blant iddyni weled y diffyirydd yn myned i mewn i ymdixxihle ar y traeth yn Nefyn, a dwyn oddiyno y wasgod. Hoiodd" y d-ilty ?n.vd,d y-.i,-Iyn a'r niatei,, a ebaed v was?,Od am dano. Pl-ediodd yn euog1, ac anfonwyd ef i garchaj- a.-a fis gyda llafur caled..

Tynnu'r Cyhuddiad yn of. Gerbron ynadon Conwy, ddydd Sadwrn, cv- buddid Henry Bell Co.A-.e 0 geisio cyflawni bunanladdiad ya Lljisfaje.n drwy dorri ea wddf. Hyabyaodd y Dirprvry Brif.G wnstaibl Reea fod trcfiuadau wedi eu cw bihau i'w gael i gartref yn Llimdarn, felly os y cydsyniai'r Fainc tymnid y cyhuddiad -n ei erbyn yn of. Dioiobodd j S £ a. Pryor. cyfreithiw y cyhuddedog, i Dr. Prich&rd a'r fiedd/u am eu oaredigrwydd i Cooke yn ystod ei arosiad yn nhiotty Conwy. y gadawodd y cyhuddedcg y h-vs g:yda',j gyf. reithiwr.

Y Diweddar Mr J. F. Roberts, Y Oromlech. Bore ddydd Mawrth, bu farw Mr John Francis Roberts, Gromlech, Fourcrosses, yn drigain mlwydd oed, ar ol hir waeledd. Mawr gyHymdeimi:r a'i chwaer, Miss Roberts, yn ei jahrofedigaeth lem. Bu Mr .Roberts yn swyddfa y diweddar Henadur R. Owen Jones, Pwllheli, yn more ci oe-s, ond ar farwolaeth ei dad daeth gofal y ffenn arno ef a'i chwaer. Yr oedd erioed yn .Geidwadwr ac Eglwyswr selog, vn ddyn cyhoeddus gwerthfawr, ac yn haelioiius tuag at v tlawd. Llanwodd swydd Gwarcheidwad dros blwyf Abererch am dros uga.in mlyn- edd, ac efe ocdd is-gadoirydd y Bwrdd. Bu yn d&efnyddiol iawn fel "Gwarcheidwad ac fel Cynghorwr y Doebartli. Dibriod ydoedd. Yr oedd yn ddVn deallus, ac yn hyddyag yn materion plwyfol A sirol.

Gorweddfan Miss Nightingale. GWASANAETH YN ST. PAUL'S. Er i'r Deon a'r swyddogaetii yn y Gladdfa Gyhoeddus, W csuminster Abbey, gynnyg gor- weddfan ymysg env.ogian y genedl i weddillion Miss Florence Nightingale, cl add wyd hi yn ymyl ei thad a'i roam ym myaweit f.echa.u West Wellow, Swydd Wilts. Yr oedd y penderfyniad hwn yn ursol a dymun- ci-odd, yr a?ig ia?Ll yii ei ,,Iadd le chwarter d dd,vdd SadNN-n, ac ili-d oedd? otid v p,rzihyna-,au a-osat a.'r ma-vaf -n bre- -Ge Yl y 3-T Eep 0, I,:r mv.-vn -v iiii'o?-id o'r a -a'?dyn-?unai o bare-h a 1*r .Tones, pendcrfymvyd cae; gwasanaeth am hanner dydd ddydd Sadwrn yn Ehy-ys Gadciriol St. Paul, Llundain.

PENMACHNO A R CWM. 1.1,1'VYDD.C-afodi?' v P.Iie,*Itbor IN?tlix-r vn daugos ?-n arl?u,?d esgoba,??t-11, ac ;u "ol 'hwniiw mae Mr C Nv,?Ldx Davi -cs, o Eg'wy-s y Cwln, wcdi eunll gwobr. Ond rywiodd gadawvd ed enw allan o'r rhestr a ymddangosodd y'n y "Gwalia." YN LERPWL.—Erys Miss Lizaio Owen, (. (?ethin-squa-r,e, .n un o yaby-ta? Lerpwl, ofy,ir v bvdd vn rhaid iddi fvned dan weitahc- .r, AIL YMAk'LYD YN Y GWA=.-Wk?ai treulio o hon,?,ut b,m' wvthros o w%,I;uu rhaid d(.,edcl -)',ant, a'ra-?hrawon vr vegol- 7 3 r ion dn?i(iiol d,?-? reu ar e-u gwal-h ?r 'w3tl,- nos hon. t ,2,-A-ETI-IT7. A-ml vr -ergydion alywlr I -nyddwdd, ac a, yw w,eic,hiau h_yd y my I JeLr MNvn y myntdd ddia-ne gyda'u hieir,- joes.

A vdyoh ehwi vn gvfcill?es i fain y plentyn gofynai y tmngliolvdd mewn ewest y dydd o'r I blaen. "Na. tkhjq ond cymydogion," oedd yr øb.

