Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
8 erthygl ar y dudalen hon
AI COLL YW'R 'E1LUN' ?
AI COLL YW'R 'E1LUN' ? Yn ddios, er pan ddaiarwyd Tom Ellis, Lloyd George oedd eilun Cymry ymhedwar cwrr y byd. Y r oedd ei enw yn eael ei anwylo, a'i ddatganiadau yn peri ysbryd- iaoth. Ystyrid ef yn Seren Gobaith j arwain y Werin o'r Aifft i Ganaan, a gosododd y werinbobl eu hyder arno am en gwaredigaeth. Nid heb achos yr ar- weiniwyd hwy i hyn, oblegid yr oedd vn, oblegid yr ocdd, Lloyd George pan yn ei wisg gartrefol a gwerinol fel y magnet yn tynobl ato i oooidiau a chyrff; a chawsai wneud unpeth a phopeth daosto. fu gan Gymru erioc-d arweinydd meiddga r a llwyddiannus na Lloyd Go ac ni chododd yr un gwleidyddwr.reig yn uwch nag ef yn syniad y byQorsodd- wyd ef yn Frenin Cymru heffurf na defod, ac yr oedd iddo filoedddolwyr parod i roddi eu bywydau r drosto. Dyna oedd Lloyd George pidolid ef gan werinwyr ac y dirmygf gyda ffieicfd-dod gan y mawrion. ynyddau ydoedd y rhai hynny y ceA ae y gwawdid ef ohrwydd ei haerwydd a'i wendidau gan y "Daily Mai "John Bull," ac y lluchiai yntau I ei wat- I waredd a'i lysnafedd yswd, atynt j hwy. Nid oedd yn deilwD swyddau i roddid iddo, a ehyfrifid poa wnelai yn fwnglerwaith yr anwybn. An- heilwng ydoedd o ymddiriedam ei fod yn wrthymerodrol ae yn ttle Eng- lander," a I Illlhro. Boer. "fieid-d -dod iddynt oedd gwrando ar un ddiddysg a diaddurn a'r "Little W em." Ond heddyw y mae'r rhod wedi. Pam? Ai Lloyd George ynte'r "I Mail" a'i epil sydd v/edi cyfnewid thaid fod cyfneiwidiad yn rhywle, gar ei eJynion yn ei ganmol a'i anwylo. gyfeillion mynwesol gynt yn troi celnp ao yn ei gernodio. Nid ar mi: yr aeth Lloyd George o ben yr ystyddfrydol i frig uchaf yr ysgol Idd. Mae yn cerdded yn araf i lawxyntaf ers rhai blynyddau, ac nid jig o'i gyf- eillion Bydd wedi canfod arwyddion; ond eu bod yn oadw eu gnau yn gudd rhag ofn gwneud niwed ief a'r achos, ac yn y gobaith fod ettfnadwyaeth parth ei gamrau yn gamniol. Pa fodd y gall ei ganlynwyanghofio fel Arwr Blaenaf Rhyddid e?lad P Pwy fyth all daflu droa gof eithiau tan- 11yd yn erbyn Rhyfel Drig a'i apel- iadau am ryddid? Bet] y frawddeg fythgofiadwy honno ymairhyn Hall, Bangor, pan oedd y ceryn cael ou, chwyrnellu drwy y ffene "Bullets for Birmingham, frfiedomr Wales?" Dyma Arvrv Rhyddid fu ddoe wedi troi yn gaethfeistr bwheddyw; yn bleidiwr gorfodaeth filw: diwydiannol, ac am droi pob llanerchilad, peiriant, a dyn i gjnyrchu bwledAi o Birming- ham y mae am fathodi >peth ? Mae delw ei frav/dd aa-offwydoliaeth rhywun arall am danorn amlwg ar ei ymwneud heddyw. m oedd yn Ganghellor ni allai welm ond bwledi mewn arian. a rhod* ddelw Bir- mingham arnynt ("silmllets"). Nid oes ddadl nad oes gyidad, ac ynddo ef y mae hwnnw—"ovy gyfnewid- iad." Rhaid ei fod yiadwy i gyfaill mor dwymgalon a 1. G. Gardiner i ysgrifennu Uythyr al ato yn y "Daily News" ddyddlwrn