Y Dinesydd Cymreig

DAMWAIN ANGEUOL I LOWR. I Fel eanlyniad i do ddisgyn dydd Sadwrn ym mhwll glo Iarll Lathom, Blaguegate. > Skelmersdale, lladdwyd glowr o'r enw Richard Heaton, 25 oed, Summer Street, I Skelmersdale.

GWRTHOD LLADD. Bam Gwrthwyncbydd Cydwybodol am y Rhyfel. dvdd (an, ovwedodd gwvtliwytiebvdd eydwybodol na ddaw byth ddim da allan 0 ryfpl. Ni wnai ef ladd dynion 11a. welodd ac na adodd a invy erioed, a dynion na wnaeth niwed iddo. Canlyniad rhyfel ydyw trist- wch a tlilodi, tlotai Ilivriiion, ac achosa gyffro a mysg y closbarth gweithioL Gwrthodwyd ei apel.

LLADD AWYRWP. Prynljawn Sul, dinistriwyd awyrlong, a Ifaddwydydwylaw. yr awyrlong mewn coedea fTawydd, a- thor- wyd hi ymaith. Torwvd y goeden hefyd ynefhat.rp)-. Foddbynnag, paritaodd yr awyrlong i ehedag UWCJ 1e11 coetl ar ochr y fTordd, ond acth i wrthdarawiad a hwy. a snthindrl i lawr. Dinistriwyd hi yn Ih\T. I -————- I

TRIBUNAL A'R GWYP PRIOD. Mae tribunal Prestatyn wc-di gohirio I holl apeliadau gwyr priod am bythefnos. er mwyn cael gwybod faint o gynorthwy ariannol roddir iddynt gan y Llvwodraeth. I "I- v

Mae allforiad ymenyn wedi ei wahardd gan Lvwodraeth New Zealand. Mae'r awdurdodau milwrol Germanaidd yn byfforddi carcharorion rbyfel yn yried- i wyr gwyd¡J pgw at waith ( If" r*

MR J. H. THOMAS, A.S., A DIFFYNDOLLAETH. Anerchwyd cyfarfod yn Ashford, ddydd Stil gan M-t- J H. Thomas, A.S. Llafur. Dywedai fod arweinwyr Llafur yn gofidio am yr helynt yn yr Iwerddon. Mae gan y wlad anffodus hon hanes digalon, a dy- lem wneud pob egni er enniU y gwyr dewr a rhyddfrydig hyn o'n plaid. Gwnaeth sjdv/edau gyda golwg ar ym- weliad Mr Hughes, Prif Weinidog Aws- tralia. Dvwedai fod yn bwvsig i'r rhai ag oedd o blaid rhoddi DifFyndollaeth yd y wlad hon ystyried fod yn angenrheidiol iociviit ddilyn Awstralia yn ei holl raglen. Yn Awstralia. yr oedd 8 awr yn y dydd yn gyffrcdinol, isrif cyflog, blwydd-dal i'r hen o 10s yr wythnos i rai 60 oed, a 30s yn yr wythnos i filwvr wedi eu hanalluogi. Os oedd pleidwvr Diffyndollaeth yn iiiviied fanteiéo ar yr adeg hon i hyrwyddo elil buddiannau, rhaid oedd ell hymladd yn cofzi a phenderfynol. ———— —————

I TRYCHINEB PRIODASOL. I Saethu Chwaer y Priodfab. I Dydd Sadwrn cymerodd trychineb priod- aso! le yn Blaenporth, Sir Aberteifi. Fel yr oedd y parti priodaso-1 yn myned i Gapel Beulah mewn cerbyd modur, tan- iwyd amryw ergvdion yn unol ag hen ar- feriad i ddathlu y briodas. Yr oedd y priodtab, a r gwas, a dwy ehwaer i'r priodfab mewn nn ccrbyd. Pan ar y brif ffordd i'r cajiel. clybuwyd ergyd, a gwel- wyd un o'r chwiorydd^ Julia, Harris, Com, porthyn Farm, yn Kvrthio. Anfonwyd ani foddyg, ond canfyddwyd ei bod wedi manY. Yr oedd iit-,fli ei Siiethu yn ei hysgwydd. Gohiriwyd v briodas.

