Y Dinesydd Cymreig

i YR HEDDWCH WNA GYF- IAWNDE8. Cawaom ddatganiadau hyiioel yug nghyhoeddiad yr ymgoin fu eydrhwng Syr Edward Grey a gohebyelcl Arneri- canaidd o'r enw Mr Edward Price Hell. Vn nyddiau y gyfrinach, y cyfyngii, a'r drysau cauedig, mae'n rhyfedd gennym fod y cyfarfyddiad a'r ymgom wedi eu caniatau oriel, eto, i ba belli y rh}-fedd\vii, oblegid gall y pcthau lllwyaf chwithig ac annisgwyl- iadwy ddigwydd, boed y rhax hynny inor groes ac anghys- cn ag y gallant fod; a dyma un o'r digwyddiadau liynny. Model bynnag- yr ydym yn croesawu eu eyhoeddiad,, ac yn cdmygu yr ys- pryd a'r ymgais teg wneir i roddi goleuni ar yr aingylcliiadau, cr nad ydym yn gallu cytuno a'r syniadau. Creelwn fod yna gais oncst y tu ol idclynt i gyrraedd clibenion da; ond ni allwn weled fod y moddion, 0'11 saf- bwynt ni o edrych amynt, y goreu a'r Imv-vaf S^areieldicdig, lieb son am Gristioliogaeth i roddi cyfrif arno. Yr oedd Syr Edward Grey yn groevv yn ei ddatganiadau, a "ring" o ddifrifwch yn cerdded drwyddynt, ac oherwydd hynny dylent gael ein hystyriaethau elwysaf. Difynwn Tallnau o'r ym- gom, liynny yw, datganiadau Syr Edward Grey "Ni all-in pobl ddal gormesiaeth Prwsiaidd dros Iwrop Orllewinol, yn cynnwys yr ynysoedd hyn. Fe ged- wir yr ymrwymiadau wnaed gan Mr Asqtlit? ynglyn ag adferiad Belgium a Serbia. Anvyddwycl cytnndeb gcn- nym na wneir hedclwch ond mewn cyd-ddeall a'n Cyngreirwyr; ac ni raid i mi ddweyd y bydd i ni anrhydeeldu y cytundeb Invn yn fanwl, ac hyd y diwedd. Yr hyn yr ydym ni an cyngreirwyr yn ymladd clrosto yclyw Iwrop rydd. Yr ydym eisiau nid yn unig Iwrop rydd oddiwrth lywodraeth un genedl gan un arall, ond rhag dip- lom-ddiaeth fygythiol a'r penrgl o ryfeb yn rhycid odeliwrlh siarad par- haus o arfan disglair ac arglwydeli rh\7fel. Mewn gwirionedd, teinilwn ein bod yn ymladd dros hawliau cyf- artal, dros gyfraith, cyfiawndcr, hedd- wch; dros warciddiad dr^ y yr holl fyd, yn erbyn gallu anwar Had ydyw yn gwyboel am unrhyw ataliad na thrugaredd. "Yr iiyn sy'n niwriad Prwsia ydyw cad I wrop ar gynllun a than reolaeth Prwsia. Gwna i ffwrcld a rhyddid ei chymydogion, a phawb ohonom. Dy- edwil iiini-iau fod bywyd o dan y fath amodall yn .annioddefol. Dyna dely- wedir hefyel gan Ffrainc, I tali, a Rwsia. Athroniaeth Genua ni yelyw. tod setlo ar heddweh yn golygu chvvalfa, dirywiad, ac aberthu y defn- }■ eld.iati arwrol syeld yn y eymeriad dynol. Creel wn niiinau mewn trafod- aelh. Mae gènnym ffydd mewn cyn- hadleddau rliyngwladwriaetliol. Cyn- nygiasom gacf cynliadledd cyn l'r rhyfel hon dorri allan. Gwrthoclodd Germani hynny. Yna gofynais i Geimaui ddewis rhyw ffurf o gvfrvng- iad, rhyw gynllun i setliad heddychol o'i heidelo hi. Ni ddaethai ymlaen gydag unrhyw awgrymiad o'r fath. Yna cynnygiodd Ymerawawr Rwsia i Germani anfon y cweryl i Dribunal yr Hague. Ni chafwyd atebiad. Gwrihododd cin cynnygiad am gyn- hadledd; derbyniwyd ef gan Rwsia, Ffrainc, ac Itali. Ni Iwyddwyd i gael gan Germani ar ein cais i aw-, givinu unrnyw foddion i gael setliad heddychol, nac ycliwaith gynnygiad y Tzar i gael cyfryngiad. Bvddai i'r bail, lieu r llall scllo'r c\ver}rl mewn ychydig anisei—crcciaf y buasai cyn- liadledd yn rhoi terfyn arno mewn wythnos—a thrwy hynny arbed v" r holl analastra." "Rhaid i'r anghyfiawnder wneir gan y rhyfel hon gad ei osod yn iawn. Ni all y Cyngreinvyr oddef utirhyw heddwch eely delrygau y rhyfel hon heo eu hunionj Nid oedd un. rhyw gydhleidiaeth yn erbyn Germani cyii y rhyfel. Gwyddai Germani nad oedd hynny yn bod. Ni feddvl- iodd neb am ymosod ar Germani; ni chymerwyc1 unrhyw fesur gan unrhyw Allti arall end! a oedd