Baner ac Amserau Cymru

ADCOFION AM DOLYBONT. 1 Yr oeddwn wedi bwriadu gorphen yr ad- gofion am Dolybont amser maith cyn hyn, oni b-ae fod rhyfeloedd1 a eon am ryfeloedd, ac yn wir daeargrynfaau mewn manau yn llamv colofnau y 'Faner,' gan ddisgwyl y byddai terfyn wedi dyfod cyn hyn, ond ni ddaeth y diwedd etto: ond wrth fod y Faner wedi estyn ei tlierfynau i'w mamt. cyntefig, a bod v "Velsh Warriors,' megys Sem Pugh, ac eraill, wedi ail ymddangos yn ei choiofnau, meddvliais y galhvn gael shyw gyfran o'i cholofnau i orphen yr hyn oeddwn wedi ei ddechreu. Adgofion am Ysgol Sul Dolybont oedd genyf y tro diweddaf, a dangos fel yr oedd personan wedi dyfod i amgylchiadau cysurus, ac i droi mewn cym- deithas anrhvdeddus, a'u tystiolaetih ydyw mai wrth wneyd yn ol y cyfarwyddiadau gawsant gan athrawon Ysfjol Sul Dolybont, a llwyddiant Rbagluniaeth ar hyny, fu yn foddion iddynt allu cyrhaedd y nod oeddynt wedi ei osod o'u blaen mewn cymdeithas, ond bychan, a bychan iawn mewn cym- mhariaeth, oedd yr hyn a gawsant yn nat- uriol i'r hyn a gawsant mewn ystyr ysbryd- ol. Cawsant eu dwyn i afael bywyd yr efeng- yl; do, cafodd aelodau yr Ysgol Sul yn Dol- y-bnnt, do ar ol tô, eu dwyn i afael golud gwell yn v Nefoedd, ac un narbans,' a'u dwyn i ermdeithas rnwy anrhvdeddus, i h-nydd Seion. ac i ddinas y Duw hyv;, y Jerusalem nefol, ac at fyrddiwn o angylion, i gymmanfa a chvnnulleidfa y rhai cyntaf- ariedic, ac at Dduw, barnwr pawb. ac at ysbrydoedd v cvfiawn y rhai a berff^ithiwvd, ac at lesii Cvfrvrcwr v Testament Newydd. a pwaed y taenellind, yr (hwn sydd vn dv- wedyd nethau gwell na'r eiddo Abel.' Y mae atbrawon ac athraweRau yr YsLol q-iil yn Dolybont wedi bod wrthi yn hrysnr ac yn oaweIr hvd y blvnvddoedd vn arwain eu dosbartbiadau ar bvd m^usydd yr Ys- grythyrau nes eu dwyn i afael y perl n uchel bris srdd wedi ei cmddio vn maes v Gnir, a gallant ddyweyd fel v rhai hyny oynt, Caw- som yr hwn yr ysgrifenodd Moses vn y rvf- rnith am dnno, Tosu o Nazareth, Mab Duw, Br en in Israel. Iachawdwr mawr v byd.' Y mae pan yr ntbraw a'r athrawes In v.* or mwy o fantais i ddwvn aelodau en doshavth at y Gwaredwr nag sydd gan y nregethwr a'r pulpud. Y mae vn ddymunol iawn gwrandaw ar y Pregethvrr mawr ei ddawn yn cyffroi calonau dynion, yn gwefreiddio y dorf fawr o'i flaen ddvdd ma wir y gvmman- fa. gyda'i ddawn a'i hyawdledd, ond y mae vr athrawes a'r athraw yn yr Ysgol Sul wedi bod yn foddion i ddwvn eneidiau at Grist o bossibl llawer mwy na'r pregethwr. Yr an- rhydedd fwvaf all neb gael ar y ddaear ydyw bod yn foddion i droi eneidiau o gyfeiliorni eu ffyrdd i ddychwelyd1 at yr Arglwydd. Byddant fel y ser yn disgleirio hvth yn 11gogoniant eu Tad. Y mae yn ddi-ddadl genyf am athrawon o Dolybont, wedi myned sidrof i ogoniant fod eu coronau yn llawn o berlau disglaer. Clvwais am foneddiges un- waith wedi breuddwydio ei bod yn y nef- oedd a'i bod vn gweled rhai oedd vn eu had- uabod a'u coronau ar eu penau