——— I DAMWAIN I GERBYD. Dydd Sul, yii Birmingham, aeth cerbyd tram oddiar y rheiliau, a thaflwyd y teith- wyr allan ohono'. Niweidiwyd amryw. 0 bersonau gan y gwydr toredig. Aed a saith ohonynt i'r vsbyty.

MILWR YN ERBYN EI EWYLLUS "Xid oes arnaf eisiau bod yn filwr," meddai Norman Strucland, 38 oed, o Mag- |, hull, pan gyhuddwyd ef yn Ormskirk- dyild Sadwrn, o fod yn absenol o'r fyddin o dan y Mesur Gwasanaeth Milwrol • Dirwywvd ef i 2p, a rhoddwyd ef drosodd: 1 1. awdurdodau milwrol.

Gffil. PRIODI, MARW. MARW, Hughes Mai 13eg, Miss Mary Ånll LIugiios, Cwarilyn, Tydweiliog, yn 18 mhvydd oed. Williams- Mai Sfed, Mr William R, Wil- liams^ Gwynfryn, Vallrug, yn 56 mlwydd oed. Parry-Ma:, 14eg, Mr Ellis Howell Parryr 7, Thomas Street, Caernarfon, yn 24 mhvydd oed. i|

J. FLETCHER. LTD.. now I MEMORIAL WORKS. I CARNARVON a BANGOR. I Argraffwyd a chyhoeddwyd g&ti Gvvmni y Dinesydd Cymreig, Cyii yn x6, Place Strflt. CQernayfQR;

BYD LLAFUR. I (Gan BRUTUS.) I PERYGLON GODDEFGARWCH. i Xi allwn lai na chvodu fod llafur trefn- ("Jig ers blynyddoeùd be-llaeh wedi myned braidd yn anioddefol o oddefgar, a'u bod oherwvdd hynny yn gosod Ell hirnain yn a gored i beryglon maw r a dinistriol. Y ma.e'r tawedogrwydd goddefol yma eisys wedi costio'n ddrud i'r fyddin lafurol, a gwneud eu safle ar gyfer y dyfodol yn un cithriadol o wana-idd. Cariwyd y gweith- wyr c'r naill svmudiad i'r llall Tngrym gwladgarwch nes en gosod yngafaet hai- nrnaidd Deddf Gorfodaeth Fihvrol, ac y mae'n ddiamhenol gennym pan fvddo'r ddeddf wedi bod mewn gweithrediad am ychydig fisoedd y eenfydd y gweithwyr ei bod yn rhy ddiweddar i droi'r olwyn i gyf- eiriad gwaredigaeth. Bydd pob dyn yn (ihvr a gall v Llywodraeth pe niynn alw i'w gw a satinet h y mwnwvr, gwoision y rheilityrdd a'r peirianwvr. Ceir fod mwy- l nfrif arweinwyr Llafur yng nghwch gor- I fodaeth ond y mae'n gwestiwn a yw corff y bobl gyda liwynt.

PRIS Y GLO A CHYFLOG Y MWNWYR Yn ystod y tri mis diweddaf y mae pris y glo yn Neheudir Cymru wedi codi 2s 9c yn y dunnell, ond er liynnv gwnaeth y perchenogiofi gais at Fwrdd y Cymod am ostyngiad yng nglivflogau y mwnwyr 0 71 y cant. Ni allai'r glowyr ddygymod a hyn, oherwydd y maent yn gweled fod yr amgyleliiadau yn gyfryw sy'n hawlio 20 y cant o godiad, ac fel gwrth-hawl i gais y parchenogion y maent yn gofvn am 15 y cant o godiad. Fel y mae'n wybyddus. fe wrtliododd Arglwydd Merthyr a'i gyd. berchenogion glofaol yn 1914 gymeryd aw- grymiad y mwnwyr i beidio gwneud cais am godiados na fyddai i'r perehenogion godi y prisiau yn ystod y rhyfel. Gwelir felly o ble mae'r helynt yn dod, ac fel v gellid ei osgoi pe cytunid ag awgrymiad rhesymol y mwnwyr. Of nil- yn awr am helynt yn y De, ond ar bwy y mae'r bai ?