yn amdcliffynol T hol!ltol.; yr oedd paratoadau Germani I ar gyfer )-niosad,iad, ac yr oedd ymhell ar y olaen i bawb ar v Cyfaiiclir. Nid ccs neb fwy o eisiau heddweh na ?. ? Ond y mae arnom cisiati liedd- we.n ?vua gyn?wndcr, a hcddwch ad- scfydia barch' i (tdeddf gyhoeddup y byd l gyd.'i Pan ofyn\A;yd iddo a oedd wedi sylwi ar ddywediad Herr Von Bethmann- Hollwegg "fod Prydain eisiau di- liisirio Germani unol a rhyeld," dy- wedoeld :— "Ni thanuvyd Hi erioul gyda'r fath wallgofrwyeld. Nid oes arnom eisiau dim byd o'r fath, a gwyr yntan hynny. Byddem yn falch o weled Germani yn rhyelel, fel yr ydym ni ein hunain eis- iau bod yn rhvdd, ac fel yr ydym eis- iau i gcnliedloedd eraill Iwrop a'r byd fod yn rhydd. Os na ddysgir gall ddynoliaeth oddiwrth y rhyfel hon i osgoi rhyfel, bydd yr ymdrcch wedi bod yn ofcr. Mae'n amlwg nad cs. gan awelurelodau Prwsia end un syniad am heddweh — heddweh haiarllaidc1 wedi ei osod ar genhedl- ocdd craill gan uchafiaeth Germani. Niel ydynt yn deall fod yn well gan ddynion rhydd a chenhedloedd rhydd far\v nac ymostwng i'r, uchelgais liwnn W' ac na fydd yna fyth derfyn ar ryfela ncs y gorchfygir ac y gwneir i ffwrdd ag cf." Dyna ddatganiadau clir a phenelant o eiddo Syr Edward Grey, ac y mae Llywydd Ffrainc wedi ei ategu mewn araith o'i ciddo pan y eiywedodel: "Nid ydym yn clymuno ymostwng i amodau Germani. Yr ydym yn dy- nitiilc) gosoel yr eiddom ni arnynt hwv." Fc welir fod yna benderfyn- iad diysgog y tu ol i weithrediadau y Cyngreirwyr a Phrydain, ac nad oes dim a wna'r tro ond gorchfygu Ger- mani, lladd milwriaeth, a gosod Prws- ianyddiaeth yn ei fectcl heb obaith adgyfcdiad mwy. Sefydlu heddweh drwy gael cyfiawilder i deyrnasu. Dyna'r honiad, dyna'r nod. Mae'n dcbyg na cheir yr un Prydeiniwr yn ei symiwyr na àdyvveclo o ddyfnder eithaf ci enaid Amen wrth yr honiad a'r nod. Ond y cwestiwn mawr, wedi'r cwbl i ni a ellir cyrraedd y nod ar y llwybr y tramwyir tuagato. Un pcth ydyw plygu cenedl dnvs. ci gorchfygu gyda'r cleddyf; peth arall ydyw lhdd yspryd y gepedl orchfyg- cdig. Un peth ydyw diorseddu aw- durdexl Prwsianyddiaeth; ond peth arall ydyw ci deliwreiddio o eneicHau y Prwsiaid. Mae eisiau rln-w fedel- yginiaeth lieblaw lladd ei gymrodyr, gorchfygu ei genedl, a dinistno aw- durelod ei wlad i ennill gelyn gwlad- garol i fyw mewn heddweh. Niel oes angen gwell ysgol i ddysgu livii nag i Btydeiniwr gwladgarol cldychmygu ei fod yn byw ym Mhiydain a'r Germ.an- laid wedi ei gorchfygu. Yr un fydd safle a theimladau'r Cermauiaid pan ddaw terfyn i'r rhyfel crch Iron. Hawekl yd\ u siarad cyiiawnder, ond peth arall ydyw ei weinyddu. Gall yr hyn ystyrir yn gyfiawn gan y Cyng- rcirwyr a'r Prydcinwyr fod yn anghyf- iawn gan y Prwsiaid. a'r hyn elwir yn rhyddid ym Mlirydaiii fod yn gaethi wed yn Germani Mae son am ryddid a: chyfiawnder yn guy neb yr hyn welir yn cael ci arfer heddyw gennyui ni yn chwerthinllycl i'r eithaf. Yr ydym yn cydolygu a Syr Edward Grey pan n dweyel "fod arnom eisiau hecktwch fo'n gwriemel cyflawneler," oblegiel nad oes fodd caei heddweh heb gyfiawnder. Angln'fiawuder sveld wraidd pob rliyftl, a'r moelcl i gad yinwared a rhyfela ydyw gweni- yddu cyfiawnder. Pc byddai cleddf- au pob teyrllas ac ymerodraeth, ac am- oelau byw pob gwlad wedi eu sylfaeuu ar gyfiawnder fe wneiel rhyfela rhwng y teyrnasoedd a'u gilydd, a chvd- rhwng cvfalaf a Ilafur yn mnhüsibl Yr ydym yn cydwcled yn hollo! a'r 1Od sydd mewn golwg, yn ol datgan- iad Syr Hdward Grey, ac yn dyheu am gael scfydliad heddwch fo'n gwneud cyfiawnder, ond ofmvn na welir 1110.- hono drwy'r moddion ddcfnyddir tu- agat ei sicrhau gennvm lieddj/w.

