Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
8 erthygl ar y dudalen hon
CAPEL GARMON.
CAPEL GARMON. ATGOFION AM Y LLE GAN HEN ARDALWR. Carwn gael rhoddi ychydig o hanes Capel Garmon tua banner canrif yn of, mwyn neu lai. Pentref bychan gwledig ydyw, yn y wlad, tua 4 milldir o dref enwog Llanrwst. a milltir a Jianncr o Fettwsycoed, a 'chvdig o flermydd bychain o'i ddeutu, a thua 30 i 30 o dai bychain. Bychan yw'r boblogaeth, ac :"11 lie hynod o dawel. Ananil iawn y gwelwch ddim o'i hanes o ddeehreu blwyddyn i'w diwedd yn yr un o'r newyddiaduron. Yr oedd yno glwb cleifion, a byddai yn aticr cerdded ddydd Sadwrn cyntaf y.m mis Mehefin bob blwyddyn yn rueohiidd. Byddent yn cael y Brass Hand yno i chwareu am y diwrnod; ond nid bob bhvyddyn cofier, a byddai hYllny yn creu tipyn o ddifyrwch i'r trigolion. Gyda'r miri mawr hwn cawsid cinio lied dda llawer yn disgwyl am y dSdd. Mae yn y pentref hwn Fglwys, sef Eglwvs y Plwyf, un capel Methodist, vin eapel Wesleaidd, ac un dafarn. Y Parch 0. Jones oedd person y phvyf, a bu yno am ysbaid o amser. Yr oedd yn gerddor da. a ffurf- iodd gor yn pcrthyn i'r eglwys. Cafodd I Iwyddiant mawr, a llewyrch da ar yr Fg- lwys tra y bu yn y lie. Bob blwyddyn cynhelid plygain yno ar fore dydd Xad- olig, a mawr oedd y cyrchu iddi o bob man. Ceid canu da gan gantorion o'r dosbarth blaenaf. Rhoddwyd yr arferiad Invn heibio, ac nid oes son am dan a. Daeth amser Mr Jones i fyny yn y 1 h hwn, a chafodd ei apwyntio i Bentre Yoel as; ac yno y bu am amser Bed faith, ac oddiyno y eladdwyd ef. Ei olynydd yd oedd y P.1I'ch .J O'J IJ V) it- chard. mab Cernegie Bach, fferm rhwng Pentre Vaelas a Cherrigydruidion. [>\ n gweithgar iawn oedd Mr Pritchard, a dal- iodd yr Eglwya yn ei bri am Jawer o flyn- yddoedd. Gwnaed ef yn ficer y plwyf, no yr oedd gan y phvyfolion air lied dda iddo. Bu iddo ddau i'ab. a dwy mm daii- o torched. Doctor oedd un or mcibion, yr lnvn in yn cario ei fusues ymlaen viii Mettwsycoed am beth amser. ac oddiyno y eladdwyd ef. Yr ocdd yn y pentref hwn lawer o gyfeiflion oeddvvn yn en hadnabod yn dda iawn yr adeg honno, Mri Aaron Jones a John Thomas, dau gymrouyr yn by,v o dan yr un to, set dau dy bychan twt iawn; a chafodd y ddau deulu hyn amryn o feibion a merched eryfion. Gwr di- ddan iawn i fod yn ei gwmpeini oedd Aaron Jones, a llawer o hen hanesion i'w cael ganddo. Codi eerrig y byddai of at adeiladu a i a dau neu (ii-I o'r meibion mewn cluvarel fechan heb fod nepel] o'r pentref. Yr oedd dau o'r meibion yn fvw vn lied ddiweddar, IS1 r Elias Jones yn Capel Garmon a Mr Ro- bert Jones yn byw gyda'i ferch yn Llanrwst. Dyn distaw, tawel iawn oedd John Thomas, byth yn colli ei dymer; yr 11n lath y byddai ef pa bryd bynnag y eyfarfyddech ag of. Yr oedd dau o'i feibion yntau yn fvw yn lied ddiweddar, set Mr John Thomas yn Llanberis, a Mr David Thomas yn agos i Gonwy, Yr oedd yn weithiwr diwyd iawn, byth allan