FED' I!n;i'j ¥t- o I' itUa H \) U House Furnishers and Removers GET OUR ESTIMATE FOR Yeur Removal, Renovating- Suites, BUnds, &c. Uphelstering- G.s, AND Bedding made up by us. TERMS :—CASH OR EASY PAYMENTS PE iN Y B R Y N OLD COLWYN. COHL. UNEQUALLED FOR QUALITY and PLUCK. Eowland & Co., WYNN STAY CHAMBERS, COLWYN BAY. TtLEFHOKK 92* 66ril SAMUEL 80D & SONS, Jeinei-s, Builders and Cantraetors, SHOP & OFFICE FITTERS, "il) -A" General Repairers ot Property, GREENHOUSE MAXEltS, MIDDLETON VILLA, Belgrave Road, Colwyn Bay. ESTIMATES FREE ,J mr, 6. W. CHARNLEY, D.B.O.A. (by Exam.), Founder and Head of the Firm of CHARNLEY & SONS, having Branches at Birmingham, Leicester, Peterborough, Bedford, Lincoln, & Grimsby, is now in attendance daily, and may be consulted personally at 17, PENRHYN ROAD; COLWYN BAY. ADVICE FREE. HouRs-io to 12-30 2-30 to 5-30. WedDesdaysï 25z90P 10 to 12-30. RHYL BATHS SUSSEX STREET. <S> SWIMMING BATH (WARMED SKA WATER). Russian, Vapour, and Private Pure Sea Water Baths. THE UNIVERSAL BEVERAGF-. Uo K." TEA.'s. SPECIAL NOTICE. To remove an iripressio,-n that the Company deals in High Grade Teas only, the Public are notifie-3 that a!l qualities are sup- Y* Plied, the prices rangi-Lig fro.-n 1/2 per pound up- wards. Of leading G roe-or.3 an,.l Stopa:s. Prea ,I.amp'les and Price Liston applicatioa I to the Secret-ary. U-NITED KINGDO3,1 TEA. CO., Ltd., 1, Paul Streitt, London, IL.C. To& 'Ater- cliantr, by appointment tt; the royal Fam:lly Darlington's HaniMs "Nothing better could be for—BRmsn Wr.mciv. "Far WPEDOR towdiiury guides."—DAI^Y CHRONICLE. VteHsrs te Lootm (ml R.¡2!ds} sh#tild no DARLINGTON'S "Very emphatically tops tbcui all."—DAILY GRAPHIC. MLOI)OFI ",kbrIWantb-k. T.- T?iaL Lon lallarly g..d." ACADENY. AND iBy r- r,. co6K an& ith edit.:an Ftevi"L L T. C-O,DK, BLA6 6" ?.d Plans. ,t-ation.- 7h, best liandbo,-k to tmd-* DATLY POST. W Lius. M.P' & Pi" 81 I'lum, 5, NORTH WALES DEVON and CORNVMLL M IHUSCRATIOM. 6 2J6 NORTH DEVON & NORTH CORNWALL SO iHcstr&tiobs. < 2:" SOUTH DEVON & SOUTH CORNWALL. 1/ THE HOTELS OF THE WORLD. A Kjm&b»ok t. Laid HOUU tiwmou,.i tim World. iO Edto5urgh, £ stbo\J1"oe. tUst. SL Leoaards, Worthing, Uounveinovth. Euter, Torquay P&1gnt-. ExiRoutk, Sidmouth, "Peign.>UUl. Dawtisb, PirtaodTh, D^rtfnoutia, Dartmoor, 03tiaaor, 1 adroouth, Tb< Lizard, Pecsaact, Land's Ead, ScJUy Wes, St. Ivei, Newqwy, Tintagd, Clove*!y, Efrstofiibe, Lyotoar MtneKeed. H&eiwd, Wye Valk*. Valley, Bath. Wcstoa-super-Mare, MaJvcrn, Hereford, Worcester, Gl«ac*st«rs Cbeiteahtm, XkmdnMod, Breow, Rots, TtQtem, LlaftgDlien, Aberystwltb. Towyn. Barnaooth, Doigeliry, Harie<iirCncck'th, PtrHfteti, Llaadud&c. Rhvl, Conway, Co}wyi\" Bay, PcMaaecxmawr, Baagor, t"aruar\'oa, l€rt, SiKWapa, Fetftirucg, Trtfrw, Bettws-y-coed, Norwich, Yar- roooA, Lowest oi:, Nortpy; Hie of V.igfat, aod Channel Islands, skould use jDarling-ton's Handbooks 1/- each: I Post free froos Darlington & Co., Uatlgo¡¡cr.. UtBfofta Ditriin £ «m & Cs. Leaft, Snnpkin's. Paris and tim Yorfe ammun'L J 7jle Railway Bookstalls and afl Bqaksellen.