CAIS ARBENNIG. Ofnir y bydd i'r Ddeldí Orfodol effeiih- io yn niweidiol ar yr Undeban Llafur, yn enwedig gyda'r swvddogion, yn ysgrifen wryr trefnwyr, a phwvllgorau gweithiol. icloes tawr o gydvmdeimlad yn cael ei arddangos gan y Tribunals ag Undebwyr nac Undebiaeth, ac oherwydd hynny bydd yn rhaid i'r dynion eyfrifol anhebgorol hyn fynd i'r fyddin. I gyfavfod y perygl hwn awgrymir y priodoldeb i'r gsvahanol Undeban gael sicrwvdd gan y Llywodraeth na fyddo yr un swyddog. o Undeb, yn drefnydd, aelod o'r pwyllgor gweithiol, ysgrifennvdd ovffredinol, nac unrhyw swyddog avail, gael ei roddi yn y fyddin 08 y dymunai yr Undeh i'w wasanaeth gael ei gadw gartref. Nid yw hyn yn or. mod i'w ofyn oddiar eu dwylo, pan vstvrir yr hyn y mae' Undebau wedi ei roddi heibiu er mwyn y Llywodraeth, a'r hyn hyn ddiodd--fir yn awr gan yr gvffredinol. Mae swvddogion yr Undeb- au, gyda'u holl ffaeleddau, mor anhebgor- ol i fywyd y genedl a swyddogion y Llyw- odraeth, ac y mae i Undebau Llafur adapt en safleoedd mewn perrgl yn ddinistriol.

EISIAU DOETHINEB. I Ynglyn ag Undeb ( lercod y Llythyrdy y mae cryn gynnwrf ir hyn o hryd. Pen- derfynodd y Pwyllgor Gweithiol i beidio eynnal cu cynhadledd flynyddol eleni; ond nid oedd y clercod yn foddlon arno. Fel canhmiad y mae'r aelodau wedi pender- fynu cynhal cynhadledd answyddogol. Ychydig o synnwyr sy'n y naill na'r Hall. Annoethineb oedd peidio ei ehynnal yn y dechreu; ond y mae'n fwy annoeth ei ehynnal heb fod y PiN-Yllgor Gweithiol y tu ol iddi. Ni chvrhaeddir dim pwrpas drwyddij ond sarhad; oblegid ni aU ond arhosol i weithganvch ymarferol. Yr unig ffordd allan o'r dyryswch ydynv i'r Pwyllgor Gweithiol vmostwng a dod i fewn i'r teimladau poblogaidd clnv)" gyn- nal cynhadledd swyddogol. Heb hyn ni cheir ond rhwyg a dinistr, ac ni ellir ffoixldio heddyw heb unoliaeth cadarn a diamwys. ———— 4'. j

TRANC AMAETHWR 0 FON. I Dydd Sadwrn canfvddwyd John Elias (icu.), airaethwr o Llanfaethlu, Sir Fon, wedi ei saethu tnvy ei ben. Canfyddwyd di-yll heb fod neppell oddrwrtlio. Hysbys- odd ei did yr heddlu o'r digwyddiad. ———— .————

CROES BUDDUG I FILWR INDIAIDD. Maer Breniji wedi anrhegu Lacce-Corpl. Naik Lala, 41st Dogra4, y Fyddin Ind, iaidd, gyda ClirQvo Buddi3$ oni wroldeb yn ? ØfrAt,

