Y Dinesydd Cymreig

CAD WEN 0 ENGL Y: JON. Draddodwyd fel anerchiad barddonol ynghyfarfod ymadawol y Parch R. J. Parry (W.), Pen y Groes, gan Air J. E. Thomas, o Ysgol y Cyngor:— Y tawch a hyd du uwchben,—y caddug Yn cuddio yr heulwen, Uwcli v niwl doi gloewach lien Drvry fyned i Drexonnen. 1 1 Ti,c Iotijieii ti,of lilt-aet-li Alan liwyrol ei oriau, Ar ddihun hvd un a dan Ger ei dan, a gwr (loniau. Gwr doniau, a gwir tit A haeddol gyfryngwr; Cai yno. lane a henwr, Hafan deg, ag ef yn dwr ag ef yn dwr rhag ofn dig,—ac afi wydd Pob eyl'raith anniddig 0 fevvn ei dref iawn a drig, A chroeso iach i'r ysig. I- ysig, diddig a didfian, i'eddyg, o ioddion eysurhn; O dij- j yll yn codi'r gwan a'i iiv.'yi' hwyliog anniflah. Annillan ei lonwcn,ar eiliad Siriolai yr v,ybren, ffurlai'en A doi adiyd byd i ben. Uwch ei ben yn wych beunydd -tywyned Dy W(,JJaII, lawenydd! Doed bcnditii i blith ci blant, £.' 1 Gogoniidit a gwiw gynnydd. [ Cynnydd J'o'r unig ha lies-hob adwytli l'r bedair angylcs Eleni rydd i'w galon wres a .swyn cain en seiniau cynnes. Cynnes yw mymves mcinwen—a wylia Ei aehvyd iiior gymen, Ag enaid mWYll digynnen lw'v un a ga rin ei gv.eii. Rliin ei gwcii yw'r unig hwy],— a golud Ei galon ar noswvl, Llawen eiriau, gwcnau gwyl Ei dyner briod aTum-yj. W raig annwy], gwyr ei geni,— i aros Am oriau heb Parry, Caiai y llanc wawr 'i Hi,—aberoedd, a Llwyni lion, skm hefyd,—a genwair ko ganddo drwy'i fywvd, A mwyn fydd llawer munud Uwch ei boen o dawch y byd.

MARCHNADOEDD. Pwllneli, Aledi 5. — ^nienyn, Is 11c, wliolesade; retail, 2's vryau. 23s yr 120- bjff a pore, Is 4c i Is 2c i Is i c; eal. Is 2c i Js oc; liiocli tewion, 10c y pwys. Llangefni, Aledi 6.—Ymenyn, Is 11c; wyau, 5 am ks perchyll, 25s i 35s yr un. Caernarfon, Aledi 7. Ymenyn, Is lie; wyau, 4 i 5 am Is; dofednod, 5s 6c j 7s v cwpI,

GENI, PRIODI. MARW. MARW. Wilíiarns-Medi 8, Air Lewis, Williams,. Augusta Place, l elinheli, yn Go mlwyrld. oed. PritcJiard Aledi '), -Ali- John Pritchard, Jenkins' Court, Caernarfon, yn 20, mlwy<d oed. ER COF SERCHOG Am fy annwyl briod, Robert Lloyd. Aleir. ion, County Road, Penygroes, a fu fanv, Aledi 12, 1915. Er wedi mYlwd, ni a" l'yth yn anghof.— Hefyd am ddau fab- annwyl, sef John a Aloses Lloyd .sydd 1 ar goII yn Gallipoli Peninsula er Awst." 10, 1915. Er fod blwyddi wedi paiso Er pan ges eicli hanes chwi, 0, mac nghalon bron a tliori Am eich cwmni chwi eich tri., Y Fam a'r plant sy mewn hiraeth.

