Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
6 erthygl ar y dudalen hon
yn YNYS HIR.I
yn YNYS HIR. I [Beirnicâd: y Parch. EMRYS JAMES, Pont y pridd Dr. D. JAMES (Defynnog), Treherbert a Mr. TOM JOHN, M.A., Pen y graig.] Y FEIRNIAD AETH. 1—Cwmni Maesteg (;< Beddau'r Proffwydi") -Er yn rhy ddijTuu ar brydiau, caed gan- ddynt berfformiad gwir dda, ond collent mewn manylion pwysig yn eu hymagweddiad a'u trefniadau ar y llwyfan. Dylid ystyriod pob symudiad yn bwysig ac y mae yn anhebgorol i bob actiwr gofio'r gynulleidfa, a hynny heb ddangos ei fod yn ymwybodol o bresenoldeb y cyfryw. Wedi'r oil, er mwyn adloniant ac adeiladaeth y gynulleidfa y chwaraeir a bai mawr yw unrhyw ymyriad fyddo'n cuddio actiwr gweithredol o olwg y gwrandawyr. Gwnaed hyn yn barhaus gan y Cwmni hyn, a difrodwyd effaith un olygfa bwysig o'r herwydd. Yng ngolygfa y tloty, eisteddai merch a'i chefn yn gwmwl arnom, gan guddio yn llwyr y ddau gymeriad oedd yn cyd-ymddiddan ar y pryd. Yr oedd yn ollyngdod mawr i'r holl edrychwyr pan aeth y ddynes hon allan. Amhosibl fyddai'r fath ddiffyg mewn chwaraedy cydnabyddedig. Yn yr Act olaf eto.eisteddoddHuw Bennett yn union o flaen y claf gorweddiog, Robert William ac ni welsom wyneb yr olaf am ysbaidhir. Er cystal y porfformiad drwyddo, cawsom o hyd yr argraff mai ceisio cofio ac adrodd eu rhannau yr oedd y chwaraewyr, "yn He ymgolli yn ddigadwyn yn eu gwaith. Dynwared yr oeddynt, yn lie byw eu rhannau. Amlwg oedd hyn yn yr olygfa gyntaf,- petruster ac ansicrwydd yn anafu naturioldeb y cyflead a gwan oedd ymweliad yr hedd- geidwad a'r tir-geidwad. Fodd bynnag, dadebrodd y Cwmni wrth fynd rhagddynt, a rhoddwyd i ni well awyrgylch. Rhaid cyfeirio at Huw Bennett fel un o dywysogion y gystadleuaeth odidog hon 'ac yng nghyf- Iwyniad cyffredinol y ddrama, haedda'r Cwmni ganmoliaeth uchel. Mwy o sylw i anylion sydd eisieu arnynt i berffeithio'r ') erfformiad. 2-Cqvmni Gwaelod y Garth (" Asgre Lan"). Dyma gwrnni ardderchog, yn deall rheolau'r llwvfan yn dda a chyda gwell manteision allanol, diameu y cawsem effeithiolaeh per- fformiad fyth. Y maent yn batrwm i'r Cwmniau Cymreig mewn ffyddlondeb i an- hebgorion y llwyfan. Heb os, dyma'r ddrama fwyaf gorffenedig. o'r cwbl. Amlwg yw fod ei hawdur yn deall celf y llwyfan. Eto, nid yn y ddrama hon y ceir y cymeriadau an hawddaf a gryn dipyn. Y ddau gymeriad anhawddaf ynddi yw Mari Huws a'r hen weinidog, gan eu bod yn gorfod cynrychioli cynifer o agweddau a theimladau gwahanol. Cymeriad go hawdd ei bortreu yw Gruffudd Huws, a safbwynt yr actiwr. Un darlun di- gyfnewid ydyw—yr hen amaethwr diddig a diofal. Gwan oedd Mari Huws a Gwen Evans -hawddy gellid gwella ar lawer pwyslais ac ystum o'u heiddo. Cawsom ferched amgen- ach o lawer yn y cwmnloedd ereill. Ond un ddedfryd sydd gennym am y gweinidog—per- ffaith, a thaflodd hudoliaeth hyfryd rhyfeddol dros yr holl berfformiad. Gellid hefyd awgrymu gwelliantau yng ngolygfa yr ar- werthiant. Yr oedd Gruffudd Huws, Morus Huws, a'r doctor yn odidog iawn. Yng nghyflwyniad y ddrama, perfformiad meistrol- gar oedd hwn-rhoi o'r effeithiau yn an- -wrthwynebol yn eu dylanwad arnom, er fod y diffygion a nodwyd yn amlwg ddigon. 3—Cwmni Tylorstown ("Beddau'r Pro- iiwydi ").