Y Dinesydd Cymreig

SEIAT GYMYSG. Cyfarfyddiad Bechgyn Cymru. Cynhaliwyd Seiat Gymysg yng nghy- segr Awen ar nawn Sul diweddaf yng nghysgod Castell Caerffili. Yn bresennol yr oedd fy hunan, Dio William o Litli. faen, Ab Cehn, Corporal Jackson, o eg- hvys y Parch 0. L. Roberts, Lprpwf Preifat T. Jones o Fangor, a'r Preifat Llewelyn Turner, Pwllheli-y tri olaf yn I glwyfedigion yn Ysbyty y Groes Goch, ao yn prysur wella, mynd o gwmpas, dod i'r capel, a chael pob croeso gan bawb. Cafwyd cwpanaid o de felus, ei- druted y siwgwi-, a" yingom hwyliog ar y rhyfel, helyntion y byd, a son am yr amscr gynt. A difyr oedd clywed hanes y bechgyn di- vmhongar hyn ym maes y frwydr, ac ami j destun chwerthin diniwed er mor erchyll y gyflafan fawr. Diameu y bydd yn dda gan gyfoillion y tri ddeall eu bod yn gwella yn garnpus. ac yn eu hwyliau (r(yreu.CELYN.

AT EIN GOHEBWYR. AT EIN GOHEBWYR. J. T. W.—Gofid i ni yw eich taflu i'r wythnos nesaf; ond nid yw gwin da yn waetli o'i gadw. Caffed eraill amyu- edd, ni theflir dim fo fuddiol.