NODION 0 LANAU'R LLYFNWY. 1 Gan Miss MALLT WILLIAMS. I Gan Miss MALL T \VILLIAMS. Tysteb.—Er mwyn i'r caredigion iu mor barod a hacl yn eu cyfraniadau tuagat' dvsteb y Parch, R. J. Parry A y maei ysgrii'c-unytkl yu cyflwyno y many lion can- ivnol:— Yr i;i cki eyfanswin y derbyniadaa y calllyn — Sta- tionery gan Aliss Williams, Is Gi; iiyfrau 3c; stationery o Caernarfon at ) y typewriter, Is Ie; postages, Is 3c; tuner o Fangoi1, 4s; arian a gyliwynwyd i'I' Parch 1?. J, Parry, 25p 8s uc; note case, 8s 6c; silver plate, 12s 6c; cyfanswm, 27p. Arwyddwyd y fantolen gan Air J. A. Rowlands, trysorydd; Mr D. R. O. Prytherch, cadeirydd; a Mr Daniel R. Jones, ysgritennydd. I Angladd y Parch G. Ceidiog Roberts.— Dydd lau daetli tort' hardd a pharclius i da!u'r gyniwyna? olaiJ i'r Parch G. Ceidiog Roberts. Anfonodd amrvw o'i gyfeillion 1 fynegu eit hanaliu i fod yn bresennol ddydd ei arwyl. Cafwyd gwasanaeth byr wi-tlt y ty o dan arweiniad y W. Williams, Tal y SarIl, pryd y cymerodd y Parch R. W. Jones (A.), Cilgwyn, a'r Pareji «). Jones, Hy fry die, ran, ac yna aethpwyd i'r capel. Wedi declireu y gwasanaetli gan y Parch E. Arfon Jones, Brynrhos, a'r Parch J. Jones, Bryn- rodyn, aatgano~d y cor yn effeitliiol iawn yr anthem, "Y mac Gorffwysfa eto'n ol i bobl Dduw." Siaradoud Mr J. B. Davies, prifathraw Ysgol y Cyngor, fel oynryohiolydd yr eghvys, a chafwyd syl- wadau rhagorol o dda ar fywyd a gwaith y diweddar frawd gan v Parclin R. D. Rowland (Anthropos), Hywel Roberts, Clvnnog; William Elias Williams, Bethel; Morris Williams, Baladeulyn; a'r Parch Thomas Lloyd, Capel C-ooh, Llanberis, yr 011 yn rhoddi teyrnged iddo ar gyfrif ei ymdrechion a'i ynni mewn gwasanaetlm nunvn amrvw gylchoeud. Ar lan y bedd gwasanaetliodd y Parch J. Pritchard, ALA., B.I)., Llanberis, a'r Parch Edward Joseph, Gain. Yn yr hwyr yr un dydci daeth cynulliad da ynghyd i wrando prc- gethang!add<jt;gany Parch Alorfin Ro- berts (W.), Horeb, Penygroes, yr hwn feddai fantais o adnabyddiaetli faith, ac o gyfeiligarwch a'r gwrthrvch. Teimla y teulu yn dra diolchgar. am y cydym deimlad dwfn a ddangoswyd tuagatynt yn eu proredigaetli. Onibai am brinder gofod bnasem yn sylwi ar rai o'r pethau rhagorol draetlfwyd ar yr amgylehiad. Yii oedd ein brawd yn agos jawn i 50 mhvydd oed, ac wedi cael ei freintio ac iechyd da a thaTenfau disglair. Bellach heddweh i'w Iwcli ym mvnwont Capel Gwib i'w Henfro. Wedi oedi tros flwyddyn ym mwg a niurllwch Queens- ferry, gwelsom Llew Deunlyu ar ymwcl- iad a'i henfro yn edrych yr un pin gwaetii 101 lIahn: y Hatri by lor a'r shells. Nid oes ball ar ei la fur a'i ymdrech i Gymreig- eiddio y laneroh Seisngi yno. CJywsoni eirda iddo yn y lfati-i a'r eghvys hefyd; ac iddo sefydlu Eisteddlod bwysig fwr- iedir ei ciiynnal yno yn fiynyddok Cn] helir hi eleni fis Tachwedd. Cerdded 'eto'll uwoh hyd rlslau Ihvyddianb, Milyr Adref .Dydd LI,m, daetli Prei- fat Robert Richard Jones, mab Mr R. Jones, Buarthau, Llanllyfni, adref o'r ys- byty o Eastbourne. Bu mewn gwahanol ysbytai erE; misoedd yn dioddef oddiwrth effcithiau v rhew. Aiff yn ol dydd Llun i yshyty eto