Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
10 erthygl ar y dudalen hon
. THE OMNIBUS. I
THE OMNIBUS. I [Things Seen and Heard by the Conductor.) I The shortage of paper is fully realised when one is short of a Bradbury. Men struggle for something for the inner man. Women struggle for something for the- outer woman. The influenza epidemic shews no sign of abatement, and fresh cases are reported daily in the district. < Clean sweep of our Huns runs a head- line in a contemporary, but what about a clean sweep o the "flu ? Wireless telegraphy travels at the rate of 175,000 miles a second. Given a fair start, it ought to keep ahead of Dame RumouT. < She: Fred, do you believe that the pen is mightier than the sword? He: Well, you never saw anybody sign a cheque with a sword, did you? The doctors in the district are being sadly overworked these days owing to the influenza scourge, and it is really amazing how they bear the strain. < < Up to Saturday last, National War Bonds to the value of £ 1,226,307,941 had been sold. This is exclusive of last week' s sales through the Post Office. I The majority of schools in the county have been closed owing to the prevalence of influenza, hundreds of children having been laid low by the dread disease. < The Food Controller has issued an Order the effect of which will be to prohibit entirely the sale of sweetmeats in any theatre, cinema, or other place of public entertainment on or after the 1st November. ? ? The prohibition against the serving and consumption of milk as a separate beverage except to residents and children under ten, applied to catering establishments, is now extended to milkshops, dairies, stalls, and similar places. In accordance with the motion carried in the House of Commons last week, the Strangers' Gallery was thrown open on Mon- day to members of both ses, and for the first time in the history of the Chamber a number of ladies occupied seats therein. Chestnut flour is one of the many materials used for bread even in times of peace. Moun- tain peasants in France and Italy blanch, dry and grind the nuts, and then make the product into a sweet heavy cake or bread that is said to resemble the oatmeal cakes used in Scot- land. The number of letters in the alphabets of different languages varies considerably. Eng- lish and German have 26 letters; French, 25; Spanish, 27; Italian, 20; Russian, 36; Greek, 24; Latin and Hebrew, 22; Celtic, 17; Arabic, 28; Persian, 31 Turkish, 28; Chinese, 214. It has been calculated by an officer that the weight of bullets required to kill a man in war is about 168 lb., more than the weight of the average man himself. This is owing to the fact that troops waste tons of lead in en- deavouring to shell each other out of under- ground shelters. < < < The Press Association says there is reason to expect during next week a statement in the House of Commons fixing a date for the dissolution of Parliament and a General Elec- tion. It is calculated that the business now before Parliament can be completed during the week after next. 0 9 The executive of the Miners' Federation of Great Britain is seeking an interview with the Chancellor of the Exchequer this week in order to secure from the Government a payment of not less than 6s. a day for all soldiers and sailors, with a minimum separa- tion allowance of 12s. 6d. a week. • < The Captain met a recent arrival from the auld countree," and speedily got into a chat with him over conditions there. I sup- pose the war has caused the price of pro- visions to go up in Scotland as well as every- where else? he commenced. Aye, mon, ye're richt," agreed the visitor. Proveesions has gone up in price saxpefice the bottle." ? The Canadian Fruit Crop Report for Sep- tember places the Nova Scotia apple yield at 400,000 barrels. The embargo on apple ex- ports to Great Britain, the report states, is discouraging to Nova Scotia growers, but the orchards are being kept in good condition in view of the after-the-war possibilities, and local sales are being effectively encouraged. Under a new Order shortly to be issued, I and controlling the prices of draught and bottled beer, it is understood that beer will be standardised both in regard to price and gravity, and that a light beer will be avail- able at 3d. a pint. The present method of charging, which varies so much in different houses, will be terminated by the new Order. < < Some people are of the opinion that the spread of the influenza disease is due to mal- nutrition. They argue that one ounce of butter per head per week is not nearly suffi- cient for an ordinaiy working man. Also, the quality of some of the sugar now beinf distributed is simply atrocious, and when used to sweeten food for invalids completely ruins the appetite. < Two workmen were much annoyed with their employer, who kept his eyes fixed on them all the time they were working. When they could stand it no longer one marched boldly up to his master and said: Can you play chess? Yes!" said the astonished employer. Well,- said the workman, you'd better look sharp and make a move or you'll lose two men." A little lad we know has opinions of his own concerning Spanish Flu. Whilst on a visit with his mother to a neighbouring town last week, he expressed a strong desire to return home in order to attend school. His mother explained that the schools were closed and that if he returned home he would pro- bably get the Spanish 'Flu. He innocently replied: Well, give me the Spanish, and teacher can have the .Flu." The Rev. H. M. Hughes, of Cardiff, in referring to letters which had appeared in the Press with regard to the ministry, has spoken out very straight. He said that when the workmen required advances in wages they had their organisations by means of which the object could be usually attained, but the working men of Wales were in danger of jbecomåJg the biggest sweaters and slave- driver* in connection with their churches and the maintenance of the ministry!