yn llawn o iberlau prydferth, ac yr oedd coron iddi hithau yno, ond nid oedd yr un perl vnddi. Ar ol deffro, jvwnaeth benderfyniad i wneyd ei goreii i gael perlau yn ei choron trwy Em- nill eneidiau at y Gwaredwr. Y mae un o'r eyfryw athrawesau oedd vn Dolybont wedi cael ei galw adref yn ddiweddar oddi wrth ei gwaith at ei gwobr; sef, Mrs. OoydJ fu farw ddiwedd y flwvddyn ddiweddaf. Yr oedd wedi bod yn athrawes ffyddlawu Tn yr Ysgol Sul yn Dolybont er pan yn ferch ieu- angc. Yr oedd yn un o rai rhagorol y ddaear; yr oedd ganddi allu i ddysgu, ac vr oedd ganddi ddawn i gyfranu addysg- i rai eraill. yn frwissro'r goron yn Ilawn perlau, ac yn gallu dywedvd wrth y Gwairedwr am ael- odau ei dosbarth yn yr Ysgol Sul yn Doly- bont, Wele fl, a'r n1:mt a roddaist i mi.' Llawer o enghreifftiau eraill allwn en nodi am rai wedi cael eu dwyn i wybodaeth o'r srwirionedd yn yr Yseol Sul yn Dolvbont. o blegid vr oedd eu bywydau yn tvstiolaethu hyn. Cawsant eu gwnevd vn frenhinoedil ar vn offeiriaid i Dclnw ei Dad ef. Yr oedd Williams. Pantycelvn. ar 01 iddo roddi nfudd-dod pan glvwodd ef gvntaf lais v nef vn mynwent Talgarth. wrth wrandaw Howell Harris yn preeethu. pan dderbvn- iodd ef Fab Duw vn Geidwad, yn vmffrostio ei fod yn fwv cyfo^thog "nnffvllon. sic j na neb dvnion. Mae'r n(>foe(ld (T\1Nldai), yn feddiant i ancrvlion, ac mae'r ddaear vn feddiant i ddvnion ond y mae nefoedd a daear vn -feddiant iddo ef. Fe brvnodd i mi (meddai) fwv na'r bvd ar n-roesbren un pr^^ri p Trrt Yr oedd pob peth sydd yn eiddo Pantvcelvn— '011 yn pry fan, Ddaeth i'm meddiant gyda'm Dnw.' Felly gall llawer o ddeiliaid Yir Y sgol Sul yn Dolybont ddyweyd eu bod wedi cael eu gwneyd yn gyfoethog tuag at Dduw trwy ein Hargiwydd Iesu Grist, wedi cael eu dwyn i feddiant o anchwiliadwv olud Crist—golud ag y mae Mab Duw wedi ei ennill fel Cyf- ryngwr, sydd yn eiddo iddynt hwythau. Yr adgofion nesaf sydd genyf am Doly- bont ydyw gwneyd xhagor o flaenoriaid. Pasiwyd i ofyn i'r cyfarfod misol am p-vn- northwy gweinidog, a daeth y diweddar Barch. Thomas Edwards, Cwmystwytli, vma. Dewisiwyd tri dyn ieuangc; sef, y Mri. James James, Dolybont, 26ain oed; Daniel Thomas, Dolybont, 28ain oed David Lewis. Penybont, ychydig yn hvnach. Ni ehafodd; tri blaenor ieuanero erioed y fath fraint a'r tri uchod. Cafodd Paul y fraint uchel o I gael ei ddwyn i fvny wrth draed G.-ti-naliel- Doctor o'r gvfraith—ond cafodd y tri blaen- j or ieuangc uchod' eu dwyn i fvny wrth draed dau Gamaliel: sef, Mr. James a'r hen Shad. Rhoddwvd gofal y plant ar y ddau flaenor ieuengaf. ac yr oedd yno dvrfa fawr o hon- ynt yr adeg hono, ac y mae llawer o'r plant hyny wedi tiroi allan vn rhai defnyddiol gvdag achos vr Arglwydd, ac vn weithwvr difefl yn ngwahanol gonglau o'r winllau, a rhai o honvnt wedi cael eu cymmeryd i'r beraidd baradwvs i fyw,' a'u henaid lludd- ediv, er yn ie"ngo, yn gorphwvs yn dawel nf fynwes eu Duw. Yr adfrofion nesaf sydd genyf fod angen gapel mwv o faint. Yr oedd yr Ysrrol Sul a'r gynnulleidfa wedi cvnnyddu mor lli- osog fel ag yr oedd wedi mvned yn anghv- surns o lawn vn vstod y gwasanaethau. Yr oedd yn ofvnol estyn v cortvnau ac helaethn Tie y babell. Galwodd Mr. Jar.