o waith, a gallai droi ei law at unrhyw or- cliwyi a fynir. l'n arall oedd yn lie o'r enw Mr David Roberts (Dewi Gannon). Yr oedd yn iardd lied dda. Dilledvdd oedd ef wrth ei alwedigaeth, yn gweithio, fel arfer yr adeg honno, o dy i dy ac ar y ffermvdd n amgylch. Drwy fod cymaint o frelhynau cartref yn cael eu gwneud yr adeg honno byddai yn rhaid cad gwasanaeth y teil. iwr i'w wneiul i fyny i'r tad a'r meibion. Bu iddo yntau deulu lied fawr, yn feib- ion a merched. Mae amryw ohonynt yn fyw heddyw. Gwr diddan oedd yntan, a phawb yn ei hoffi yn fawr ymhob man yr elai. Pan fyddai rhai o'r "boys" wedi cael mesur carol lied dda at y Nadolig, rhaid oedd lnyned at Dewi i wneud pen- illion arno. A gwnaeth lawer yn y "ffordd hon; yr oedd yn ganwr mawr ar garolau yn ei amser. rn o'r enw Mr John Hughes oedd yn cadw y shop grocery, ac yn cadw tipin o drapery, hen le ei dad a'i fam. Hn yn cario ei fusnos ymlaen yn llwyddiannus am lawer o flynyddoedd-. drwy nad oedd ond nn shop yn y lie yr adeg honno, a I m'nd da ar bopetli, ac yntau yn business man. Ei briod oedd merch y Siamber en, (farm ger Jjlanrwst, a gwnaeth hithau ei rhnn yn dda. Bu iddynt un mab a thair neu bedair o ferched. Y mae un neu ddwv ohonynt yn cadw y lie yn bresennol. Yno y mae y Post Office ers llawer o amser. Ond vmhen cyfnod daetii cyfnewidiad i'r lie, drwy i un o'r enw Mr David no- berts ddeehreu busnes fel grocer and flour dealer. I dy bychan y daeth i ddeclireu o'r enw Highgate o fewn ych- ydig latheni i'r pentref; ac yn y lie hwn y bu am amser, a hynny'n ddigon llwydd- iannus. Ymhen rhyw gymnint o flyn- ) yddoedd cafodd shop yn y pentref. Yr oedd lion yn hvy hwvlus iddo, ac yn ol yr .?, n ol yi- hyn wyf yn wybod y mae yno yn bresen- nol. Dyn tawel, distaw iawn oedd Mr HoberLs, ac yn gwneud ei oreu mewn byd ac egiwys. Mr John Williams oedd yn cadw y daf- arn. Crydd oedd ef wrili ei alwedigaeth, ac YT} cadw 1111 neu ddan o weithwyr. Yr oodd yn ddvn lied weithgar ei hunan, a a rhwng y ddau iusnes yr oedd yn gallu ei gwneud hi yn llrd dda ond ^lis Wil- liams oodd vn rlieoli y dafarn iwyai. Bu iddynt hwythau deulu lliosog iawn, ac y mae'n bur debygol nad oes fawr ohonynt yn fyw heddyw. Gair bach yn awr am v Capel Method- ist. Capel bychan ydyw o ran maint, a dau ddnvs i iyned i mewn iddo, dwy o ffenestri yn ei ffrynt a dwy yn ei gefn. Mac" y pwlpud rhwng y ddau ddrws a set fawr yn gylch iddo, a seti yn y ddwy oclir iddo. a soti o'r llawr i'r cef-n, yn codi yehydig ar i fyny. a lobby oddiwrth y ddau ddrws, n cliynuleidfa lied da yn lnyned iddo. Nid oedd yno yr un gweini- dog sefydlog yr adeg honno ond anaml y gwelecli Saboth yn pasio lieb iddynt gael pi'egeth. Byddai ambell i eirydydd yn dod yno Bala, ac eraill o'r cylch. Deuai y Parcli John .Jones. Ppnmachno, yno yn lied ami i'w cynnoubwyo. Yr j oedd Mr Jones yn bregethwr nnvvn iawn, ac yn ddifyr neilltuol i v.rando arno. Tn jliagorol