Y Brython

Ffetan y Gol. (Parhad o tudal, 5). Gwlith Gwladgarwch. ( At Olygydd Y BRYTHON. I SYR,—Gan fod y Cymry led y byd wrthi bellach yn paratoi at gadw Gwyl Ddewi, a fyddwch garediced a chaniatau lie inni hys- bysu peth o bwys a diddordeb ar hyn o bryd ? Y mae Adran Cymru'r Bwrdd Addysg ar fin cyhoeddi llyfryn 36 tudalen ac ynddo bcthau diddorol odiaeth ar bwnc y dathlu, heblaw llu o awgrymiadau i athrawon ac ereill sut oreu i gadw'n Pen Blwydd Cenedlaethol. Gan inni gael y fraint o. weled copi blaen llaw o'r llyfryn, teimlwn yn ddyled arnom alw sylw cyhoeddus ato, oblegid y mae'n llyfr taraw- iadol tuhwnt, ei luniau a'i bopeth yn gelfydd a da, ac ynddo ysbrydiaeth i godi ton ac urddas pob dathiad Gwyl Ddewi. Ac heblaw hynny, dylai fod yn hwb a help sylweddol iawn i waith sefydliadau tebyg i'r Amgueddfa Genedlaethol a'r Llyfrgell Genedlaethol, Cymdeithas ein Caneuon Gwerin, ac yn y blaen. A dyma'r adeg i'w gyhoeddi i'r dim, a dylai ei gynnwys fod yn werthfawr tuhwnt i Athrawon Ysgol a Chymrodorion a Chym- deithasau Coffa'r Nawddsant, a'r Cymdeith- asau Llenyddol a phawb o'n cydwladwyr sydd ar daen led y byd. Y mac DyddGwylDdewi{canys dyna'i deitl- yn gyhoeddiad swyddogol, ac a fydd ar werth gyda hyn am dair ceiniog. Ond gan y clyw- som fod eisoes alw anferth-filoedd o gqpxau—■ amdano, cynghorem bawb i ymorol am un heb ymdroi. Fe'i ceir gan unrhyw lyfr- werthwr. Yn ddios, ni ddylai'r un athro yng Nghymru fod heb fanteisio ar awgrymiadau llyfryn mor gyfoethog, a thro tlws a thirion a'r Cymry Alltud ym mhellteroedd y byd fyddai anfon copi iddynt ar unwaith, modd y'u caffont mewn pryd i'r Coffa y cyntaf o Fawrth nesaf yma.—Yr eiddoch, etc., E. VINCENT EVANS,  Ysgrifennydd Mygedol Cymdeithas yr Eisteddfod Genedlaethol. EDWARD ANWYL, I Cadeirydd Bwrdd Canol Addysg Ganol- radd. MARY DAVIES, Ysg. Mygedol Cymdeithas y Caneuon Gwerin, ISAMBARD OWEN. Is-lywydd Cymdeithas yr Iaith Gymraeg Ion. 16, 1914.

Gellir cael Beiblau, Testamentau Llyfrau Emynau a Thonau, unrhyw Lyfr, leu Gan Gymraeg. Nifer am brisiau gostyngol. Anfoner am restr o gerddoriaeth a Llyfrau Ail Llaw.-HUGH EVANS a'i FEIB., 358 Stanley Road, Liverpool,

I YS] AFELL Y BEIRDD Y oynhjrfohion gogyfer a'r golofn hon i'w cyf- eino PEDRQG, 217 Prescot Road, Liverpool. I DIGON. oer yw hi i fewn yma, er cymaint o dan sydd yn nrychfeddyliau rhai beirdd. Da chwi, frodyr annwyl, rhowch gymaint o wres ag a ellwch yn eich cynhyrchion. Mae yma rai cyn oered a'r ia ei hun. Gwell cadw'r cyfryw bethau hyd yr haf. Gagendor.-Y cyrch a'r llinell olaf yn wallus. Cofiwch am y rheol o ofyn enw priodol neu adnabyddus pob gohebydd. Geirwiredd.—Mae peth amwyster yn cy- mylu'r englyn, yn enwedig ei ddiwedd,— E dry'r byd tu draw i'r bedd, A'r tafod yw'r etifedd. Dymitniad.-iN,Iae proest yng nghyrch yr englyn cyntaf, ac yr ydych yn gosod gofid a "gyd" i odli. Y Carwr Siotnedig.