yn Swydd York.. Brysied j fendio, dyna ein dymuniad. Da. gennym weled y brawd J. M. 110- berts, Dannyfni, pnod 3It s (r. A. Ro- j be i-ts, Braich Melyn, athrawes Ysgol y Cyngor, Brynaorau. k dry eh a Mr Ho- borts yn dda. Carem* gael 1, 0 1 hynt '•tua i Ynys Werdd. ll\v\ iac!i v ("IWII hvnn" v cvn Itir j Mac Thomas Hobcrts, West End, yntau adref. Da gruukto gael ychvdig ddydd- iau i vniweled a'i henfro. .DII'r brawd W. T. Williams, Llwyndu Road, adref, liefyd 1). E. Owen, Hyfryd. le Road. N'li Aintree gyda'r Defence Corps yr crys y cyfeillion hyn. Bu J. Smith, mab Mr a Mrs Smith, Maesk-n, Llvfni Road, a'r Lance-Corporal Rowland Jones, mab Mr a. Mrs Jones, Drug Stores, Market Place, adref, v ddau yn edrych vn dda iawn yn Croososwalit yr erys Row- land Jones; liefyd R. W. Jones, Bryn- • Ihvyni; R. Marshall, Llwyndu Road, bu am am per maith yn Ffraine. Gwelodd y brawd hwn amsoroedd ealed tra vrio Wongyfai^hwn yn galonnog y rhianod Annie Wood Grifiith, Ppnvgrops, a Maggie Parry, Bootle,mi 0 enetiiou Pcnygroes yw Maggie, er yn byw ar byn o bryd yn Bootle, ar en gwaich yn c;jo y gwobrwyon yn yr Eisteddfod ym Mir- kenhead am ganu pencillion. ;yfm Huws yntau wedi dod o'r Do i yni'vctid a ni, ac wedi dod allan yn rhagorol yn yr Eisteddfod^ Da gennym i'r tri liyn ddwyn bri ar Launau Llyfnwy. Blin gennym am waeledd y ohwacr Mrs Williams, 14, County Road, Penygroes, priod y diweddar Mr David Williams. Aiif tan driniacth lawfcfldygol, ac hyder- i Ni-n y cawn glywed newydd da am dani yn in an, fuan. Mao'r Parch Morlm Roberts (W.), Horeb, uedi deciireu ar ei waith yn ein t?ub?r? a'r Lenin 0!! yn eu maes nc'?ydd. })Hl?). Dymunwn bob llwyddiant i Air D<:eth brysncges o Salonica i Mr O. W. Jones, Baladeulyn, yn hysbysu am wael- cdd ei lab Alun mewn ysbyty yilo y mae dan glefyd tj\vm. Alae ein cydymdeim- lad ag ef yn ei duallod trwm. Dydd Mercheil diwoddaf, ynghapel Utica, Maentwrog, unwyd mewn priodas Air William J. Jones (gynt o Tre- ddafydd, Penygroes) a Aliss JCmily Ro- berts, Gellilydan, Alaentwrog, gan y Parch Mr Williams, gweinidog yr Anni- bynwyr. Wedi'r wledd briodasoi ym- adawodd y ddeuddyn ieuanc am Dolgellau i fvvyuhau en mis me!, cyn dyclnvolyd ohonynt yn 01 i Llynlleifiad, lie y bwriad. ant ym.sei'ydlu. Pob Ihvyddiant iddynt, a hir oes a llawenydd yw'n dymuniad o galon. Dacth y brodyr AV. D. Roberts, Lhvvn y Gan, Penygroes; Hugh Evans, Llwyn- ?N t. Pen- derw, Tal y Sarn E. Hughes, Pen- bont, Tal y Sarn R. G. Roberts, High Street, Penygroes; H. W. Hughes, Rhed- yw Road, Llanllyfni; E. Williams ac Owen Jones, Nazareth, adref o Durham. Alewn gwaith cad-ddarpar yr oeddynt ers ysbaid bellach, ac y maent yn dwyn tyst- iolaeth uchel iawn i drigolion gwlad y Snis. C'awsent garedigrwydd mawr tra yno. Yr ydym yn falch c'u oroesawu'n 01 i'n plith. Bu Ysgol Sul Soar (A.), Penygroes, yn ovihvyno gwobrwyon y Sul o'r blaen i Aliss Maggie Jane Williams, Chapel Street; Artluir Jones, Tyddyn Bach TTenry P. Griffith, Market PI ace; Harry Roberts, Lhvyn v Can. Deallwn mai*-llwrddianus fu y rhai'n mewn arholiarl perthynol i Gymanfa Ganu Lleyn ac Eifionydd.