ydoedd am hoii mewn Cyf- arfod Ysgol. Arferai ddweyd pan yn debyg o gael ei he] i'r gornel ei fod "am bicio, mor gynt-ed ag y gal lai." Deuai y Parcli David Davie,s o'r un lie hefyd, ond nid yn and. Pregethwr rhagorol iawn oedd lHr Davies, ac yn ysgubol pan y byddai wedi myned i dipyn o hwyl a chodi ei lais fel y byddai arfer a gwneud (• lywais ddweyd fod y diweddar Barch E\'an Jones, Caernarfon, wedi bod yno rai troion pan yn y BaJa. Arlcrid cynnal cyfarfod pregethu yno ar Ddydd Iau Dyrchafael. Xis gwu a yli- yn cael ei ddal i fYIIY ai peidio. Bu y diweddar Barcli John Jones, Mochdre, yno yn pre- gethu yn y cyfarfod rai. troion. Y 1 hai to yn goloinau da i'r aclios yn y cajtel hwn oi-ddynt teuhi v Uv/vnau. fFoi 111 lawr gyiagos. ac yn deulu lluosog iawn, a. Ilawi-r o bob] gymydogaeth yn .perthyn iddyn.• ;■ oil ohonynt vn EeLJi. odisliaid at y Y |i\ i lM llfln cartrei y diweddar Barch Henry Jones. Prenteg. ger Tremadog, a'r Parch W. P. Jones. Gwnacd A11' -I < tit n Jones, eu Inawd, An flaenor. r oedd ganddynt geinder yn bregetlnvr, set y Parch W. illiams, Pentremawr, fferm yn yr ardal. Dynia dri o bregethwyr da wedi codi o'r lie bychan hwn. CTaii- bi(,ii ,to. Y mac hwn ychydig 0'" pentref. Capel bychan yw lr.vn o ran ?naint, un drws j fynerl men n, lv> y flenestr yn ei ffrynt a dwy yn ei get 11, a 1 by wrth ei oelir, ac nn arall yn ei gefn, :1 gwal oamgyleh iddo. a gardd o'i Haen.lac y jnvi'j.ud ar v chwith wrth iyned i mewn iddo, a'r set faw 1 o 1 flaen. a'r scti eraill oamg%rlch iddo. Y rhai a fu yn rlian i ddal yr achos i fyny yn y capel hwn otxldynt teulu Y Gelli, fferm fechan heb fod yn bell o'r lie, nc yn deulu lliosog, a'r rhai hynny yn Wesleaid selog iawn. Yr oedd dau o'r meibion yn (laenoriaid, set y Mri R. Ro- oeits a J. "Roberts, ac y mae mab j Mr n. Roberts yn n.onor vug Nghapel 1 Horeb, JJanrwst, ac yn ddyn defnyddid iawn yn y He nwnnw, a gobeithio y eaiff hi! oes yn y s. ydd bwysig hon. Bu y di- weddar Barch John Evans, Eglwys Bach, yn pregethu yno, ac os nad wyf yn cani- gymeryd, yma ar brynliawn Sul y tra- ddododd ei bregeth gvntaf, ac v niae. yn debygol fod Arr Griffith Jones, v pregeth- wr doniol, yn gefn lied dda l'i- achos yn bresennol yn y lie. Gelwid y pentref yn LInn Uchaf a LIan Tsat, drwy fod ychydig o lathoni rhyng- ddynt, a phi^yll bychan yn y eanol i'r irigolion gael dwfr. >,ia-.vr y disgwyl iyddai o'i ddeutu: pawb am y cyntaf gyda'i biser. [)yw,-| lien ddihareb. "Y cyntaf i'r felin gaiff falu, felly roedd hi yma am ddwfr, y cyntaf at y pistvll, a gawsai ddwfr gyntaf, a byddai ambell i bwt o ffrao chwvrn yn cymeryd lie ar adegau rhwng y merched. AN aeth 1 elm i pa mor dawcl a' dinod v He lnvn. y mac gan Gapel Garmon hanes, ac ami i gawr wedi ei fagu ar aelwv' dvdd (ynnes y fro. Caiff llawer i un o'r ardal fel fy hunan ami i awr ddifyr mewn ad- (. o ion am y dyddiau gynt. a bydd ei enw r.d:1 yn annwy I gennym. H. D. H.