-Niid wyf yn synnu dim, os yw y ferch yn deall barddoniaeth, ac wedi gweled peth fel hyn,— Ar y fron, 'N llencyn lion, Cwrddais yno lodes,— Hardda'i gwedd, Yma i'r bedd, Teilwng o angyles. Amrwd iawn yw'r gan trwyddi. Ond peidiwch a. thorri'ch calon, am y lodes na'r awen Mae llawer un yn hapus er, neu am, ei fod heb yr un o'r ddwy. CYMERADWY.—Clefyd Dy' Sul, Colomen ac Ysiorm, Dathliad Priodas Arian, Coedwig yn y Gaeaf. I DATHLIAD PRIODAS ARIAN Mr. a Mrs. W. 0. Hughes, HeulfreNew- sham Drive. Ar yr achlysur, eyflwynasant Lestri Cymun (Unigol) i Eglwys Bethlehem, Douglas Road. YMGILIODD ehwarter canrif, A'i helynt gyda hi, Ond byth ni ellwch gyfrif Pob bendith ddaeth i chwi; Bu Duwies Ffawd yn gwenu Ar aelwyd Heulfre Ion, A chwithau yn cyfrannu At angen llawer teulu, Yn rhwydd ac ysgafn fron. Wrth ddathlu eich priodas Ariannaidd, hyfryd yw Eich bod yn hael ac addas, Yn cofio Achos Duw Arwyddlun yw yr anrheg 0 gariad fel y tan Sy'n llosgi yn eich mynwes, Wrth gofio'r Hen, Hen Hanea Am Groes yr Iesu Glan. Ymgyfyd hen atgofion Pan fynych daflwch drem Dros hyfryd wleddoedd Seion, Yn Eglwys Bethlehem Bydd rhywrai yn cymuno, Ac am y rhodd yn son, Tra'r Ferswy Fawr yn llifo, A thonnau'r mor yn suo Ar lennydd mwynion R. W. ROBERTS (Arfonog), COEDWIG YN Y GAEAP. I MOR llwm yw gwedd y goedwig Yn nhymor gaeaf blin, Mae fel y crwydryn unig Yn cwyno'n oerni'r hin Mae'n wylo megys Rahel Mewn hiraeth am ei phlant, A gludwyd gan yr awel I'w beddau yn y pant. 'Rwy'n cofio'r per delynor Yn swyno'r lie a'i gerdd, A'r blodau yn ymagor Ar lwybrau'r goedwig werdd Ond gwyw yw'r goedwig arw Fu'n glasu yn yr haul, Mae'r cerddor dan y derw Yn cwyno am ei dail. P'le mae ei balas bychan Oedd ar y gangen dlos, Lie y cysgodai'n ddiddan Yn ystod oerni'r nos ? Ei balas hardd sy'n ddarnau Dan droed ypgaea'n awr. Ac ni ddaw melys salmau O'r goedwig doriad gwawr. Mae'r storm fel llew yn rhuo Ar ei ddinistriol hynt, A'r coed sy'n ocheneidio Dan ysgogiadau'r gwynt; Mor brydferth ar y cangau Yw drych y barug gl-4n,- Sy'n hongian wrth eu brigau, Fel darnau arian man. Yr eiriawl bach proffwydol A ddaw i'r goedwig lom, A'i wen dan awel ddeifiol Siriola,'m calon drom Daw'r adar eto i ganu, Mae'r Gwariwyn wrth y drws, Ca'r goedwig ei dilladu Medd y blodeuyn tlws. BOWLING GREEN. I CAERFA pleser, tir adferyd-ein hoen Yw Bowling Green, hyfryd Fan i wyr buan bywyd- Eilun yw'r b-lon o hyd. Nawdd i hygar foneddigion,-htidol Ydyw ei chwaraeon Bowling Green mir a thirion, Ennill yw, gwna pawb yn lion. Penrhyn coch. 1. TELFRYN DAVIES. I

tw EVERY WOMAN ?HOULD send 2 stamps for our 32 page Illustrated Book containing valuable information how all Irregularities and -Suppressions may be entirely avoided or removed by simple means. Recommended by eminent Physicans, as the only Safe, Sure and Genuine Remedy. Never fail Thousands of Testimonials. Established r862. Mr. PAUL BLANCHARD ClaremootlMouse. Dalston Lane. LONDON;

