Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
7 erthygl ar y dudalen hon
1 IGWIB FACH I FAELOR.
GWIB FACH I FAELOR. I weld] Chware Endaf" gan Facwyaid Philip Price. POBL daer a di-droi n ol ydyw pobl Maelor yna ac unwaith y gofynnant ichwi ddod eatynt am gypaned a gweld rhywbeth, y peth goreu yw mynd ar unwaith, achos dal i grefu ac i gethru arnoch a wnant nes yr 3wch. A phan ddaeth gwys a gwahawdd sydyn fore dydd Llur yr wythnos hon, sef o Goed Poeth, i ddweyd fod Macwyaid Rehoboth-corlan Wesleaidd y Parch. Philip Price—yn mynd i -chwrae drama Endaf y Gwladgarwr y noson honno, ac yn deisyf am faro fach ar eu hym- drech yn Y BRYTHON, fe rois flaen ar fy mhensil ac a euthum ar wib am y tren, ac a gefais ddwyawr o'r teirawr chwarae, ac a ddywedaf a fedraf yn onest a chydwybodol. Gresyn na wybuaswn ynghynt canys 'does bellach fawr o le, canys dylesid, yn un peth, ddadrys c'lvmau'r ddrama; a'i lledu hi a'i llwybr a 'i chynllwyn yn glir gerbron cyn mynd ati i ddisgrifio'r chware, ond 'does mo'r gofod i ddim ond rhoi enwau'r cymeriadau, a gair bach byr am ambill gamp a rhem p wrth fynd yn ein blaenau :—] ].] tf_\ Gwaith R. D. Owen (Penmaen mawr) yw Endaf, ac YD ymgais at bortrsadu un wedd ar fywyd Cymru tua 1867 i 1872, a dwyn ei gam a'i g'ledi gerbron cenhedlaeth newydd nas gwelodd, ond a ddylai gael ei weld a'i wybod. Dyma'r cymeriadau Harold Twine, Ysw., Glyn- yswain (Tir-feddianwr) Peter Griffiths WmtJra Lewis, Neuadd Fawr (Ffermwr cyff redin)Ysl. J. Edwards Elin Lewis (Ei Briod) Coralie Williams David Pugh, Ysw., Llys y gwynt (Boneddwr) .Thomas Jones ■ Caradoc (mob WmtJra ac Elin Lewis D. H. Kelly Endaf (mabwysiedig Mr. a Mrs. Lewis) .Tom Carrington Morris Dafydd (Hwsmon Neuadd Fawr) Levi Williams Ann Evans (Morwyn Neuadd Fawr) Mrs. D. H. Kelly Parch. MeredyddHughes Thos. Ed. Jones Gwen Hughes (ei briod).Mair Evans Enid Huws (eu merch).Detta Price Robart Wyn (Cardotyn) John Hopwood Parch Hywel Roberts (per- igwryplwyf). D. W. Humphreys Llewelyn Prys (meddyg ieuanc) ,Edward Jones Gruffydd Tomos (Gwas Bach Glynyswain) W. E. Parry Y Rhingyll (Swyddog) .Robert Jones Cwnstabl Husku88 T. Price Jones Cor yr Eglwys J. Hugh Jones, Her bert Parry, Llew. Thomas, Wm. Thom- as, Tecwyn Jones, Herbert Emlyn Jones Emlyn Parry, Her- bert F. Jones, John Evan Parry, Carad- og Kelly Cymeriadau Gynorthwyol Mrs. T. Carrington a Miss Gwen Rogers Pianydd Miss Nesta Price Goruchwyliwr y Llwyfan J. P. Rogers Yn Neuadd y Plwy' y chwaraeid y lle'n I llawn, i'r pedwar pared, ac o dyrfa astud a gweddaidd iawn ei hymddygiad ac mor dda gan galon dyn. fyddai gweled torfeydd pob Ilan a phentref drwy Gymru'n tyrru i weld drama Gymraeg lan a diwair yn hytrach na heidio ar ol bon-y-gler theatraidd lif atom o Loegr, ac a leinw'n gwlad a'u gwenwyn a'u joaaswedd. Mr. W. Carrington Jones oedd y cadeirydd, a ddywedodd air byr ac 1 bwrpas tua chanol y chwarae. Cyn codi'r lien am 6.30, daeth Mr. Thos. Jones i'r llwyfan i ad- rodd y pedwar pennill cynnes