diweddaf, yr hwn sydd yn un tewyddiadurwyr, mwyaf cyfrifol fedd rrnas. Gwran- dawer ar ei agoriad:- "Mae amser i f-iarafamser i fed yn ddistaw. Bu eioh cjon yn ddistaw yn hir. Troisant iau byddar a chauasa.nt eu llyga;lawer o bethau ddigwyddasant. Y mosasant fel pe heb fod yn gwybod yn wyddent yn burion. "Owrthoclasant weMoh Bymudiadan tu ol i'r lleni, yn tir llinynau, yn dysgu yr actwyr, cyddo y "game," a ohytunwyd i sÏ: am Arglwydd Northcliffe, Syr Herttalziel, a'r Parch Ddr. Syr William Rtson Nicoll, pryd mai yr enw oedd yn aeddyliau ydoedd enw Mr David Lloyxorge. "Ond y mae dyddy cuddiadau hyn ar ben, a heddyw r. f am aiarad am danoch chwi. Obli eich argyfwng chwi oodd argyfwng- hon. Casgliad dibeunol ei-,Dll weithrediadau ydoedd. Am y I y mae'r perygl drosodd, ond fe dds, 01. "Rhaid i'r wlad \d ei dewisiady dewisiad ds-Ysaf ey<bg dynion y gaL wyd unrhyw wlad ei i'w wneud--CTd- rhwng Mr Asquith lwi. Maent wedi clywed Ilawer yngh Mr Asquith gan eich ffrindiau y W Yr ydych wedi osgoi nid yn unig bhrudd; osgeisoch ddatleniad. Ni byi chwi osgoi yn hwy. Ar ol ei ddisgrifio gallu dylanwadol, cyfareddol, a'i frwdedd diamheuol, a rhoddi rhesymau diei Iwydidaant dis- glair fel un oedd yq 0 galon Gwerin- iaeth Gymreig, dyw- "Siaradedh ei hi. gyda brwdfryd- edd, weithiati fiVydedd urddasol, weifchiau frwdfryu, ond prun ai brwdfrydedd urddaseu gau, byth heb lygaid cyfrwys ar cynulleidfa, byth gyda. meddwl heb W ar rywbeth mwy na chwi eich hum Ond nid oedd gweriaiaeth yn ddi1 chwi ond cerbyd, nid ffydd. Ysgol fielgais ieuane yd- oedd lie y try y Uwr ar i fyny ei wyneb. N\dd gennych ffydd. Teimladau yn unig oedd gennych, a phan I ddaetli yr ystorm gwnaeth yr anturiaeth- wr sydd yn gynhenid ynnooh fyr waith ar y democrat. Ni fuoch ûrioed yn deaJl Undebiaeth Llafnr. nac erioed yn ei hoffi. Yr ydych yn gynhyrfwr gwladol natmiol-a defnyddiaf y gair fel y deyrnged uchaf i'ch gorffennoI-ac nid yw trefniadaeth ddiwydiannol eriocd wedi dod i gylch eich cydymdeimlad." Y mae'r llythyr wedi hyn yn ceisio daugos fel y mae y pethau hyn wedi ai wain Mr Lloyd George ar gyfeiliorn, ac wedi ei ddieithrio oddiwrth ei gj'feillion a'i wasgu i goflaid ei elynion. Awgrymir mai efe sydd wrth wraidd yr holl helynt- ion, a'i fod, a'i fryd ar ddisodli Asquith, oherwydd ei orawydd am gael ei nod, set bod; yn Brif Weinidog Prydam Fawr. Nid barn i'w throi o'r neilltu yn ddi- bris ydyw eiddo Mr Gardiner, 30 nid ychydig yw y rhai sy'n gweled a theimlo fel yntau. Yn wir, ceir llawer yn credu mai rhyfel yr Arwr Rhyddid ydyw hon, ae na fuasem ni heddyw yn yr helynt oni- bai am ei ymyriad ef. Faint o wir sydd yn hyn ni allwn ddweyd, ond y mae'r arwyddion yn lied debyg. Gresyn ydyw meddwl y gall Cymru golli eilun fu mor annwyl ganddynt, ac fod gyrfa IwydH- iannus ynghwrs rhyddid yn dibenu mor fygythiol. Yr ydym yn foddlon disgwyl ato wawr eto, a chroeaawn hi pan y daw.