-Perfformipd da gwell rheolaeth ar fanylion allanol y llwyfan na Chwmni Maesteg. Caed gwell agoriad o lawer. Yr oedd pob siaradwr hefyd yn y golwg o hyd, a'r gwahanol symudiadau yn naturiol a di- dramsrwvdd. Gwnaeth y merched eu gwaith I yn odidog, yn enwedig Elin. Un o set dis- gleiriaf yr ymgyrch oedd hi. Amhosibl oedd darganfod gwall arni. Nid oedd Emrys agos cystal a'i wrthwynebydd o Faesteg. Rhy frysiog ydoedd, yn Uyncu ei eiriau, a'i barabl- iad yn hynod aneglur ac aneffeithiol ar bryd- iau. Bu'r Cwmni hwn yn ddigon anffodus i andwyo'n llwyr yr olygfa olaf,lle'r ymddengys yr hen wraig lesg i groesawu Emrys. Y mae hon i ymdaflu i'r llwyfan yn annisgwyliadwy i'r lleill ond bu yn hir cyn dod, ac wele'r cwmni oil yn edrych tua'r drws mewn dis- gwyliad mud. Lladdwyd yr effaith yn llwyr. Ar y cyfan, perfformiad teilwng iawn oedd hwn. 4-Cuimni Aberaman (" Dic ShonDafydd ") -Perfformiad go deilwng ar y oyfan. Yr oedd digon o fywyd ynddo, a dweyd y lleiaf, ond yr oedd yn ddiffygiol mewn celf- yddyd. Tuedd yr oil o'r cymeriadau oedd gorwneud eu rhannau, a thorrwyd yn fynych rai o reolau elfennol y llwyfan—siarad a'u hwynebau at gefn y llwyfan, cuddio ei gilydd, etc. Gwnaeth Dic ei waith yn dda iawn, er mae yn amlwg mai ymgeisio at effaith yr oedd yn fynych. Naturiol iawn > oedd ei gyfathrach ag Angharad ym mharlwr y fonesig honno. Ond eisteddodd yntau rhyngom a'i fam yn y bwthyn, ac nis gwelsom hi hyd nes iddo godi. Aeth y crydd at ein calon gan mor naturiol yr oedd. Aeth ami gymdeithas brodyr o'r un grefft yn y wlad heb i ni gofio llwybr y beirniad o gwbl. Haedda John Davies glod hefyd, ond rhy ddof oedd ef ar brydiau. Er nad oedd hi'n anhebgorol i'r ddrama, godidog oedd y ferch fach ganodd y dyriau a'r tribannau telyn mor gywrain ac effeithiol. Mwy o arfer sydd eisieu ar y Cwmni hwn. 5—Cwmni Trecynon ("Eluned Gwyn Owen ").—Dyna gwmni uchraddol, yn ddis- glair o allu, ond heb dalu sylw manwl i anhebgorion y llwyfan ac yr oedd yma rai cymeriadau anodd iawn i'w cyfleu yn effeith- iol. Fodd bynnag, o safbwynt yr actio, aeth bron yr oil ohonynt drwy eu gwaith yn hynod effeithiol. Da iawn oedd y crwydryn, a Scriw a'i fab, er mai gwan oedd gwawdiaith yr olaf. Dynwaredwyd y meddwyn yn dda gan Ifan Gwyn Owen. Ond gwan oedd yr olygfa lie y clyw Eluned am farwolaeth ei phriod ar faes y frwydr. Llewygodd fel peiriant, a gwnaeth yr oil fel un wedi ei dirwyn i'r gwaith. Dadebrai o hyd gyda chysondeb rheolaidd, fel pe'n disgwyl ei chyfle i siarad, a siaradai'n hollol rydd pan ddelai ei thro. Dylai fod mwy o amser rhwng un dedebriad a'r llall, a'r brawddegau yn floesg a thoredig. Ond y mae gennym gy- huddiad pwysicach yn erbyn y cwmni hwn. Y cwmni galluog hwn a gyflawnodd drosedd dyfnaf yr ornest mewn ymagweddiad. Ym- ddengys Owen Gwyn Owen, llencyn o yswain gwledig, mewn diwyg filwrol, yn chwilio am ei nith fechan. Wele ugain mlynedd yn diflannu, ac Owen Gwyn Owen yn ymddangos drachefn heb unrhyw gyfnewidiad allanol, mor ifanc ag erioed, a'r un ddiwyg amdano. Anodd yw synied am esgeulusdod mwy an- faddeuol ar lwyfan chwaraedy. Eto, ar aelwyd Bodeurog, wele'r liell gwmni yn eistedd a'u cefnau at y tan. Pe baent o gylch y bwrdd, popeth yn dda. Ond na, teulu'r fferm mewn cydymddiddan fin hwyr sydd yma, a'r mab yn trefnu offer gwaith ar* gyfer y bore. Geilw ymwelwyr ond gwa- hoddir yr oil ohonynt i eistedd—a'u cefnau at y tan Dylasent eistedd yn ddau gylch wrth y tan, yn hanner-wynebu'r gynulleidfa. Gresyu oedd i'r cwmni hwn ddifetha ei gyfle gyda'r fath ddiffygion anffodus oblegid cyfuniad nerthol ydyw. Boed diwygiad, a bydd ei ymddanghosiad yn ofid i rywrai ar faes cystadleuaeth. 6—-Cwmni Treorchy, (" Jack y Bachgen Drwg ").