sy'n gywair i'r ddrama, ac a'i hadroddodd yn dda-mown llais cryf, croew, a thipyn o angerdd gwlad- garwch yn sgleinio o'i lygad. Yr oedd P.G. yn eithaf addas, o ran gwisg a throediad, i gynryehioli Harold Twine, yn ei wasgod wen a'i dorsythu boldyn ond prin yr oedd yn medru mileinio digon ar ei drem (peth go anodd i ddyn caredig a gonest ei galon wneud, welwch chwi), ac yr cedd y dramod- ydd ar fai rhoi brawddegau H.T. mewn Cym- raeg mor raenus a llydan dylesid eu lled- ieithio a'u rhoi yn y Cymraeg clapiog a chwerthinllyd a glywir gan ysweiniaid a mawrion tir Cymru, ac felly roi pwyth arall i'r Plas Seisnig ei sawr. Twine go fain ydyw twine y plas-o ran ei iaith, beth bynnag. Gwnaeth Caradoc ei ran yn bur dda taflsd fwy fyth, os gall, o ddiefligrwydd i'w drem a'i don wrth gynryehioli gwalch a filen y ddrama. Geiriai'n groew, a chan- ddo lygad i ddangos y cno oedd yn ei gyd- wybod wrth gynllwyn a bargeinio a'r trempyn am waed a bywyd Endat ond yr oedd un llaw yn y llogell mewn ambell ymson-—peth na fydd byth pan fo dyn mewn gwewyr a chyfwng. Y mae T.C. yn Endaf da, ac yn medru llwydo a llewygu'n bur naturiol pan ei brifir y mae'n hirgoes a heinyf hefyd, ac yn meddu wedd wyneb cariadus a glan, fel y gweddai i arwr y fo a'i Enid yw prif dynfa'r chwarae, ac o'u cwmpas hwy y try'r cwbl. Os yr un,mwy o angerddoldeb fuasai'n perffeithio Endaf ac yn yr olygfa garu, lie y mae ef a'i Enid yn anwylo'i gilydd, dylesid ymblethu a chofleidio ar eu heistedd, ac nid caru'r cwbl ar eu traed, er nad wyf fi ddim yn cyfrif fy hun yn awdur- dod uchel ar yr i&s honno chwaith. Enid ragorol yw Detta Price, yn medru llygeidio serch—a chas pan fo'i eisieu gwyr hi fod Uygad yn medru dweyd pethau gwell a dyfnach lawer na'r tafod ac nid ami hi, ond ar y ddrama, yr oedd y bai ei bod hi'n rhy frac ei thafod i ddweyd wrth bawb am ei serch at ei H endaf. Cil-awgrymu hyn ddylasai'r ddrama ffordd yma, goeliaf fi ac nid beichio popeth allan mor amlwg gerbron pawb. Camp mwyaf dramodwr, fel bardd a phawb o ran hynny, ydyw iawn-ddirnad sut y gwnai efe'i hun yn yr un lie a than yr un teimlad. Beth hyotlach na distawrwydd a beth ddwyfolach na llygaid merch bur pan fo hi'n fflamio purdeb i lygad ffals y bradwr cnawdol a gasheir ganddi. A chafwyd hynny'n bur dda heno. Golygfa dda a chynefin i rai ohonom oedd gwetd y dorf o gwmpas Endaf adeg etholiad a chynffonwyr Harold Twine y Tori yn dod yno i aflonyddu, ac un ohonynt yn cuchio'n llechwraidd tan hobian a'i bwys ar ben ei ffon, ar odre'r dorf Ryddfrydol ac yn codi blysarddynineidio ato a rhoi tro yn ei'gorn am fod yn llipryn mor llwfr. Y fath wahan- iaeth oedd rhwng llygad hwnnw a llygad Enid llygad ellyll gan un, llygad angel gan y llall. Ac y mae'r ddau ar gael yn y byd yma o hyd. Ond anghofiodd rhai o'r Twineiaid pwy oeddynt, a gwelais un ohonynt yn canu Rhyfelgyrch Gwyr Harlech mor geglydan a neb ar y diwedd, i ganlyn Rhyddfrydwyr Endaf. Bai go hardd ei faddeu, chwarae teg iddo. Ei galon aelh yn drech