.Outlines of Local Governmeiit…
Outlines of Local Governmeiit I II.-AREAS AND AUTHORITIES. I GENERAL TABULAR VIEW OF THE I AREAS. The Local Government Acts of 1888 and 1894 have swept away most of the local authorities previously existing for special pur- poses, such as Highway Boards and Burial Boards. Their general object was to abolish ail areas and bodies existing outside the stan- dard organisation of the country, and so to reduce all local government to a uniform system. To this end the country is in the first place divided into: (a) The Administrative Counties, each with its own County Council. These are divided into (b) County Districts, which may be either (1) Urban or (2) Rural. Each district has its own District Council. These districts are further sub-divided into (c) Parishes. In Urban Districts the Parish occupies an insignificant position in the system of government. In Rural Districts, on the other hand, each Parish is invested with more or less important self-governing functions. All Rural Parishes have (1) Parish Meetings, and the larger Rural Parishes have (2) Parish Councils of their own. (d) Boroughs stand outside the general system. County Boroughs are entirely self- contained and self-governed. Non-County Boroughs largely, though not entirely self- governed. They have Town Councils of their own. (i.) The Parish. (Maxwell, pp. 1-24). Civil and Ecclesiastical Parishes. The civil parish is the unit of local government, which for this purpose is defined as "a place for which a separate poor rate is or can be made, or a separate overseer is or can be ap- pointed." An ecclesiastical parish is a unit for purposes of religious organisation. Originally such units were chosen as the poow- law units, but now many of the larger ecclesiastical parishes have been sub-divided for the ends of civil government, and also split up on a different system into smaller ecclesiastical parishes. Hence the civil and ecclesiastical areas are now by no means necessarily identical. I THE VESTRY. I This was the old meeting of the ratepayers of the parish, presided over by the clergy- man, and held in the vestry of the church or some other convenient room. The Vestry elected the parish officers, including church- wardens, assessors, way-wardens, and -col- lectors, and, after the introduction of the poor- law system, the overseers and assistant over- seer, and transacted a considerable amount of parish business. All its powers over civil matters have, by the Local Government Act, 1894, passed to the Parish Council and Parish Meeting, but it may still have to be called occasionally in those urban districts and boroughs which have not obtained the powers of a Parish Council to appoint overseers, &c. Vestries are either (a) Common, or (b) Select. The common parish vestry is not a representative body; it is merely "the rate- payers of the parish in vestry assembled"; that, indeed, is its full title. Every rate- payer, whether male or female, whether a Churchman or a Dissenter, whether resident in the parish or not, is entitled to attend and vote, unless his or her rates are in arrear. In some parishes the right of all the rate- 1 payers to attend the Vestry may be restrained by immemorial custom to a select number, who are then termed a select vestry.. Select vestries were also created by Hob house 's Act, 1831. This Act is permissive, and can I only be adopted by parishes having more than 800 rate-paying inhabitants. It must be adopted after due notice to the parishioners by a majority of two-thirds of the ratepayers voting; and the whole number of persons voting must be a clear majority of the rate- payers of the parish. I PARISH MEETINGS AND COUNCILS. in every rural parish there is a parish meet- ing. This is an assembly of the parochial electors, who are simply the persons regis- tered in such portion either of the local government register of electors or of the par- liamentary register of electors as relates to the parish." It meets at least once a year, and cannot be held before six o' clock in the evening, a provision which is of importance to the labourer. I I 'I' (a) In all parishes with at least 300 inhabi- tants there must also be a Parish Council; (b) In parishes where the number of inhabi- tants js between 100 and 300, the County Council must establish a Parish Council if the parish meeting go desires; and (c) Where the population is below 100 it may establish one if it thinks fit. Where, however, a rural parish is co- extensive with a rural district, the District Council acts as a Parish Council also. Parish Meeting where there is no Parish Council. Where there is no Parish Council, a Parish Meeting must be held twice a year at least, and it may be called at any time by the chairman or by six electors. It cannot directly levy a rate. Its expenditure is limited to the proceeds of 6d. rate, inclusive of the Adoptive Acts, and is met by pre- cepte, the amounts of which are collected as part of the Poor Rate. Its duties are: (a) Appointment or Overseer; (b) Approve disposal of parish property; (c) Veto stopping or diversion of highway; I (d) All or any powers of a Parish Council. 1 he chairman and overseers form a body corporate for the holding of parish property, and the chairman conducts whatever adminis- trative business there may be. PARISH COUNCILS. I t-Onstitution.-A Parish Council consists of a chairman and such a number of councillors, not being less than five nor more than fifteen, as the County Council may fix from time to time. They are elected for three years by the local government electors at annual meet- ing. Councillors must be local government electors, or any person, male or female, resi- dent on or before the 25th March of pre- ceding year within the parish or within three miles of the parish. Parishes may be grouped under one Parish Council. A Parish Council is a corporate body with perpetual succession, but without common seal. Chairman may be elected from outside the Council, but must be qualified to be a Councillor. A person becomes a candidate by handing to the Chairman at the annual parish meeting a form signed by two electors, which form may be obtained of the overseers ten days beforehand, and contains full directions. If more candidates are nominated than there are seats, the Chairman must take a show of hands on the names. Any five electors, or one-third of the meeting, whichever is least, may (in the meeting) demand a poll, which will be taken. The candidates may hold meetin-gs to advocate their claims in any school receiving public grants, on paying the expenses of preparing the room and re- arranging it afterwards. Powers and Duties of Parish Councils. (1) Miscellaneous: (a) To appoint annually a chairman and overseers of the poor, and appoint and revoke appointment of assistant overseers. (b) To appoint trustees of civil charities. (c) To provide parish books, offices, &c. (2) Sanitary: They have, certain limited powers in reference to drainage and water supply. They may use any well, spring, or stream in the parish, and provide water supplies from it, so long as they do not inter- fere with the rights of any company, person, or corporation. Ponds, ditches, open drains, and other places where filth collects, so as to be dangerous to health, may be drained, cleansed, covered, or set right by the Coun- cil, so long as they do not interfere with any private right, or the sewage or drainage works of any other Council. (3) Highway: They maintain and repair footpaths; maintain rights of way, and may veto stopping or diversion of highways. (4) Education: May be minor Education Authority. (5) Land: May provide public walks and recreation grounds. (6) Small Holdings and Allotments Acts: They may hire land for allotments. (7) May, if approved by Parish Meeting, administer parochial Adoptive Acts, viz.:— (a) The Lighting and Wqtching Act, 1833, which enables a parish to pro- vide or enter into contracts for the provision of lighting the roads, streets, &c. (b) Baths and Washhouses Acts, 1846 to 1899, may be adopted upon the re- quisition of ten electors for the pro- vision of baths, gymnasia, and wash- houses; (c) Burial Acts, 1852 to 1906, provide for the Parish Council to be represented upon the Burial Board. These Acts have been largely superseded by the Public Health Acts (Interments) Act, 1879; (d) Public Improvement Act, 1860, makes provision for village greens and recrea- tion grounds, &c., limited to a rate of 6d. in the £ (e) Public Libraries Act, 1892 to 1901, provide that any ten electors may demand a poll, upon the result of which, by a bare majority, Reference and Lending Library and Museum may be provided at the* maximum expen- diture of a penny rate. Expenditure of Parish Councils. These Councils are not allowed to spend much money. The following restrictions are imposed upon them:— ( I ) rarish Councils cannot incur expenses involving a rate of more than 3d. in the £ without the consent of the Parish Meeting. (2) They cannot incur expenses involving a loan without the consent of the Parish Meeting and the County Council. (3) No year's expenses may exceed a rate of 6d. in the £ but in calculating this sum the expenses of carrying out any adoptive Acts (see above) are not reckoned. 1 he annual expenses are to be paid out of the poor rate. The clerk to the Council sends a precept to the overseers, and the latter must shew on their demand note the proportion required by the Council. The rates for the cost of lighting, fire engines, and libraries are charged on land at one-third only of its valuation. The special expenses for sanitation and similar matters are charged on land at one-fourth of its valuation. Borrowing Powers of Parish Councils. With consent of Parish Meeting, the Coun- cil may raise loans for the following pur- poses:— ( I) Buying such land or erecting such buildings as are within their powers. (2) For any permanent purpose under the adoptive Acts. (3) For permanent works, the expense of which the County Council and the Local Government Board allow to be spread over a term of years. The period within which a loan in each case must be repaid is deter- mined by the sanctioning authority, but must not exceed thirty years. 1 he County Council and the Local Government Board must both approve of every loan, under any of the three headings, before the money can be legally accepted. The mortgage securing the loan is upon the poor rates of the parish, and the limit of loans is one-half the assessable value of the parish. A loan for the purposes of an adoptive Act is secured by a mortgage of the rate raised under that Act, and not on the poor rate. Note tkt a Parish Council must first get the consent of the parish meeting and the County Council to the expenditure, and then the consent of the County Council and the Local Government Board to the loan. Accounts and Audit. I 1 he accounts of a Parish Council or Parish Meeting must be kept in the form prescribed by the Local Government Board, and must be made up yearly to March 31st. They are audited by the District Auditor. Rights of Parochial Electors. I f I) To demand a poll in the case of a I resolution respecting many important matters, such as: the appointment of a chairman, over- seer, &c. (2) The right to inspect and take copies of, and extracts from, all books, accounts and documents belonging to or under the control of the Parish Council or Parish Meeting. QUESTIONS FOR DISCUSSION. I What changes in Local Government were effected by the Local Government Acts of ? !888 and 1894? How has the Representation of the People Act, 1918, affected Local Government Franchise? What steps would have to be taken in a village to secure a Free Library or Public Baths? How do Parish Councils meet their expenses? What restric- tions are imposed upon them in respect to expenditure? For what purposes may Parish Councils acquire land? Have they compul- sory powers in respect to the acquisition of land? What powers are conferred upon them in respect to civil charities? With whose consent and for what purposes may they raise loans? What is the limit of such loans? What are the highway powers of Parish Councils? What authority creates new urban districts ? • --J.
AT EIN GOHEBWYR AC ERAILL.
AT EIN GOHEBWYR AC ERAILL. Ysgrtfaa, Barddoniaeth, Nodion, Hanesion, a Gohebiaethau i'w hanfon cyn GYNTED YN YR WYTHNOS ag y byddo modd ff Golygydd, CRONICL DYFFRYN AMAN," Amanford.
[No title]
[Er em. bod yn rhoddi pob cyfleastra i ohebwyr ddatgan ea barn ar gwestiytmaa lleol, nid ydyw hynny i olyga ein bod yn cydsynio a'u daliadau.—Gol.]
[No title]
Nid ydym yn ymrwymo i idychwelyd unthyw ysgrif annerbyniol os na anfonir amlen stamp gyda chais am hynny ar y pryd. Cofier hyn, gan y rhoddir toll drom (, lasged bob wythnos. Rhaid bod yn fyr ac i bwynt.-GOL.
- Cymru a'i Pheryglon.