-Dyma gyfuniad o actwy^r peni- gamp. Er anhawdded y prif gymeriadau, cyflawnodd pob chwaraeydd'ei ran yn odidog iawn. Cawsom yma awyrgylch y peth a fwriadwyd. Ni roddodd yr un chwaraeydd i ni yr argraff mai efelychu yr oedd. Cyflwyn- wyd i ni fywyd pob agwedd. Gwoithiwyd pob effaith allan i'w uchafbwynt, heb or- wneud dim. Perfformiad rhyfeddol ydoedd, yn enwedig pan gofiom nad dyma gylch arferol aelodau'r cwmni. Ardderchog oedd Henry a Maria a John bach a thoddodd ein calon yn llyn, a chalon y gynulleidfa hefyd, gan mor najajiol a bj'w y portread. Yr oedd Jack yn ardderchog yn yr oil o'i helyntion— yn ei ddiniweidrwydd gwladaidd, yn ei lwyddiant, ei adfyd, ei afradlonedd, a'i ddych- weliad y tafarnwr fel efe ei hun ac Ann a Shan yn dwyn arogl grug ac eithin Sir Gar yn gawod i'r llwyfan. A thywysog yn ei waith (un o'r goreuon a welsom ar lwyfan y chwaraedy) oedd y llithiwr meddw a bradus yn y coler uchel. Hwyrach fod gormod o bollter rhwng yr argraff cyntaf a'r ail o John mewn cyn lleied o amser. Tyfodd yn. ddyn braidd yn sydyn. A doniol oedd gweled pobl Sir Gar a John ym Morgannwg, yn rhodio Q flaen yr un lien. Dyna wendid y perfformiad. Dylesid defnyddio lien arall, yn dynodi stryd, pan gyrhaeddodd John y dref ym Morgan- nwg. Eto, cofiwn anfanteision yr ystafell ac hwyrach mai nid y cwmni sydd yn gyfrifol am y gwall ond andwyodd hyn naturioldeb y peth i raddau helaeth. Fodd bynnag, mor fyw a chyffrous oedd yr actio fel y diarfogwyd ein beirniadaeth yn llwyr a dyna'r dystiol- aeth uchaf posibl i'r chwaraewyr. Syfrdan- wyd y gynulleidfa yn llwyr gan y perfformiad meistrolgar hwn. Nid oes amlieuaetli am safle'r cwmni yn y gystadleuaeth. 7-Cwmni Ton Pentre (" Enoc Huws ").— Perfformiad gofalus a glan, nemor byth yn tramgwyddo gofynion y Ilwyfan. Ni chaed yma gyffredinedd nac arucheledd pendant chwaith. Mae'n amlwg fod pob osgo a phwyslais o dan ddisgyblaeth gynnil, a'r oil wedi eu h-astudio yn ofalus a chodwyd ni yn gaeth i edmygedd o'r gofal hwn, yr hyn a ddengys ddiffyg y chwaraead. Celfyddyd ac nid bywyd ydoedd, yn peri fod y portread yn fusgrell a dijaini. Y mae trefniant y ddrama yn cymell hyn i raddau pell—ymddiddanion meithion rhwng dau, ac ymsonau hirwyntog. Eto y mae yma ddigon o gyfleustra i alluoedd disglair end ni chododd y perfformiad cyffredinol i'r uchelion, er i ni gael ambell enghraifft unigol o actio ardderchog. -Yr oedd Marged yn dda iawn, a Mrs. Denman mor hyawdl ac awdurdodol ag a hawlid iddi fod, end yn ymddangos yn rhy ifanc fel gwraig i'w chydymaith addfed, ac fel mam i bump o blant. Yr oedd Tomos Bartley yn odidog, ac yn un o feistriaid y gystadleuaeth. Gwan oedd golygfa y briodas, lie y cwyd yr hen Americanwr i ddadlennu anfadrwydd gorffennol Capten Trefor. Ni chafwyd yr effaith a allid, o gryn dipyn, er i'r Capten ddeffro'r wreichionen gyda'i air a'i weithred olaf. Perfformiad gorffenedig, end yn fyr o'r peth byw sydd yn fwy na chelf a chabol. Dyma'n dyfarniad.-Y wobr gyntaf (£15) —Treorchy; yr ail wobr (EIO)-Gwaelod y Garth; y drydedd wobr( £ 5) i'w rhannu rhwng Ton Pentre a Tylorstawn.-Ar air a chyd- wybod, D. EMRYS JAMES } Beiriiiaid. TOM JOHN, M.A. J-Beirniaid. DEFY LNNOG. -0
I O'R BALA. I