————4' MARW SYR WILLIAM HOULDSWORTH.
———— 4' MARW SYR WILLIAM HOULDSWORTH. Dydd Mercher, yn 84 mlwydd oed, bu farw Syr William Houldsworth, Coodham, Ayrshire. Bu yn evnryehioli GogUnld- orlleAvin MAnceinion yn y Senedd am 23 mlynedd. Brodor o Manceinion ydoedd, yn aelod o ffyrm gotwm enwog Thomas Houl4aworth and Co.
SASIWN CAER.
SASIWN CAER. DIM OND UN DIWRNOD I'R OLL. Y Prif Weinidog a Masnach y Ddiod. Dydd Mawrth yng Nghaer y cynhaliwyd y Sasiwn yn lie Treffynnon fel ei bwriad. wyd. Oherwydd yr angen am gynildeb cyffredinol pen deify nwyd cyfyngu yr oll o'r gwaitii un dydd. Ymgynullodd y eynryehiolwv 1 1 Gapel City Road, y rhai oeddyut gryu lawer yn Hai nag arfer. DyAvedodd y Parch Kills James Jones, M.A., fod yr amgylehiadau yn gomedd iddo, roddi yr aiiercliiail arferol wrth roddi y gada,ir i fyny on d mai ei fwriad ydoedd, pe cawsai hamdden, galw svlw v Gym- deitbasfa i ystyried ei thraddodiadau yngwyneb y cyfnewidiadau sydd wedi cy- meryd lie yn ddiweddar. Yr oedd yn gwbl argyhoeddedig y gallant gadw i fyny eu traddodiadau tra yn newid llawer o'r fiurliau. Yna trosglwyddwyd y gadair i'r Parcli T. Gwynedd Roberts, Cae Athraw. Pasiwvd penderfyniad o ddioiehgarwch gwrcsog i'r cvndy?vvdd am ?i wasnnapth wcrt.hfawrt'ayn?i s? t(I. y))?)\vda ï w, anaetii i'r cyfundcb yn gyifredino], Cytunwyd i g,vdymffurtio a chais Cyfar- fod Alisol Mon fod y Gymd 'itbnsfa nesst I i'w chynnal yng Xg^aoi'gvbi vm mis MeVfin. Y Prif Weinidog a Gwaharddiad. I Darllenwyd gobebiaeth oddiwrtli Hen- aduriaetli Lancashire yu gwahodd y Gym. deithasfa i basio penderfyniad yn ffafT gwaharddiad llwyr yn ystod y rhyfel a ohyfnod y dadfyddino, a gwrthwynebiad cryf yn erbyn pwrcasiad y Fasnach gan y W ladwriaeth. Derbyniwyd llvthvr i'r 1111 cyfeiriad oddiwrth ysgrifennydd Pwyllgoi- Dirwestol y Gymdeitliasfa. Awgrymiad pwyllgor y Gymdeitliasfa ydoedd fod i'r cyfarfod gadarnhau y penderfyniad gy- meradwywyd yng Xlionnah's Quay y flw\ dflyn ddiweddai, yn datgan siomedig- aeth 11 a. fuasai y Uywodraeth wedi cyf- lwyno mesur o wahaixldiad. AVrtli gynnyg fod y penderfyniad yna i'w gadarnhau. dywpdodd Mr Jolin Owen, Caer, nad oedd y Prif Weinidog wedi delio a'r t'asnaeh ar y sylfaen osodwyd i lawr ganddo pan yn Weinidog Cad-ddar par, set fod v fasnach y geiyn mwyafoedd gan y wlad i'w wynebu. Os oedd y gelyn mwyaf oedd gennym ni ddylid trefnu unrhyw delerau Jieddwch gydag ef. Yr hyn ddywcdid ydoedd lla tyddai i'r dos- bartli gweithiol ddioddef gwaharddiad. Ond yr oeddynt wedi dioddef gorfodaeii fel mater anhebgorol