Cymru a'i Pheryglon. Anerchiad draddodwyd gan y Patch. Ffinant Morgan, B.A., B.D. (Camb.), i Gymdeithas Ddiwylliadol Bryn Seion, Hydref 21, 1918. Pwrpas yr anerchiad, fel y gwelwch, yw galw sylw at berygl. Cymwynaswr ei genedl ydyw hwnnw, pwy bynnag fyddo, eilw sylw at ei pherygl. Afraid dweyd ein bod yn byw mewn oes yn llwythog o beryglon o bob math ac o bob graddau. Mae' r rhyferthwy milwrol wedi taflu ei gysgod du ac erchyll ar fywyd ein cenedl yn ei holl arweddau. Nid oes dim wedi dianc yn ddianaf. Mae'r cysegredig a r anghysegredig, fel eu gilydd, wedi bod o dan y ddymod. Mae llawer peth gyfrifid yn annwyl gan ein calon wedi ei ysigo. Heb- law hynny, y mae corwynt creulon y rhyfel wedi hulio trailodion ar lwybr bywyd. Mae drws agored wedi bod yng nghalon Cymru, am dros bedaiT blynedd, i bryderon byd. Calon ddrylliedig yw ei chalon heddyw. Y mae adfyd bellach yn eiddo personol y genedl. Duw yn unig a wyr lawned calon Cymru heddyw o ofid ac ing! Mae newydd drwg wedi bod yn Uwybro ei ffordd i galon gwreng a bonedd. Diffygiasai llawer calon oni buasai iddi glywed y newydd da cyn clywed y newydd blin. Rhagor na hyn-beth am ddyfodol ein cenedl? Dyma gwestiwn awgryma ar unwaith ddirgelwch anhydraidd. Fodd bynnag, un peth a wyddom hyd at sicrwydd, nas gall fod yn iach ei buchedd a glan ei hosgedd heb gadw ei chalon wrth byrth yr Anweledig. Blwyddi o waddodi peryglon fu y pedair blynedd aethant heibio. Tybed a wna arweinwyr moes a chrefydd, celf a gwyddor ddihuno mewn pryd i' r ffaith? Diangenrhaid yw hysbysu fod y rhyfel wedi bod yn gyfle o dan orchadd budd y wladwr- iaeth i lawer drwg fwrrw ei wraidd yn ddwfii. Gobeithiaf y byddaf o ryw wasan- aeth trwy gyfrwng yr anerchiad hwn i ddad- lennu rhai o beryglon cudd ein bywyd. Dywedir am Dr. Fairbairn iddo rhyw dro qd.arlithio i weithwyr Bradford. Yma a thraw ar hyd; yr anerchiad 'roedd yna lawer o amwysedd yn cyfodi oddiar deithi meddwl ac arddull glos y gwr mawr hwnnw. Boreu drannoeth, cyfarfu dau Gymro â'i gilydd oeddent yn bresennol y noson flaenorol. Ac meddai un wrth y Hall, Gwelais chi yn bresennol yn y ddarlith neithiwr. Beth oeddech yn feddwl am dani hi? Oeddech chi yn ei deall hi? Na," atebai y llall, 'doeddwn i ddim yn ei deall hi,' ond 'roeddwn yn ei ddeall' o.' Gobeithiaf yn yr anerchiad hwn y bydd yr hi mor ddealladwy a'r o." Ein hangen mawr heddyw yw, nid gwirionedd newydd, ond pwyslais mwy angerddol ar hen wirioneddau. Cyn y cymer hynny le rhaid i'r gwirionedd lifo yn argyhoeddiad trwy'r enaid. Grym personoliaeth yn unig fedr effeithioli'r gwir- ionedd yn iachawdwriaeth. Cyn symud rhagom .1 gylwl ar beryglon neilltuol em cenedl yn bresennol, goddefer i ni bwysleisio dau beth hanfodol i'n diogelwch. Mae o bwys i ni yn un peth i wrteithio y gynheddf feirniadol. Ceidw y gynheddf hon ni rhag cae! ein cylch-arwain gan bob awel dysgeid- iaeth. Trwyddi hi y mae profi yr ysbrydion ai o Dduw y maent. Ein perygl yw rhoddi coel i bopeth a welom ac a glywom, heb ofyn a yw y pethau hyn felly? Beth sydd yn cyfrif fod y farn bersonol mor ddiffygiol yn ein plith? Paham yr ydym mor agored i gael ein hansefydlogi o ran ein meddwl gan y peth hwn a' r peth arall? Onid yr atebiad i'r cwestiynnau hyn ydyw ein gwaith yn peidio ymarfer y farn bersonol? Carem eich hadgofio mai nid y nwyd feirniadol a olygwn yn y cysylltiad hwn. Nid peth i'w ddat- blygu ydyw y dueddfryd fyn chwilio bai, ond i'w farweiddio. Pla a mailtod ar gym- deithas yw yr ysbryd beirniadol, ac hawdd penderfynny o ba le y daw ei ysbrydaaeth. Cyfeirio yr ydym, yn awr, at chwaeth feirniadol a'n galluoga i ddewis y pur ac i wrthod y sorrod. Peth arall a gyfrifa am eiddilwch y gynheddf a nodasom yw diffyg hunan-ymddiriedaeth. Mor dueddol yr ydym i bwyso ar farn eraill yn hytrach na ffurfio barn bersonol ein hunain. Dyna sydd yn esbonio ein gwaith trwy'r blynyddau yn cyfieithu gweithiau awduron Seisnigaidd yn hytrach na gwthio i'r dwfn ein hunain gan gynyrchu pethau gVell na'r eiddynt hwy. Darfu i Eben Fardd drafferthu cyfieithu Addysg Chambers j'r Bobl." Pe baïr cawr-feddyliwr hwnnw yn credu mwy yn ei athrylith ei hun, gallasai fod wedi cynyrchu peth rhagorach o lawer. Ond dyna—onid gwasaidd fuom i raddau gormodol? Onid plygu yn gaeth ddarfu i ni pryd y gallasem deymasu? Peth arall o annhraethol bwys er diogelu dyfodcl Cymru. yw amaethiad y synwyr ysbrydol. Y mae y synwyr hwn, o'i ddiwyllio, yn ein galluogi i ganfod y gwahan- laeth