^es, y blaenor hynaf, gvfarfod o'r eglwvs a'r jrynnulleidfa i gael cydymgvntrhori sut i wneyd. Teimla-d pawb vn unfrvdol oedd, fod angen am gapel newydd, ac mi addawodd1 nawli tu hwnt i bob disgwrvliad at ei adeiladu, a gwelwyd y gall en t gyclrwyn ar unwaith tuag at dde- chreu ei adeiladu. Cafwyd He i'w adeiladu ar fferm Mr. Watkins, Henllvs, tad Mr. Watkins presennol. Gosodwvd! ef i 'con- tractor o Larbrvnmair i'w wneuthuir. Pan oedd yr arian yn lleihau cafwyd ail gyfarfod i ymgyngliori pa fodd i fyned yo mlaen, pau. yr oedd pawb bron yn barod i ddyblu eu haddewidion, a bu llawrer heb fod yn perth- yn i'r capel bach yn hynod o garedig yn cyfranu yn haelionus tuag at ei adeiladu, a bu amaethwyr cymmydogaethau eraill yn hynod 0 garedig yn rhoddi eu gweddoedd tuag at gario defnyddiau at ei adeiladu, fel y cafwyd capel prydferth, helaeth, mewn lie hynod o gvfleus. Gosodwyd yr eisteddleoedd mewn modd heddychol a thangnefeddus— pawb i gael dewis ei le fel ag yr oedd wedi rhoddi at ei adeiladu. Y mae amgylchiadau yn mhob eglwys bmiddi ag y mae v gelyn yn cael mantais i wneyd mwy o rwyg ynddynt na'u gilydd v mae yn wir ei fod yn mhob cyfarfod cyhoeddus i rwystro dynion i orredu a bed yn gadwedig, ond v mae tri amgylch- iad yn arbenig yn mhob eglwys ag y mae y gelyn ddyn' yn cael mantais weithiau i wthio ei drwyn i mewn i durio llawer gwin- llan ac i wncyd rhwygiadau ynddi, a'r tri ydyw gosod corau, dewis blaenoriaid, a'r canu; ond ni chafodd y gelyn ddim mantais i beri anghydfod yn eglwys Dolybont yn un o'r amgylchiadau hyn, ond yr oeddynt yn un a chyttun yn mhob amgylchiad. Yr oedd pawb o'r brodyr yno'n un hob neb yn tynu'n groes,' a bum yn meddwl lawer gwaith mai dyna oedd secret mawr eu llwyddiant, yr un fath a'r Apostolion cyn cael y tywalltiad mawr ar ddydd y Pente- cost, yr oeddynt hwy oil yn gyttun yn yr un lie,' a dyna y rheswm am y cyfarfodydd gwlithog oedd i'w cael yn Dolybont, y gwlith nefol yn disgyn yn y cyfarfodydd ac yn ireiddio ysbrydoedd yn y fath fodd yr wvf yn sicr gredu na wna tan uffern ddim effaith byth arnynt. Yr oeddynt yn rrihy dirfion ac iraidd dan effaith y gwlith nefol. Ysbryd Glan ydyw; ni thrig mewn lleoedd aflan- Ni thrig awelon nef Mewn dyfnder pydew cas, Ni thrig cysuron neb Mewn ysbryd heb Dy ras, Pur yw dy swydtd, pur fydd dy le, Fy Nuw, o fewn i'r ddao'r a'r ne' Ni fu cyfarfod agoriadol o gwbl wrth fyned i'r capel newydd. Cafwyd pregeth gan y contaactor' yn yr ysgoldy cyn myned iddo. Cyhoeddodd Mr. James gyf- arfod gweddi i fod yn yr ysgoldy ar nos Fawrth fel arfer; ac ar ol darllen a gweddio a chanu mawl, eu bod i droi allan yn dorf gyda'u gilydd i'r capel newydd. Dechreuwyd y cyfarfod gan Mr. James' James, y