NODIADAU. EFENGYL IECIIYD. Mae Cymdeithas LechydoL y Bonoddigesau ar fedr cychwyn cerihadaclh newydd yngiyn i'r anwybodacth g-yflrediin/. sy'n bcdoli. rtiewJi cysyiitiad a materion iochyd ein gwlad. Cyn- llun yr aekxluu yw ymdaiUi led-led y wind i gyhoeddi eu bcfengyl ncwydd i'w ohwicrydd ,,yl.ch:?ada,a. Bu d3,mun-,),d pennaf ti,awd eu httr.- yw i'r gwrag'cdd roi gw^.irudawiad iddynt, ao Did yw'r gcnhadaeih rn-ewn gwirionedd namyn ymdiresh ar ran un dosbarth i ddyrchafu dos- barth arall Lai eu breiiitiioi. Mae gan y gym- deithas dvysorfa lawn, a chan nad eu hawydd hwy yw ca-sglu at y drysorfa hcnno bydd eu darlitliiaa yn lioAicl rydd i'r cyhocdd. "Nid OCs gcnnym tymmvycn gwag," ehc'J.' ysgrif- ennydd, "eithr cfengvl newydd i'w chyhocddi a dog gorchyniyn newydd i'w dwyn gerbron y Ac nid dLrudd m<)",f' g^rdhymjynion, hynny. Yn eu piith coir y gorchymyanon i gadw fi'eneiitri'n tai yn agored beunydd, beunos; a cliwodi rli-ui cyfarwyddiadau yngiyn a'n bvvyd- ydd, a'n dillad, a'n preswyifeydd sy'n werih- fawr er cu symled—dywed y gorchym.yn olaf .HRrtLfym am beidio oifru rfiag (jwaith eitJlr i atal rhag ptryderu. P-3 eawsai'r gorchymyn cyn- taf yn unig le j'xn my wyd y wlad buasai'r cnni'.l oenedilaothol yn .an,ghy.tfrifadwy- Dcmgys Ý g-ymdeithas oddiwrth eu hysbysiadau nad diesthr znohoni i'r a-chosion sy wrth wraidd y rhan iwyaf o afkehyd ac adfyd y bob!, ac ni e?lir wrth well i'r fawd na chyiarwyddiadau synit y gymdeiUiaa hon. Iochyd yw budd pertnaf y tlawd, ,1.0 and y'i collir oherwydd anwybodaetb o'i leoiau symlaf. < ARWRES Y CRIMEA. Am dros banner c-anrif bu Florence Nightin- gale yn etnw cyfarwydd ar bob ae>.wyd yn y gwledydd gwar, a drwg gan gaxedigion dynol- aaeth ymhobman glywed am ei marw, yr wyth- nos o'r blaen. Danghosodd ddyddordeb dwfn yn nioddefaint dynoliacth ym mabinogi ei byw- yd, a eherddodd yr un llvvybr hyd ddiwedd y daith. ET mai yn rbyícl Crimea y dacth. y byd yn gyfiredin i adnabyddiaeth ohoni, bydd Pryd- ain fyth yn ddylcd'us iddi am ei baberth dibaid drew weiniaid ein gwlad. Hyd nes yr aeth FLorenoo Nightingale aa* ei obcnadaet.b fawr i'r Crimea olai angcu trwy rengoedd pob bydciin yn ddirwyi-tr- ac yn y flwyddyn iyth ^efiaxlwy bonuo, danghosodd lii ddemed y gall g'wyrvf fod yn ei thynerwch a ffyddloned hyhi yn rhyforthwy'r ddrycin. Yn 6wii y magnelau ar fae3 y gwaed y dysgodd hi y gwersi hynny a ramnodd a ehenedloedd byd ac yug nghoclmi ei waed y cafodd yr ysbrydcuaeth a'i gwnacth. yn penhad-.vraig mour llwyddianus ymhiitli dioddef. wyr. Iddi hi yr ydym yn ddyledus am y llu bonoddigeeau sy fyth yn bared i weini wrth erch- Wyli gwely'r claf, <i(} orys ei habertii o hyd yn ysbrydoliaoth iddynt liwythau yn ou gwa.ith pwysig. Ni eilil geiriau fynegi mor fawr ein dyled i Florence Nightingale, a. chyn ei iawn sylwûddoli rhaid pwyso dioddef a hit dynoliaeth Kyfan a chwilio pob clafdy trwy'ir byd. • • • YR EISTEDDFOD GENEDLAETIIOU Er nad yw'r rhiaglen swyddogcl etc wedi en. ba-rigmffu IillloEJ'r hoii drefniadau yngJyn ag i..is.. d:fod Co.wyn Bay ar fin eu cNNbihatu. Pe shwilid ilecynnau olws Cymru gj-fan. anodd fu- Esai dewis ar e dyiminolach na mordir C-ohvyn, OJ;) yn necEtuol felly pan fo haul Medi yn euro In a thonn a'r gwylanod i gyd yn aros yn eu 'Ynh rai can -afin. Ae