tragwyddol rhwng y drwg a'r da yn y byd moesol. Mwy na hynny, daw j'n cynnorthwyo hefyd i wahaniaethu nid yn unig rhwng y drwg a'r da yn gyffredinol, ond rhwng graddau yn y naill a'r llall. Nodi allan berygl yw pwrpas y synwyr hwn. Dywedir fod y Llywodraeth yn ddiweddar wedi dyfeisio offeryn bychan i nodi presenol- deb submarine y gelynion o dan arwynebedd y m6r am bellder o gwmpas. Y mae wedi bod yn gyfrwng i ddiogelu llawer llong rhag myned yn aberth i'r torpedo. Nid oes angen dweyd fod yna submarines hefyd yn y byd moesol ac ysbrydol. Eu ham can yw Uesteirio trafnidiaeth a r Anweledig a newynu'r enaid. Beth yw ein diogelwch? Onid hyn? Gofalu fod y reddf foesol yn cael ei pherffeithio yn ein natnr. Trwy y reddf hon yr ydym yn cael profiad uniongyrchol o fywyd. Nid gwneud peth o fedr y mae greddf, ond o ogwyddiad. Dyna pa'm y gweithreda mor ddigwmpas ac mor hyderus. Nid yw greddf yn rhesymu. Nis gwyr box beth yw cyf- rhesymiad (syllogism). Gall dyn fethu dod o hyd i'r gwir wrth ymresymu, ond nis gall fethu pan yn cael ei dywys gan y reddf foesol. Gwneud pethau mewn ffordd sicr a pherffaith y mae honno. Meddylier am y wenynen yn adeiladu ei chrwybr. Nod- weddir ei gweithrediad gan uniongyrchedd. Nid yw yn amheu pan adeilada ei chell. Cwyd ei thy yn ol egwyddorion trag- wyddol. Adeilada ei charlref yn chwe-ongl (hexagonal). A dyna'r ffordd berffaith i gynilo lie. Mae llawer o son heddyw am economy mewn bwydydd, &c. Os am wybod y ffordd i gynilo lie, eler at y wenynen. Nis gall ei Chrewr gynilo lie yn fwy perffaith na hi. Gofalwn, gan hynny, i wneud yr oil a allom i ddatblygu y synwyr ysbrydol roddes Duw i ni. O'i dilyn hi, fe a bywyd yn naturiol i'w Ie priod l ei hun. 0 hyn i ddiwedd yr anerchiad, dymunwn eich sylw at dri pherygl yr ydym yn agored iddynt fel cenedl:— 1. Y perygl o golli mewn dyfnder wrth ennill mewn eangder. Nodweddid y bywyd Cymraeg yn y gorffennol gan ddyfnder. Yr esboniad syml ar hyn ydyw fod ei anianawd wedi arfer rhedeg i gyfeiriad dyfnion bethau Duw." Pa rai ydynt nodweddion bywyd dwfn? Onid yw yr elfennau canlynol megis o angenrhaid yn perthyn iddo? (a) Dwyster. Bywyd dwys fu bywyd Cymru-bywyd a luniwyd dan argyhoeddiad o wirionedd. Dyna ddehongla, dybygwn, y ffaith fod ei phroffwydi yn rhai mor hyawdl eu lleferydd, pa un ai yn y pwlpud ynte ar lawr Ty y Cyffredin. Dywedir mai y Cymro a'r Gwyddel ydynt yr hyotiar ar wyneb y ddaear. Hawdd deall hynny. Medda y naill fel y Mall ar bersonoliaeth ddwys ac angerddol. Mae'r naill a'r llall hefyd wedi arfer derbyn gwybodaeth nid yn gymaint trwy y Mygad, ond trwy y glust. Mae'n wir fod y darlun ar y mur a'T creiriau yn y gongl wedi cael mwy o sylw bryd y Gwyddel na'r Cymro. Eto i gyd, y pethau a glybuwyd fu pethau mawr ynaill a' r llall ohonynt. Dywedir, a chredwn fod Meddyleg (Psychology) yn gwireddu y gosodiad fod perthynas agosach rhwng y glust h'r galon nag sydd rhwng y llygad a hi. Pa fodd bynnag am hynny, y mae yn ffaith ddiymwad ein bod fel cenedl wedi dibynnu mwy ar y glust nag ar y llygad yn y gorffennol. Os gwir hyn-a gwir yw—dyna ni yn awr wedi dodi ein llaw ar yr allwedd fedr ddatgloi cyfrinach dwyster ein bywyd. Mae'r gwir- ionedd el ï r galon trwy y glust yn myned yn ddyfnach iddi na',r hwn a ddaw trwy'r llygad. Mor bwysig, felly, yw cadw',r glust yn ddihalog Nis gellir cadw'r galon yn lan heb gadw gwyliadwriaeth ar y clyw. Tra mai dwyster fu nodweddiad arbennig Cymru yn y blynyddau a fu, onid oes lie i ofni ei bod heddyw wedi myned yn fas ei meddyl- fryd? Mae ein gwybodaeth heddyw yn fwy eang, ond beth, am ddyfnder argyhoeddiad? Ai nid ein perygl yw ymfoddloni ar wybod tipyn o bopeth a chredu dim? Bwrier golwg ar y pethau canlynol, ac fe welir graddau ein dirywiad. Edrycher i randir llenyddiaeth. Cydmarer hen gylchgronau y genedl a'r cylchgronau preeennol, a theimlir ar unwaith y gwahaniaeth rhyngddynt. Tra y mae y cylchgronau diweddaraf yn arddangos arddull fwy cain a diwyg mwy trwsiadus; tra y maenc yn anllygu cydnabyddiaeth fwy eang a'r byd a gwirionedd; serch hynny, y maent yn llawer mwy arwynebol. Mae cryfder creigiol" arddull yr hen gylchgronau yn eisieu. Mae'r peth hwnnw fedr yrru gwir- ionedd i gydwybod gwerin nes ei gwneud yn goelcerth yn absennol. Maent yn fwy pert, ond y maent yn annhraethol fwy marw. Mae'r orwelion yn eangach, ond y mae'r ffurfafen yn oerach. Cymerer eto yr emyn. Nid gwiw gwadu fod emyn y bardd di- weddaraf (the modem