CAERNARFON. Bane y London City and Midland, Cyf. Gan fod nifer mawr o glcrcod yn y ddwy Gangon o r Bane lnvn yn y dref wedi cael eu gallv i fyny at wasaiiaeth inilwrol, ftcallwn fod Cangen Banc y Metropolitan i gad ei throsghvyddo i Gangea Castle, Square ar v 25ain eytisoI, ac y bydd btisn, uncdig y ddwy gangen o hyn allan yn cael ei gatio ymlaen yn adeilad Castle Square, o dan gydarolygiaeth Mr W. E. Webster a Mr Bobert Williams. Fel y mac'n wybvddus i'n darlle,nv/yr. Bane y London City and Midland, Cyfyngedig, yw y Banc mv.-yaf yn y wlad, ac y mae wedi rlioddi, mae'n 4-byg, fwy ar gyfartaledd o'i wasan.uthyddion i'r Fyddin Ymerodrol nag unrhyw sefydliad arall o'r fath. Dorldf Amddiffyn Gwlad.—Yn yr Ynad- 1}8 Siro!? dydd Sadwrn, cyhuddwyd am-Ii ryw o bersonau am esgeuluso rhcolau D?ddf Amddiffyn Gwlad ynglyn a goleu- j adau.. Am ?idio goœhuddio goleu eu Wisiclag dirwvwvd i gaDlyS f 5g yr u? It. E. Jones, 22, Bangor Street, Caernar- fon; Henry W. Griffith, Glandon, Caer- narfon; J. P Jones, Llys Gwalia, Llaniljg ac Evan G. Jones, Minffordd, Llanrug. Am nad oedd ganddynt oleuni coch tu ol dirwywyel a ganlyn i 5s: D. 0. Hughes, 1Joclryn, Idandwrog; Richard Roberts, 53, Eifl Road, a Maddison Owen, 13, Lime Street, y ddau o Trefor. — Dirwywyd G. H. Bassett, Cefn, Llanwnda, i 5s am fod lieb oleu ar ei feisicl. Am ddefnyddio "head-lights" ar gerbyd modur, ac am beidio gorchuddio "side.lights," dirwywyd R. Roberts, Llys Meddyg, Blaenau Ffes- tiniog, i Ip, Ynadlys Sirol.—Cynhaliwyd y llys hwn dydd Sadwrn diweddaf. gerbron Mr Issard Davies ac ynadon eraill. Dirwywyd R. Hughes, Menai Street, Fclinheli, i 5s am feddwdod. Am dderbyn nwyddau wedi eu IIadnta dirwywyd Catherine Ellis, 21, Back New Street, Ebenezer, i lp 3s 6c. Trosglwyddo TrwydcJcd.—Yn yr Ynadlyg Sirol, dydd Sadwrnt trosghvyddwyd trwy- dded y Carnarvon Bay HoteJ, Dinas Din- lie, i Mr Stanley Jeffries, LIundain. Gwnaed y cais gan Mr M. E. Nee. Darluniau Byw.—Mae Mr E. 0. Davies wedi sicrhau y ffilms canlynol i'w dangos yn y Guild Hall yr wythnos hon. Y rhan gyntaf ceir "The Derby Winner" (London film), a' r rhan ola f "The Goose Girl" a "The' Broken Coin" (cyfres 20). Oher. wydd y dreth newydd ar bleserau mae Mr Davies medi gorfod codi y prisiau. Y pt-isiatt o livii allan fydd Is 2c; 7c; a 4c. Huno'n Gynar.—Bore Sul, Mai 14, bu farw Mr Ellis Howell Parry, ail fab Mr a Mrs Ellis Parry, 7, Thomas Street, pan end 24 ml wydd oed. Yr oedd wedi bod yn nychu am amser niailJt; ond dioddefodd y cwbl yn dawel a elirwgnach, ond er pob gofal allasai braic-h o gnawd ei rhoddi iddo daeth ei yrfa ar y ddaear lion i dei- fyn. \r oedd yn wr icuanc cywir, a pherchid ei gan ei holl gvdnabod. Y lie diweddaf y bn yn gwasana^thu oedd gyda Mr J. R. Pritchard, Stryd y Llyn. Y irae cin cydyindeimlad Uwyraf a'r teulu oil yn eu profedigaeith. Cymer yr ang- iadd le am 2 o'r gloch prynhawn dydd Iau; angtadd c-yhoeddus. Y Clwyfcdigicn.