iidd o-c, kl witli s dcyrf ac urdd-- wie-goedd lliwiedig y beirdd ao yf-.b'andra'r 01'- sedd i dynnu sylw'r wlad i'r brif wyl eleni, a hi'n oael ei chynnai yn ei gwlad: ei bun. Er inor briodoi. feahai, oedd codi ei phiibeJl am dro yng nghanol tWIf prif ddinas i'rydain, bra.idd na,d oedd diaithrwoh yr amgylohcedd a chyniier atdyruadau eraiill y ddinas -n6-, y llYJJood, yn tafiu math ar Len dros urddas hen yr uohelwyi Nid 003 Ie i odliwio am y croeso a gaJodd yng ttgwiad yr estron, eithr ncd oedd, wedi'r cyfan, marrivii croeso plenty 11 i degan newydd: ac mor towdd i b'e.ntyn anghofio'r new-ydd pan fyddo gscnddo gynifcr at ei alwad. Mac'r Eisteddfod effiood wedi hawlio sylw dii-ran gweda cana o'r corn gwlad, a digwyddiad anarfer i'r Cymro oedd gwei'd Uuoedd yn prysuro i gyfeiriadau eroiu a gorymdaitli y dorwyddion a'r bsirdd ar iwybr yr Qrsedd a ydrau'r haul ar y innen Hog. Lithir eieni bydd pob Uwybr yn arwain i'r urafan a banierau unJliw yn nwylo pawb. • • • • DAFYDD NAMOR. Ychydig o hanes sy gennym am Ddafydd Namor, ac nid 0&3 yr un sicrwydd yngiyn a'r cyifnod y jxvthyn iddo. Dywedir ei fod yn ddisgybl i Rys Goeh Eryri a'i fod yn ymryso-n a Rhys am y Wen deg- o'r Delat O.s g-wi r hynny nid .anghywir mo'r dy b ei fod mewn bri tua chanol y bymthegfHl ganrif. Mae amryw ardalocdd yn ha-wlic'r anrhydedd o fod Wodi siglo cryd Dafydd, ac yn eu plitlh oeir Pcninorfa yn Eifionnydd, HaXI-ech vm •Meirionnydd, a. Namor, y llccyn bychan a roddodd iddo ei enw bar ddol. Ei hoffWLd cf oedd oanu caneuon ymxyson a Rhys Goeh, a gw-atwar y jnynacliod mewn oc-rdcl; ci 1 lir mae g-anddo yn gystal rai dyriau &erch ey nl-egu gemau tan Tlwg, iawn yw rhajmau » gywydd Dafydd Namor i "Wallt Lljo," Fe'i canodd i ferch Rhyddercih p Icuan Lhryd, a iyma'i ddiesgrifiad o wallt y fun deg:— Llio eurwallt lliw aria tx L'cwydh melit ar y Iliuwsh man; Mae ar i phenn scren Berch Uiw rhuddaur Vio Rliydderch e 'Mae'r givallt*i-n *r ivya a a gaicl, c-u,raid, Am y gwa rr f (,I ni iv?- Ni ad dy gwyn mewn tw gwaEi Farw L"lo frialienwalit. ■i— —i

Cychwyn am Canada. ( Yr wytb.nos ddiweddaf, cychwynodd nifcr o ddynion ieuacnc o Fangor a'u ii-wynebau ar tnanada draw. Yr ocddynt yn myned i Ler- pwl dan ofal Mr Win. Griffith, Friars-road, a chychwynasant oddiyno .gydia'r "Lake CJiam- Plain," liyhi'n hwylio i Montreal. Seiri Itteini oeddynt gan fwyaf, a'n gwaith yngiyn a'r Col eg nowydd y m Mangor wv'?ithid.n vn dirwyn i'r pen. A chyfrif yr oil o'r cwmai, yr oedd tua thrig-ain yn gadael Lerpwl yr un pryd, a phawlb ohonynt wedi gacrhau gwa.i th a, chyilog da yn, ngwlad macJiludiad baul.

Mabolgampau yn Ffestiniog. CyD'haliwyd mabolgamipcm ym ftwaro Ncw- borough ddydd Sadwrn. Wele'r d'yfarniada.u:— 100 yards: Evan Jonefc, liaridtiditio Junctiion. 400 yards: 1, E. J<),r,?es, Li idu?iiio Juncii n; 2, 'w 10 Owen Jones, Permrachno. 100 yii.rds (confined ifco oleimentary eohool children): Bertie Griffitihs, iVo-lwyddc'en. Half-mile bicycle: R. H. Jones, Pemmaohno. One mile bicycle: lthcl Lioyd, Owm Penonaciino. Two mile b'cycle: 1, W. G. Boberts, Penygroes; 2, W. B. Lloyd, Glan Conwy; 3, Itlhed Lloyd, Owm Ponmachno. Tug- of -war (for boys und'cr 16 yoam of ago): Dorvil United Team. Tug-of-war (for men, five aside): Voelgron toam (W. Owen).