angenrheidiol i fudd. iannau y wlad, a mentrai ddweyd y byddai iddynt oddef yn gyffolyb i waharddiad pc ¡ danghosid iddync ci tod yn angenrheidiol. Dylai y Gvnideithasfa fod yn bendant. ac lwb Y petrusder lleiaf ar y mater (cyn).). ( adarnhawyd y pendertyniad blaenorol. ( yfhvyuodd y P;ii-eh G, Parry Hughes benderfyniad i wrthwynebu Pwrcasiad Gwladwriaethol, ond gwrthwyneiiid ef gan y IJywydd an) ei fod yn gwestiwn dadlenol, ac aeth y Gymdeitliasfa ymlaen gyda'i' mater hesaf. Llafur y Sul. Pasnvyd y penderfyniad canlvnol ar gynnygiad v Parch T. Charles Williams, M.A.: "I ra vr ydym yn hollol fyw i ddifnfwch y sel villa, ac yn addo ein cefji- ogaetli galonnog i'r oil o'r irefniadau wneir gan T-ywodraeth Ei Eawrhydi i ddelio gvda'r prinder bwyd y'u ein bygwth, yr ydym ar yr un pryd yn dy- niuno cyflwyno mwyaf difrifbwys a phen- dant yn erbyn unrhyw dor lad s-Iletei(id- nrydd Dyddyr Ai-i-glwvdil, ac fod copi o'r penderfyniad hwn gyda jiyder ac ymddir- iedaeth y caiff ystyriaetii y Prif Weini- J doc." Ymgeiswyr am Ordeiniad. I Anerchwyd yr ymgeiswyr am ordeiniad yn y Gymdeithasfa nesaf gan y Parch John Owen, M.A., Caernarfon. Dyiiiqi- enwau ,,0 Sir FOil: Mri Percy G. Hughes, Benllech, a William ^lorris, Ty ifawr. Lleyn ac Kifioiiydd, Mr W. Edwin Hughes. M.A.. Criceieth. Al ton: Mr J. L. Moslyn Owen, Carneddi. Dyffryn C'Jwyd: Mr O. R. Owen, Trefnant. Sir Fflint: Mr Isaac Parry, Fflint. Dwyrain Sir Ddinbvch: Mi1 Coningsby Lloyd WiI- liams, Parciau. Trefaldwyn Uchaf, Mr T. Alwen Williams, Cemmss. Cronfa'r Gweinidogion. Dywedodd y Pnrch A. AeUnvy Jones I M.A.. Lorpwl, tod derbyniadau'r flivn-dd- i yu gadae.l gwcddill o .37p. Gofidiai oherwydd ystad icchyd y trysorydd, Mr James Ven- more, LNpwI, ond llaweuhai am ei fod yn dangos arwyddion guellbad. Benthyciadau j'r Eglwysi. Dywedodd Mr J. E. Powell fod ceisiad- au am fenthycion wedi dod i law yn ystod y flwvddyn am 17,630p ond nad oedd gan y pwyllgor ond 5,000p, ac argv'iihellwyd rhanu y rhai hynny. Cytunwyd a'r ad- roddiad. Ethohvyd Mr Jonathan Da\ its fel cade'rydd cyntaf i'r Pwyllgor Adeiladu fnglyn a'r Gronfa
DAN -Y GROES
DAN Y GROES HELYNTION TEULU ADWY'ft CLAWDD. PEOn S(YIII. Y Tad Newydd. Fu eriotd fwy o gyfnewidiad nag a gaf- wyd yn nliy Dr Gravel ar ol agoriad ei lygaid i'w ddyledswydd fel priod a thad. Gellid dweyd yr adnod honno g,vda ehy- wirdeb calon: "Yr hen bethaii aethant heibio, wele gwnaethpwyd pob peth; yn newydd. Croes lied drom oedd hi i'r doctor am gryn amser, a bu yn hir iawn yn mynd dros y gamfa g.vda'r balch. Nid