blaenor ieuengaf, ac ar ol darllen a gweddio, a chanu mawl, yr hyn a wnaed yn hynod o effeithiol, diolchodd mewn modd cynnes iawn am y gymdeithas oeddynt wedi ei chael gyda'r Tad a cliyda'i Fab Ef, lesu Grist,' ac am ddylanwadau yr Ysbryd Glan oeddynt wedi eu teimlo yn yr lien Babell, ac yn dymuno am gael mewn modd mwy y presennoldeb Dwyfol yn y deml ne- j wydd, a phrofiad pawb oedd yno ydoedd nad 'I oeddynt yn foddlawn i fyned heb gael ar- wyddion fod yr Arglwydd yn dyfod gyda hwynt. 'Nid af oni ddeui gyda mi;' ac ar ol canu, trodd y gynnulleidfa allan i fyned II trwy y pentrcf i'r capel newydd—y ddau flaenor hynaf yn gyntaf, a'r tri ieuengaf yn nesaf atynt, a'r gynnulleidfa yn dilyn, wedi j troi allan o'r ysgoldy bach i beidio byfch dy- j chwelyd mwy. Bu tri o'r blaenoriaid yn cadw y cvfarfod sef. Mri. James, Dolybont; Daniel Thomas, 1 a'r hen Shaci. Dcchreuodd Mr. James trwy ddarllen am gyssegriad y deml gan Solomon, a bu yn daer am i ogoniant y Ty hwn fod yn fwy na'r cyntaf, ac am y Shecina, y presennoldeb dwyfol, i fod yn fwy amlwg ar y Drugareddfa rhwng y cerubiaid yn y babell newydd. Dyma, y cyfarfod cyhoedd- us cyntaf gynnaliwyd yn y Babell. Mr. Da- vid Lewis ddewisodd yr enw i fod ar y capel. a chydsvniodd pawb yn unfrydol mai dyna beth oedd i fod. Nid ydyw y capel newydd yn yr un plwyf a r h>en gapel bach; yn mhlwyf Cynnull Mawr oedd hwnw, ac yn mhlwyf Henllys y ir." y capel newydd; nid ydyw, chwaith, yn yr un pentref, y mae afon fawr yn myned trwy ganol v pentref sydd yn ei wahanu yn ddau. Un ochr i'r afon ydyw Dolybont, a'r Hall ydyw Penybont; ac er mai yn Penybont mae'ir capel newydd, Babell, Dolybont,' y mae yn cael ei galw, a dyna ydyw yr enw yn y Dyddiadur, ac ar lyfrau y cyfarfod misol, a dvna, mae yn debyg fydd yr enw a,rno tra bydd careg ar gareg ar eu gilydd. Daeth gwr ieuangc i fyw i'r pentref yn bur fuan ar ol agor y capel newydd, a gwel- odd yr eglwys bob cymmhwysder ynddo i wneyd swyddog eglwysig, a dewiswyd ef yn unfrydol at y pump oedd yno yn flaenorol. Yr oedd pob peth yn myned yn mlaenvn i hynod o gysurus yn y Babell—y gynnulleid- fa yn lliososT, a chwech o flaenoriaid yn yr allor. Fe ddywedir am y gareg a dorwyd nid a. llaw,' I ei chynydd fel mynydd fydd mawr,' felly gellir dyweyd am vir achos yn Dolybont. Yr oedd ei gynnydd wedi bod yn fawr wrth fel ag yr oedd wedi bod fel myr- tw-dd yn v pant, a fawr o neb yn gweled na phryd na thegwch ynddo pan oedd yr Ysgol Sul yn cael ei chynnal mewn tai annedd, a'r cyfarfod gweddi yn cael ei gynnal o dy i dy yn y pentref. Wrthi weledi pethau yn myned yn mlaen mor hwylus yn y Babell, nid oedd yr eglwys erbyn hyn yn foddlawn bod yn ol i eglwysi eraill oedd yn perthyn i'r cyfair- fod misol. Yr oedd yn rhaid cael y gwyliau mawr oedd yn perthyn i'r corph. Yr oedd- ynt wedi dyfod i'r un deimlad a Dafydd. brenin Israel pan yn dyweyd, Yr Argl- wydd a gar bvrth Sion yn fwy na holl bres- wylfevdd Jacob.' Yr oedd yr