poet) yn fwy coeth. Ond druan o ambell emyn wel oleu dydd heddyw! Mor ddienaid a dieneiniad ydyw! Braidd na ddywedwn ei fod yn tueddu i ddieneidio wrth ei ganu. Fodd bynnag am hynny, anturiwn ddweyd nad yw yn gallu cyrraedd y galon. Fy mwrpas yw nid bychanu a dylorni. Mae gennym feirdd heddyw a'u mesur, yn ol pafon eisteddfod, nad oes ejsieu mo'u gwell. Nid amheu hynny yr ydym. Dweyd yr ydym yn awr, cyn ceir yr emynydd, rhaid i'r galon yn gyntaf gael ei hysgwyd gan argyhoeddiad. O'r dyfnder y daw yr emyn grea fudd newydd. (b) Uifrifolder. Dyma elfen arall eto mewn bywyd dwfn. Nid yn unig y mae Cymru wedi arfer byw yn 6wn curiad ei chalon, ond hefyd yn Uewyrch y byd a ddaw. I gynyrchu difrifolder, rhaid yn un peth fod yna amcan mawr i fywyd. Nid oes dim fedr uno yr enaid fel delfryd aruchel, di- hunan. Ym merw rhyfel, gwae y genedl a gyll ei delfrydau! Gwae y gendl a wna ymostwng i wneud pethau brwnt ac iselwael. Ei pherygl fydd cael ei chaethiwo gan y materol, ac nid oes yna gaethiwed tebyg i hwnnw. Rhaid i genedl wrth weledigaeth ysbrydol i allu byw. Nid oes ond yr ym- deimlad o r tragwyddol fed,r ysgwyd daer- oldeb oer oddiar ei chalon. Marw y mae popeth geisia fyw yng ngoleuni y byd hwn yn unig. Dyna dynged pob mudiad an- ysbrydol ei ogwydd. Rhaid cysylltu bywyd wrth rywbeth anfeidrol fwy nag ef ei hun Iw gadw rhag dirywio. Dyna yw difrifol- der-p gyfyd ydyw o weledigaeth fawr. Dyn difraw yw y dyn diweld—dyn a'i ddellni yn ei analluogi i fyw o ddifrif. Dywedai Dr. Clifford rhyw dro eiriau fel hyn: Get the direct face to face vision of the truth, so that you may not speak with the hollowness of book-learning, but with the quickening power of spiritual apprehension. Dynion wedi cael gweledigaeth oedd yr hen Gymry. Baich Gair yr Arglwydd" oedd baich mawr eu bywyd. Dyna pa'm oedd eu calon weithiau yn chwyddo gan lawenydd gobaith- bryd arall yn ymbruddhau gan ofnau. Rhaid cael gweledigaeth i drwytho bywyd a difrif- older. Elfaith cael honno fydd—arswyd a dychryndod sanctaidd yn bwrrw ei gysgod ar fywyd. Yr oedd difrifolder yr hen Gymry yn delweddu hyd yn oed y wynebpryd, ac yn llunio r camrip. Peth arall hefyd; nid yn unig y mae amcan mawr yn hanfodol i gynyrchu difrifwch, rhaid hefyd wrth gym- hellion anweledig. Nid yw rheiny byth yn sychu-n,ld ydynt yn rhewi yn y gaeaf; ac nid ydynt yn sychu yn yr haf crasboeth. Cwestiynnau mawr bywyd y dyddiau hyn I yaynt: fa beth a fwytawn? neu Pa beth a yfwn" neu "A pha beth yr ym- dduladwn ? Gellir gofyn yrhai hyn yn ddiberygl, dim ond eu gofyn mewn ffydd. Nid yw yr Efengyl yn ein dysgu i fod yn ddibris o reidiau corff. Ond, gwaethaf modd, nid gofyn y cwestiynnau hyn y mae dynion heddyw er mwyn bwyta i fyw, ond byw i fwyta. Gallesid meddwl weithiau nad oes dim yn bod ond bwyd a dillad. Y mae i r pethau hyn eu lie, ond He ail-raddol serch hynny. Onid yw y bywyd yn fwy nai bwyd" Ydyw, bid sicr, ac fe erys hynny yn ffaith. Ai nid iechyd fuasai i ni fel cenedl pe dim ond am wythnos, a hynny yu unig, gau ein Ilygaid ar y cwestiynnau bach hyn, a gofyn yn wylaidd, Beth a fyni Di i °" ''? wneuthur? Dyna fuasai ga!w Duw i mewn i gylch ymarferol bywyd. Ni cha dyn ei hawliau hyd nes i Dduw gael Ei eiddo Ef yn gyntaf. 0 fy ogwlad T na chyll ddifrifolder dy ysbryd. Na chyll ef er mwyn dy hun; ond yn fwy na dim, er mwyn dy Dduw. Difrifolder dy enaid yw grym dy fywyd! (c) Brwdfrydedd. Rhaid byw yng ngolwg y berth sydd yn llosgi i gael hwn. El han- fodion ydynt dwyster a difrifolder. Cheir mo'r gwir frwdfrydedd heb gyfuniad o'r ddau. Mae yna y fath beth yn bod a brwdfrydedd afiach. Peth dall ydyw hwnnw, a gwna fwy o niwed nag o les. Mae y nefoecd yn nyled ei phlant brwdfrydig yn fwy na neb. 'Nhw ydyw arwyr mawr yr oesau. 'Nhw fuont ysgog-rym (motive power) pob mudiad mawr mewn byd ac eglwys. Brwdfrydedd Luther greodd y Diwygiad Protestanaidd. Gwir mai Calfin oedd ymenydd y cyffrawci hwnnw, ond Luther oedd ei ysbrydiaeth. Brwdfrydedd llosgawl John Penri ddadebrodd enaid y deyrnas o blaid crefydd bur a dihalog- edig. Beth am Howel Harris, Daniel Row- lands, Christmas Evans, a'u cyffelyb? Onid hwy fu yn ysgwyd defodaeth oddiar enaid Cymru ? Yr ydym ni fel cenedl wedi bod trwy r tan. Bedydd tin fu bedydd mawr ein bywyd, ac fe aeth hwnnw i wraidd ein person- oliaeth. Llosgi ein ffordd trwy'r byd yr ydym wedi arfer wneud, a dyna'r ffordd oreu i fyned trwyddo. Hen air annwyl, cynnefin i ni fel cenedl, yw' r gair seraff." Fel