gorch- wyl hawdd oedd i ddyn ystyriai ei hunan | yn tarddu o waed urddasol blygu i gyd- nabod hawliau cyfartal genetli o toiwyn. Ond ni all dyn a thipyn o .synmvyr yn ei ben anwyb.xddu gweledigaeth drycji yr ftrgyhoeddiad. ac nid yn fuan y gellil- distewi llais eydwybod wedi ei defl'ro. Pan yn cael ei oddiweddyd gan y demtasiwn i ymollwng i'w hen ffyrdd deuai llais Sadi i siarad yn hyglyw: "Fy nhad ydych clnn, a cliwi a'i gwnaeth hi yn ¡am i mi." Ac yn Rwn y 1'ais yma cynhyrfid y doctor i'w waelodion, i er trymed ydoedd. Wrth ddal gyda dygnwch i frwydro yn crbyn yr hen ddull o fyw, ac ymddwyn yn toneddigaidd a pliarchus tuagat ei wraig daeth cyfnewidiad tryhvyr i mewn i fywyd y teuhi oil; ac nid oedd neb yn mwynhau hynny yn fwy 11a Mrs Gravel. Y eanlynrad naturiol i hyn ydoedd fod gweli hwyl a mynd ar bopeth, yr hyn a ddygodd y Doc- tor o'j, diwedd i sylweddoli ei fod wedi ennill iddo ti hunan y cysur a'r tangnef- edd hwnnw y soniodd a'r Yswain am danyntwj-tho. ( i i-os N, i Wedi cyi raedd dros y gamfa hon. a chad ei hunan yn ei iawn bwyll, daeth v Doctor i ddeehreu syhvi ar fywyd oddiar iwyfan hollol wa hanol, ac yr oedd ei wel- edigaeLhau yn dod yn debycach i eiddo ei tab a'r Yswain bob dydd. Ond gweled deunydd cariad yn ei v raig oedd y gor- chwyl caletaf iddo. Deuai hynny yn waith caled am 11a allai anghofio mai morwyn iddo ydoedd cyn ei phriodi, ac ni fedrai fynd heibio'r forvwn at y ferch oedd ynddi hi. I wneud y gwaith yn fwy anodd yr oedd ei bwnglerwch mewn ym- ddygiad-au, a'i hiaith sathredig a gwallus yn dod yn fvnegbvst i gofio'r dyddiau ar ei waethaf. Ond, er clod i'r Doctor, condemnio ei hunan v byddai yn awr am ei M)d iiioi- i-* didrugar- .styfii) ,()- ?i ( i l d i'tigii-- Modd bynnau. daeth dros y gamfa hon eto; a hynny fel canlyniad i siarad ei broliad wrth Sadi. Y penderfyniad y daethpwyd iddo vdoedd fod y ddau i gy- meryd trafferth mown dull cariadus ac yiie d ( I gai, l'iN- ( I iii- amyneddgar i'w diwygio hi hyd yr oedd yn bosibl, a cheisio can llygaid a clilust- iall i'w diffygion oeddynt yn aniwygiadwy ynddi. Sarli. wr1.h gwrs. oedd i gymeryd y rnan fl unaf yn y divvytrio. Da a waith mawr y teimlai Sadi oedd yn ei aros ef yug'yn a diwygio ei f;ijn, t'i- rliai hynny ydoedd ei thymer aflywodr- ;Iettitls -I,i hysbryd boinbastaidd a Imob- lyd. Vr oedd am adael i'w dad ei chwr- teisio mewn moes ac iaith. A denllodd y ddau eu gwaith yn dda. 1\-cdi bod wrthi am dipyn o aiiisel, daethant i sylweddoli pethau mawr ar yr aelwyd yn nliy Dr Gravel. Yr oedd y