Advertising
^l&PheM ottU&ry. ?S. J-VJ' —  KYDDSJAM vHnhif'^LhRHS' ft V >4»d <40 cum, ? ?)? tt)? ?t KYDD'S JAM Lip B Sst'' Made from the finest Whole Fruit in the heart of the Country under ideal conditions, free from all contaminations. These Jams are perfect food Nourishing, appetising, and I delicious. To try them once is to make friends of them for ever. ASK YOUR GROCER FOR KYDD'S JAMS. KYDD S KYDD, FRUIT PRESERVERS, FRODSHAM, CHESHIRE AR WERTH. it? 42 NEW PIANOFORTE FOR <?  j -? SALE, by Dressier, Berlin. Perfect condition.—To be seen at Bryn Owynedd, Newton Street, Llanberis. AR OSOD. AR OSOD. TY CAPEL HERMON, Douglas Hill, Bethesda. Rhoddir y lfaenoriaeth i wr a gwraig heb blant. Oeisiadau i ddod i. law erbyn Mai 13eg.— Am y telerau vmofyner a Evan Evans, Tai Newyddion. Douglas Hill, Bethesda. YN EISIATJ. POU Dosbarth o FORWYNION yn Eiciau. L)eoedd da yn agored yn tkWr ar ein Uvfrau. Cooks, Cook- Gonerais, Housemaids Hotl, Preifat a Cfcyboeddua, Generals, Waitresses, &c -Ymofyner 4 Colwyn Bay X.L. Servants Registry, Carlton Builditua. Colwyn Say. START BUSINESS YOURSELF. We supply Fancy Goods, Post Cards, Drapery, Tobacconists, Stationery, Jewel- lery. Id, 3d, and 6d, Bazaar Goods, Toys, Monfectionery, Cutlery, &c. Sample cases a and upwards sent by return, Guide Catalogue "Success in Business" 3d. H. MICHAELS and SON, 14-15, Cromwell House, High Holborn, London, W.C., England. CURLY HAIR-WAVCURL Beai-itiful Permanent Curls. One bottle sufficient, however listless your hair. One testimon- ial says: "My hair soon became a mass of wavy curls." Itesults certain. Price, I. 9d. Special reduction for short time. Bend Is only for large size 2s Bd bottle.- ntE NEW WAVCURL CO., 67, CROM WYLL HOUSE, HOLBORN, W.C. GUILD HALL, CAERNARFON. darluimu byw DA VIES RHAGLEN RAGOROL YR WYTHNOS HON. 4 BROKEN COIN. TEMPER. Mynediad i mewn, Is, 6c, a 3c. SlOP Y DDRAIC COGH EASTGATE STREET. CARNARVON YW'R LLE GOREU AM BOB MATH 0 ESGIDIAU Am brisiau isaf yn bosibl. CYFLAWNDER 0 DDEWIS. ISGAER LEWIS, & CO, GOLQttHoUN & GO.,lamactlran, fiWUnas, Mtt All-Wool Tweeds and Yarns at fliii frieis. PAW. ant i.tucru cur, [tgipjjramlMfiiffiSt^ E»T<»ti8WfBi»8o. REGISTERED TRADE MARK. PATTERNS of wr LOVELY GENUINE OOODS nMKte to meet SUI fequt?ementt, se"t on ?ppf?Mtt ft any Lady or Gentleman. Write Itw them to-  P?rtXf Own W601 ma" Into any kind W O O, L p&' WvwL "? W*Wl.n Cows <e* our booklet Truths about Twoadl6 (Agents Wanted) Y DINESYDD CYMREIG ydyw yr ORGAN SWYDDOGOL I UNDER CHWARELWYR GOGLEDD CYMRU. CYNYRCHWYD f GYDA LLAFUR UNDEBOL.