CYFLE YR EGLWYS. I PARCH PETER HUGHES GRIFFITH, LLUNDAIN. Y mae yn ainlwg fod cyfle mawr, cyntaf a phenaf yr Eglwys heddyw ami ei hun, a manteisio ar y cyfle hwnnw yw crru cyfle ar bawb a phob peth arall. Nid rhyngddi a'r byd y mae yr anhaws- ter heddyw, ac y mae y byd yn gwybod hynny. Nid yno o ran hynny y bu yr anhawster erioed. Rhwng yr Eghvys a'i byd neillduol ei hun—rhwng Byddin yr Oen a'i base, rhyngddi a Duw y byd tra- gwyddol y mae pethau o'i lie, dibynu ar wlad y gelyn y mae. Rhaid iddi ad-ddarganfod ei Duw n i brofiad, a'i bvd ei hun a'i adnoddau tli- ¡ derfyn, ac vna ni saif mwy gerbron y byd megis heddyw yn wan ac yn wawd. Safai yr Icsu gerbron bedd Lazarus, gwr a fnasai ino er ys pedwar diwmod, ac yr oedd efe wcithian yn drewi. Dyna her eithaf problemau bywyd i'r lesu yn Lazarus, ond sylweddolai Ef yn glir nnd rhyngddo Ef a'r bedd yr oedd yr 3:1- hawster. Y peth ntwvaf arwyddocaol ynglyn a chodi'r marw oedd hyn—"A'r lesu a god_ odd ei olwg i fyny." I lawr yr oedd y bedd a'r marw, ond yr "lesu a gododd Ei olwg i fyny, ac a ddywedodd, Y Tad, vr wyf yn diolch i Ti am i Ti wrandaw ar- naf. Dim o heth wedi hynny oedd codi Lazarus. Yn y sylweddoliad fod pethau yn iawn ihyngddo a'i Dad y dywedodd yr lesu, "Lazarus, tyred allan." A'r hwn a fuasai farw a ddaeth allan. Codi ei hun yw y pcth cyntaf sydd gan ddyn i'w wneud. C odi ei hun raid i'r Eglwys wneud, neu, yn fwy cywir, rhoi ei hun yn y cyflwr y caiff Duw gyfle i'w chodi. Bu gyda ni yng Nghymru grefydd brv- sur iawn erys talm, crefydd yn ceisio rlioddi y byd yn ei le. Dyna fu ein cref- ydd y cyfnod diweddaf, politicaidd yd- oedd. Mr Lloyd George oedd y proffwvd. Dywedwn hyn drosto ef,-Nid ydym yn meddwi iddo, o ran ei hunan, erioed °drveli arno ei hun fel prophwyd. Y mae efe yn gwybod yn rhy dda y gyfer- byniaeth 1-anlodol sydd l'hwng gwladv.r- iaeth a theyrnas Ddnw, ac vmroddodd i tod yn ddyn gwladwriacth er gwaetba'r modd. hrbvn hyn, v inao holl nodwedd. ion dvn gwladwriaeth o'i gwmpas, ac nid f syn fuasai gennym wybod ei fod yn cael ilawer o ddigrifwch i fvny ei lewys wrth weled a chofio cwn mawr yr enwadau vn crynhoi o'i ddeutu i ysgwyd eu eynffonnu. Ond yr redd y wlad heb broffwyd. Yr oedd eisiau prophwyd, ac fe'i cymerwvd yn brophwyd gan Eghvys ar grwydr. ac fe dynghedwvd Ymneilltuaeth a Chyn:ru iddo, ac arth crefydd yn bolitieaeth ar y naill law, a'i gallu digonol dybiai hi Q'r ddaear. Yr oedd Cvstenyn ganddi \mwaith eto. Aeth crpFydd ar y Haw arall yn aeadam- yddiaeth. Gwnawd y Beibl, yn lie bod yn llyfr y dynol mewn dyn, yn Ilyfr yr eitliriadol ynddo. Fel yr aeth yr ofl'. ir- iad a'r Beibl oddiar y bobl yn Eghvys Rufain, aeth yr ysgolor ag ef oddiar y bobl yn y byd Protestaiiaidd. Dyma'r llyfr olaf yn y byd i ysgolhaig fel ysgol- haig ei ddeall. Drwy symud yn ol at y gwaelod hwnnw i'r natur ddynol sydd yn gyffredin i bawb yn unig y deallir y Beibl. Ond daetli trend i fewn i grefydd yng Nghymru, gogoneddwyd doethineb y cnawd fel y dull gwyddonoI. Gosodwyd