CORNEL Y GHWAR- ELWYR. Y LECHAN A'R ASBESTOS. r wy[ yn gwelil oddiwrth ysgrif E. L. ei fod yn teimo yn bur cliwerw oherwydd r!i\ w bethau oedd yn i v ysgrif flaenorol, Cyhudda li o ddanod i'r chuarelwyz' eu diflygion, ac nad oes gennyf olid amcan- tonymunudol. Pell o hynny ydoedd fy amcan. Chwarelwr wyf fy hunan, ond fy mod yn dilyn galwedigaeth arall ar hyn o bryd. Ni rof i fynv i neb am barch i'r chwarelwyr; y mae iddynt nodweddion ac sydd yn eu gosod yn bur uchel ymysg gvvoithvvyr y wlad, a dywedaf hyn ar sail proiiad a gefais yn ystod y saith nrlynedd ar liugain a gefais yn eu mysg a gweith- wyr era ill, megis glowyr, doewvr, peir- lanwyr, ac amryw o ahvedigaethau erailk Ond fel un sydd yn earn fy hen gyfocdion y i wyf yn rhwym o sylwi ar eu diffygion 311 ogystal a'u rhagoriaethau, a rhaid i'm I dclweyd nad yw Undebiaeth yn uchel yn I eu plith, ac fel canlyniad y maent yu agored i fanteisio arnynt yn eu ham- gylchiadau Q dan bob rhith esgusawd ac 1 bob vn liawei, lawn j-liy fyiivcli. Fy nadi ydyw nad adeg i Joffa ffafrau vdyw ar 1yd ilafur; ond adeg i drefnu eu byddinoodd ar gyfer brwydrau y 'dyfodot agos; yn fcicr ddigon mae adegau enbyd ymlaeti. Fe deisebir y Llywodraeth bre- sednel a'r Cyngor arall, pwy wyr faint l'ydd oes y cyfryw, ac ymf o bosibl fe ddaw rliyw "Pharaoh yr hwn nid adwaenai mo -Joseph," i lywodraethu, ac fe fyddis yn yr un lielbiil drichefn Sict-li,if L." fy mod wedi gwi^eud ymchwijiadau personol ens jtjymor lied faith i hanes y i'asnacl^ lechi. Nid dau na tliri 0 bersonau y sydd, ae y sydd wedi bod, a rhai ohonynt yn ;nv r, yn dal cys- ylltiadau niasnachol lied eang a'r lleenan, wyf wedi bod 3-11 tra fod y pethau hyn a hwynt; fel nad rhyw syniad gwibiog o'i eiddof ytloedd yr hyn a ysgrifenais. Dair wythnos yn ol cyfarfyddais ag un oedd yn ioreman slatcrs i gwnini pur fawi: yn y ddmas lion, ac erb\n hyn wedi ei ddyr- chafu yn aroiygwr at- Adellida-ti perthynoi i'r Llywodraeth, sef adran y toi, a'i dyst- lolaeth ef wrtiiyf ydoedd nad oes dim rhagurach, 11a lhatacli, nac ysgafnach, pan y gofynir am do ysga fn, 11a'r lechen; ond, mcddai, mae cwnmiau asbestos a'r tiles yu anfon dynion o gwnipas i wthio ell nwyddau i syhv y cyhoedd, ac i ddar- ostwng nwyddau eraill os rhaid, er email y fasnach, a'r unig rttswra paham y maent yn enmll tir nr y lkxlien, meddai, "yd- oedd fod esgeulusdra dybryd ar ran rliyw rai yn eu hegnion i wertiiu, ac amddifad- nvydd 0 wybodaeth ymarferol o'i rliagor, iactliau fel dcinydd toi