O'R BALA. Jerusalem Cymru. JOSEPH A'I FRODYH YN FFOS Y CLAWDD.-Nos lau ddiweddaf-, bu Cwmni Drama Maenofferen, Blaenau Ffestiniog, yn perfformio'r gwaith uchod yn y Victoria Hall yma. Anturiasant y siwrne o tua dwy filltir ar hugain o'r Blaenau i'r Bala, mewn modur mawr a thrwm, ar hyd y ffordd uchel, a phur feddal a disathr erbyn hyn, sydd yn croesi mynydd oerlwm y Brotos. Diau y buasai'r daith yn un ddifyr iawn ar nawngwaith sych a thesog hirddydd haf ond yr oedd popeth bron fel wedi cytuno i'w gwneud yn bur wahanol i hynny y noson uchod. Yr oedd yn y dref gryn bryder ynghylch y cwmni pan ddeallwyd mai tros y mynydd yr oeddynt yn dod a chynhyddai'r pryder yn boenus fel yr hwvrhai'r dechreunos, a hwythau heb gyrr- aedd. Ofnid yn fawr fod rhywbeth wedi dig- wydd iddynt. Disgynnai'r glaw, a gwynt y nos a ruai yn y llwyn," ac ychwanegai'r tywyllwch at ofnadwyaeth y sefyllfa. Toe, o fewn hyw hanner awr, neu lai, i amser dechreu gwaith y cyfarfod, cyrhaeddodd y bechgyn, yn wlybion diferol, a'u hesgidiau yn llaid trwchus iawn, wedi gorfod cerdded pedair milltir ynghanol ystorm ffyrnig. Ar ol dringo a disgyn yn llwyddiannus, fyny ac i lawr y gelltydd, ac wedi 1Iywio yni ddiogel mewn trofeydd sydyn, a thrwy glwydi culion a thrafferthus, cawsant y modur yn llwyddiannus i gwrr cymharol wastad Capel Celyn, yr ochr hon i'r mynydd ond pan ar gyfer palas Ciltalgarth, aeth yr olwynion chwith i rigol yn yr ochr honno i'r ffordd, ac wrth geisio eu cael o'r rhigol, aeth y modur yn fwy o ful, ac ar ei ochr ag ef, a'i lwyth i'w ganlyn, i ffos y clawdd. Trugaredd fawr fu mai i'r ochr honno i'r ffordd yr aethant, eanys pe mai i'r ochr arall, buasai llif chwyrn y Tryweryn wedi eu hysgubo yn erbyn creigiau, tros raiadrau, a thrwy lynoedd chwildro, i dawelwch mawr. Wedi ymolchi, ymsychu, a newid, ym- ddanghosodd y Cwmni yn y neuadd, heb fod yr un pin gwaeth, ar ol yr holl helynt; a chroesawyd hwynt gan gynulleidfa fawr yr ] olwg ar yr hon, yn ddiau, roddodd galon yn y parti i fyned trwy eu gwaith yn bur foddhaol. Yr oedd yr hen wr, Jacob, yn dda, a Joseph yn rhagorol fel hogyn anwes gartref ond yn sicr yr oedd yn rhy drahaus a brwnt ar ymddang- hosiad cyntaf ei frodyr ger ei fron yn yr Aifft. Deallwn i nifer o'r parti groesi'r mynydd yn ol y noson honno arhosodd ereill ohonynt yma hyd bore drannoeth a diau gennym eu bod oU yn teimlo ddarfod iddynt gael dihangfa gyfyng. Y BEL DROED.—-Rhyw bythefnos yn ol, bu llanciau Pwllheli yma yn cicio yn erbyn y Bala Press, ond cawsant gweir hallt a dydd Sadwrn diweddaf, bu cor y bel o Aberystwyth yma yn ceisio dwyn y llawryf oddiar y Press ond aflwyddiannus fuont hwythau aethant adref heb gael gael yr un ael, tra y cafodd y Bala Press 4. -0
MINION MENAI.
MINION MENAI. YN OL MEUDWY'R MOR I PAGimiAiD DYSGEDIG—Y Sul diweddaf, bu Cyfarfod Ysgol Dosbarth Bangor yng Nglan- adda. Cafwyd trafodaeth ar Yr Aelwyd yn ei haddysg, gan Mr. Foulk Jones, Tabernacl. Traethodd yn eglur a grymus ar gyfleusterau a manteision yr aelwyd, ac ar y pwys fod ei haddysg hi yn cael lie mawr yn anad addysg unrhyw gylch. Os rhaid hebgor o gwbl, gwell fyddai, meddai, hebgor pob addysg nag addysg yr aelwyd. Anfantais y cyfeiriodd ati yn arbennig oedd honno gyfyd o arfer sydd ar gynnydd, sef fod dynion ar grwydr gymaint o'u haelwydydd, ar fynd i gyfarfod neu bwyll- gor neu arall bob nos o'r wythnos bron, a neb yn adnabod ei aelwyd ei hun. A'r gwragedd, nid ydynt hwythau gymaint gwell. Mae'r merched heddyw yn mynnu bod mor gy- hoeddus a'r dynion agos, ac ar fynd o fan gyfarfod i gyfarfod ynglyn a rhyw achos neu fudiad yn ddidor. 