Penodw-yd y Parch. John Morgan, B.A., mab yr Archddxaoon Morgan, yn giwrad yn Aberrnuw. Bydd yn ymaflyd yn ei ddyledswyddau ddiwedd y flwyddyn. Bwriedir gwneyd cai3 am i'r. Eisteddfod Gesiodlaethol g-ael ei ohynnal yn Abergafenni yn y flwyddyn 19IS. Bydd Uehel Doml y Tetnlwyr Da yn cao.l ei hagor yn Abertawe, Medi 17eg, ac yn parhau hyd y dydd Gwcner dilynol, Ya ystod amser rhyfel y mae pob dyn yn mysg y Bwfeariaid rh^aig deunaw a saith mlwydd a deugain yn gwasanaetihu fel miJwr. Cafodd Mr H. Hol.la.nd Roberts, Eglwysbadh, ei beajodi yn ynad heddweih bvmtheg mlynedd yn ol; end dydd Llun cyn y diweddai oedd y tvg aynitd iddo eieteddi ar y iainge ^nadoi.

I Llith Die Jones. I PREGETHWYR A SIOPWRS. SEFYLLFA TRUENUS. LLANRWST A'R ESTRONIAID. Os oes unrhyw rai mwy na'u gilydd o drigolion y wlad. yn haeddu ein cydymdeimlad yr Ö adeg yma o'r ilwyddyn, dynicn a merched ieuanc yn gwasanaethu yn y masnachdai yw y rhai hynny, yn cmvedig y rhui sydd mewn trofydd ar lan y mor, fel Llandudno, Colwyn Bay, a Rhyl. Ma nhw yn gwe'tliio oriz?.u nleit!-i'on bob d?-d o'r wy?Llinos, ond' ddydd Su?ll til gv,rs, a vvir rr i wr I fydd 11' yn lore Sul -n Lirit ia,.vn cyn y dd dvdd 1 :)y Sadwrn yn tcrfynu yru mis Awst. Pa reswrri sydd mown disgwyi i'r creaduriaid fod tu ol i'r cownter o saith nc-u wyth o'r gloch y bore tan unarddcg neu hanner nos? Son am "Social Reform" yn wir: tybed a oes yna ddim maes eang iawn i ryw "Social Reformer" roddi ei dal- ent ar waith i ymdrechu diwygio a chcdi safon by- wyd pobol ieuainc ein siopau. Mae gan y gJowyr a'r chwarelwyr eu horiau penodedig i weitliio, sef aim mwy nag wyth awr mewn dydd. hefyd ymliob gweithdy mae yna oriau pcnodedig, a gwae i'r meistr os delir o yn gweithio ei ddyn- ion ychydig o funydau ar ol yr amser hwnnw. Ond am wasanaethyddion y siopau, druan ohon- ynt. Nid oes reol nae amser o gwbl iddynt hwv, P'le mae arwcinwyr eglwysi ein gwlad, gwlad, sydd fyth a bcunydd yn son ain ofalu dros y bobol ieuainc? Nid oes ryfedd fod yr EgI wys yn coll; ci gafael ar y bobol ieuainc, yng ngwyneb y fath sefyllfa. Mae yn wir fod yna fesur i ddwad gerbron y Senedd gyda'r bwriad o leihau oriau gweithio pobol ieuainc y masnachdai; ond pa gefnogaeth mae y fath fesur i gael gan arwcinwyr crefydd yng Nghymru? Dim o gwbwl—ond ei wrthwyn- ebu i'r eithaf. Mac Cymdcithas yr Eglwysi Rhyddion Cymrcig wedi pcnodi dirprwyaeth i fyned at yr Ysgrifennydd Cartrefol i wrthwyncbu "Mesur Oriau Masnachdai," am y rheswm y basa'r Mesur yn tueddu i roi cyfle i bobl ieuainc dorri'r Sabboth. Wei, wel, xnae'n ymddangos fel tasa y gagendor rhwng y prcgcthwyr a'r bobol yn helacthu yn fwy nag erioed. Mi fydda i wedi synnu yn fawr os na fydd gwasanaethydd- ion masnachdai Cymru yn dangos ysbryd rhyfci- gar iawn pan fydd prcgcthwyr yn cychwyn ar eu gwaith o wrthwynebu y "Shop Hours Bill." Nid oes angen i ni golli amser i wrthbrofi'r syn- iad ffol y bydd effaith y Mcsur yn ddinystriol i'r Sabboth. Ond carwn ofyn ar ba awdurdod a pha hawl sydd gan weinidogion yr Efcngyl i ymyryd a'r hyn sydd yn mynd ymlacn rhwng y gwas a'i feistr yngiyn ag oriau eu gwaith. Mae yna lawer o'r pregethwyr wedi bod yn gweithio fel gwasan- acthyudion mewn masnachdai-Ilawer ohonynt hefyd a bu amryw o honynt yn gweithio yn y chwarel neu yn y pwll glo. Ond mae yn ym- ddangos fel tasa ganddynt ddim egwyddor na gwroldeb i ymladd yn orbyn gormes. "History repeats itself" medd y Sais, ac mae yn ymddangos fel tasa hyny yn wirionedd yng Nghymru heddvw, pan welwn Gymdeithas yr Eglwysi Rhyddion yn myncd allan o'i chylch i wrthwynebu i lafurwyr yn ein masnachdai gael yr un chwareu teg a llafurwyr mown chwarelau nea wcithfevdd eraill. Y BRENIN NEWYDD. Wel, gadawn i'r prcgcthwyr a'r siopwyr yn y fan yma, a rhoddaf stori i chi sydd yn wcrth ei hail-adrodd, ac yn