Y Dinesydd Cymreig

HOOtON 0 LANAU'R LLYFHWY. Gan Mrs WAKEFEILD WILSON (Mailt) RHAGFYR. Felused mynd ar hirnos Rhagfyr Yngoleu lloer, hyd Iwybrau'r llwyn, Dr*>vy rewynt- iach, mop brysur-ddifyr Y rhodia'r lianc a'i rian iwyn Ni ddaw'j, iii-i brad l'i- fatli eiicillon- Mae duwiau'r coed yn effro'n awr, A tliyrfa-'r ser fel adar gwynion Yn canu'n mrigau'r derw luav.r, Os clvwaf In o einau bryntion, Caf glywed mwy <> eiriau gwin, A rhodio'l' tr;)f>th i wrando'r eigiOIl \'n canu'i salm ym menv'r liin; Er iod y nef yn drist ei hwyneb, k-I 'A'r bryniau'n ysig fel y coed, Mae mwy o Dduw a Thragwyddoldeb Yn Hhagfyr welw nag erioed. A di-iiia fis y gia-yllati IlaN%-eii, Mis cofio dydd ei eni Ef, Pan can y elych eu peraidd acen, I I-)-d 'I boi,tli v iief A hawdd yn awr yw gado'r flvvyddyn 1 groesi'n lion dros donau'r Hi; Xi welir braw yn ilenwi'r delyn NYrtii goiio'r Gwr sy gyda ni. Deal hvn fod Arglwydd J'jsgob Bangor wedi cynnyg Bheithoraeth Plwyf LlnIL Uyfni Parch Hugh Lunt, Llanberis, ac y mae yntau wedi ei derbyn. gwr parchedig yma wedi dangos eisacs ei fod yn lvel I diwyd. Y mae y gwahanol leoedd y bu'n gwasanaethu ynddynt wedi profi liynny. Mae'n bregethwr poblog. aidd, ac 3*11 fawr ei barch gan yr oil o'r Eglwyswyr yn Esgobaeth Bangor. Yn sicr caiff bob derbyniad gan frodorion Glannau Llyfnwy, a'n dyinuniad yw pob llwyddiant iddo yn ei faes newydd. Cawn fod y Parch John Jones, Iiyf- rvdle, wedi rhoddi rhvbudd o'i ymddi- swyddia-d eglwys. Mae Mr Jones yn wr deinvddio! iatfn yn ein plith. Xid ydym yn hoffi'r syniad o'i trolli. Prynhawn -Merciier, cladduyd g^eddiil- ion y chwaer iewiDe Miss A. Williams, Pembroke House, Penvgroes. Ca'dd gys- tudd poenus, a dioddefodd yr oil yn dawel. Bu yn aelod ffyddlon iawn yn Eglwys Soar (A.). Gwasanaethwvd yn ei hang- ladd, gan y Parch J. M. Williams ei _A 1. ei gfweimdog, a'r Parch G. O. Hoberts (Mor- fin). Cydymdeimlir a'r teulu oil yn eu ?n). Cydymdej mhr a'r tcu!n oJI vn pu profedigaeth. Dydd Mawrth y bu farw v ferch feclian A. J. Williams, niereh Mr'j. Williams, Compton House, Stum-don Street, Pen-' •ygroes. Yr oedd tan ofal teulu caredig Bodhyfryd, am ei bod yn amdclifad o fain. Ca'dd bob gofa] a chwareu teg. Yr oedd yn 11 mlwydd oed, ac yn eneth hd! :Idd- ?-ynia?,. daddwyd?gwpddHlioudvdd Sad?