na'i ben. Yr oedd barf Wmffra Lewis, ffermwr y Neuadd Fawr, yn drwehus-braidd yn rhy felly, nes oedd ei frawddegau yn neidio o'i enau fel sgyfarnogod o dwmpath. Yr oedd wyneb y Parch Meredydd Hughes heb ei heneiddio ddigon, na'r locsyn ochr hwnnw oedd yn hongian o'i glust i'w gern ddim o wneuthuriad digon hyblyg a naturiol yr olwg. Gwnaeth Elin Lewis ei rhan yn swat a chartrefol cadwodd ei lie, ac ni cheisiodd wneud gormod o stwr gwag a theatraidd. Cofiodd mai Cymraes ydoedd, a wyneb Gymraes grefyddol, ddwys, a gadwodd ar hyd y chware. Gwen gampus oedd Gwen Hughes ac a grugwn na cbawsai fwy i'w wneud yn y chware. Pwy fel y hi am godi bys a dywedyd Pwyll!" wrth ei phriod rhag iddo fynd i balfau'r bradwr ? Campus o Forus Dafydd yr H wsrnon a wnaeth Levi Williams ie, wir Dyma'r cymeriad goreu'i gyflead a naturiola'i eiriau a luniodd awdur y ddrama ac y mae'r braw- ddegau roir yn ei enau'n rhai ffraeth a phert iawn. Go brin y gwelais cystal hwsmon gan yr un cwmni,—o dipyn chwaith, y fo a'i hone heglog, a'i lodryn clonciog, cleiog ei doriad gwledig a'i ddymau a'i Gymraeg cyn lleted a charnau'r Wyddfa. Iechyd i galon dyn oedd clywed yr hwsmonaeg yn cael ei siarad mor hwsmonaidd ac i'r dim. I'r dim hefyd oedd ei gariad-Ann y forwyn, ac yn medru llygadu a synnu a throi trwyn a dweyd ei geiriau mor ffrom a ffwdanus a'r un walches ar theatrau Llundain ac yn medru gwingo a gwryddu ei gruddiau i bob fflirf-i ddangos direidi ac afiaith. Gorfum ado'r Neuadd a throi tuag adre ymhell cyn gorffen y ddrama, onite fe ddy- wedswn air am weddill y cymeriadau. Dyma ymgais gyntaf Cwmni Glan Clywedog," a hwy haeddant guro'u cefn am eu talent a'u dyfalwch. Plant Rehoboth yw pob un o'r cwmni, ac y mae'r ddrama'n berffaith ddiogel cyd ag y'u cedwir yn nwylo bechgyn a geneth- od glan ein heglwysi fel hyn. Daliwch ati i -wasanaethu'eh iaith a'ch crefydd yn y ffordd hon addfedweh a pherffeithiweh bopeth fedroch wrth fynd ymlaen os oes fodd yn y byd, cyfoethogwch dipyn ar ddodrefn ac amrywiaeth y golygfau a threfniadau'r llwy- fan a phe fi chwi, fe gymerwn fy hyfdra i stwytho a gwerino tipyn ar eiriau'r ymsonau draw ac yma, er mwyn iddynt ddisgyr yn fwy cartrefol a naturiol ar glybod y gwrandawyr. Daliwch wrth eich gilydd a pheidiwch a chwalu bellach. Gwelais y Caenog dawnus a charedig—do, a'i fam oedrannus yn gwenu f0l geneth yn f'ymyl yn yr Hall ao yn batrwm i'r saint oed- rannus i beidio ag ofni'r Drama ac a droais adref yn galonnog iawn wrth weld Coed poeth a phobl oreu Maelor yn codi tani mor bybyr dros bethau da'r Hen Wlad. Ces gwmni'r Prifathro Rees ddarn o'r ffordd adref, ac a'i hudais i ddweyd rhediad yr anerchiad ar Feirniadaeth Fiblaidd a dra- ddodasai yng Nghoed poeth y diwmod eynt ond dyma gyrraedd Caer cyn iddo gael hanner orffen, a throes o fawr un ffordd i lenwi a thwymno'i broffwydi ym Mala-Bangor, a minnau fach ffordd arall i lenwi a thwymno'r BRYTHON yn Lerpwl. Ac o'r un Haul y daw'r ddau wres. | J. H. J
[No title]