dwylaw yr yr Ysgol Sabothol, a German- eiddiwvd hi gan ddisgyblaeth arholiadau. Gosodwyd traed ei phlant bach ar fclin arsang doethineb ysgolion y ddaear. Rhoddwyd manion divstyr am v 13eibi i dorri newyn enaid, yn lie Gair Duw, yr hwn nis gwybudd y doethion a'r deallus l ei ystyr. i Dyna'r ddaear, a dyna'r Eglwys yn y ddaear, a'r ddaear ynddi liithau, a dyma Europe y dyddiau diwetldaf hyn yn wobr iddi am ei ffydd mewn politiciaetli ac academyddiaeth. Penaf yn nisgleirdeb gau y pethau hyn yw Germani, ond nid yw Prydain Fawr yn wahanol, ac nid yw hyd 311 hyn yn dangos arwydd ei fod yn gwybod He y mae. Un o brif nodweddion meddwl neu ym- wybyddiaetli o ran ei hanfod ydyw nas gall ymsefvdlu yn ei sylw mewn dau le, neu ar ddau beth yr un pryd. Y mac I dfl- o, gartref, a dim ond un. Pan y inae plentyn breichiau yn crio oherwydd l'hyw angen mev/nol weithiau ceisir tynu ei sylw oddiwrtli y waedd ocldi- fewn a rliyw degan oddiallan. Ysgydwir j l'hywbeth, curir rhywbeth, cyfeirir ef at rywbeth disglair, ac os daw ei sylw allan unghofia ei hun a'r angen sydd o'i fewn, y mar ei feddwl bach wedi newid ei centre. Y mac yr Eghvys wedi neidio crio. Buw\d yn ysgwyd pethau ger ci bron mewn cvfarfodydd politicaidd, ac- mewn Sassiwn v^vwaeth; buwyd yn curo pethau i dvnu ei sylw buwyd yn dangos pethau disglaer iddi. Peth disglaer iawn oedd Sccial Reni i-m. Peth disglaer yw ddysg? I Peth disglaer iawn yw ennill y rhyfel. Tymvyd ylw yr Eglwys alljtti, daliwytl I lii; aeth dan hvpnotiaetli y pethau uis- glaer. Peidiodd g.rio< yn swn y tabyrdd. au, a'r ysgwyd a'r dangos a fu, er ys banner can mlynedd peidiodd grio. Eghvys vedi peidio crio! Druan baeli, dynia ei hunig arf—crio, ei hunig un, ac y mae Duw wedi ymdynghcdu fod hyn yn ddigon. Lie mae Eglwys yn crio y mae Efe "yn fur o dan o'i hamgyleh ac yn ogoniant yn ei ehanol." Y mae cyfle mawr cyntaf, penaf yr Eglwys heddyw ami ei hun. Rhaid iddi ddod allan a'i Duw, nid ei dysg, nid ei dawn, nid ei doethineb ei hun. ond ei Duw; ac un rhyfedd iawn yw Duw. Rhy ryfedd yw hyn ymron i'w ddweyd—fe ddaw Efe lie mae un enaid yn crio, a rhaid heddyw i unigolion sydd yn meddu'r wel- edigaeth beidio disgwyl vrrth yr Eglwys, rhaid iddynt fynd at Dduw eu hunain os na, fyn eraill ddod, ao heb fod yn hir fe fydd epidemic o weddio, fe ddaw yr Eglwys i grio, ae yna fe ddaw y byd, ac yna—"Duw a sychi ymaith bob deigr oddi- wrth eu tlygaid hwynt." Aod eglwvsi Cymru ar eu gliniau. Peid- ient bod mor gall, peidient darllen a dvsgn, a darllen a dyfalu, ac amheu. Purion fuasai rhoi heibio hyn am dro, a rhoi cyfle i Dduw ddod yn unionsyth, nid trwy bethau. Y rhyfel a, ddaeth trwy betliau, a'r pethau a enwyd yw y i-beiny- Baur ac Ysgol Tubingen, a'r dyddordeb gododd Germany yn y gelf o amheu. Aed yr Eghvys ar ei gliniau, nes iddi ddarganfod ei hun yn ei chvferbyniaeth ofnadwy a phob peth daionus. "Dy feibion di, Sion, yn erbyn dy feibion di, Groeg. PETER HUGHES GRIFFITHS. 136, Shaftesbury Avenue, Llundain, 22 Medi, 1916.