dangos cyn lleiad o sylw mac Sermwyr y mynyddau yn dalu i newyddion y ) dydd. Dau ffarmwr oeddynt wedi cyfarfod ar ben un o fynyddoodd Gwythcrin. "Glywais ti fod y Brenin Iorwerth wedi marw?" gofynai William Jones. "Naddo wir," oedd atebiad Evan Dafis, "ac mae yn wir ddrwg gen ] glywed." Ond pwy ydi y brenin newydd?" "0, George ydi y brenin newydd," atebodd William Jones. "Diar mi," medda Evan Dafis, "pwy fasa yn meddwl? Mi rydw i yn ei gofio fo yn dwrna bach yn Criccieth!" EISIO PROTECTION YN LLANRWST. Mae masnachwyr Llanrwst yn cwyno yn fawr ollcrwydd fod estroniaid yn cael dwad a nwyddau i'r dre ar ddiwrnod ffair ac yn eu gwerthu ar y stryd tra mae y masnachwyr druain yn gorfod talu rhenti a threthi trymion am eu masnachdai Ma nhw wedi gofyn i'r Council bcidio caniatau i'r estroniaid ddwad i'r dre. Wel, mac yna reswrn yn hyn. Onid gwell fasa iddynt fyned i lygad y fTynnon a gofyn i'r Llywodraeth basio Mesur "Tariff Reform" i gadw yr estroniaid a'r nwyddau allan o'r wlad yn gyfangwb!, a rhoddi mantais ein masnach i'r sawl sydd yn talu am gadw y wlad. Os yw "Protection" yn dda i Lanrwst fedra i ddim gwelcd paham na fasa fo yn ddaioni i'r wlad yn gyffredmol. Gofynwch i Mistar Albert Hughes, achos mac o yn dipyn o awdurdod ar y pwnc. Wel. rhaid terfynu yn awr, gan fod Mistar Powell yn aros i fyn'd a fi i glywed cor yr Eis- teddfod yn practcisio. D1C JONES.

Cymdeithasfa y Methodist- iaid Calfinaidd. TREFNIADAU Y CYFARFO'DYTDD YM MANGOR. Cynhelir y gymdeithasfa uchod ym Mangor, Awst 30, 31, a Medi 1. A ganlyn yw trei'n ao amaer y cylarfodydd — '\?JS LU?N (Aw?t 29). ?- h 'I Am 7.30, i)re?t' Ti!i Ildr?wl a Glanadda. DY DD MA WRTH (Awst 30). Am 11.30: Pwyllgor Ari.anol yn Festri y Tab- esrnacL 12.0: Oyfe.st-sddfod y Gymdeithasfa yn y Tabernacl. 1.0: Ciniaw yn y Penrhyn Hall. 2.0: Cyfarfod cyntaf y Gymdeithasfa yn y Tab- ernacl. 4 0: Te JTI y Penrhyn Hall. 7.0: Ail gvfarfod y Gymdeithasfa (cyhoeciaus) yn y Tab- ernad. Mater, "Dyknwad y Wasg urol ax fywyd y genedl," Parch J. E. Hughes, M.A., Caernarica. DYDD MERCHER (Awst 28). 8.30: Cjdarfod y pnegethwyr yn y Tabernacl; mater, "Argraphiadau crefyddol ei-u pobl ieuanc ar ol derby 11 yn gyfla.wri: aelodau," Parch T. R. Jones, Towyn, Meirionvxld. 8.30: Cyfarfod yi ya Penuel (.11.) yr un mater gan Mr Hugh Daviles, Machynlleth. 10.0: Trydydd Cyfarfod y Gymdeitluisfa yn y Ta.barnacl; niarer, "Gwaith crefydd fel y mae y« ddiogclwch rhag amheuon," gan y Paroh Robt. Roberts, Colwyu Bay. 1.0: Ckiiaw yn y Penrhyn Hall. 1.30: Podwarydld Gyfarfod y Gymdeithasfa yn I'cTuiel. 2.0: Prwgefch ya y Tabern-aol. 4.0: Te yn y Pen- rhyn Hall. 4.50: Preget.hu ar y tnaes n Garth, Rood. 7.0: Cyfarfod CenhacOl yn y Tabernacl, llywydd, y Parch W. Thomas, Llanrw-A. 7.0: Cyfarfod, Cer,:had«ol yn Twrgwyn, llywydd, Syr J. Herbert Roberts, A.S.; ao anerchir y ddall gyfarfod gan y oenhadon, Parchn J. Oeredig Evans, D. Ed. Williams, J. Gerla.n Williams, B.So., Rrui Bhajur, Misses Laura Evans, Lilian Jones, Lizaie E. Morga-n, ao Annie lteid. DYDD IAU (Awst 29). Am 6.30: Pm,othpu yn Twr, N-.n, Hirael, a 'w' Gi,aiiad.d,a. 8.'?;0: Sk?itit yr, y Taberna?e.1, agored i a,-Iod,,vu Eglwy,i, 10.0, 2.0, a 5.30: PregoL"ha.u ar y nia-p-s ar ol y Cyn'tielir evfar- A, i'r bol)l ie,u- ?i y d4i,n 'I yw- o yddi--ict,h 'Allr Jona:,?lian Y.11., Porth- madog. Anerchir y cyfarfod 8J.. y mater "Prof- iadl Ysbrydol," g'an y Panthn H. Harris Hughes, B.A., B.D., Lerpwl; R. R. Davies, Llandilo; a John Hughes, M.A., Lerpwl. 7.0: Pnegcth Saes- .neg. Oherwydd y tywyddl anffafriol yn adeg cyfar- fodydd y gymdieithas y llynodd, yr ydyv; eleni wodli gwrsend (refnia-dau i adeiJadu pabell oang yiiig nigbao Heol Garth. JOHN GRIFFITH, Ysgrifennydd

Yn bresennol erys Arglwydd Faer ac Arg). wyddtes FaeroJ Liverpool yn Ynysgain, Croo- cioth.