DYDD LLUN. YMOSODIADAU AFLWYDDIANNUS. I lac'r Germaniaid wedi gwneud vmosod- iadau pollael-L yn Yeidun; ond i ddim pwr- pas. Xi ddarfu iddynt ond ychwanrtg-i at restiau eu collodion. Dydd Gwennr i' oclir y Meuse, ond gyrrwyd hwy yn ill gyda cholledion difrifol, a ddoe ni ddarhi iddynt ynwsocl ar y Ffrancod. Yn gyfer- bynict i'r aflwyddiant hwn, gwnaeth v Ffrancod gynnydd uolJiujh ynghymydog aeth Hill 287. Ymcsoclodd awvrwyr Ffrengig yr! llwyddiannus ar sliedian av. yr- lonpau v 9,clyn vn 1\rf;tz. GYDA'R PRYDEINIAID. I Yn ystorl diwedd yr wytlinos, ymosododd y gelvn ar y Piydeiniaid. Dydd Sadwrn; gwnaed tri ymosodiad ganddynt yn erbyn ein ffosvdd rhwng yr afon Somme a'r Mar;. court. LUvvddodd un i fviicd i mewn J'n ffosydd, ond' gyrrwyd hwy illiii ar Ln- waith. Ddoe, ymosododd y gelvii ar oin llinellau oddiamgylch Coeclwig Ploeg- stre-et. Llwyddodd un i fyned i mewn i'n ffosydd, ond gyrwyd hwy allan ar unwaith. Darfu i'r Ysgotiaid orclifygu un adran ohonyut. SAFLE'R IWERDDON. Dene's adroddiadau o Dublin fod ym- weliad y Prif AV einidog yn arwain i gan- lyniadau pwysig. Mae'n awyddus i sef- ydlu pwyllgor gweithiol Gwyddelig, yr hwn fyddai yn gyfrifol am faterion Gwydd- elig yn ystod y rhyfel. Dy-wed adroddiad (,'r lwe-t-ddon neithiwr y bydd y Prif Weinidog yn ymweled a Belfast heddyw. ae deddf fihvrol wedi ei diddymu yn ulnl. YMGYRCH Y RWSIAID. C.ynnwysa adroddiadau Petrograd dydd tSadwrn fanylion diddorol ynglyn a ffrynt y Caucasus. Y nghymydogaeth Ashkala, llwydrlodd y Tv. rciaid gyda byddinoedd mawrion i yrru y Piwsitrid yn ol ychydig latheni. Adymosododd v Kwsiaid arnynt a darfu i'r Twreiaid ffoi yn anhrefnus-. Syrthiodd 400 o gareharorion i ddwjdaw y Hwsiaid. Ym Mesopotamia, mae'r sy- lnudiad ymlaen Rwsiadd yn parhan, ac y mae'r golyn wrth ffoi yn gadael arfan pwysig ar ol. DWYREINBARTH AFFRICA. Hvsbysa y Cadfridog Smuts am frwydro caled ynghymydogaeth Kondoa Irangi, hanner ffordd rhwng y ddwy reilffordd yn Nwyrain Affviea Germanaidd. Nos Fawrth diweddaf, ymosodwyd ar y safle Urydcinig yn y lie hwn, ond ataliwyd hw', a dioddefasant colledion difrifol. Ad- nevvyddodd y gelvn eu hymcsodiadau ddyddiau Mercher a Iau, ond i ddim pwr- pas. Mae'r milwvr Belgiaidd sy'n symud ymlaen o'r Congo wedi meddiannu Kigali, prif dref valaith Ruanda. p 'f (i i I COLLI ZEPPELIN. Hy"bysa Copenhagen fod tair distryw- ydd P,nleinig wedi ymosod ar Zeppelin tuallan i lannau Norwy. Aoth y Zep- I pelin o'r golwg mewn niwl, tua 100 troed- fedd uwchben y mor. Credir ei bod wedi ei .saethu i lawr, ac wedi suddo. AMCAN Y CYNGREIRWYR. Dvwedodd Syr Edward Grey mown ym- gorti gyda gohebydd Americanaidd fod y j Cvngreirwyr yn ymladd am Iwrop rydd, Iwrop yn rhydd o bervgl rhyfel. Maent yn yndadd yn crbyn gfcllu creulon a cli- drugaredd. Mae arnynt eisiau heddweh penodol yn Iwrop a'r bycl i gyd, yr hwn fydd yn warantiad yn etbyn rhyfel or- mesol. Un dychymyg sydd gan yr awdurdodau Prvv.?i;iidd am heddweh, Lef heddwciIi I1 aiarn wedi ei roddi at genhedl- oedd eraill gan Gei-iiiait;. Rhaid goi-eii- fygu yr awydd hwn, meddai cyn y ceir heddweh o gwl; ? LLWYDDIANT YR ITALIAID. Dorbyniwyd vr adroddiad canlynol o Rhufain ddoe :-Yn Trentino a'r Upper i Adige, cymerodd bywiogrwydd eyflegiiol le,, yn enwedig ynghymydogaeth Goldilana. Darfu i'r Italiaid atal ymosoeliadau y gelyn yn Cukla a Tiura, uwchben Lucinico. Ar y Carso, achosodd y magnelwyr Italaidd ffrwydriadau yn llinellau y gelyn ger San Martino. Dywed Vienna nad oes ddjun o bwys i'w hysbvsu oddiar y ffrynt Italaidd. ————————————-