I CAERNARFON.
CAERNARFON. Angladd.-Dyd,d Sadwrn, wythnos i'r diweddaf, ym mynwent Llanbeblig, claddwyd gweddillion Mr Robert Mill- ward 5 Castle Street Court, ag efe yn 74 ml'vvydd oed. Brodo!r o Uanelwy Wd- oedd, a daeth i'r dref 50 mlynedd yn ol, i weithio gyda'r diweddar Mr Ellis Jones, ironmonger, Castle Ditch. Yr oedd yn weithiwr medrus ao yn gwmni diddan, a'i rodiad yn bur wastad. Heddwch i'w lwch. Darfuniau Byw.—Mae'r ffylms ddang- osir gan Mr Davies yn y Guild1 Hall yr wythnos hon yn ddiguro. Y rhan gyntaf o'r wythnos ceir "Temper" a "Vaga- bonds" (drwy ddrama); a'r rhan olaf "Fate Decored" a, "Broken Coin" (cyf- res 17). Ceir rhai ffylms digrifol hefyd. Bodvan.—Ym Mwradl y Gwarcheidwaid dydd Sadwrn. hysbysodd y Mt!istr ulai cyfanrif deiliaid Bodvan wythnos cyn y adael 107 yn y Ty ar Ebrill 22. Derbyn- iwyd 9 i mewn yn ystod y mis, ganwyd 1, bu farw 8, gollyngwyd 12 allan, gan adael 107 yn y T yar EbirlI 22. Derbyn- iwyd 16 o grtrydriaid yn ystod y mis, o'u cymharu a 13 y mis blaenorol. Cylchwyl Lenyddol Pendref. Dydd Gwener y Groglith cynhaliwyd y 64ain cylchwyl Capel Pendref. Yn y g-«4dair yr oedd Mrs Parry, Ty Newydd; a gweithredai y Parch J. Camwy Evans fel arweinydd. Y beirniaid oeddynt: Cerdüorol, Mr William Jones, Crugan; llenyddol, Mr Lewis Jones, Ysgol Uch- raddol, a Mr Tom Jones, Penybryn; cyf- eilydd, Mr Richard Prichard, organydd Salem; trvsoryddes, Mrs John Morris; ysgrifenydd, Mr Evan Roberts, N odd fa" Segontinm Road South. A ganlyn yw Phestr y buddugwyr:—Knitted tie: My- fanwy Roberts. Handkerchief: Lily a Myfi Harding. Una-wd dan 8 oed: Willie Edwards a Jennie Williams. Adrodd dan 8 oed: Francon Williams, Nancy Roberts, Kate Williams, Alice Winnie Williams, a, Katie Roberts. Adrodd o 8 i 14 oed: Lizzie E. Lewis (Bontnewydd), Lydia Williams, a Tommy Jones. Canu pennlliion: Ffances Barlow. Unawd o 12 i 16 oed: Winnie Thomas, Myfanwy Ro- berta, Maggie L. Williams, a Joseph Wil- liams. Adrodd o 14 i 18 oed: Minnie Gould. Unawd o 14 i 18 oed: Lizzie Jones, Gwladya Thomas, Nell Rowlands, Eirlwys Jones. Drawing o Entrance y Castell: D. A. Robinson. Adrodd "Araith Glyndwr": Margareita Jones, Rhos- tryfan. Bookmark: Moses Williams, Llys Meirion Lodgp. Deuawd, "Dewch i'r Ysgol": Nell Rowlands, Elsie Warren, Sallie Herbert Jones, a Nell Roberts. Par o hosanau: Mrs Owen, Margaret Street. Unawd tenor neu bass: Mr J. R. Jones, Caernarfon. Unawd soprano neu alto: Katie E. Lewis, Bontnewydd: Corau Plant, tri yn ymgeisio: Cor Siloh (Mr Evan Williams), Cor Siloh Bach (Mr David Williams), Cor Pendref (Mr Hugh Daniel); dyfarnwvd Siloh Bach jn oreu.