-rn,yt,Maohp<?h,prvd Vg?asan- ?hwyd gan y Barch Edward Thomas. Saron. C'anoddphtMt?ronddwy don anano'r dnnpn. "Cadw le I ]it, 1 11 nau Gwynion." Y plant tan ofal y brodyr Dr Lloyd Jones, 'y Tower; Mri Owen Morris. Clynnog Road, ac Edward Jones, G. and L.T.S.C., Goleufryn Mae ein cydymdeimlad a'r teuluoedd i gyd. Cawsom gip ar yr Isgapten Aled Tarry, mab liyjiaf y Frifathro William Furry fL Mrs Parry, Ty'r YsgoI, Penygroes. iNla- edrych yn gampus. Disgwyliwn ychydig o hanes anturiaetliau y gwr ieuano yma at yr wythnos nesaf.—Hefyd Mr John Emrvs Williams, Central Stores, Peny- groes, yntau yn edrych yn rhagorol. Cant bob croesaw gennym. Yn y llynges v mae'r brawd' ieuanc yma hefyd, v Clywsom fod y brawd ieuanc Willie S. Jones, 10, Snowdon Street, wedi ei glwyfo. Hyderwn y cawn air gwell am dano cyn hir.—Clywsom hefyd fod y brawd Henry Morris Parry, Clynnog Road, wedi ei glwvfo, a Llewelyn J. Jones, High Street. Prudd yw y newydd am Hywel Owens, I Water Street, ca'dd ei Ltdd ym Mhales- tina; a niab Mr William Roberts, Ty Sine, Pontllyfni, y ddau o blant Glannau Llyfn- wy wedi huno yn y fro bellenig. Chwyth- ed yr awelon yn ysgafn dros eu beddau. Mae cydymdeimlad llwvr a'r teuluoedd oil. I Ffrainc mae Tom Roberts, West End, ac Owen Glyn Morris, Clynnog Road, wedi mynd. Hyderwn y cawn eu eroesawu yn ol yn fuan, yn iach a dianaf. Ym mhedwerydd cyfarfod Gobeithlu Saron (M.C,), nos Iau, y 29ain cyfisol. o dan lywyddiaeth 11 r William Lloyd Jones, (yr is-lywydd), adroddwyd gan Bessie Owen, Ter Annedd; Myfanwv Morris, 5, Clynnog Road; ac Olwen -illait, Williams, Angorfa, a chanwyd gan Jennie Morris, 5, Clynnog Road, a Miss Olwen Evans, 02. County lload. Ellen Morris, 5, Clynnog Road, yn oreu am ganu ar y Modulator, a Jennie Powell Parry, Llys Alaw, yn oreu ar ddatganu "Mae yr Iesu yn derbyn plant bychain." Yn "v gystadlueaeth ar areithio difyfyr ar desynau amserol, aeth James Jones, 7, Victoria Road, a'r wobr gyntaf; Robt. Owen, 3, Victoria Road, yn ail; Jennie Powell Parry a Jennie Parry, 8, Station Road, yn gvfartal drydydd; Morris Parry Morris a Griffith John Evans yn bedweiydd yr oil yn areithio yn dda. v cyntaf yn eithriadol. Llywydd y cyfarfod yn beirniadu yr areithio, a Mr Edward Jones, G. and L.T.S.C., v canu. Owen Morris yn arwain y canu, a D. Robert Jones yn eYÍeiJio Eel livii y cyfarchodd "Carmelian." sef Mr J. G. Evans, Penvgroes, "Mailt" ar ei huniad priodasol a Mr Wil^pn Pan glywais y newydd Fod Mailt wedi mynd Rho's dro yn fy unfan, Ond teimhus fel ffrynd Xas gallwn roi heibio Heb anfon fy nghan I ddymuno'u llwyddiant Ar yr uniad glan. I Wilson a tithau I' Dymunaf hir oes, A byd o ddedwyddwch Ym mhentref Penvgroes, I A chofia y "Xodion" Bob wythnos fel cynt, Paid gadael i'r petliau Fynd ganIyn y gwynt.