DYDD MA WRTH. ADRODDIAD GERMANI. I livsbysir yn swyddogo] yn .Berlin fod v j t'y?:n''a.u wedi bod yn brvwjr m?wn ?m ryw spr-rois? ac fod yr ad caiman ymdnvil. iadf)l vn fywiog ar bob oclir. Ataliwyd ceisitda il ein gelyn (Prydiia; i adfedd. iannn wfyllfaoedd newyddion gymerasom gel" Hulluch i'r de o La Basse, drwy ym- ladd ffymig He na ddarfu iddynt dorri i lawr dan ein eyflegrau. Fe gofir fod y Germaniaid 'H:d. ennill 300 o Jatheni o'n gwarchflosy^d Hulluth cldydd bq ill- weMQf ADRODDIAD PRYDAIN, Adroddir yn swyddogol gan Brydain nos Sul fod y gelyn wedi ymosod ar ein llinell- au tua Ploegsteert Wood yn dri chwmni. Llwyddodd un cwmni i fviied i'n ffosydd, ond a yrrwyd oddiyno yn ddiocd, gan adael deg o Germaniaid yn farw. Derbyniwyd y lleill ar y pafin gan yr Ysgotiaid, a c'hwalwyd hwynt ymaith. Yn gynnar yn y bore bu i'n hymchwil- wyr fyned i'r ffosydd ychydig i'r de o Gamlas La Basse. Bl1 i'r eyfiegrau fom- bardio sefyllfaordd y gelyn i'r gogledd o Moucliy-a-i.Boi.s d'.vyiain o VernieJles. ADRODDIAD FFRAINC. -Adroddir yn swyddogol. o Ffrainc tm bod 1 wedi llwyddo gyda ymosodiad dd rgelaidd i'r de o Somme, ger Vermandevillevs yr hyn a'n gaUuogodd i glirio allan y gelyn o ffos (Jervnar.aidd ar y linell gvr.taf. Yn Champagne yr oedd eryn iywiog- rvvydd 1-ii sector Mai sons de Champagro n Butte de Mesnil. Wnh fynd ?a:fh liitc'le ( l e .A,Iesiiil. Wt,tlii fviid Germanaidd i'r gorllewin o Mont TeLl: galluogwyd ni i ddod a tliua b o ganh.1 orion yn ol. Yn nhiriogaeth y Verdun yr ydym yn bombardio ar diriogaeth Avocourt Wood a HUl 304. Yr oedd v noson yn dawel ar y gweddill olr ili-ynt. 1 Dywed adroddiad swyddogol o Ffrainc nos Sul ell bod yn Argonne yn La Fille Norte wedi ffrwvdro dwy fwnfa, yr liyn ddinistriodd ddwy warchffos Germanaidd. GER Y DEAD MAN HILL. Dywcd adroddiad Germanaidd fod yiu- osodiadau yn nhiriogaeth y Meuse ar y rhan orllewinol o'r Dead Man Hille ac yn agos i Caillette Wood i'r de o Douaumont wedi eu tJ'hu yn rhwydd iawn. 0 SALONICA. Bu i squadron awvrol Ffrengig ollwng bombs ar wersyll y 10th Bulgar Division yn Xanthi (tref Fwlgaraidd yn agos i der- fyna n :Macedonia Groeg, ir clwvrain o Salonica), a chrewyd cvthrwfl ymysg; y milw r. Dyehwelodd yr awyrwyr n (Llio.'el. Mac bombard io yn cael ei bariiau f.3Tl > Germaniaid yn y ffrynt. Mae y Cadfridog Bojadjeff yn Monastir wedi sefydlu toeynau bara i'r boblogaeth. Y mae bara yn awr yn eostio, 10c am 2 l-;j pwys. Kid oes fusnes yn cael eiwned.), Mae yr oil o'r siopau wcdi eu eau, a'r trigolion yn ddarostyngedig i reolau t'if- rifol. Rhoddir pob tan a goleuni alian am chwech o'r gloeh yn yr hwyr. I HAWLIAD YR U-BOAT. I\fyne?a peHphr swyddogol o Berlin Yn ystod EbriH fod 96 o longau marsian- dol y gelyn, yn eynnwys 225,000- tiiiiell cofrestredig, wedi eu suddo gan submar- ines neu fwnf'dd GermaD?idd ac Awstro- I Hungaraidd. I COLLI AWYRLONG FFRENGIG. I I Daw y newydd o Toulon ddydd Linn fod awyilong Ffrengig adawodd Paris wedi svrthio i'r mor tuallan i lannau Sardinia, ae, fod y criw o ehweeh wedi boddi. Mae pedwar o'r cyrff wc;!) eu cael.