cydymdrechu a')- cyd-dynnu dod i effe tliio'n w )-rtliI ol ar bawb, ac ni ddaeth vr un ohonynt yn hapusach 11a'r Doctor e; hunan. Y Avyrth anilyeaf oedd yr un g\ flaw nwyd ar Mrs Gravel, a chafodd cymydogaeth gyfan deimlo oddiwrth ei I effeithiau. Enillodd cariad dibrin y fath cone west ami lies l'oi y wraig fwyaf atgas a sur yn y cylch yr 1111 fwya i liotfus a ehariadlon drn-"l' lioll wlad. Ac yn goron ar yr oil daeth y Doctor i'w han- wylo a'i charu i'r fath raddau fel y gall- ai edrych arni fel ei angvles a'i ahwvlyd. Nid diwygiad ffurfiol ac arwynebol yd- oedd, ond bu yn un llwyr ac ymarferol. Dangosodd beth. yw'r deunydd sydd mewn dyn a merch ond iddo gad ei roi ar linell briodo! bywyd. Ac yn nhroedigaeth Mrs Gravel y cawn yr olwg amlycaf ar hyn. Fel y gwyddis, tuedd pobl gyffredin wrth ddringo'r ysgol ydyiv anghofio'r grisiau isaf, a phan font wi-di cyrraedd i ben yr j yagol droi cu cefnau ar deulu'r gwaelod. Dyma arfer cyffredin gwas wedi codi'n feistr: try'n feistr gormesol ac anhrugar- og: a'r un fath pan y cyfyd geneth o for- wyn i gymeyd y safle o feistres try'n snob- lyd ac ysgornaidd anioddefol. r n felly ydoedd Mrs Gravel. Ond daeth tro ar fyd gyda'r diwygiad, a thyna brofodd ddi- lysrwydd y cyfnewidiad. Yn nhy y doctor cedwid dwy o forwyn- I ion; ond anfynych y gellid eu cadw yno yn hwy ria dau fis. Os y gallai geneth aros yno dri mis, byddai hynny yn ddigon o gyineradwyaeth iddi gael lie yn rhywle fynnai heb lythyr o gymeradwyaeth. Yr arferiad oedd i'r morwynion gael bwyta yn y gegin a Mrs Gravel yn cadw yr agor- iadau ar bob cwpwi dd, a rhoi y bwyd allan iddynt yn ddognau eithriadol o gyf- yngedig. Mewn gair. yr oedd y lie i'r morwynion yn waeth na ciiarcliar. n'r feistres bob anisor yn bytheirio fel ei cyn- ddeiriog. Dyna'r lie cyn y diwygiad, 1-ii bore Sul, mewn gwasanaeth hynod semi, pregethai y gweinidog ar y geiriau." "Eill Tad." Dangosodd fel yr oedd Duw fel tad pob dyn byw yn gwneud dynion a merched y byd i gyd. o bob cenedl, iaith, a JJiw. yn frodyr a chwiorydd; ac nad oedd safle nac awdurdod, aur ac eiddo, yn gwneud yr un gwahaniaeth iddo Ef. Pawb yn gydstad a chyfartal mewn man. t-eision a bendithion. Dyn a ffordd Dnw o edrych ar d(I vii, meddai'r ]iregethwr. Aeth yr had i galon aredig Mrs Gravel, oblegid yr oedd Y Tad a'r priod newydd gafodd yn y doctor wedi arloesi'r ffordd. r bore Inrnnw agorwyd hob cwpwrdd yn y ty. a dywedwy<] wrth y morwynion eu bod at eu rhyddid i gymeryd eu cyfran o'r bwyd ond 01 bod yn disgwyl iddynt arfer en cydwybod gyda'r