AT t WEISION FFERMWYR CAER- j NARFON A'R CYLCH. Cyuhclir CYFARFOD CYHOEDDUS n yr stafeli 11 well ben YR INSTITUTE, CAERNARFON, DYDD SADWRN NESAF, am 5 o'r gloch. Auerchtr gan Mr W. J. JONES, Brynsiencyn, ac eraill. Gwahoddiad cynnes i'r holl weision ffermwyr.

I CAERNARFON- I Wedi ei Glwyfo. Daeth gair i Mrs Jones, oO, Chapel Street, fod ei mab. v Preifat Albert E. Jones, If.W.F., wedi ei glwyfo yn Beersheba, ar y 6ed o Dacli- wedd. Saethwyd ef dnvy ei glyn. Gor- wedd yn awr mewn ysbyty yn Alexandria. Cyngerdd.-Nos Lun, ynghapel Eben- l ezer, cafwyd cyngerdd amrywiaethol. Yn absenoldeb Mrs Lake, cymenvyd y gidill" gan Mr W. D. Jones, Bodnant. Arwein. iwyd gan Mr John Huw Williams. Cyf- eiliwyd gan Mr W. Morris (organydd) a Mr W. Roberts, Ty Capel. Y beirniaid oeddynt y Mri Robert Williams, a Lewis Jones. Cymerwyd rhan gan y rhai can- lynoi. Misses Katie Lewis a Lizzie Lewis, Bontnewydd; Biod?en Williams,' Mri Tom Thomas ac R. Radford Jones, a Glee Parti Mr R.Wdiiams Dyma'r budduguyr:—Genethod dan 9 oed: 1, Lizzie Bryan; 2, Rhianon Williams; 3 I Lizzw ilay Kvans. lieelis.yn, dan !) oed: 1, Kenneth ao Edgar Jones. Genethod dan 1-1 oed: 1, Eirwen Williams; 2, Cassie Goodman Jones; 3, Katie Evans. Beeh- gyn (lazi 14 oed: 1, John Bryan; 2, Elvet Jones; 3, Jackie Williams. Canu dan 9 oed: 1, Cassie Goodman Jones; 2, Lizzie JJrvan; 3, Nellie Evans. Dan 14 oed: 1, J. Vincent Morgan a Bertie Roberts; 2, Elvet Jones; 3, R. Owen Jones. Canu, "O'r niwl i'r nef": 1, L. C. Coxley; 2, Mary Owen; 3, Jane Harrington; 4, Willie Griffith. Trefnydd y cyfarfod yd- oedd Mr W. Davies, Hill Street. Diolch- wyd i'r oil gan y Mri Ben Price a John Price. Dibenwyd cyfarfod da dnvy ganu yr Anthemau Cenedlaethol.

MARCHNADOEDD. Cacrnarfon, Rhagfyr 1.- Y menyn (cyf- anwerthol) 2s 2-1.1c; (man-werthol 2s 4c; wyau 3 am swllt. Llangefni, Tachwedd 29. Ymenyn (cyfanwerthol), 2s Ie, (man-werthol) 2s 2c y pwys; wyau, 7 am 2s: perchyll, 348 i 44s yr un. 4,19 vi- t,,ji.

GENI. PRIODI. MARW. MARW. Davies—Tachwedd 20, yn 63 mlwydd oed, John 0. Davies, Gilwern, Groeslon.— Dymuriif ar i newyddiaduron Americaii- aidd gofnodi yr uchod. Davies—Rhafgyr 1, yn 71 mlwydd oed, Mi ilhaiu R. Davies, Clogwyn Guto, Galltfoel, Ebenezer. ER COF ANNWYL Am y diweddar William Roberts, Braich- melyij, Tal y Sarn, yr hwn fu farw Rhagfyr 9fed, 1916. —Ei Briod a'i Blant CYDNA30D CYDYMDEIMLAD. Dymuna Mrs J. Davies a'r teulu, Gilwern. Groeslon, ddatgan eu diolehgarwch am g^ d\ mdeimlad llu o gyfeillion a Inry yn eu profedigaeth. 7;

J 'g't J. FLETCHER, LTD., | MEMORIAL WORKS, j CAERNARFON a BANGOR  Argraffwyd a cbyhoeddwyd gan Gwmni Argraff wyd a chyhooddwyd pu Gwmzu "Dinesydd Cymreig," Cyf., yo 16, "Diued3?dd Cymroig,l) cyf,, yu