seraff yr edrychem ar y proffwyd. Fel seraff ar y gweddiwr mawr. Beth yw seraff? Bod yn llosgi gan angerdd gweledigaeth ysbrytiol fuom ninnau yn y gorffennol. Pa fodd y daeth y mam in natur? Onid trwy fyw fel y seraff yn awyrgylch gynnes yr orsedd fawr "? Pan gyll Cymru ei brwd- frydedd o blaid yr ysbrydol, a'r tragwyddol, fe beidia a bod yn genedl. Gall golli ei hiaith ac ï r teimlad cenedlaethol aros, ond nis gall aros os cyll frwdfrydedd ei chrefydd. Deubeth mawr ei bywyd yw ei hiaith a i chrefydd. (d) Parchedig oJn. Nod arall gwir ddyfn- der ydyw hwn. Mae'r dyn dwfn-dwfn ei ddyheadau, dwfn ei feddylgarwch, dwfn ei grefydd, yn rhodio yn wylaidd a llednais. Lie ceir parchedigaeth, ceir bywyd ufudd ac hawdd ei drin. Beth esbonia yr anianawd benrydd, dibarch, welir heddyw mewn llawer cwm a thref? Onid diffyg parchedig ofn? Amod gwir barch yw yr ymdeimlad o rhwym- edigaeth. Ni cha y werin ei hiawnderau, meddai Mazzini, heb ymdeimlad o Wdyled- swydd. Onid yw yn ffaith nas gellir ei gwadu, fod y teimlad o gyfrifoldeb personol wedi myned i golli i raddau helaeth? Onid yw dynion wedi colli yr ymwybyddiaeth o' u neges yn y byd? Onid bywyd dibwynt, anghyfrifol, yw bywyd y mwyafrif? Hyn esbonia yr hawsder gyda pha un y gesyd ambell un ei droed yn drwsgl ar y cysegredig. Cerdda fel anifail lie mae'r angylion yn crymu mewn addoliad. Tybed a ydym yn myned yn Ilai cyfrifol wrth fyned yn fwy eang? Gwae y genedl gyll ei pharch i > bethau goreu deufyd! Y mae parchedig ofn yn angenrhaid bywyd. Mae yn fwy han- fodol na bwyd a diod. Ni cheir gwir gynnydd hebddo—na deallol nac ysbrydol. Mae gwybodaeth heb barchedig ofn yn fwy peryglus na llong heb lyw. Yr ydym, meddai un o'n prif feirdd yn ddiweddar, wedi myned yn beryglus o ddysgedig. A yw parch "r hyn sydd yn hanfodol gysegredig yn myned yn llai fel y cynyddom mewn dysg a dawn? Os gwir hynny, gwell chwalu pob coleg a thynnu i lawr pob ysgol. Gwell fydd hynny o ddau ddrwg. Cofier nid yw culture, heb ras, ond melldith. Nis gall fod yn gonglfaen gwareiddiad heb barchedigaeth. (I'w barhau).
IPONTARLLECHAU.
PONTARLLECHAU. Marwolaeth Master David Tom Williams. —Pan oedd anian yn paratoi i ymddihatru 0 i dillad haf, ac awe lon oer Hydref yn cyfeilio yng nghwrdd ymadawol y dail, tarawyd nodyn Heddf yn nheulu Mr. a Mrs. Pelagius Williams, Yr Yspaen, pan gymer- wyd eu mab annwy l i ffwrdd cyn cyrhaeddyd ei ugain oed. Bachgen addfwyn, siriol a thawel ydoedd David Tom." Yr oedd ei ysbryd llednais yn gwneud i bawb i'w annwylo. Dioddefodd ei gystudd gyda gwroldeb sant, a dywedir. fod cael bod yn ymyl ei wely marw yn foddion o ras. Cyfrifai yr angylion yn un ac un megis pe yn ei gyfar- fod yn y glyn, ac annogai ei fam i beidio wyli fod ef yn berffaith ddedwydd. Bu farw fel y bu byw, yn dawel a thangnefeddus. Daeth torf ynghyd i hebrwng ei weddillion i erw Duw yng nghladdfa Eglwys Gwynfe. Erys ei goffadwriaeth yn werdd fyth ac annwyl yng nghof ei holl gydnabod, a phriodol ydyw dweyd na chladdwyd David Tom mewn un ystyr y diwrnod hwnnw, am Nad oes bedd i enw da." Pan chwareuai'r gwynt ei delyn Yng nghymanfa'r hydref ddail, A chyfeilio i' r aderyn Gan yr awel bob yn ail. Lleddfol nodyn a darawyd Ganddo, barodd loes a siom Calon teulu r Yspaen a glwyfwyd Pan fu farw David Tom." David Tom," y llencyn hawddgar, A'r addfwynaf fu erioed; Telyn dorrwyd yma'n gynnar Cyn cyrhaeddyd ugain oed. Anodd dirnad ffyrdd Rhagluniaeth I ba. beth bu'r gol,led hyn Clir esboniad gejr o'r arfaeth Pan gyrhaedder Seion Fryn. Gyfaill annwyl, os ymado Wnest â lees ion byd a'i gur, Nid a'th goffa byth yn angho' Tra dy ddarlun ar y mur. Hwnnw saif yn eiddil gysgod O'th gymeriad diystaen Distaw mwyaeh fydd y tafod Fu'n diddanu teulu'r Yspaen. Pan ar rydio tonnau'r afon, Nid oedd yno wrtho ei hun; Cyfrif wnelai yr angylion Yn ei wylio un ac un. A sirioli wnelai'n ebrwydd, Tystiai'r engyl na chai gam; Distaw sibrwd wnaeth, Rwy'n dded- wydd, Peidiwch wylo, annwyl fam." Ni rwgnachodd tan ei ddolur, Ond dioddef wnai fel sant; Idd ei gystudd aeth yn ferthyr Gyda gweddi ar ei fant. Moddion gras gaed yn ei gwmni Pan yn gwylio'i olaf hOn; I Yn ei wendid daliai wenu, I A'i brofiadau fel y gwm. Fftindiau annwyl, yn y dctrycin, Rhoddwch glust i'r ddistaw fain Ddaw mewn adnod hoff neu emyn I' ch cysuro yn Yspaca- Boed Ù awen yn ei hiraeth, Gyfaill, ennill newydd dant, Er sancteiddio ei gwasanaeth Mwy, i ganu'n myd y sant. D. BRYNFAB THOMAS. Brynammn.