Gcrsedd Drelew. DYMA ddarlun o Orsedd Beirdd y Wladfa, a dynrwyd yn Nhrelew, Tachwedd y 14 di- weddaf, bore ail ddydd yr Eisteddfod y ceir. ei hares yn Y BRYTHON am yr wythnos o'r blaen. Gwelir fod ga,n Gymry'r Wladfa ddigon o Ie i'w Gorsedd, fel eu popath. Ar y Maen Llog y mae Caeron, Archdderwydd y Wladfa (" Tryfan Y BRYTHON), a'r cleddau wrth ei draed, a cher ei fron saif yr hen wron- iaid Berwyn a Chaerenig, y ddau ger pedwar ugain oed. Y nesaf atom yw Caerenig (y Parch. J. Evans, a fu farw ym mhen y pythef- nos, er galar i'r Cymry oil yn y wlad). Ie, Caeron sydd ar y maen yr wyf yn adnabod siap ei ben a'i gorff,-ac yn adnabod ei brvd trwy'r chwydd-wydr bach yma. Cipiais y darlun o law ei frawd Dafydd ryw nos Sadwrn, a dyma fi yn ei anfon i ddarllenwyrY BRYTHON gael ei weled. Gwelir mor nodwecldiadol o'r Wladfa semi yw urddwisg wen yr Arch- dderwydd, a'r bob! a'r plant dirodres sydd tu cefn i'r gwr a'i gwisg. Y mae'r darlun o Caeron wedi deffro llawer o hen atgofion per— am yr amser gynt-—" fiynyddau maith yn ol," pan fyddai ef a minnau yn son yn fynych am feirdd a'u gwaith, ac yn adrodd ein cyn- yrchion clodwiw y naill i'r llall, yn y Braich ac hyd y mynydd. Glan Caeron oedd ef bryd hynny, ac yn ceisio fy ngwneud i yn llawer hyn nag oeddwn, wrth gymryd arno bod yn dipyn o ddisgybl i mi. Bu ryfedd-a llawen io,wn--i mi glvwed am ei lwydd cynhyddol draw, fel athraw ac fel masnachydd. Oes a llwvdd iddo am vn hir eto ALAFON..
MINION MfNAL -'-.
MINION MfNAL YN OL MEUDWY'R MOR I LLOND Y LTJR.— Cyfeiriasom yr wythnos ddiweddaf at gyfarfod blynyddol Cymdeitha8 y Beiblau. Dweyd amdano cyn ei ddod yr oeddym yr adeg honno. Erbyn hyn, gallwn ddweyd ei hanes yn fanylach. Daeth yr holl siaradwyr i'w cyhoeddiad, sef y Parch. J. D. Jones, M.A., Ficer Bangor y Parch. J. Morgan Jones, M.A., Bala-Bangor y Parch. Canon Davies, B.A. (Dyfrig), a'r Parch. R. J. Jones, Twrgwyn. Dyma'r tro cyntaf ers rhai blynyddau i'r Ymneilltuwyr a'r Eglwyswyr ymuno i gydweithredu er llwydd y cyfarfod, a bu'r ffrwyth yn hapus ryfeddol. Teneu a difywyd oedd Iwres y cyfarfod ers blynyddau ond eleni, daeth tyrfa fawr i'r Penrhyn Hall,—" llond y lie "-a chyfarfod gwresog a brwd drwyddo gafwyd. Caed araith llawn synnwyr, ac apel hyawdl at ei bobl ei hun yn ei bon, gan y Ficer, a chafodd yntau groeso cynnes gan y dyrfa—ar ei ym- ddanghosiad cyhoeddus cyntaf mewn cyfarfod anenwadol yn y ddinas. Wedi hyn, caed araith gan yr Athro J. Morgan Jones, M.A., Bala-Bangor. Dyma'r tro cyntaf i'r rhan fwyaf o'r dyrfa ei glywed yntau, a rhoed derbyniad sÍriol iddo. Mewn ufudd-dod i'r llywydd, oedd yn awyddus am i'r Saeson oedd yno beidio a chael eu gadael heb arlwy, siarad- odd Mr. Jones yn Saesneg, a nerthol a grymus oedd y traddodiad, a'r llanw'n codi yn yr iaith fain ac yn rhywle tua'r canol, dyma'r argae yn torri, a'r unig ffordd bellach o hyn i'r diwedd i gael mynegiant i'r bwrlwm gwresog o sel a chariad at yr achos oedd troi i'r hen Gymraeg. Damey y Spwng, y Botel, a'r Ddysgl.