CWYN COLL AM MR. JOHN HENRY, R.AM- I GOFIDUS iawn gennym groniclo marwolaeth y cerddor galluog ac adnabyddus uchod, a ddigwyddodd yn hynod o sydyn yn ei breswyl, 24 Sandon Street, Lerpwl, tua 7 ar y gloch nos Fercher ddiweddaf. Ei oed oedd 55. Rhyw hanner awr cyn ei farw, ymddang- hosai'n weddol dda a siriol, ond daeth y diwedd yn frawychus o sydyn. Ymddengys fod y galon wedi ei hamharu. Brodor o Borthmadog ydoedd, a mab y diweddar Mr. a Mrs. Bennett Williams. Treuliodd tua 26 mlynedd yn Lerpwl, a rhoddodd wersi mewn canu i liaws mawr o ddisgyblion. Yr oedd yn gyfansoddwr gwych, ac ymysg ei ganeuon ceir Can y Bugail, Teyrn y Dydd, Galwad y Tywysog, Gwlad y Delyn, a Guiding Light. Bu rhai ohonynt yn boblogaidd iawn. Dichon mai Gwlad y Delyn swynol sydd fwyaf adnabyddus i'r lliaws. Cyfansoddodd hefyd ranganau, yn cynnwys Nos Ystorom a Selina. Canwyd y gan Guiding Light mewn naw o gyngherddau gwahanol yr un noson yn Llundiin Bu ei gantawd, Olga, yn bur llwyddiannus. Ychydig amser yn 01, ewbl- haodd chwarae-gerdd (opera)-" Caradog," sydd ar linellau Grand Opera. Hyderir y gellir trefnu i'w chyhoeddi. Cyhoeddodd hefyd lyfr o donau, a gymerwyd i fyny'n dda. Yr oedd Mr. Henry hefyd yn ganwr rhagorol, yn enwedig y blynyddoedd a fu, ac enillodd y wobr gyntaf am ganu unawd baritone yn Eisteddfod Genedlaethol Pwllheli yn 1875, pan nad oedd ond bachgen ieuanc iawn. Ymaelodai gyda'r Bedyddwyr Cymreig yn Windsor Street. Dringasai i safie uchel ac anrhydeddus ymhlith Cerddorion Cymru, ac y mae wedi ga,dael etifeddiaeth werthfawr i'r genedl yn ei ganeuon, etc., Diau y pery Gwlad y Delyn i swyno llawer cynulleidfa yn y dyfodol megis yn y gorffennol. Gadawodd weddw a mab a merch i alaru ar ei ol. Y mae'r mab (Mr. Leigh Henry) mewn swydd gerddorol bwysig ar y Cyfandir, yn un o'r cyfarwyddwyr cerdd- orol a darlithwyr yn y Gordon Craig School of Music and the Drama, Florence. Y mae efe'n gerddor talentog, ac wedi cyfansoddi damau prydferth i'r piano a'r gerddorfa, ynghyda chaneuon. Y mae'r ferch yn offerynydd (y piano), ac yn gantores o allu, a bwriada barhau gwaith ei thad mewn cyfrannu addysg. Cleddid ddydd Sadwrn, yng ngwydd tyrfa barchus. Y prif alarwyr oedd Mrs. Henry (y weddw), Miss Henry (y ferch), Mrs. Jones, Clynnog (chwaer), Miss Smith, a Mrs. Cameron. Nid oedd modd i'r mab fod yno oherwydd pallter ffordd. Yr oedd yno gryn nifer o hen ddisgyblion yr ymadawedig a rhai presennol, ac hefyd nifer o hen gyfeillion, yn cynnwys y Mri. J. D. Jones, J. T. Jones, E. H. Williams, J. Farteg Evans, etc. Perthynai y Cerddor i urdd y Freemasons, ac yr oedd cryn nibr o'i gyd-aelodau yn bresennol, gan y rhai y rhoddwyd torch flodeu brydferth. Gan nad oep weinidog yn Windsor Street ar hyn o bryd, gweinyddwyd yn garedig gan y Parch. E. Underbill, Eglwys St. Thomas, lie y mae Mrs. Henry yn aelod. Y mae'r teulu yn alarus iawn ar ol priod a thad tyner, at yr hwn yr oedd eu serch yn fawr. Ar y 12fed o'r mis diweddaf, dathlodd Mr. a Mrs. Henry y pumed Rwydd ar hugain o'u bywyd priodasol. Cydymdeimlir yn ddwfn iawn a'r teulu yn eu profedigaeth lem. 1 G.W.H.