0 ble," gofynnid, y mae disgwyl i bob 1 fel yma wneud chwarae teg ag addysg yr aelwyd?" Wedi ychydig eiriau gan y llywydd, Mr. W. R. Jones, galw- odd ar y Parch. R. W. Hughes, Lon Pobty, i siarad ymhellach ar y mater a chystal oedd yr araith gaed ganddo fel y carem gallu ei chodi i sylw Cymru gyfan yn Y BRYTHON. Cydsyniai a'r cwbl ddywedwyd ynghylch y perygl i rieni esgeuluso eu oyfie, ond dy- munai'n arbennig alw sylw at berygl arall, sef y perygl sydd oherwydd fod addysg fydol yn gormesu ar amser yr aelwyd, ac yn am- ddifadu'r rhieni o bob cyfle i gyfrannu addysg grefyddol. Y mae addysg fydol (meddai) yn trethu yn ormodol ar amser yr aelwyd, a bron a'i drawsfeddiannu'n llwyr. Y mae hwn yn fater cenedlaethol ac y mae'n bryd i ni fel cenedl sefyll yn ei wyneb, oblegid alltudir addysg grefyddol o fywyd ein cenedl ar y llinellau hyn. Dyma'r aelwyd heb gyfle i gyfrannu addysg grefyddol ewch i'r ysgolion elfennol, ychydig iawn o le roddir i addysg grefyddol yno ewch i'r ysgolion canolradd, a cheir llai fyth yno ac ewch i'r Colegau Cen- edlaethol, ac ni chewch radd o addysg gref- yddol yno. Wel, i ble'r ydym yn mynd ? Wel, dyma i ble yr ydym yn prysuro i fynd yn genedl ddysgedig anianol. (Ac wrth wrando, fe gofiwn glywed y Prifathro Prys rywdro yn dweyd peth tebyg, ond mai paganiaid dysgedig ddywedai efe). GYRR o DEIRW GWYLLT-C olygfa anghyff- redin oedd gweled cages anferth a bison ymhob un yn cael eu llwytho yng ngorsaf Bangor y dydd o'r blaen. Eiddo Syr Charles Assheton- Smith, y Faenol, oeddynt, ac wedi bod ym Mharc y Faenol am lawer o flynyddoedd, ond yn awr wedi eu gwerthu i'r Mildy (Zoo) yn Hamburg. Daeth dynion o Germany yma i'w dal a'u cludo gyda hwy gartref. Bu darpariadau helaeth a maith tuag at y gor- chwyl o'u dal. Bu'r tywydd caled yn fan- tais. Denid hwy i gongl neilltuol i ymofyn bwyd, a gofelid am damaid blasus iddynt bob bore. Ymhen tipyn, wedi eu cynefino i ddis- s-wvl tamaid blasus vn v sronsrl honno. adeil- adwyd caerfa o'i chylch, a mentrent i'r gaerfa, er mwyn y tamaid blasus. Wedi hyn, gwnaed mynedfeydd o'r gaerfa a'u genau yn llydan, ond yn mynd gulach-gulach wrth fynd ymlaen, ac un o'r cutiau mawr ym mhen draw pob un, a'r creadur druan yn y diwedd yn garcharor yn y ffau gyfyng yn lie bod yn rhydd yn y Pare eang. Dameg dda, dybyg- wn, fuasai'r olygfa i ami bregethwr. Meddyl- iwn y buasai 'r Parch. Evan Jones, Caerna-rfon yn gallu eu disgrifio yn effeithiol i'r gynulleid- fa, a thynnu gwers dda odiaeth oddiwrth yr hanes. Yr oedd un anfedrus fel myfi yn gweled rhyw amlinelliad o gwrs llawer un yn yr hanes. Y tywydd caled wedi eu dofi ychydig, a'r tamaid blasus yn denu, a'r car- char ym mhen draw'r fynedfa dyna dair pennod yn hanes llawer un heblaw'r teirw gwyllt. NEUADD NEWYDD.—-Dechreuir ar fyrder adeiladu neuadd ymarfer newydd i'r Terri- torials ym Mangor, yng ngwaelod y dref, ac i gostio tros chwe mil o bunnau. ENCIL Y PLA GWYN.—Yr wythnos ddi- weddaf, gerbron Undeb Bangor a Beaumaris, galwodd y cadeirydd (y Parch. W. Morgan) sylw at ystadegau o ddiddordeb i'r cyfarfod ac i Gymru gyfan, yn dangos fod nifer y marwolaethau o'r pulmonary tuberculosis yn llai'r flwyddyn ddiweddafo 25 y cant, tra'r oedd y lleihad yn y marwolaethau o bob ffurf ar tuberculosis yn 32 y cant. Dyma brawf rhag- orol o'r rhin sydd yn awyr iach Cymru, ond iddi gael cyfle i fynd i dai pobl, yn lie ei chau allan, a byw ar awyr wenwynig. MARWOLAETH DDISYFYD .-Oydymdeimlir yn fawr a pherthynasau Miss Mary Jones, 9 West End, fu farw ar ol ychydig ddyddiau o waeledd, yn 43 mlwydd oed. Chwith i lawer achos teilwng fydd colli brwdfrydedd Miss Jones o'i blaid bu'n weithgar iawn yn Eglwys Glanadda (Berea), M.C. Gwasan- aethid yn y cynhebrwng gan y Parch. Lewis Williams (gweinidog), a'r Parch. Charles Jones (W.). GWAETHA' SIOM SIOMI PLANT.