—-Yna caed araith ragorol gan Ddyfrig a'i ddosbarth- iad o danysgrifwyr i dri dosbarth yn gyrru pawb i chwerthin tuhwnt i bopeth :—I, yn debyg i'r ysbwng (sponge), —ni chewch ddim ohonynt heb eu gwasgu 2, yn debyg i'r botel a'r gwddw hirfain a'i wb -yl -wb -ylwb,-twrw mawr wrth roi ychydig 3, yn debyg i'r ddysgl, yn tywallt yn hael ac yn ffri. Y Cyfandir Esgetilusedig.—-Yn ddiweddaf, caed anerchiad gan y Parch. R. J. Jones, Twr gwyn, yn aros yn bennaf ar hanes y Gymdeithas yn ei chysylltiad a Deheudir America, ac yr dangos y cyfle ardderchog. sydd yno i'r Gymdeithas, a'r pwys ein bod ni yng Nghymru yn cefnogi'r Gymdeithas yn ei hymgais i ledaenu'r Beibl yno, nid yn unig er mwyn y miloedd trigolion eu hunain, ond hefyd er mwyn y miloedd Cymry ieuainc ym- fudant yno bob blwyddyn, a'u perygl yn fawr i syrthio i gors Pabyddiaeth o'r fath fwyaf llygredig, Diolchwyd i'r swyddogion a'r siaradwyr gan y Parch. P. H. Roberts, (W-). Rhwng yr anerchiadau, caed dau ddatganiad swynol gan Gor Merched Bangor (arweinydd, Mr. Thomas Thomas), a diameu fod presenoldeb y Cor yn cyfrif i gryn raddau am boblogrwydd ych- wanegol y cyfarfod BEDDAU'R PROFPWYDI.—Erbyn y daw Y BRYTHON i law, bydd Cwmni Drama Llandegfan (Môp) wedi bod yn y Penrhyn Hall, Bangor, yn mynd trwy'r Ddrama uchod. Nos Fawrth y mae eu cyhoeddiad yma. Y mae disgwyl mawr amdanynt, a bydd gennym gyfeiriad helaethach atynt eto'r wythnos nesaf. Y mae hwn yn un o'r cwmniau sydd am gystadlu yn Eisteddfod Genedlaethol Bangor, a'r unig un o F6n yn yr ymgyrch honno. Y maent hefyd yn prvsur baratoi ar gyfer cystadleuaeth Eisteddfod mon y LlungWyn. Nid oes ddiwedd ar y s6n am ddrama ar hyd a lied Cymru heddyw, ac y mae disgwyl am y Cwmni hwn i amryw bentrefi ym,Mon eisoes, a synnem ni ddim glywed amdanynt yn mentro cyn belled a Lerpwl yna cyn hir. FETJINHELI.—Bu yma gyngerdd gwych nos Fercher, a'r rhai hyn wedi eu galw i wasan- aethu :—Miss Louie James, Mri. Emlyn Davies, Evan Lewis, M. Owen, W. Morris, a Master Richie Hughes Mr. Harri Edwards, Porthdinorwig, yn arweinydd y cyfarfod. CYMRODORION.—Y Parch. T Shankland oedd llywydd cyfarfod y Cymrodorion ym Mangor yr wythnos ddiweddaf, a'r Prifathro T. Rees, M.A. (Bala-Bangor) yn annerch ar Athronwyr Cymru. Enwodd ddau neu dri o'r rhai ystyriai y rhai pennaf a feddem, ond nid oedd yn cyfrif fod Cymru wedi rhagori yn y cyfeiriad hwn. Ychydig iawn oedd yn y. cyfarfod, a gresyn garw fod rhywbeth yn awyrgylch y cyfarfodydd hyn o'r dechreu wedi tarfu a dieithrio'r bobl. Cyfarfod Cymrodorion heb ei starch," oedd disgrifiad un o Glwb Awen a Chan Caernarfon. Ni dda gan fwyafrif llenorion Bangor mo'r starch ychwaith, a buan y ciliant. o'i gyrraedd pie bynnag yr ymddanghoso. Hiraetha ami i Gymro calon-gynnes am fan cyfarfod, heb orfod teimlo yn swil os na bydd yn medru ar rodres arddull ac iaith felfed y gwyr mawr, ond lie y gall deimlo'n gartrefol, a siarad yn ei ddull arferol, ac yn yr iaith Gymraeg, heb ofni gwg undyn selog tros hawliau Sais.