CAERNARFON. I Priodas.—Medi 13eg, yngJjapel Soar (A.), Haubadarn, ger AbeUstwyth, un- wyd trwy briodas Mr W. E. Williams (Gwilym Rbug), iiiktb y diweddar Mr G. Williams a Mrs Williams, Arfryn, Segon- tium Terrace, o'r Gyfnewidfa Lafur, Ffiint, gyda Miss Frances C. Evans, merch Mr Periah G. Evans, Caernarfon. Y Parch .). Parry, gweinidog Soar, a weinyddai. Cwrdd Pregethli.—Dydd Sul a nos Lun cynhaliwyd cyfarfod pregethu blynyddol y Bedyddwyr yng Nghaersalem. Y gweis- ion eleni oeddynt y Parchn 1). R. Owen, Cefnmawr, a J. Arthur Jones, Bangor. Milwrol.—Gwelsom y (Corporal William Williams, D.C.M., a Howel Roberts, Chapel Street, adref gyda ni am dro. I Maent yn siriol yr olwg amynt. Priodas Filwpol. Dydd Sadwrn di- I weddaf nnwyd trwy briodas Sapper George Newsomo, St. Helens, o'r West Lanes., gyda Miss Annie Jones, mereh Mr a Mrs Lewis Jones, llythyrgludydd gynt, 23, Chapel Street. Y Parch J. W. Wynne Jones, M.A., y Ficer, a weinyddai y sere- moni. F.iddunwn i'r ddau bob Ilwydd- iant. Ynadlys Sirol.—Ddydd Sadwrn, o fiaen Mr J. Issard Davies ac ynadon eraill, gof- ynodd Mr M. E. Nee am drosglwyddiad trwydded y Wellington Inn, Ebenezer, i Mr G. J. Jones. Dywedodd fod Mr D. D. Jones wedi ymadael i wneud arfau. Caniatawyd y cais. Darluniau Byw.—Y mae gan Mr E. 0. Davies, Guild Hall, restr ddiguro i'w dangos yr wythnos hon. Y rhan flaenaf o'r wythnos ceir "Blackbirds," a'r rhan olaf dangosir "Sold" a "Charlie at the Show," yn portreadu Charlie Chaplin. 0 Faes v Gad.-Hysbysir fod Sergeant- Major Jack Joyce, mab y diweddar Sergt. Joyce, Henwalia, wedi ei ladd yn Ffrajnc. —Daeth y newydd fod yr Isgapten Ieuan V. Hoskins, mab y Parch D. a Mrs Hos- kins, wedi ei anafu yn Ffrainc. Prynu Ceffylau. Yn y Llys Sirol, ddydd Sadwrn, gwrandawyd cyhuddiadau ddygid yn erbyn Charles Lock, Sipsiwn, o fyned i ffermydd a, phrynu ceffylau, yn ol ei ddywediad ef, i'r Fyddin. Rhodd- wyd tystiolaeth gan T. J. Roberts, Hafod- y-Wern, Bettws Garmon, a David Jones, Clynnog Farm, Waenfawr. Tyst- iodd y Rhingyll Owen am y modd y daliwyd ganddo et a P.C. Jones yn Lbn- gristiolus. Pledia i fr J. B. Allanson drosto, a dywedai fod ganddo un plentyn gwael, ac 0 dan law y meddyg. Yr oedd I Lock wedi bod yn y carchar am wythnos. Bu o flaen y llys lawer gwaith o'r blaen. Dirwywvd ef i 5p. Llys Bwrdeisiol.—Ddydd Llun, o flaen Mri Chas. A. Jones (Maer), R. Thomas. J. R. Pritehad, a J. P. Gregory, cyhudd- wvd Dilys Closs, Plastirion Farm, JJan- rug, o redeg cerbyd trwy y dref tua 10.20 nos Fawrtli diweddaf, heb oleu tu ol iddo. Archnyd iddi dnlu y costau.—Cyhuddwyd Owen R. Hughes. 20, Bethesda Street, Amlwch, o beidio dangos goleu ar ei ddeu- rodur; archwyd iddo daIu y costau, ef 6s 0c.—Cyhuddwyd Hannah Hughes, mor- wyn gyda Mrs Jackson, Arfenai, Waterloo Port, o fod wedi bod un noson yn y ty nesaf, a dwyn "wrist-watch" oddiyno. Taflwvd yr achos am wythnos, er mwyn cael "Cartrof" i'w rhoi yno am ychydig fisoedd er mwyn iddi geisio diwygio.