CATHLAU BORE a NAWN ALAFON. Llyfr SWLLT, wedi ei rwymo mewn llian hardd a da, yn cynnwys 87 o Delynegion a Dyriau, I a 6 o Ddarluniau prydferth. Ffrydiau giftewon o ffynhonnau myfyrdod yw yr holl ganiadau. Er yn gwbl syml a di-chwydd, y mae coethder a cheinder y lienor ar y gwaith. Ceir yma graffder y Celt i ganfod lliwiau, a'i galon i ganu natur.-Pedrog, yn r Brytbon. I ychydig iawn o ddewisolion yr awen bur y rhoed y ddawn i gymhlethu miwsig iaith a meddyliau calon fel y gwneir yn y gyfrol hon.— r Goleuad, Diau gennym y rhoddir croesaw helaeth i ganeuon bardd mor felus, ac mor dyner ei gyffyrddiad a'i feddyliau.-Antbropos, yn T Faner. Wedi darllen y llyfr drwyddo gyda Ilawer o fwynhad, gedy'r darnau argraff o fawrfrydigrwydd a cheinder arnom.-Rhys y. Huws, yn rr Herald. Rhodded ini ragor o'r pethau byn, sy'n mynd yn syth i'r galon, ac yn aros yno byth.—T. Gwynn Jones, yn r Beirniad. Rhoir y llyfr ymysg ein hoff lyfrau, i fod yn gydymaith ar gyfer ambell orig, o orffwys a mwynhad.—0. M. Edwards, yn Cymru. Alafon's Cathlau will place him among our foremost poets, a place which his undoubted merits had not so far won for him. His Cathlau is the most important volume of Welsh poetry since the publication of Mr. T. Gwynn Jones's latest book.-W. J. Gruffydd, yn Wales.

Y Llyfr i'w gael o SWYDDFA "CYMRU," CAERNARFON. Gofynned y rhai a garent ei gael i'w 11-yfrwerthwyr anfon am gopiau, os na bydd ganddynt rai ar law. Rhai o Lytrau Ar werth gan HUGH EVANS A'I FEIBION, 356=8 Stanley Road, Liverpool. LLAWLYFR CYFLAWN AR LYFR YR ACTAU, gan y Parch. OWEN JOHN OWEN, M.A., Rock Ferry. Yn dair rhan: Cwestiynau, Ystyr Geiriau, a Nodiadau Esboniadol. Pris mewn amlen, 9c.; pris gostyngol, 6ch. Limp Cloth (yn cynnwys Map prydferth o deithiau Paul), Is. 3ch.; pris gos- tyngol, 9c. LLFOFION GRAWNWIN: sef Cyfrol- Goffa y Parchedigion William Roberts, William Nicholson, D. M. Jenkins, Hugh Jones, David John, H. Parry Thomas, o Undeb Anibynwyr Cymreig Lerpwl, Manchester, a'r Amgylchoedd. Gan y Parch, 0. L. ROBERTS. Pris mewn Llian hardd, 2s. BREUDDWYD SION Y BRAGWR, nen Weledigaeth Dinas Malltod. Gan PEDR HIR, Pris. 6ch. Y DRWS AGORED. Telynegion byrion gyda 12 o Ddarluniau cain. Gan R. H* JONES (awdwr Drwy Gil y Drws "). Wedi ei rwymo mewn Llian Harfdd, Is THEANTHROPIA: Neu y Dwyfol a'r Dynol yn y Beibl, gan y Parch. ROBERT ROBERTS. B.A.,?h.D., Trefnant. Trin- iaeth feistrolgar ar y Canon ac Ysbryd- oliaeth y Beibl yn wyneb y Goleuni di- weddaraf. Llian Hardd, Is. 6cS. Am- len, is. BLAGURON AWEN, gan GWAENFAB. Yn cynnwys amryw ddarnau cymwys i'w hadrodd. Pris, mewn amlen Is. COF A CHADW am Eisteddfod Fawr Llan- gollen, 1858. Y prif fuddugwyr, eu llun a'u gorchest. Pris, 3c. To Advertisers PREPAID ADVERTISEMENTS FOR IR.THS AND DEATHS. Is. per Insertion. MARRIAGES. Is. 6d. per Insertion, SITUATIONS Wanted Q Vacant. APART M ENTS- Furnished and Unfurniahe Is. for One Insertion. 