gwaith. Rhyddhaodd hyn gryn lawer ar yshryd Mrs Gnlnl: ond nid oedd grym yr argy- j j hoeddiad wedi ei Iwyr foddloni. Cafodd y flaith eu bod hw: yn cael seigiau fel teulu ar y t- iin bwrdd yn y parlwr, a'r mor- wynion yn y gegin, ddylanwad arni. Dy- wedodd wrth y doctor ei plirofiad, a gwel- odd yntau rym y weedigaeth. Y canlvn- iad fu gosod y ddwy forwyn j eistedd ar yr un bwrdd a hwythau. Ar y cyntaf teimlai y morwynion yn anghyfforddus, ac apeliasant am gael mynd i J gegill yn ol ond myuai'r doctor iddynt aros nes cyneiino, ac i deimlo eu hunain yn un o r teulu. Ac felly y bu, a daeth mwynhad anarforol drwy y cvf- newidiad or ddeutu. Yr oedd wedi troi'n fendith ddeuplyg. a chafodd y rath ddylanwad ar y morwynion nes dyblu vn eu diwydrwydd niewn gwasanaeth, ac en- illwyd lnry drosodd i ddarbod drwy b':mi t deb, a chydag anhawster mawr y troai y niorwynion eu cefnau ar dy y Doctor. Mewn gair, ? drodd y eariad nyddton a chyson hwn y Groe.'i yn (ioinn i'r aelwyd, a eherfio o'r ferch fwyaf satanaidd yr olwg a'i gweithredoedd angyles anwylaidd. a rhoi yn ben ar v cwbl i'r teulu Dad New- ydd. (I'w barhau).
MOCH PROFFIDIOL.
MOCH PROFFIDIOL. Gwarcheidwaid Gwrecsam yn Gwneud Elw. Ers llawer o flynyddau mae Gwarcheid- waid Gwrecsaai wedi gwneud defnydd oi- gweddill yn adran blryd y tlotr i fa.gu moch, yr hyn sydd wedi troi yn fudd i'r trethdahvyr. Yn ystcnl y deuddeng mi.9 yn diweddu ilawrth 31 te wnaed elw clir o 32i)p oddiwrth y moch.
«*•> CANLYNIAD POENI.
«*•> CANLYNIAD POENI. Mewn trengholiad ar gorff Mrs Livesey, 61 mlwydd oed, gweddw Mr J. Eivesev, argraffydd. Annmhig, dvwedwyd ei bod wedi poeni ei hunan i iselder yspryd er pan ym 11 nodd ei dau t:)h ;)'r Fyddin. Pas. iwyd rheitlifarn o "Hunanladdiad tra mewn cyflwr o orffwylledd."
...-CYDNABOD GWROLDEB.
CYDNABOD GWROLDEB. Fel canlyniad i waith Mr Ariander Hughes yn dwyn i syhv y Gymdeithas Ddyngarol Frenhinol waith y Mri Thomas W. Rowlands, masnaehwr glo, a John J. Thomas, \illage Stores, yn aclnib bywyd bachgen 0'1' enw William Hughes ar adeg y rhew mawr fu ar Lyn Llinbei-is, anfon- wyd iddynt dystysgrifau goreurediii gan y gymdeithas.
Advertising
BYDD RICHARD EVANS, MEDDYG ESGYRN (Bone Setter), ADFER LE, GAOL STREET, PWLLHELI, vn mweltd a'r lleoedd canlynol yn wythnosol:— Dydd Iau.—Market Vaults, Um- gefni. Dydd Gwener.—SpoTtsman Hotel, Portmadoc. Dydd Sadwrn.—Emu Temperance, 2, Palace Street, Caernarfon (gerllaw y Farchnad) Oil at y Gewynau i Ddynion ac Anifeiliaid am Is I ie a 2s 6c y Botel, Ie yn ychwauQgol drwy'r Pott-