BONTNEWYDD. Anrhiogu Gweinidcg. Yng nghapel Libanus, nos tau, cynhaliwyd cyfarfod i ddathlu .) iwbili y Parch Lewis Williams yn y weinidogaeth. Bu yn weinidog am 47 mlynedd yn Libanus a Saron, ac y mae wedi bod yn y weinidogaeth ers banner can mlynedd. Teimlai ei gyfeillion y dylid gwnoud rhyw arddangosiad ym- arferol o'u gwerthfawrogiad o'i wasan- aeth, a chafwyd y cyfarfod hwn i KVL lwvno anrheg iddo o WTriting Desk a Fountain Pen. Mr H. R. Rogers, Stock- port. oedd yn v gadair, a gwnaed y cyf- lwyniad gan y Parch D. Stanley Jones, Caernarfon. Siaradwyd gan y Parchn T. Lloyd, E. Owen, B.A., T. 'J. Teynon, R. Thomas, B.A., W. Walters, J. M. Wil- liams, H. Davies, y Mri J. R. Pritchard, O. R. Owen, Caernarfon, a W. Morris Jones, Bontnewydd.

PONTRHYTHALLT. Ein Milwyr.—Yn ein plith dros gyfnod cawn y cylaill Richard Roberts, Biya Rliydd Rhys Owen, Tyn Gerddi; a David Roberts, Ship. Deallwn fod Richard Roberts wedi gweied dyddiau blin yn Ffrainc. Dymunwn Vddynt amddiffyn- iad y nefoedd eto. Dros Dro.Yn ein plitli yn mwynhau eu hunain oawn Mr Richard Roberts, Ship, wedi dod o'r Deheu; Mrs Jane Catherine Williams, Penygaer gynt, o Lerpwl; Miss Janet Williams, Craigdinas, o Lerpwl; Miss Maggie Williams, Bryncostrelau, o Lerpwl; a Miss Jane Williams, Glan- arthur, o un o drefydd mawr LIoegr. Y Bardd.—Llawenydd i ni yw deall fod y cymrawd barddol Mr Morris Williams, Castle View, wedi gwella digon fel ag i gael ci ddwyn drosodrt o'r Aifft i Lundain. Deallwn mai dal yn wanaidd y mae, ond hyderwn ti fod ar lwybr gwellhad union- gyrchol.

RHIWLAS. liapel y wesleaid.—Nos lau diweddaf. yn y lie llchod, cynhaliwyd gwasanaetli goffa am y diweddar Preifat Morgan Hughes, un arall o'n bechgyn dewr sydd wedi syrthio ar faes y frwydr. Daeth cynulliad lluosog ynghyd i ddangos eu parch i'r ymadawedig ac i gydymdeimlo a'r teulu yn eu profedigaeth. Yn ystod y gwasanaeth bedyddiwyd ei blentyn bychan gan y Parch H. Einion Jones. Cafwyd svhvadau caredig am y diweddar frawd gan y Parch R. Einion Jones, Mri H. C. illiams (A.), Prifathraw Ysgol y Cyngor; J. Williams (M.C.), a J. Jones (W.). Gadawodd wraig a phlentyn, tad oedranus, brodyr a chwiorydd i alaru ar ei ol. Cydvmdeimlir a hwv. Ein Milwyr a n Morwyr.—Daw newydd- ion yn ddyddiol oddiwrth v rhai hyn. Newyddion da a drwg yn eu tro. Deall- wn fod rhaj wedi eu clwyfo, eraill yn wael. Privates W. O. Ellis, R. Griffiths, T. J. Davies, a A. Whiteside Jon ess. Clywsom am yr uchod, dichon fod eraill. Dymunwn o galon adferiad buan iddynt oil. Hefvd eydymdeimla yr ardal a Mr a Mrs 0. Hughes, hwy yn eu pryder oher. wydd clvwed fod en mab Rees Hughes at goll.

WAENFAWR. Marw.—Drwg gennym gofnodi Ilanes marwolaetli Mrs Margaret Jones, Tyn y Gadias, yn 78 mlwydd oed. Gedy bed- war o feibion ar ei hoi, sef Parch Richard R. Jones, Lianallgo; Mri Owen Jones, Tanywacn; Robert Jones, Tvddyn Bisleu; a John R. Jones, Vermont, Unol Daleith- iau. Cyinerodd y gladdedigaeth le ddydd Sadwrn, y Parchn W. Hobley a James Jones yn gwasanaethu.

FELINHELI. .L' -øo uwasanaexn t;otra.Nos Sul, yn Eilra (W.), cynhaliwyd gwasanaeth coffa i'r ddiweddar Mrs Winifred Roberts, priod Mr illiam Roberts, Gwynfa, yr hon a fu farw yn sydyn y dydd o'r blaen; ynghydag i Lieutenant John Edwin Hughes, Augusta Place, yr hwn a dorwyd i lawr yn ddiweddar ar faes y frwydr yn Ffrainc. Y r oedd y ddau yn aelodau ffyddlon yng Nghapel Elim. Traddododd y Parch Thomas Hughes, Elim, bregeth, effeithiol a phriodol i'r achlysur.