Nodion o Glip y Go p. (Gan "WiJ y GweithiíYr"). Un tro dywedodd hen Gymro, os mynwch T/ybod beth ydyw cdilcir v.cli e well a cliyhoeddwch lyfr Cytnraeg. Wel, 'wetli araith fawr Mr Lloyd George yn Limchousc, cyboc-ddwyd llyfr swllt ar y Budget yn Seis- neg, ac erbyn lioddyw dywedir y geliir prynnu un o'r rhai hyniiy yn Llundain am gemiog* yr un. Ysgwn i beth fu yr aciios o'r fath yll y prisp UN FODFEDD YN FWY. Yr wytnnos o'r blaen pigwyd i fyny "mushroom" yn Coetiau Mawr, Brynft'ord, g-er Treffynnon, yn un fodfedd ar hugain 0 gylclti'esur. G«>elais innau foiicddwr a big- odd un arall oedd wedi tyi'u yn agos i Glip y Gop oedd yn 11 ai o fodfedd na'r gawres hoKro. Cwynir fod mushrooms el-eni yn lied brinion yn yr ardalocdd hyn, a phrth hyuod ydyw fod rhai o'r m&intioli hyn i'w oael. LLWCH 0 WERTII. Dyina fel y dy wed Syr W. H. Bayley: "Our greatest wealth is not in work and warehouses or balance in banks, but lies on the shelves of our libraries." Wedi darllen y sylw yna daeth i'm cof hanes hen wraigen o'r lie yma, tua hanner can' mlynedd yn ol, a geieiai brofi i hen oJTeiriaid aeth i edrych am dani nad oedd yu .baganes trwy estyn Beibl oddiar yr astell wedi ei orchuddio dan haenan o Iwcli, ac wedi ei agoryd gwaeddodd allan, dioich fyth dyina fy hen speciol wedi dyf.?,,d 1r fu ar ;s u,,ain i-?)lvn- -c edd; cyn b?--iled'ac y -,?wn i, yr uni- I)-,c:a o w.-erth ydyw, "11,.veli ea,,ir;" <-)i,,d Did'?'d.?w yn o ii-n giv;3rti?.1 i neb, a phe Ifot-)', ddar- Ilen ?ou Belb"au vn aiu?acii 'n 1b-vd?dai r--id i?ldvnt fel yr h?eD hqiilll() ugain inlin,odd (lar7,aylfod cu "sp.ctQl." v c3,f'cii'jion I-ivn ir c-u -r -wv4h- nc)s <)'r ?,)Iac-n 1 Dreffy-iii,on, a, dyNv,(?,r eu bcd yn cymeryd dyddoxdeb neillduol o b'le y tardda dwfr y ffynnon en vvog honno; ond ni chawsant un esboniad. Mi glywais ddaear- egwr unwaith yn oeisio profi mai o'r un dar- dct'ell y ffrvdia ffynnon G wenffrwd a ffynnon Asaph; os felly pa wa-lianiaoth sydd yn y naill dyfroedd a'r llaIl, ond yn unig nad oc's gan gyfeillion Dyserth dystiokicthau dros rinwodd meddyginiaethol eu ffynnon na ffyn- baglau wedi eu gadael ar ol yno gan y rhai yr haerir a gawsant iachad. Daotliant yn 01 trwy Bantasaph. a chawsant olwg ar y Fynachlog lion no. TEEFLAWNYD. Mewn gwagenni a cherbydau i'r Rhyl yr aeth Anibynwyr a'r Methodistiaid Calfin- aidd y lie hwn ar eu pleeerdaith, a chlywais yr h,el1 a'r ieuainc yn eaninol eu diwrnod, a t-heimlir yn ddiolchgar i Mr Humphreys, Y Gop, a Mr Daviee, Carnychain, ac eraill am ddl I)-,Iltlly" cii gwc-d-do??dd i'NV cario, ae i bawb a-i,,all fu a Ilaw 3,n ?- gwailh o -ddariayu gwledd i'r plant. GWAENYSGOR. Tr,-fuir 3-n plw Iwys y ,yf hwu y nuis preoe]3-nol N-n ,,r hwyi- 'a chym,er IlaNver o d4ii,?ithriaid t?'ant?is o ii-,?