Arglwydd yn foddlawn i'r man addoldai a'r man aberth- au oedd ganddynt yn eu cartrefi, ond yr oedd yn fwy hoff o weled y torfeydd yn myned trwy y pvrth i Jerusalem ar y gwyl- iau mawr blynyddol; felly yr eglwys yn y Babell, yr oeddynt yn credu fod yr Argl- wydd yn foddlawn i'r man addoliadau oedd ganddynt yn eu cartrefi, dyledswydd deulu- aidd, y seiat a'r cyfarfod gweddi, a'r Ysgol Sabbothol a'r pregethu cysson bob Sabbath ond yr oded yn rhaid cael, fel y dywedwyd, y gwyliau mawr sydd yn perthyn i'r Meth- odistiaid. Yr oeddynt yn teimlo yn awydd- us i gvnnal y cyfarfod misol. a dvrna beth newydd ar y ddaear—cyfarfod misol yn y Babell yn Dolybont. Anfonwvd cais am ei gael, ac yr oedd pawb yn unfrydol, ac fe ddaeth cvnnrychiolaeth prof yno. Nid oedd v sir wedi ei rhanu yn ddau gvfarfod misol fel ag y mae yn bresennol. Daeth llawer o biregethwyr o ran isaf y sir jmo, Mri. Ro- berts, Llangeitho; Wm. Jones, Pontsaeson. ac eraill rhy liosog i'w henwi. Y cyfarfod misol olaf mae genyf adgofion am dano ydyw yn yr haf yn y flwyddyn 1877. Yr oedd pregethwyr blaenaf y cyfarfod misol ynddo, Dr. Parry, Abervstwyth, yr adeg hvny, a'r Principal Edwards, a bron yr holl bregeth- wyr oedd vn aelodau o gyfarfod misol Gogl- edd Ceredigion, ac er cvmmaint oedd. yno fe gynnaliwyd y cvfarfodydd er anrhvdedd i'r eglwys, ac er anrhvdedd i'r enwad.. Yr oedd y capel yn orlawn o ddynion; a'r preg- othw. yr yn m hwylift-ti porou) ./r 9tlfiniad dwyfol oddi wrth y -Sanctaidd hwnw. jn cael eu deimlo trwy yr oil o'r cyfarfodydd. Yma y terfyna yr adgofion ammherflFaith am Dolybont. Yr amoan wirth ddeehreu ys- grifenu ydoedd treio dangos y llwyddiant mawr oedd wedi bod ar yr achos or pan sef- vdlwyd: hi yn y Babell, fel ag y daeth y fechan vn fil a'r wael yn jrenedl gref.' Y mae ysbaid o ddeunaw; mlynedd ar hugain e' y flwyddyn 1877. Y mae treigliad amser wedi gwneyd cyfnewidiad mawr yn y Babell fel lleoe-dderaill. Y mae un genhedlaeth wedi myned, ac un arall wedi dyfod, fel mai oes arall o grefyddwyr sydd a'u hysgwyddau dan yr airch yn y Babell erhvn hyn. Y mae v tri blaenor liynaf oedd yno wedi myned i'r Nefoedd pr's blynyddoedd, ac y mae y tri arall wedi cael eu symmixl gan Raglunia,eth i wahanol leoedd o'r ddaear, ?c i wahanol gonglau o'r winllan i weltliio. Y mae un wedi myned i Avvstralia er's blvn- yddoedd. ac y mae v ddau arall yn parliau yn aelodau o gyfarfod misol Gogledd Cered- igion. ac v maent yn sicr o fod yr aelodau hynaf sydd yn perthyn iddo oddi rrerth un. yr hwn sydd yn flaenor vn Soar, Rorth. Y maent yn aelodari er's dros 48ain o flvnvdd- oedd o'r un cyfarfod misol. Y mae'n gvsur crvf i eedwys y Babell yn ngwvneb colli y tndau fed v meibi^n yn codi yn lle'r tadau, a'r mercbfM^ vn lle'r mamau, a bod pan- ddvnt addewid am TTn fvd/J yn arn-, evda h,,riit boll (]..h-è!(lill'r ddienr. Wele vr i vdwvf fi crvda Ixvi bvd ddiwedd v bvd. Tesu GHst, vr nn ddnr. f\ heddyw, ac yn dragy- wvdd.—Llangc o'r Fro.