—Yr wyth- nos hon, mae Arddanghosfa Genhadol i'w chynnal yn Neuadd y Penrhyn. Yr oeddis wedi trefnu i gael gorymdaith o blant y dref i fyned drwy beolydd y ddinas nos Sadwrn, ond yr oedd y tywydd yn anffafriol, a gohir- iwyd hyd heno (nos Lun). Ymgasglodd nifer fawr o blant ger y Hythyrdy yn Ffordd Ddeiniol. Cychwynwyd oddiyno i gyfeiriad yr orsaf, lie y disgwylid y buasai seindorf yn eu cyfarfod ond mawr oedd siom y plant pan welwyd nad oedd ond pedwar o aelodau y seindorf wedi dyfod Nid wyf yn gwybod pwy oedd yn gyfrifol am y trefniadau, end dylasid trefnu'n well yn sicr. Bydd yr Ar- ddanghosfa yn dechreu ddydd Mercher, ac i barhau hyd nos Sadwrn. CYMRAEG, DA CHWI !Chwi Bwyllgor Cen- hadaethyM.C. yn Lerpwl yna, pan yn anfon llxfrau gwobrwyon i'r plant am gasglu at y Genhadaeth, anfonweh rai Cymraeg. Pam yr ewch i gardota i randir y Sais am lyfrau cyfaddas, a diystyru'r cyfoeth sydd yn llen- yddiaeth ein gwlad ein hunain ? Na feind- iwch yr iaith y gohebir a chwi ynglyn a'r mater, dros y plant, Cymraeg hoffai plant Cymru i'w llyfrau fod. -0
David Gittins Goodwin, I
David Gittins Goodwin, I Benjay House, Uffington. I Bu farw'r Llyfrbryf Cymreig a'r lienor diwyll- iedig sydd a'i enw'n bennawd i'r sylwadau hyn, o'r parlys, yn ei gartref ddydd Mercher, Ionawr 28ain, a chladdwyd ef ym mynwent y teulu, ym Mildwas, Sir Amwythig, ddydd Gwener y 30ain. Tro rhyfedd yn y Drefn Fawr oedd i'w fam oedrannus farw ddiwrnod o'i flaen, ac i'r ddau gael eu claddu'r undydd, ac yn yr unlle. Yr oedd y diwedd hynod hwn ar lawer cyfrif yn ddelfrydol o safbwynt teimladau'r ddau. Bu'r ddau'n hynod serch- us at ei gilydd, ac o dan yr un gronglwyd trwy eu.lioes. Ymlynodd y mab wrth ei fam, a pharhaodd yn sengl hyd y diwedd er ei mwyn. Yr oedd Mrs. Gittins yn 89 oed, a Dafydd yn 63. Buasai bywyd y naill neu'r llall, pe wedi goroesi, yn brofedigaethus iawn, oherwydd yr oeddynt fel Dian a Loli." Gweinyddwyd yn y ty gan Mr. Ashton, bugail eglwysig Mrs. Gittins, a gweinidog y M.C. yn y Mwythig, ac yn eglwys Buildwas gan berson y lie hwnnw. G wyr llenorion Cymru'n dda am y diweddar Mr. D. G. Goodwin. Ceir ei enw bron ar bob rhestr o dderbynwyr llyfrau Cymraeg yn ystod y chwarter canrif diweddaf. Cefnogai bob cynnyg i gyfoethogi'n llenyddiaeth, a charai ei genedl a'i hiaith yn angerddol. Casglodd rai o lyfrau prinnaf yr iaith, a chaglai yn ddoeth ac i bwrpas bob amser. Gwyddai am bob llyfr prin, ac am y cyfnodol- ion prinion, a gwyliai bob cyfle i'w sicrhau. Mae'n sicr mai ei gasgliadau ef oedd y goreu yn y wlad hon o hen Gerddi Cymraeg y ddeu- nawfed ganrif, o lenyddiaeth y Mormoniaid Cymreig, o gyhoeddiadau'r Wladfa Gymreig ym Mhatagonia, ac amryw o feysydd neilltuol ereill. Nid anfuddiol fydd rhoi ar gof a chadw amlinelliad o fywyd gwr a wnaeth gymaint yn ei ffordd dawel dros ein hiaith a'n llenyddiaeth. Ganwyd David Gittins Goodwin yn Uwch- lan, plwyf Maerafon, Trefaldwyn, Tachwedd 29ain, 1850. Mab oedd i David Gittins, Hudan Fawr, Castell Caereinion, ac Ann Jones, merch Cefn Du, Maenafon. Boddodd y tad wrth ymdrochi yn Nhywyn Meirionydd, ym Mis Awst cyn geni Dafydd. Ail briododd y fam â David Gittins o'r un ardal cyn hir, a symudodd y teulu i Sir Amwythig. Buont fyw am naw mlynedd yn Oak Farm, yn ymyl tref y Mwythig, pedair blynedd yn Copthorne Villa, yn neu ar dueddau'r dref, dwy flynedd ar bymtheg yn Schockbatch, wyth mlynedd ar hugain yn Church Farm, Buildwas, a phymtheng mlynedd yn Benjay House, Uffington. Claddwyd David Gittins Medi 11, 1898, a