0 fuldwyn i f uesyfed. I
0 fuldwyn i f uesyfed. I CYMHODORION. LLANIDLOES.-Nos Wener ddiweddaf, cafwyd gwledd a hir gofir wrth wrando darlith Syr Edward Anwyl, M.A., ar Gyn-Drigolion Cymru. Bydd croeso cynnes yn aros y Marchog hyglod yn y dref hon bob amser, ac mor awyddus oedd y cyfeillior Seisnig i'w glywed fel y gofynasant iddo dra- ddodi peth o'i anerchiad yn yr iaith fain. Dewisodd y darlithydd draddodi ei ddarlith i gyd yn Gymraeg, oherwydd da y dywedodd fod cymysgedd yn difetha athrylith,"—ie, a dyna Gymraeg, fel y gw3lsoch chwi afon yn rhedeg yn naturiol a llyfn o lyn eithr bu hvnawsed a rhoi amlinelliad o'i ddarlith yn Saesneg cyn terfynu. Aeth dros Gyfnod Hynaf yMeini, Ail Gyfnod y Meini, a chyfnod yr Haearn. Danghosodd fedr a dyfalbarhad dyn yn yr oesoedd pell a thywyll hynny, a phrofodd mai dynion oedd yn byw yng' Nghymru y pryd hwnnw, ae nid anifail, oherwydd meddai, Ni fydd anifail byth yn gwneud cynnydd ohono'ihun." Danghosodd hyn hefyd drwy barch y Brutaniaid i'r marw, oherwydd cleddid y corff a gosodid y lludw mewn llestr, ac ymborth ac arfau gydagef, i'w gynorthwyo ar ei daith i fyd arall. Da iawn oedd clywed mai camgymeriad dybryd hanes- wyr ydyw dweyd mai dynionach anfedrus, direol, oedd y Brutaniaid pan laniodd y Rhufeiniaid yma. Rhwydd-hynt i'r gwr cyfarwydd, amryddawn, athrylithgar o Aberystwyth, ac na pheidied Cymru byth a chydnabod un o'i s6r disgleiriaf ac un o'i chy- mwynaswyr pennaf. Diolchwyd i'r darlith- ydd gan Mr. Gwilym Edwards, a'r Parch J. Lloyd Thomas. Y llywydd (Dr. Walter Ll. Davies, y Maer) oedd yn y ga,dair,- efe'n un o feib Cwrt mawr.-D.R.
LLANGURIG. . - - - -
LLANGURIG. Y MAE si wyllt drwy r fro am gychwyn gweithio y Ffordd Haearn o Lanidloes i Langurig. Cyweiriwyd gwely hon flynydd- oedd yn ol, a bu peth gweithio arni. Ond ers amser mawr bellach, nid yw ond gorwedd yn segur. Bu rhai o'r awdurdodau goruchel yn sbio hynt yr ardal, ac yn noli a chroesholi y dyddiau diweddaf. Pa le rhagorach 1 bobl ag angen seibiant ac awyr iach arnynt na Llan- gung ? Yn ara' deg, fe wneir Ffordd Haearn y Cambrian a Ffordd Haearn y G.W.R. rhwng Aberystwyth a Chaerfyrddin. Ond da fydd cael y gangen hon i redeg rhag blaen. Pwy feddyliasai y deuai un o welliannau traethawd ,'H,P," i'r gwynt mor fuan ? Cafodd dau selog o Langurig wlychfa at y croen wrth ddychwelyd adref o wrando. Syr Edward Anwyl yng Nghymrodorion Llan- idloes, Nos Wener, Chwefror 13eg. Ad- newyddodd Syr Edward ei addewid i annerch Cymdeithas Lenyddol Llangurig y tymor hwn. Caiff dderbyniad tywysogaidd gan bobl sy'n dilyn y byd llenyddol yn ei gamre ymlaen. Soniai Syr Edward am leoedd oedd ar y main line of progress. Wel, braidd na thybir fod Llangurig felly, hynny ydyw, ei Chym- deithas Lenyddol. Llawenydd digymysg yw meddwl fod Syr Edward yn ymgymeryd a llywio Coleg Athrawon Caerleon. Anghof yn sicr a gyfrifai am beidio llongyfarch'yr Athro ar y penodiad hwn yng Nghymrodorion Llan- i dloes nos Wener. Llawenydd mawr yw gweld y rhyw deg yn dechreu mynychu'r dar- lithoedd. Ceir tro ar fyd pan ddelo'r geneth- od a'r mamau i wneud eu rhan dros hen iaith y Cymry.