—Dydd Iau, cyrliaedd- odd pymtheg yn rbagor o filwyr clwyfedig i Ysbyty Eryii, Cludwyd hwy o'r orsaf mewn cerbydau modur, wedi eu rhoddi gan garedigion y dref. Apwyntiad Ccrdc^rol.—Mae Mr E. M. Davies, Palace Street, wedi ei ddewis yn arweinydd cerddorol Cymanfa Annibynwyr Dosbarth Bethel am 1917. Llongyfarch- svn y pwyHgor ar eu dewisiad. Y Clwyfedigion Ffrengig.—Prynhawn a nos Ian, cynhaliwyd cyngerdd yn y Giiild Hall er budd y clwyfedigion Ffrengig. C). Pei fformiwvd dwy chwareuawd o waith Alice WlIiams, yn dwyu yr en^au "Picture." a "Liz," a gwnaed gwaith canmoladvvy ganddynt. Y Ficer ydoedd llywydd cyfarfod y pj-yuhawn a'r Maer yn yr hwyr. Cyfeiliwyd gan Miss Hamer. Nodicn Milwrol. Mae'r Rhingjll George Moreland, o'r R.W.F., wedi ei ddyrchafu yn (?uartcrmaster-Sergcant. Hysbvsir fod v Phingyll D. 0. Williams, mab ?.li a Mrs Williams, Dock House, wedi ri gjwyfa. Ennill Ysgclori eth'.— Mae Mr Clifford Harns^ Thomas Street, wedi ennill ysgol- oi-i-leth Eyton Williams via Mhrifvsgol Un o cldiagyblion yr Ysgol Sirol ydyw, ac nid yw ond deunaw oed. Itliwv" hvilt iddo yn y dyfodol.

BANGOR. Y-Frawdohaeth.—Nos Sul diweddaf cyn- haliwyd cyngerdd arbennig gan Frawdolr iactli Bangor, yngliapel Horcb. Cadeir- iwyd gan Mr J. Lloyd Edwards. Cymer- wyd rhan Yllddo gan Mrs Lowe, y Cor- porals G. L PIatt ac H. Walsh; adrodd- wr, Mr J. E. Lewis; hefyd y gej-ddorfa, perthynol i'r Frawdoliaeth. Y gyfeiL yddes \doedd Miss M. L. Eardley (Pen- cerddes Arfon)). Cafwyd cvngercld da, a gwnaed casgliad er galluogi parti o'r Frawdoliaeth i fyned i gynnal cyngerdd i'r milwyr ym Mharc Kinmel. Ethc) B Jaen ori ai d.-Deallwri fod eglwys rwrgwyn, iios Sul diweddaf, wedi ethol uau ilat-nor newydd, sef Mn David Jones, Sunny Mount, a. Robert Thomas, treth- ga.sglydd, yn flaenoiiaid. Claddedigaeth.—Dydd Meroher diwedd- at, viii Mynwent Glanadda, claddwyd gv, eddilliou y diweddar Mr Win. Roberts teiliwr, Hendrevren Road, yn 76 ml wydd oed. Yr oedd yr ymadawedig yn un o'r dinesvvyr hynaf.

CONWY. Y Pcrthladd.-Hysbvs,vd yn y CjTigor nos Fercher na ddaeth ond dwy long i fev/n i'r porthladd yn ystod y mis. Ell tunelliad cofrestredig ydoedd 169 tunell. Damwain Ddifrifoi.-Yi. lvvt,illl()s ddi- Nveddaf, cvmerodd danHvain ddifrifolle ar Fryn Marl. ymddangos fod gwagen goed yn dod i hmr yr allt, ond fod y brakes wedi tovri. Aeth pwysau y wagen yn drech nalr ceffylau, a Uaddwyd un ohomnt yn y fan tnvy gael ei wasgu yn erbyn y clawdd. Yn fiorbuji 46 neid, iocld y ceythvi* I ffwrdd yio ddiagnfy