I PLAIn LA FUR ANNIBYNNOL. Dydcl Sadwrn tlarfu i iieddla Abertawe ymweled a .svryddlreydd y Blaid Lafur AnDibyiiiiol yng Nghwmafon, a ehymeras- anfc feddiani; o aiuirw o bamphledau. N'j- o-c-.ldynt wedi eyineryd rhan flaenllaw yn ddiweddar yn yr ymgyreh yn erbyn gor- II fodaeth ar mewn aeiiosion gwrthwvneb. wvr eydwybodol.

35 MLYNEDD 0 WASANAETH. Ymunodd yr Uchgapten Whiskin a'r Ches-hire a'r Carnarvonshire Hoyal Garri- I son Artillery fel gunner ar Mai 16, 1881, a ddoe (dydd Mawrth), cwblhaodd 35 mlynedd o wasanaeth gyda hwy. Mak, yn cvmeryd diddordeb mawr yn ei waith, ae yn liynod boblogaidd yn 3* byd milwrol. ————

Y SERBIAID MEWN KHAKI. I Hysbysir o Corfu fod amryw o'r milwvr Serbiaidd yn awr yn gwisgo khaki Pry- dejnig, bod mewn cyflwr meddygol fhagorol. -0440-

TRETHI I LAWR Ge. I I Yng Xghyngor Bettwsycoed, ddydd Sad-I wrn, penderfvnwyd codi trcth o 3s 6- v bunt. Mae hyn 6c yn llai na'r llvnedd.

CARCHARU GOLYGYDD. I Daw LysbyFj-wydd o'r Hague yn dweyd fod y Germaniaid yn Antwerp wedi carT charn Wauters, golygydd y nQ^yddaidur fal&lidl n'r ilJW IIfeu¡,tr," I

Xahc'f' popular Cafe | r1ale's cpular \tafc.1 BRIDGE STREET, f CARNARVON Y LLE MWYAF CYFLEUS A CHYSURUS AM BRYD 0 FWYD GWI RIONEDDOL DDA. Tyrfa Fawr o Gefnogwyr, a phob I un a gair uchel am y lie. Defnyddir y Te Byd.Enwog Gold Medal yn unig. Pob Math o Ddanteithion Uwch. raddol am Brisiau Cymedrol. PERCHENOGION LAKE & Co., Ltd., Carnarvon.

KARCHKACGEDD. Caernnarfcn, Mai 13.—Ymenyn, Is Gc y pwys; wyau 10 i 11 am Is ffowls, 4s 6c i 58 6c y cwpl; pytatws, Gs yr 112 pwys.

AWSTRALI AI □ YN CONDEMNI GORFODAETH. Fel awdurdodau cyffelyb drwy Aws- tralia a New Zealand, mewn cynhadledd lafur arbennig yn cynrychioli gweithwyr New South Wales? datganwyd yn groew ell gwrthwynebiad i orfodacth.