symudodd y mab a'i fam i'r lie olaf yn Ebrill 1899. Yn y lie olaf y daeth yr ysgrifennydd i gysylltiad a, Mr. Goodwin a,'i fam, ac yno y treuliodd lawer o oriau diddan vmhlith hen Ivfrau rtrimon. ac v daeth i adnabod ac i werthafwrogi gwybodaeth ar- bennig Mr. Goodwin am bopeth a berthynai i'r wasg Gymreig. Mae'r casgliadau neilltuol a'r llyfrau prinnaf a feddai wedi eu sicrhau i Lyfrgell Coleg y Gogledd. Bydd yn golled i'n llenorion ac i'n llyfryddiaeth ar ol Mr. Goodwin. Ond cedwir ei enw mewn cof vnslvn a'r llvfrau. v Bangor. u -0 T.S. I
Gyda'r Clawdd. I
Gyda'r Clawdd. I Sef Clawdd Offa. I Gan GYMRO O'l GORYN I'W GARN. I HYMN OF PRAISE (Mendelssohn) YNG NGHOEDPOETir.-Nos Lun, Ionawr 26, rhodd- odd Cymdeithas Gerddorol Coed poeth ber- fformiad o'r uchod yn y neuadd blwyf y prif gantorion oedd Miss Louie James, o'r R.A.M., Mr. Cynlais Gibbs, A.R.A.M., a Master Percy Jones o'r Rhyl. Cafwyd gwasanaeth y Mri. H. G. Miller, Mr. J. E. Jones, Mr. T. Carring- ton (Pencerdd Gwynfryn) gyda'r gwahanol offerynau. Gellir dweyd fod pawb wedi gwneud eu gwaith i foddlonrwydd cyffredinol. Bu Miss James yma o'r blaen gyda'r Cor hwn, ac yn ddiddadl yr oeddym yn teimlo ei bod yn gwneud cynnydd y tro hwn, ac yn hynod o gymeradwy rhoddodd Mr. Gibbs foddlonrwydd llawn, er ein bod wedi ei glywed yn well. Am y Cor, teimlem ar y cyntaf yn siomedig yn "All men, all things," ond yr oeddynt yn gwella yn y cydganau dilynol ofnem fod The night is departing yn or- mod o faich iddynt ond gwnaethant y tu hwnt i'r disgwyliadau, a gwnaethant y gwaith, a'i gymeryd drwodd, yn ganmoladwy iawn. Mae'r Cor hwn a'i arweinydd medrus a brwd- frydig, yn teilyngu gwell cefnogaeth nag a ddanghosir iddynt yn ardal Coed poeth ac yn sicr, fe ddylai ffrwyth ddeillio o'u llafur yn y dyfodol. Ar ddiwedd y perfformiad, fe wnaeth yr arweinydd sylwadau pwrpasol iawn ac amserol. Yr oedd ail ran y cyngerdd yn amrywiaethol, a chafwyd gemau cerddorol gan y cantorion yma yr oedd unig waith y soprano bachgenaidd, Master Percy Jones, ac yn ddiddadl yr oedd yn ffefryn y gynulleidfa. Yr ydym yn barod i longyfarch y cyfeillion yma o wirfodd calon, ac os daliant ymlaen maent yn rhwym o ennill cefnogaeth. Llyw- ydd ffyddlon y C6r ydyw Dr. W. Vaughan- Griffith, a'r arweinydd Mr. J. P. Hughes, L.T.S.C. cyfeilydd, Mr. A. George. A gan- lyn ydyw rhestr y darnau a roddwyd gan y C6r o'i ddechreuad-" Daughter of Jairus (Dr. Stainer), "The Captivity" (D. Emlyn Evans), Owen Glyn Dwr" (Bradwen), Mount of Olives (Beethoven), Messiah (Handel), Hymn of Praise (Mendelssohn). -Carwr Cerdd. -0-
Advertising
WANTED A RESPECTABLE WELSH GIRL to J" take charge of two children during the daytime. Sefton Park district. Apply, 20Q BRTTHON Office. WILLIE REES, Tenor Vocalist 6 Choirmaster. Winner of Tenor Solo at New Brighton Tower Eisteddfod, 1913; also winner of 38 champion solos, and over 100 other prizes. Terms for Festivals, Concerts and Eisteddfodau. Apply at 44 ASH GROVE, SHOTTON, CHESTER W, DAVIES, Conductor, Adludicator, Accompanist. Teacher of Singing, Violin, & Pianoforte Terms for Festivals, Concerts, Eisteddfodaa. At HAFOD, DEGANWY, N. Wales « Y DDRAIG GOCH." THOMAS JONES, Bookseller, 16 BROWNLOW HILL (opposite Midland Adelphi Hotel), Large selection of Books in various subjects and languages, new and second liand also the follow- ing- Y Brython, Y Beirniad, Cymru, Y Llusern, Welsh Outlook, Cojiant Thomas Gee, Almanac Caergybi. Orders received for all kinds of Welsh Books and Magazines. "An