CYFARFOD CYHOEDDUS CY-U. I RINFA NANTLLE. j £ "d 1 d "'( S I (?ymjaiiwyd yr ue ho d yn Vo.stry Saron, I hos Sadwrn, Tachwedd 24. Llvwyddwyd gan Mr John "Williams, Chapel Street. Ac ar ol dweyd ychydig eirtau arweinioi, galwodd ar Mr R. T. Jones, Ysgrifennydd yr Undeb, i annerch y (S'far fod, a chafodd dderbyniad cynnes. Eglurodd dipyn ar gwestiwn y bwyd i gychwyn. Yna caf- wyd trem ganddo ar yr hyn y mae yr Undeb fel cymdeithas. wedi ei vrneud yn y gorflennol, ynghyda'r riian y mae yntau yrete ei gymeryd mewn gwahanol gylcli oedd fel ein Hysgritennydd (vn arbennig Felly yn y.scod v tair blynedd diweddaf) i wylio buddiannau y clnvarelwyr. Yna aeth yn ei flacn i egluio ar ba linellau y mae yr Undeb yn bwriadu symud yu y dyfodol agos, a chredwn ei fod wedi Ilwyddo i argraffu ar y gynulleidfa fod yr Uudeb wedi dod ya allu cryf erliyn heddyw, ac y bydd yn cael ei gydnabod felly 'i'r dyfodol ynglyn a liech-cliwai-ef- yddiaeth_ Ar ol i'r ¡.;i?1radwr orffen, eg- lurodd y ilwydd fod Mr Jones o dan oriod i fyned oddiyno < yn i'r cyfarfod orfien, fod cyfleusterau teithio mor anlnvyius. Yna galwodd ar y Mri Owen tl. JODes, Talysarn, a AVm. Wiliinms, Blue Bell, i gyflwyno diolehgarwch i Mr K. T. Jones am ddod i'n hannerch. Wedi hynny cafwvd trafodaeth ar gwesthvn y bwyd, yn arbennig felly yr ymenyn, a chynygiwyd penderfyniad gan Mr Richard Williams, Talysarn, a chefnogwyd gan Mr Ellis Jones, Llanllyfni, a phasiwyd ef yn unfrydol :Ein bod fel gweithwyr yn pro- testio-yn y niodd cryfaf yn erbyn gwaith rhai arnaethuyi; ac eraill yn anfon yr ym- enyn 0'1 ardalocdd hyn i fannau eraill, trn y mae teuluoedd ein da^bavth yn gor- fod bwyta bam sych ac ar yr un pryd yn pwyso yn y modd mwyaf difrifol am i'r rhai sydd yn gofalu am y mater hwn i gy- meryd mesurau i'w rhwystro, rhag i'r hyn a fvddo gwaeth ddigwydd yn y rhanbarth ,I f'yd(lo ddi_-?i-yd(4 vii v i-I)ant),ii?th JOHN R. AVILLLm? Liywvdd. I EVAN W. JOXES. Ysgrifemiydd,