BANGOR.
BANGOR. Dyrcnafiad Milwrol. Deallwn fod Lance-Corporal W. H. Jones, mab Mrs Jones, 49, Ambrose Street, wedi ei ddyr- chafu yn rhingyll. Bu allan gydfa.'r R.W.F. yn y Dardanelles. Person ol. Dydd Mercher diweddaf, aeth Mr W. Bird, mab Mr J. Bird, Plas Llwyd, i South Shields, lie mao i gy- meryd i fyny y safle o drydydd petrianydd ar yr agerlong "Lucigen."
DYFFRYN NANTLLE.
DYFFRYN NANTLLE. Anrhydeddu. Cafodd y Cynghorydd R. G. Roberts, Penygroes, ei ddewis i gyni-yeliioli y Cyngor Dosbarth yng Nghynhadledd y Fasnach Lechi gynhelir ddydd Gwener nesaf yrti Mhorthmadog. Ni eliid cael ei gymhwysach at y gwaith, a llymullwn hwyl iddo yn y gynhadledd. Yr ls-Gadeiryddl. Yng nghyfarfod blynyddol Bwrdd Gwarcheidwaid Caer- narfon dewiswyd y Parch 11. W. Jones, Penygroes, yn is-gadeirydd. Hydenvn y caiff flwyddyn lwyddiannus i'w hwylio yn gadeirydd at y nesaf. Priadas.—Dydd! Sadwrn, Ebrill 22ain, yn Swyddfa'r Cofrestrydd, Caemarfon, unwyd trwy briodas Mr Wm. H. Roberts, Cae Cipris, Rhostryfan, a Miss M. Jonee, Talvsarn a Threfor. Gwasanaethwyd ar f y hi-iodasferell gan ei elnvaer, ac ar y priodfab gan Mr Walter S. Jones, Llan- llyfni. Eiddunwn iddynt wenau a ben- dith yn eu bywyd newydd.
FELINHELI.
FELINHELI. Marw a Chladdu.-Dydd Gwener, yn mlireswylfod Mr Ernest Neele, Y.H., PIas Dinorwic, cymerodd marwolaeth ,Ann Roxburgh Ie, yr hon fu yn nyrs yn nheulu Mrs Barrie, mam Mrs Neele, am di-os. 42 o Hynyddau; ac wedi hynny gwas- anaethodd fel nyrs yn nheulu Mrs Neele. Cymerodd e; hangladd le dydd Llun, ym mynwent Llanfairisgaer,ac yr oedd nifer o aelodau y teulu yn bresennol, yn cyn- nwys Lieut. Barrie, ynghyda'i frawd Mr Freeland Barrie. Llwyddo.—Llongyfarchwn un o ddia- gyblion Miss Owen, A.L.C.M., Mona House, sef Miss Annie Griffith, Tyddyn Forgan, ar ei gwaith yn llwyddo i basio yn y Lower Division, arholiad yr Asso- ciated Board of the Royal Academy and Royal College of Music. Cyfarfod Pregethu.—Nos Ian a Gwener y Groglith, cynhaliodd y Bedyddwyr yn Salim eu cyfarfod pregethu blynyddol, pryd y gwasanaethwyd gan y Parchn John Samuel Jones, Blaenan Ffestiniog, ac H. Bryn Davies, Llandudno. Caed odfeuon grymus a chynulliadau lliosog.— Dydd Gwener hefyd cynhaliwyd gwasan- aetli vn yr eglwys Gymreig fel arferol, yhghyd ac yn Port Church (Seisnig). Cyngor Plwyf.