Advertising
IN" EVERY WOMAN CHocLD send a stamps for our 32 page Illustrated Book G containing valuable information how all Irregularities and Suppressions may be entirely avoided or removed by simple means. Recommended by eminent Physicans, as the only Rafe, Sure and Genuine Remedy. Nevet fair Thousands of Testimonials. Established i862. Mr. PAUL BLANCHARD, Clsremontl Hoage. Datstoe Lane. LONDON, WILLIE REES. Tenor Vocalist 6 Choirmaster. Winner of Tenor Solo at New Brighton Tower Eisteddfod, 1913; also winner of 38 champion solos, and over 100 other prizes. Terms for Festivals, Concerts and Eisteddfodau. Apply at 44 ASH GROVE, SHOTTON, CHESTER W. DAYIES, I Conductor, Adludicator, Accompanist. Teacher of Slaving, Violin, & Fian »f una Terms for Festivals, Concerts, Eisteddfodau. At HAFOD, DEGANWY, N. Wales Y DDRAIG GOCH." THOMAS JONES, Bookseller, 16 BROWNLOW HILL (opposite Midland Adelphi Hotel). Large selection of Books in various subjects and languages, new and second hand; also the follow- ing-Y Brython, Y Beirniad, Cymru, Y Llusern, Welsh Outlook, Cojiavt lhomas Gee, Almanac Caergybi. Orders received for all kinds of Welsh Books and Magazines. "An Accomplished Etocutloalst, Wallasey News, E. KINGSTON JONES, Gold Medallist-Winner at Royal National Eisteddfod. ELOCUTIONIST. ENTERTAINER. ADJUDICATOR. Pilot's Concert, Philharmonic Hall:—" Mr. Kingston Jones was responsible for some of the best features of the en tertainment." Liverpool Courier. Adroddiadau Cymraeg a Saesneg. Concerts, Part or Entire Evening. Lessons given. Apply 27 Clifton Road East, Tuebrook, Liverpool CANU GYDA'R DELYN. Mr, fi. OSBORNE DAVIES, Athraw ar I Ganu Penhillion Telyn.' Telerau Rhesymol. Ymofyner yn 4 Exeter Road, Bootle. Madame Gladys Williams, PROFESSOR of ELOCUTION, Deportment, Gesture, Voice Culture, Defects of Speech, &e. ADJUDICATOR leading Eisteddfodau, including Royal National, Bangor, 1914. ENTERTAINER principal Welsh & English Concerts. 35 Hamilton Square, Birkenhead ANWYD, PESWCH, INFLUENZA.—Mae rhai'n gyda ni bob amser. Pair hinsawdd gyfnew- idiol fod llawer o ddiojdef oddi wrth Beswoh, Bronchitis, Pas, Dolur Gwddf, Crygni, Caethdra, Diffyg Anadl. Y mae yr hen feddyginiaeth "DAVIES'S COUGH MIXTURE" eto ar y blaen, ao yn cael ei gwerthfawrogi yn fwy nag erioed, bob amser wrth law, yn felys, yn cynhesu y frest, ac yn rhyddhau y phlegm. Bydd doso mewn pryd yn ddigon, Is. lie, a 2s. 9c. (postage. 3c.).-HUGH DAVIES, Chemist. MACHYN- LLETH. GWYNEB PRYDFERTH.—" Sarzine Blood Mixture at glirio y croen, a phuro y gwaed. Y mae yn myned at wraidd y drwg, ymlid ymaith bob math o pimples, cochni, ysfa, scurvy, pen- ddynod. Gwell a hen ddoluriau. coesau drwg, crydgymalau, gan adfer y croen i'w harddwoh naturiol. 2s 6e, y botel gan bob Druggist; 80 vn ychwanegol gyda'r post,—HUGH DA VIES hemist. MACHYNLLETH. PALAIS DE LUXE, LIME ST., LIVERPOOL. LLUNIAU BYW SYMUDOL Chwaethap, dyddorol, ac adeiladol ac YN BARBAOL. 0 2..0 hyd 10-30 bob diwrnod o'r wythnos, Denwch pan y myiinoob, ao arhosweh oyhyd ag y dymnnoch, T e yn Thad heb dal rhwng 4 a 6 yn yr Oreheitr Stall*, Pit Stalin, a'r Drett Cirolu Mynediad. I i. a 6ch v Coupon" Rhad=Yswiriaeth (Peidier a'i hollti'n rhydd), NYDD I'S GRfSHAM Fire and Accident Insurance Society Lto St. Mildred's House, Poultry) LONDON. E.C. dalu JElOO (can puut) i gynrychiolydd oyfreithio a phersonol y sawl a fo'n ddiles-ddaliwr y coupon hwn, os y bo iddo fo neu hi gael eu 11?.dd yn hollo ao yn uniongyrchol drwy ddamwain o fewn ▼ Deymm Gyfunol i dr?n unryw Gwmni ReiiaordJ, Tramcar, Omnibus, Cab, neu Gerbyd Trwyddedif a Llog yn yr bwn y bo'r daliwr yn cael ei gludo fel teithiwr tocyn a chlud, yn ddarostyngedig bob amser i'r amodau arbennig a ganlyn sydd ystyried fel rhan a ohyfran o'r oytnndeb- (a) Fod y marw'n digwydd o fewn deng niwmod ar hugain wedi'r ddamwain (b) fol rhylJudd ohoni n cael ei roi i'r Gymdeithas « fewn saith niwmod yn eu Prif Swyddfa ya Llundain (c) fod y cyfryw dystiolaeth rea- ymol parth aohos y farwolaeth yn cael ei flwyno ag a fo'r Gymdeithas yn ei ofyn; (d) fod y daliwr wedi 'sgrifenna ei arwydd- enw arferol, cyn i'r ddamwain ddigwydd, ag ine yn y lIe darparedig gogyfer a hynny (e) na bo'r Gymdeithas yn gyfrifol i fwy nag un person parth mwy nag un coupon yn y papttr hwn na r un oyhoeddiad arall (I) na bo r ya- wiriaeth hwn ddim yn gaffaeladwy i bersonau tan ddeuddeg na thros ddegathrigain mlwydd oed, 80 a ddoil yn ddilys am saith niwrnod o 12 o'r glooh y dydd y'i oodir. Arwyddnody Daliwr Trigfoà; I Danysgrifwyr. Raid I dderbynwyr cyson y papur hwn ddim arwyddo r Coupon os ca'r Gymdeithas gwbl slcrwydd a phrawf el fod yn cael n anfon Iddynt yniddlfwloh.