-nny trwlv r<)ddi eLt pr?eseno,deb a chyfr?uiiu yn dda yn y casgliadau. Clywais ajnryw ohonynt yn rhoddi gair ue.hel i bregethau ein Hheithor, y Parch J. P. Hughes. Er mai'r Gymraeg yw ei hoff iaith ni fynn ei dibrisio er gfwasanasthu i'r Saeson, fel y gwna llawer. Eithr fel mater o garu ein gilydd cydsynia am fyrr amser i efengylu iddynt yn eu hiaith eu hunain. Y BOBL RINWEDDOL. Pan oedd y diweddar Barch Edward Jones, M.A., offeiriod Gwaenysgor, yn cadw yegol ddyddiol ar ei lafur a'i gost ei hun i blant y plwvf, bvddai bob ani.?eL- y-n dwyn c .n I at ?-obl a d-d -d aiirilydedd i"r rw,dv ygod ll<)n, ae, -vmy-,g y rtiai hvnnv liowar<l -v dyn- garwr, ?'r fc>ncd-Ji,cs ir,,I-ale, svdd uew,dd g.?;?!l ei hebrwng dv ei Iiir gartref. Ar ol byn-ny clywaio L-,en h'lwr <)'r sir lion fii via rlivf-el C-r?lmea, a'i dda,-ra?4 yn -h-edeg dros el ruddiau vn ad. rodki f-c?l y byddai v foji-?deiiges hon-n? 'gyda,'l thyn,erw,-h vn viiigQ.1-eddu -a chalono,,ol y mil- wyr hy-n-ny c,-<id v,cdi eu liar,-holli ?r f y frwydr. Bellach, er iriawr golI>ed i'n gwlad, mac y dwvlaw tyner hvnny wedi oert yn y bedd, ond ni lygra enw Miss Florence Night- ingale tra tywyna haul uwch ein jjeiinau.0 Er mai ychydig ddiolch a dderbyn yr hen ofifieiriaid Cymreig gan lawer am e"u hym- drech i roddi addysg i blant tylodion eu plwyfi a cheisio dylanwadu <ar feddyliau y rhai hynny i ddilyn esiamplau pobl dda, eto i gyd i bob rai diduedd rhaid cydnabod eu gwerth i'n gwlad, canys ni buasai W51 v Gweithiwr a llawer eraill yn gwybod fawr yn nechreu eu hoes am bobl rinweddol a ddv^as- ant y byd dan rwymau iddynt am eu hunan- ymwadiad, ond yn unig trwy wybodaeth llawer o'n hen oflteiriadau Cymreig. Buasai cyflwr addysgol Cymru yn lied dywyil pa b,z,i,-?ai vn rh?aid aros r wr gwiljiog yr?q- dd,in,-o? yu ei ffurfafen, a heii adnc;d bur gymwys i'w chofio ydyw lionno i ni fel Cymry, "Cofiwch y graig o'r hon y'ch nadd- wyd; mae olion cynion yr hen eglwys i'w can fod o hyd yng Nghymru i'r neb sydd ganddynt lygaid heb eu daliu mewn rha-- farn." CYDWEITIIREDIAD AMAETHYDDOL. 'Yr wyth-nos o'r bia,li cvnhal- -d a ?-Od w,,rr Jyn gyfarfod vn D..)-serth ir ainc-?tu o o??fvd,u Cvmdeitbas Gydwe'thre 1 -d<)l A,?riaethyddof er uni a'r brif faiii-gymd<?;tbas. Siaradwyd yn ffafriol dros y cynlluu, ac i'r diben o hyrwyddo yr achos ymlaen, ar wahoddiad Mr A. Gerard, Henfryn Hall,'cvn- helir cyfarfod arall yno yr wythnos hon" a Thoddir gwahoddiad i amaoUrwyr bychain a. i-awr:Orl l' UIIO ?'n Y ',?.Tr-udiad G,e-,yn n,% bvddai 7nodd 'yd'u cvm-4,?,ithas g.?-dw-eitlircO,ol hc-Vd ymy,-g Ifiob d'osparth o -%veit.hN?,yr yn y eyf?niiu it "ny,? y Ie i ofni "O-Cl biidd,*?an-niu y -? NVL?- i tli i o I -?,n cael eu di,?,brisio ?(,yu a neb, tra' mynn 1-itv?-b ddofnv<ldio i arbed y gost i daJu cvflogau i lafurwyr. P-eth pur- ion fyddai i bawb gofio eu manteiscon eu hunain heb angliofio manbeision eraill. Dylai vr ama--thwvr a'r 11-ifurv?-yr Ymdreau ?hivvfo yn un cwch h-eb r y -11,%ill yn C"- ra,c,dd ?7r haian -a'r Ilall ?In toddi.