Y CHWARELAU. I CYD-DDEALL GOBEITHIOL. I Byw dan anobaith y mae'r chwarelwr wedi bod ers blynyddau bellaeli, a sibryd- ion byth a beunydd fod ei waith a." yntau yn cldo(I i ben. Vr oedd hyn yn naturiol dynu pob ysbryd anturiol a beidd- gar oddiarno. Ond nid oedd pob chwareL wr wed: ei ysbeiiio o'i holl obaith. Dnvy y darogan a'i gwendida-u gallodd amryw ohcnynt ddal yn ddistaw ond effro i wylio symudiadau yr amseroedd, a manteisio ar y distawrwydd i vrneud en gwaith yn gyson a didor. Bwgan mawr y chwarelwr ydyw yr Un- deb, ac ar hyd y blynyddoedd edrychai y perchenogion arno yr un catli. Yr redd y naill a'r Hall yn ei ofni fel pe na byddai ond y petit 'oeyvglus r.r-ewn bod. Xi unwn a'r I'ndeb, ebai'r chwarelwyr, n(,ii f,l T- demnir gan y meistr ni f'ynwn mo'r Undeb .meddai'r meistri, D( fc'n lleddir bob vi- ii). Ond, er gwaetha'r rhagfarnau a'r anhawsternu llyn daiiwyd baner I" ndebiaeth i chwifio, a bu y Pwyllgor Gweithiol dnvy arweiniad doeth eu Trefnydd, Mr R. T. Jones, yn arai ond yn sic-r yn gweithio i gyfeiriad symud y camargraff hwn, a deallwn eu bod wedi llwyddo i fesur helaeth iawn. Y mae'] perchenogion wedi nesu at y gweithwyr, ac wedi myned ganirau ymIaen i gyfeiriad llwyddiant. Gadewch i ni gael nodi un ffaith fel engraifft. Yn Chwarelau Diuor- wig, Penrhvn, a Chwarelau Ffestiniog, y mae Undeb y Chwarelwyr wedi dod i gy. tundeb a'r cyflogwyr sydd yn sicrhau cyd- nabyddiaeth i'r Undeb weitbredu dros yr aelodau^ae yn rltoddi bawl iddo i gyn- rychioli y cyfryw mewn gosod ceisiadau y gweitliwvr o flaen y eyflogwr, ac os methir a chytuno fod y mater mewn dadl t'w gyf- Iwyno i gvflafareddiad. | Yn awr, dywedwn yn ddios fod hwnyna yn gam dda i gyfeiriad llwyddiant i'r meistri yn ogystal a'r gweision. Yn un peth eeir cydnabod yr Undeb ar ran y meistri, ac ar y llaw a rail dyma ffordd ragorol i rwystro anghydwelediadau i droi yn rwygiadau dinistriql. Teg yw dweyd nad yw Chwarelau Dyff- ryn Nantlle hyd yn hyn wedi dod i'r un cytundeb ond r mae dwy o'r chwarelau mwyaf wedi datgan eu parodrwydd i hynny. 13ydd i'r Undeb yn fnan, bell, ach, gynnyg yr un cytundeb ag sydd wedi cytuno arno yn y dosbarthiadau eraill, i bob chwarel yn y Dyffryn, a diamheuol genaym na fydd i un anhawster godi yn erbyn. Ffaith bwysig iawn i'w vstyried yngwyneb hyn ydyw fod barn y rhai sy'n I gymwys at liviinv yn datgan fod rhag- I olvgon ad da wo J i'r fasnach lecbi. Os ¡ felly fe ii-ni y dealltwriaeth presennol I cydrhwng cyflogwyr a'r Undeb osgoi ang- hydwelediad a dyrysweh i'r diwydwaith pan y bydd ceisiadau y gweithwyr yn cael eu rhoddi vmlaen, ac ni fydd perygl .In-Sl y fasnacii. I Fe welir fod vi-iidi-ecli distaw yr Undeb wedi bod yn llwyddiannus i gad y pdh mawr anhebgorol angenrheidiol i wir lwvddiant meisir a gwas, sef cyd-ddeall- twriaeth trafodol, a hynny yn ei bryd pan y mae'r fasnach yn-rhwym o fynd i mewn i fywyd gwell. Dyma'r tro cyntaf erioed i Undeb y Chwarelwyr sicrhau cydnab- yddiaeth gyffredinol y cyflogwyr Gan hynny, y mae o'r pwvs mwyaf yn awr i bob chwarelwr a phob gweithiwr CYSylItiol mewn chwarel i fod i mewn ynghylch vi Undeb. Mae llwyddiant y gweithiwr yn gysylltiedig a bod yn yr Undeb; a llwydd- iant y perchenogion yn dibynnu i raddau pell ar Iwyddiant yr Undeb. Yr ydym yn Hongylarch yr uniad hwn, ac yn dymuno pob ilwydd ar y mudiad, gan ddisgwvl y bydd yr hen ddiwydfa bon eto yn symud gyda grym yn ein mysg yn fuan iawn.

Fthe directors of • S 1-¡¡;Dii¡:E-D-' desire to call the attention of their customers and others to the advisability of investing all available moneys in NATIONAL WAR BONDS and of applying further savings in the same way. 1 In the Savings Bank Department small sums can be accumulated at interest until they reach the minimum required for purchasing WAR BONDS. L "o-=:-