-Yn yr Ysgol Genedl- aethol, nos Fawrth, cynhaliwyd cyfarfod blynyddol o'r Cyngor Plwyf. Yn gyntaf dewiswyd t-adeirydd am y flwyddyn, sef Mr John Pritchard, Belmont; a Mr Owen Jones, Bush Farm, yn is-gadeirydd. Yn overseers dewiswyd y pedwar can. lynol --)[ri Griffith Williams, Helen Ter- raco; John Griffith, Bryn; John Jones, 89, Bangor Street; a Robert Roberts, Menai Street. Yna, perodwyd managers ar Fyrddau Llywodraethol yr Ysgol ion, dau ar Ysgol y Cyngor, sef Mri Thomas Roberts, 22, Bangcxr Street, a John Wil- liams, Augusta Place; ac un ar yr Ysgol Genedlaethol, sef Mr Robert Roberts, Menai Street. Yna dewiswyd y pwyll- gor-au emlynoI :Pwyllgor y Llwybrau, oleuo, Ariannol, y Rhandiroedd ynghyda dewis aelodau ar y Pwyllgor Plwyfol. Yna aed ymJaen gyda gwaith y cyfarfod. Darllen a chadarnhau y cofnodion, dar- llen gohebiaethau, a chafwyd adroddian- au gan y Pwyllgor Ariannol a Pwyllgor y Goleuo, ynghydag amrjTV o faterion oraill.
PORTHMADOG.
PORTHMADOG. Y Dreth Newydd.—Yng nghyfarfod yr overseers, dan lywyddiaeth Mr Llew. Davies, penderfynwyd fod y dreth nesaf i fod yn 5s 10c yn y bunt, yr hyn sydd 2c yn uwch'na'r llynedd. Y Cyngor Dinesig. Dewiswyd Mr Evan Williams yn gadeirydd. Cynnyg- iwycl Mr Llew. Davies i'r is-gadair, ond gwi-thododd yn bendant, gan nad oedd wedi bod yn aelod o'r Cyngor ond am dair blynedd; a chynnygiodd Mr Ellis Griffith, a dewiswyd ef yn unfryd'ol. Marw.—Gyda gofid y cofnodwn farwol« aeth Mr Thomas Morgan, dydd Llun, y i 17eg, yn 79 mhvydd oed. Cymerodd yr angladd le dndd Iau ym Mhorthmadog) pryd y gweinyddai y Parch W. J, Nicholson. Cydymdeimlir a.'i fab, y Capteu John Morgan, Chwilog, a'i fereh, Mrs Dodd, Pengam, yn eu trallod. Cadcirydd a Chyfarwyddwr. Mr Newell sydd wedi ei ail-ethol yn gadeirydd a chyfarwyddwr i Gymdeithas y Cam- brian Resorts. Symudiad Teilwmg.-Mae paratoadau yn cael eu gwneud ar gyfer anrhegu y Ficer a'i briod ar eu symudiad am Gres- ford. Galwad Arbennig.-Deallw-n fod Misa Gwlatlys Green, merch Dr a Mrs Green, wedi cael ei galw i fyned i wasanaeth fel nyrs i'r gwledydd tramor, a'i bod yn gado ar EbriII y 29ain.
-PENRHYNDEUDRAETH.
PENRHYNDEUDRAETH. DamlNain.-Dydd Gwener, tra yn trin ffrwydriad yn Church Place, ffrwydrodd allan gan anafu Mr R. P. Williams, teiliwr, gyda'r canlyniad i fawd a dau fys ei law chwith gael eu chwythu ym- aith.