Accomplished Elocutiouist. Wallascll News, E. KINGSTON JONES, Gold Medallist-Winner at Royal National Eisteddfod. ELOCUTIONIST. ENTERTAINER, ADJUDICATOR. Pilot's Concert, Philharmonic Hall:—" Mr. Kingston Jones was responsible for some of the best features of the en tertainmen t." Li vcrpool Courier. Adroddiadau Cymraeg a Saesneg. Concerts, Part or Entire Evening. Lessons given. Apply 27 Olifton Road East, Tuebrook, Liverpool CANU GYDA'R DELYN. Mr, fi. OSBORNE DAVIES, Athraw ar I Ganu Penhillion Telyn.' Telerau Rhesymol. Ymofyner yn 4 Exeter Road, Bootle. Madame Gladys Williams, PROFESSOR of ELOCUTION, Deportment, Gesture, Voice Culture, Defects of Speech, &c. ADJUDICATOR leading Eisteddfodau, including Royal National. Bangor, 1914. ENTERTAINER principal Welsh & English Concerts. 35 Hamilton Square, Birkenhead ANWYD, PESWCH, INFLUENZA.—Mao rhai'n gyda ni bob amser. Pair hinsawdd gyfnew- idiol fod llawer o ddioddef oddi wrth Beswch, Bronchitis, Pas, Dolur Gwddf, Crygni, Caethdra, Difiyg Anadl. Y mae yr hen feddygiDiaeth DAVIES'S COUGH MIXTURE" eto ar y blaen, ae yn cael ei gwerthfawrogi yn fwy nag erioed, bob amser wrth law, yn felys, yn cynhesu y frest, ac yn rhyddhau y phlegm. Bydd doso mewn pryd yu ddigon, Is. lie, a 2s. 9c. (postage, 3c.).—HUGH DAVIES, Chemist. MACHYN- LLETH. GWYNEB PRYDFERTH.—" Sarzine Blood Mixture at glirio y croen, a phuro y gwaed. Y mae yn myned at wraidd y drwg, ymlid ymaith bob math o pimples, cochni, ysfa, scurvy, pen- ddynod. Gwella hen ddoluriau, coesau drwg, crydgymalau, gan adfer y croen i'w harddweh naturiol. 2s. 60. y botel gan bob Druggist; 30 yn ychwanegol gyda'r post,—HUGH DAVIES hemist. MACHYNLLETH. PALAIS DE LUXE, LIME ST., LIVERPOOL. LLUNIAU BYW SYMUDOL Chwaethup, dyddorol, ac adeiladol ac YN BARHAOl. 0 2.0 hyd 10-30 bob diwrnod o'r wythnos. Deuwch pan y mynnoob, ao arhoswch cyhyd ag y dymnnooh, Te yn rhad heb dal rhwng iaSyn yr Grchettr Stalls, Pit Stalls, a'r Dress eirds. Mynediad, 1 i. a 6ch CouponQlRhada Y swiriaeth (Peidier a'i holltin rhydd). 2 BTDD J'E GRESHAM Fire and Accident Insurance Society Lto St. Mildred's House, Poultry. LONDON. E.C. dalu iglOO (can punt) i gynryohiolydd oyfreithio a phersonol y sawl a fo'n ddiles-ddaliwr y coupon hwn, os y bo iddo fo nea hi gael eu lladd yn hollo ac yn uniongyrchol drwy ddamwain o fewn y Deymas Gyfunol i dren unryw Gwmni Reilffordd, Tramcar, Omnibus, Cab, neu Gerbyd Trwyddedig a LIOF, yn yr hwn y bo'r daliwr yn cael ei glado fel telthiwr tocyn a chlud, yn ddarostyngedig bob amser i'r amodau arbennig a ganlyn sydd ystyried fel rhan a chyfran o'r cytundeb- (a) Fod y marw'n digwydd o fewn deng niwrnod ar hugain wedi'r ddamwain (b) fo9 rhybudd ohoni'n cael ei roi i'r Gymdeithas a fewn saith niwrnod yn eu Prif Swyddfa ya Llundain (c) fod y cyfryw dystiolaeth res- ymol parth achos y farwolaeth yn cael ei flwyno ag a fo'r Gymdeithas yn ei ofyn (d) fod y daliwr wedi 'sgrifennu ei arwydd- en w arferol, cyn i'r ddamwain ddigwydd, ag inc yn y lie darparedig gogyfer a hynny (e) na bo'r Gymdeithas yn gyfrifol i fwy nag on person parth mwy nag ua coupon yn y paptu hwn na r un cyhoeddiad arall (f) na bo r ys- wiriaeth hwn ddim yn gaffaeladwy i bersonan tan ddeuddeg na thros ddeg a thrigain mlwydd oed, ac a ddeil yn ddilys am saith niwrnod o 12 o'r gloch y dydd y'i codir,' Arwyddnod y Daliwr Trigfod. I Danysgrifwyr. Raid i dderbynwyr cyson y papur hwn ddim arwyddo r Coupon os ca r Gymdeithas gwblalcrwydd a phrawf el fod yn cael ou anfon iddynt ynddifwlch.