rhad, cryf, ysgafn, a Cyhudda. ii hefyd o fod wedi fy llygad- dviiu gan$geiniog, i 1111 ieiddio dweyd mai bendith i'r oes sydd yn dod fyddai dai lod a'r alv.edigaeth, os na nod- weddir hi yn y dyfudül a rhyw bethau tra gwahanol i'r goriiennOl. Credaf nad oes gan unrliy\V ddiwydianwaith ag sydd yn gomedd moddion cynhaliaetii eysurus i'l rhai sydd yn ei dilyn bawl foesol i fyw. Aiae yn gofyn aberth nas gall yr aberthwr ei liordtiio; ond gwaeth na hynny, y inae yn flynonell 0 gyfoeth i'r rhai hynny a gyfenwir ar enw parchus CyfiOgwyr. Dichon fod ei gydymdeiiniad ei a hwy yu fwy eiddof ii, a dyna y rheswm am y tiylw a vvna. Gair arall sydtl wedi peri briw i'm calon ydyw "Penog Cocli." Daetli y geiriau 1 mcsvntiwy am)'yi'us<'ddytis\vyddi'a yr argr,dfll. D.dns:Ü Iod yn Gerpyn Coci" — £ tf U'-giwr oddiwrth y dull yr vmleddir a theirw yn Ysbaen, a arferir el- tynii sylw y tarw truan tra y byddis yn man- tesiio ar hynny i'w drywanu yn ei galan. Gwn ci fod yn addas at lawer amgylchiad Yl1 hanes lleoh-chwareiwyr ond ymata'ial rhag eieii blino, y mae eich gofod yn brin yn ogystal a fy amser innau. Traethcd craiill eu barn, ac f ddjeholl y daw pefh daiolli o hvn.—Yr eiddoch, DYFFRYNWR.

Y CYPDDAU CENEDLAETHOL YN PENBEDW. Nos Sadwj'n cynhaliwyd cyfarfodydd dan nawdd LIndeb y Cyindeithasau Cym- raeg yn y drefn a gnnlyn :-Yri Alartin's Lane (A.), Liscard. Cadeirydd, y Parcii D. Tecwyn Evans, ikA Siaradwvr, Syr Owen Thomas, a Air David Thomas, Taly- sarn. Yn Neuadd Dewi Sant, Hamstead Road. Cadeirydd, y Parch W. 0. Jones, B.A. Siaradwvr, SyT Henry Jones a Dr Itartwell Jones. Yn Prince's Road (AI.C.).- Cadeirydd, y Parch D. Adams, B.A..Siaradwyr, Air E. T. John A.S., a'r Proff. J. E. IJoyd. M.A. 1-ii Park field, Birkenhead. Cadeirydd, y Parch D. D. Williams. Siaradwvr, Air Llewelyn Wiiliams, K.C., A.S., a Air L. J. Roberts, AIA. Yn Capel Stanley Road, Bootle. Cadeirydd, Pedr Hir. Siaradwvr, Air T. Gwynn Jones, M.A., a'r Prifathro Roberts, M.4., Aberystwyth

GWARCHEIUWAID CAERNARFON. Cynhaliwyd ddydd Sadwrn, y Parcli It. W. Jones, Cilgwyn, yn y gadair. Croesaw. Rhoddvvyd croesaw i'r Parch J. A, Alorg an, Ebenezer, fel aelod newydd o'r Bwrdd. Y Dreth. Dywedodd Air T. J. Lioylll cadeirydd y Pwyllgor Ariannol, ei fod yn ofni y bydd yn rhaid codi y dretii 0 Is oc i Is 6c yr hamwrbJwydtlyn nesaf gan fod y treuliau yn fwy o lawer yr banner bl wyddyn di- weddaf. Yr Eiliydd. Ym Mhwyllgor y Ty, pasiwyd yngwyneb cais Air D. P. Ellis, yr eiliydd, am godiad fod y Clerc yn anfon am tenders. Air John Rees: Ctfis yw hwn am godiad yn ei gyflog, a'r ateb ellwch roi iddo yw, gwrthod y cais neu ei dderbyn; ac nid anfon am tenders. 