MARW MR W9 H. WILLIAMS TRYSORYDD UNDEB t CHWAR- ELWYR. Drdd XQswd Mr W. H. Williams,  Doughs Hi)!, Bethesda, ydoedd y Sadwrn, Tachwedd 24am, ac efe yn 69 mhvydd I oed. Chwith gennym feddwl am fod yn brwydro ym Myddin Undebiacth heb ei ai'weiniad a'i gyfarwyddyd doeth a diogel ef. Mae'n amheus a all unrhyw Undeb na dosbarth o weithwyr ymffrostio mewn cystal anveinydd ag ydoeda ef, yr oedd popeth angenrheidiol at wneud dyn cyf. lawn a rnedrus ganddo, ac or clod iddo ni -le el- (? i o d iddo iii arbedodd ei hun i roi y nvbl a feddai at wasanaeth ei gyd-weithiwr. Yn y fivrydd- yn 1848 y ganwyd ef yn Ghutraion, IJ.uybniiam, IJ;indegai, ac efe yn lab i Hugh a Jlrs Elizabeth WiJJinms, Llwybnv.ain. At iod yn ddetnyddiol i'r Undeb, yr oedd yn wr crefyddej a deiosiynol, a ehod- wyd. ef yn flaenor yn eglwys Hermon, 1Iynydd Llandegai, yn 1876. Bu yn wr hynod gyda'r achos ymliob ystyr, yn enwedig fel atliraw yn vr Vsgol Sul Dydd Mercher y claddwyd t ef dnry angladd anghyhoedd. Cmerwyd rhan yn- ddo gan y Parchn R, M. Jones, Glasgoed; J. Pritchard, M.A., B.D., Llanberis; H. Joaes Davies, Tregarth; a Mr Ellis W. Davies, A.S. Gedy weddw i alaru ei cholled ar ei ol, a chydymdeimlir yn fawr a hi yn ei phrof- edigaeth. Yr ydym yn ymatal rhag heJaeihu. gan y ceir crynhodeb Hawn o'i fywyd yr wyth- mos nesaf gan yr un wyr fwyaf am dano, set Mr n il. Daniel, cyn.Ysgrifennydd vr Undeb. ———— -———— I

PRINDER LLEFRITH AC I YMENYN. Cwyn Gwarcheidwaid Caernarfon. I Ym Mwrdd Gwarcheidwaid Caernarfon, ddydd Sadwrn, cyflwynvryd adroddiad gan -III NA-illiall, Owen o eiddo pwy]]a;or yr 'shyty filwroJ..AFliai at y f[t'1'll1\Yl' i esi.yn cynorthwy Trp\vy!krot. Anionwyd nt y IMieolwr Bwyd yn awgrymu v dylicl j rhwystro ffermwyr i anfon eu eyflenwad o'r dosbarth (cywch, clyweh). Yr unig atebiad gafuyd oedd cm bod mewn i-ydd (chwerthin). Dywedodd 3Jr« Xath Ifobots fod y I pwyllgor wedi ponderfynu gofyn i'r Swaddta I'yfel gyflenwi ymenyn i'r ys- byty, a ehynnygiai fod hynny yn cael ei WT!e;;d. Williams. Svlwodd irt, T. J. LJovd fod nifer fawr o deuluoedd yn methu cael ymenyn yn y dosbarth. Yr oedd y ma.snachwyr yn niyned a'u hymenyn i ddosbartbiadau lie y gellid cael prisiau uweb, Priodolai Mr D. 0. Williams, Clynnog, I yr holl anhawsder i'r PwyllgtJr Rheoli Bv.yd. Dylai f id yna unffudîaeth. pris- iau. Yngwyneb hynny nid oedd ond rlJes- ymol i'r H'entnvyr. fel pob masnaehwr, anfon eynrrclmm i'r lie y ceid mwyai o bris. Synai Mr Henry Parry fod yna blinder ymenyn mewn dosbarth fel hwn. Yn ei farn ef dylid :mfon at y IJywodraet.li i ofyn iddynt wahardd lladd cymaint o wartheg godro. Mr John Jones: Difudd ydyw ceisio magn anifeiliaid tra, ar y llaw arall, yn gofyn i nigynyrchu mwy o rawn. Penderfynwyd fod cais yn cael ei wneud at y Swyddfa Ryfel yn unol a chynygiad Mrs Xath. Hobprts, Hefyd ein bod yn anfon at y Kheolwr Bwyd yn unol ag aw- grymia d Mr Henry Parry.