LLANSADWRN.'
LLANSADWRN. Llwyddiant Ysgolor.—Hyfrydwch o't mwyaf i mi ydyw croniclo llwyddiant vx I l a rt v I ysgolor gwych, Master Tom Ellis ingram, Cwmllife, ar ei lwyddiant yn. cipio ysgoior- iaeth i fynd i Y sgol Ganolradrol Llandeilo. Mae hyn yn adlewyrcnu clod mawr ar vr" athraw a'i ddisgybl. Thomas Ellis o Gwmlhfe Sydd yn iawn ddefnyddio' i oriau Drwy fyfyrio gwersi ayrus, Fe wnaeth basio'n anrhydeddus. Ar dy gyfle, Ellis Ingram, Dal i ddringo lan ar garlam, Drwy feistroli'r Groeg a'r Lladin, A'r hen Euclid anghy.fredin. Rhai'n yw'r gr siau rha'd eu c'rinjo, Drwyddynt hwy mae iii lvvyado Yna ti gel euraidd allv/eod I baradwys bcr anrhydedd. FFRlND. r LUNELLAU Ar ol Gunner W. Hubert Evans, mab Mr:, a Mrs. Jonah Evans, 7, Penybank Rcad, Amanford, yr hwn gwympodd ar faes y frwyar yn Firainc. Ow! dristweh cddiwecldodd Y teulu annwyl hwn, Yr ergyd sydd 4Vfnadwy, A'r baich sydd hynod drwm Trwy golli bachgen annwyl, 'Rhwn ni wnaeth gam erioed, Yn marw pan yn dechreu byw Ar fin ei ugam oed. Mor dywyll yw Rhagluniaeth A gweithrediadau' n lôr; Ei ffyrdd sydd yn y dyfroedd, A' lwybrau sy' n y mor. Chwi, dad a mam, boddlcnwch,. A chredwch tra bo'ch byw Fod popeth er daioni I'r rhai sy'n caru Duw. Mae'n anbawdd peidio wyIo Ar ot ein cyfaill mad A roes ei fywyd pur i lawr Yn aberlh dros ei wlad. Chwi, deulu, na alerwch 'N ormodol drosto ef; Mae Hubert wedi dianc draw' I bur drigfannau' r nef. Er mai mewn gwlad estronol Mae fechan man ei fedd, O! na ddoed neb cerfysgu Lie huna ef mewn hedd; Ac os mai dwy lythyren Yw'r 'sgnfen uwch ei ben,. Mae enw llawn ar lyfr nef Gerbron yr orsedd wen. Mor unig ydyv/'r ardal, Mor wag yw'r ael,yd fach, Heb obaith mwy cael gweled Ei Ion wynebpryd iach. Gwr ieuanc hynod brydferih, Rhinweddol iawn mewn moes ;■ Un ffyddlon i'r cwrdd gweddi A'r Ysgo! Sul drwy 'hoes. Ma.e ei gyfoed;on annwyl Ymhell dros dir a thon, Pan glywant am ei dynged, Fe fydd yn rhwyg ï w bron. Chwi rhiaint, os na welwch Y fall. lie huna ef, Gobeithiwch yn y ffaith o hyd Cewch gwrddyd yn y nef. JOSEPH WATERS (Clantywi) Rhydaman.
YR ASYN.
YR ASYN. Creadur gwydn caredig—i'w berchen, Os ca barch heb addig Ond di-ofn gnaf ystyfnig Pan y delff a'r pastwn dig. B. H. JONES (Mab-yr-Awen) Penygroes. I Y GWEITHIWR. Rhad weinydd—awdur dinas-yw, ac ir Asgwm cefn cymdeithas; Dioed wr a diwyd was, Haul harddwch dynol urddas. B. H. JONES (Mab-yr-Awen). Penygroes.
Advertising
Lest We Forget. To the glorious and imperishable memory of the Ofifcers, Non-Commissioned Officers and Mer of the First Seven Divisions who, fighting agamst uncounted odds, by their coUraige and devotion saved 8EUifope and civilisation. Mons. Le Cateau. The Marne. The Aisne. 'Ypres. August 23rd-October 31st, 1914. Oh, little mighty Force that stood for England That, with your bodies for a living shield, Guarded her slow awaking, that defied The sudden challenge of enormous odds, And fought the rushing legions to a stand- Then stark in grim endurance held the line. Oh, little Force that in your agony Stood fast while England girt her armour on, Held high our honour in your wounded hands. Carried our honour safe with bleeding feet- We have no glory great enough for you, The very soul of Britain keeps your day Procession ?—Marches forth a Race in arms; And, for the thunder of the crowd's applause. Crash upon crash the voice of monstrous guns, Fed by the sweat, served by the life of England, Shouting your battle cry across the world! « Oh, little mighty Force, your way is ours, This land inviolate your monument. Printed and Published by the Amman Valley Chronicle, Limited, at their Offices, Quay Street, Ammanford, in the County of Car- marthen, October 31st, 1918.