10p yw ei gyflog, ae. y mao yma 52 o ddeiliaid i'w sliafio a thorri eu gwallt. Yr wyf yn cynnyg ein bod yu codi ei gyflog i 12p 10s. Air H. J. Angel: Contract yw lion, ac y mae yn torri y gontract wrth geisio codiad, ac yr ydym yn credu mewn rhoi cyfle i'r eillwyt- erailk Y CINe: Ei gyflogi ydym fel swyddog, ac yr ydym i wrtJicxj ueo dderbyn y eais. Air A. H. Richards: Yr wyf yn c-ynnyg ei adael am fis. Penderfynwyd ei drosglwyddo yn ol i Bwyllgor y Ty i'w ail drafod. Seibiant. Pasiwyd i roi mis 0 seibiant i'r Aleistf (Air Parry), or mwyn iddo gnel adferiad- i'w iechyd.

CYMANFA GANU BIR- KENHEAD. Dydd Gwener, ynglyn ag Eist.uldfod:i Birkenhead, cynhaliwyd Cymanfa. Ganu, yr hon oedd yu fwy llwyddiannus hyd yn nod na'' gyntaf a gynhaliwyd yn A ber- ystwyth y llynedd, o ran y nifer yn bre- sennol ac ansawdd y canu. Yr arwein- ydd ydoedd Air T. Hopkins Evans, Alus. Hac. Lb wyddwyd cyfarfod y prynhawm gan Air Herbert Lewis, A.S., a chyfarfodi yr hwyr gan Dr Hartwell Jones. Y tonait oeddynt:—Brynhyfryd, fry, muniad, Eifionvdd, Gnoll Ai-entic-, Lux Benigna, Aloab, Dyfrdwy, Lief, Jabez, Dorcas, Gorof, Llangristiolus, Rliydy- grocs, Rcsolven, Eirianog, Burford, Tan- ymarian, Cwm Rhondda, Gwvlfa, Budd- ugoh'aeth, Hyder, Cilgeran, St. Elizabeth, DyM'ryn Bacca, Aberporth, Dwyfor, Heatherdale, Aberystwyth; a dwy an- I them "Pwy yw y rhai hyn," a "Bydd melys gofio y cyfamod." O'r hen, hen donau, yr lien' "Jtbez" oedd yn" gyfnrl dynaf yn enaid y gynull- eidfa, a chanwyd rhan elaf y pennill di- weddaf bed air gwaith drosodd. Ac ymysg y rhai newyddion "Cwm Rhondda" deimlid yn cymeryd yr afael yn y bobl yn enwedig yn y "traw" hwnnw sy'n I-lioi cyfle i'r rass gyda'i s, t, r, f, ar ddaliad allan y lleisiau erailk Alae John Hughes, clerc ynglofa y Great Western lollierv, Pontypridd, wedi anfanvoli hun wi th gyifansoddi y don Gymreig hon.. V11 ei anerchiad i'r Gymanfa dywedodd- y P)if W einidog ei bod yn bwysig i nii gadw yr hen donau yn fyw, a thafloddl awgrym i bwyllgorau Castellnedd a C'hor_ wen am ofalu cadw y rhaglen yn gwbl i Gymreig. Mae gennym fel Cymry dor- aetli o hen donau yn gynysgaeth ddylont gael eu haiirhydeddu a'u cadw yn fwy ) ireiddio ein heneidiau.

J. FLETCHER, LTD., MEMORIAL WORKS, CAERNARFON a BANGOR. Argraffwyd o cbyhoeddwyd gan Cwmni y "Diiif«ydd Cymr,.ig," Cyf., yB 10, P&JACO Street, Osernartm.