-0 (I LAN Y TAFWYIQ
Sychedu am ragor o waed. I Yn Nhy'r Arglwyddi yr oedd canolbwyrit cywreinrwydd heddyw. Ar Raglen y Ty hwnnw yr oedd rhybudd gan Lord Ampthill o'i fwriad i ofyn am Bwyllgor Dewisedig i chwilio i mewn i ryw awgrymiadau neilltuol yn erbyn Lord Murray sydd wedi ymddangos yn y wasg. Ond cyn i Lord Ampthill gynnyg ei benderfyniad, yr oedd Lord Murray ei hun ar ei draed yn gofyn caniatad i wneud eglur- had personol, ac wrth gwrs fe ganiatawyd hynny iddo. Adsain hen stori'r Marconi Shares ydoedd y cwbl. Fel y cofir, yr oedd Lord Murray—y Master of Elibank y pryd hynny-yn y drafodaeth honno y daeth Canghellor y Trysoriys a Syr Rufus Isaacs (Lord Reading yn awr) drwyddi yn ddianaf y flwyddyn ddiweddaf yn gystal ag ynddi mewn cysylltiad arall ynglyn a funds y blaid Ryddfrvdol. Eglurodd Lord Murray yn y modd mwyaf agored, ei gysylltiad a'r mater,— yr oeddym wedi cael y ffeithiau o'r blaen gan ei frawd o flaen Comisiwn Syr Albert Spicer,— ac addefodd gamgymeriad mewn barii-akt error of judgment a chyda hynyna o addefiad, ni gredwn, y bydd mwyafrif mawr y bobl sy'n cymeryd diddordeb yn y peth yn foddlon. Nid pawb, ni wyddom, oblegid y mae nifer o bersonau wedi ymdynghedu hyd y mae yn- ddynt i niweidio, ie i ddinistrio, y rhai y dygir y gwyn yn y peth hwn i'w herbyn. Hyd yn hyn y mae eu dichell wedi syrthio yn fyr o gyrraedd ei hamcan, a chredwn mai felly y gwna, er gwaethaf eu holl ystryw. Ar gym- helliad Lord Lansdowne, gohiriodd Lord Ampthill ei gynhygiad hyd ddydd Iau. A ddygir ef ymlaen y pryd hwnnw, ni gawn weled. -9- < Y Gwr Gwadd. Lord Reading (Syr Rufus Isaacs gynt) yw gwestydd gwahoddedig y Wledd Genedlaethol Gymreig a gynhelir yn yr Hotel Cecil nos Sadwrn wythnos i'r nesaf, i ddathlu Gwyl Ddewi. Yr wyf yn sicr y caiff dderbyniad croesawgar iawn gan y Cymry. Iddew, fel y gwyr pawb, yw Lord Reading, ac y mae llawer o bobl yn credu fod disgynyddion rhai o'i genedl—gweddillion y deg llwyth, mae'n debyg—i'w cael mewn parthau arbernig o'n gwlad yn yr oes hon. Os gwn i a gafodd yr Athro Fleure drywydd o gwbl arnynt yn ei ymchwiliadau i ethnogaeth preswylwyr arfer- dir Ceredigion ? Cadeirydd y wledd fydd Mr. John T. Lewis, Chancery Lane. Cynhelir gwledd arall y Llun dilynol, gan y Society of Antient Britons, yn yr Holborn Restaurant, o dan lywyddiaeth Syr Charles Philipps, Barwnig.