9d. per Insertions for Three Inaertio Rate for Trade Advertisements, Public Meetings etc., may be had on application. All communications re Printing and Advertising to be directed to the Firm Advertisements must be to hand Tuesday Morning to ensure publication in the following issue, HUGH EVANS & SONS, 356-88 Stanley Road Liverpool MAES LLAFUR Undeb Ysgolion Sul M. C Lerpwl 'r Cyffiniau. Esboniad Dr. Owen Thomas ar yr Epistol at yr Hebreaid, 3/6. Eto, Principal T. C. Edwards, 2/ Eto, Parch. J. Morgan Jones, 1/6. Anerchiadau Esboniadol ar yr Epistol at yr Hebreaid gan y Parch O. L. Roberts 2/ Esboniad ar yr Hebreaid. gan y Parch. D M. Phillips, M.A., Ph.D., 3/6. Yr Epistol at yr Hebreaid, gan y Prif-athro T. Rees, M.A., Bangor cyf. i., pen. 1—7, llian Is.; cyf. ii., pen. 8-13, llian 1/- Llawlyfr ar Lyfr Josua, gan y Parch. D Hoskins, M.A., 1/ Gwerslyfr gan yr un awdur, 2g. I'w cael gan- Hugh Evans a'i Feibion 358 STANLEY ROAD. Yr Ail Ganrif: RHAI GWERSI ODDIWRTH Y CANMLWYDDIANT Atodiad i'r Anerchiad o Gadair y Gymanfa Gyffredinol Drefnewydd; 1912. GAN JOHN HUGHES, Liverpool. PRIS SWLLT. It Cyhoeddedig gan: HUGH EVANS A'I FEIBION, 356-8 Stanley Rd., Liverpool. Y LLADMERYDD am 1914 Cylchgrawn Misol yr Ysgol Sabbothol. Dan olygiaeth y Parchn. Evan Davies,Trefriw; T. E, Davies, Abertawe; Proff,-ssor D. Jenkins, Mus. Rac., Aberystwyth. Pris Dwy Qeiniog y Mis, Cynhwysa y Rhifynau o'r "Uadmefydd" am y Flwyddvn 1914- Erthvglau ar be-hau Beiblaidd Gen y personau canlynol Parchn. J. Morgan Jones. Caerdydd John Owen Anfield, Liverpool; J. E. Daries, M A., Llanelli D, Hoskids, M.A., C'aernarfon; W, Evans. M A., Pembroke Dock; J Puleston Jones. M.A., Pwllheli; W. B. Pry therch. Abertawe J, Pritchard; M.A., B.D Llanberis; R. J. Rees, M.A.. Aberystwyth; Proff. R. Mcris, M A., B.D.; Griffith Hughes, B.A.. Bethesda, J" Talog Davies Liverpool; Dr H. Roberts, Rhuallt; D. L. Rees, B.A., B. D., Aberaerori; M. H. Jones, B.A., Ton; Peter Hughes Griffiths, Llundain; Mr. John Rowlands, M. V.O., Caerdydd. ac eraill. Pregethau Esboniadol ar yr Epistol at yr Hebreaid- Gan y Parch. D, Charles Davies, M.A. Ymson ac Ymgom Gan y Parch. Peter Hughes Griffiths Llundain Ein Pob] Ieuaine; Gan y Parch. W. E Prytherch, Aber: t we, Nodiadau Amrywiol: Gan y Parch. Evan Davies. Tref- riw. Hefyd, rhoddir lie arb-nig i'r Nodiadau ar Faes Llafur Undeb Ysgolion -abbothol y Methodistiaid Cal. flnaidd. sef y rhan olaf o Esboniad ar Yr Epistol at yr Hebreald. Gan y Parch. T. E. Davies. Darnau Barddonol, &c. Tonau Newyddion, *C, Am V Telerau ymofyntr a r Cyhoe&dwr—B. W. Bvam Doigeliau