Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
5 erthygl ar y dudalen hon
0 Chwarel a Chlogwvn. i
0 Chwarel a Chlogwvn. Sef o^DdyffpynjNantlle. GAN YSBRYD GLASYNYS. ALEC HENDERSON.—Wedi nychu misoedd mwy na mwy o glefyd blin, bu farw'r hen ganwr gwych, Mr. Alexander Henderson, Talysarn, fore dydd Llun, Mawrth 23ain, yn 50 mlwydd oed. Cafodd gorff lluniaidd tal- gryf, personoliaeth gref, garedig, a llais has cyfoethog eithriadol. Sangodd Iwyfannau'r Eisteddfod Genedlaethol hanner dwsin o weithiau, ac o fewn trwoh blewyn i drechu droior. Meistrolodd y prif unawdau o'r cyfanweithiau, a chanodd lawer vma a thraw drwy Gymru a Lloegr. Daliodd yr elfen gystadlu ynddo'n ddi-ildio hyd y medrodd, ac anodd meddwl am neb fu'n gornestu cyhyd, ac hefyd mor Iwyddiannus. Bachgen hawddgar, poblogaidd, ydoedd, a dyn plaen, didderbynwyneb. Bu'n arweinydd Cor Meib- ion y Dyffryn am rai blynyddau, a chafodd yrfa Iwyddiannus, Mab ydoedd i John ac Ann Henderson (hen filwr clwyfedig yn y Crimea oedd ei dad, ac Ysgotyn o genedl). Chwaer iddo vw'r soprano fwynlais, Mrs. Henderson Jones. Gedy weddw a thri mab mewn galar dwfn, a ilifa cydymdeimlad y Dyffryn atynt. Cafodd angladd tywysog prvnhawn dydd Sadwrn, a rhoed oi weddillion ym Mynwent Macpslah, a'r Parch. William yn gwasanaethu, yn cael ei gvnorthwyo gan y Parchn. J. Jones, Hyfrydle, a M. Williams, Baladeulyn. AIL AFAEL.—Wedi sefyll allan bum mis caled, ail ddechrevta gweithwyr Chwarel Alexandra ar delerau amgenach y Llun nesaf. Ymedy'r hen oruchwyliwr—Mr. Wm. Morris Jones, a ehymorir ei le gan Mr. Edward J. Roberts, Cartrefle, Pen y groes, mab i'r di- weddar Mr. John Roberts, fu'n oruchwyliwr ym Mhenyrorsedd a mannau ereill, ac hefyd bvdd Mr. Henry J. Williams, Gwynfaes, Llanllyfni yn dechreu yno fel swyddog yn I ogystal. EISTEDDFOD YR EGIN.—FN Soar, Pen y groes, y bu honno, dan arweiniad Mr. O. W. Jones, a mil a mwy o'r egin yn mesur cledd mewn afia (h ym meusydd Hen, awen, achan, Mr. R. Eeifion Jones, A.L.C.M., ddaliai linyn mesur v cantorion, a'r Parch. J. Ellis Williams (Bangor) yn cloriannullen ar Cyfeiliai Mr. Gwilym Evans. Trechodd ein bariton hysbys, E. Walter Williams, Talysarn, oreu- gwyr y Sir ar y prif unawd, ac yn cael ewppii arian hardd ac arian Minnie Gould, Folin heli, ac R. 0., Nan tile, yn tynnu torch ar y prif adroddiad (i rai dan 21ain), a'r ferch yn trechu. Allan o bum côr, cipiwyd y llawryf gan gor Arthur Evans, Talysarn, a'r canu penhillion gan Miss Annie Wood Griffiths Yr oedd graen dda ar bethau yma, a llawer o'r swyn hwnnw i'w deimlo sydd wastad yn ein meddiannu yng nghyrddau'r egin. Mr. Jeremiah Roberts, yr ysgrifennydd, biau'r clod am lafur mawr y tro hwn. LLEFRTTIT A HTTFEN ARNo.-Y'mae Mr. a Mrs. Rd. T. Roberts, Caeronwy, Nantlle, yn symud i S--iforth i werthu llaeth. Efe wedi cael profiad fel cowboy ym mhellteroedd gor- llewin yr Unol Daleithiau am ysbaid hir. Nid dyma'r tro cyntaf i rai o'n plant ddod i ddinas Y BRYTHON i ddiwallu ei thrigolion a llaeth. Rhowch groeso cynnes i'r ddau eto, y maent yn ddau hawddgar, yn Gymry i'r earn, ac yn rhoi ilefrith tew ei hufen. CLADDTX HEN-AFGWR.—Sef yr hen amaeth- wr hysbys, William Roberts, Clawdd Rhos, Groeslon, efe'n 73 mlwydd oed. Daeth tyrfa fawr i'w hebrwng ddydd Tau, yn cynnwys tri ar ar ddeg o gerbydau. Adnabyddid ef ymhell ao agos fel ffermwr caredig. Gwasanaethwyd yn ei angladd gan y Parch. E. Arfon Jones E. Powell, B.A., Rehoboth J. Williams, Caergybi T. Gwynedd Roberts D. P. Williams J. Jones, Brynrodyn. Gedy deulu Iliosog, a chydymdeimlir a. hwy yn eu trallod. SNTECFI-DDEKEBTT.—Unwaith yn rhagor tra- mwyir drw\r'r broydd gan ddeiliaid yr Eglwys I i gael gan Ymneilltuwyr arwyddo deiseb yn erbyn Dadwaddoliad. Da chwi, peidiwch ag arwyddo i neb. Os gwnewch, yr ydych yn peidio a bod yn Ymneilltuwyr, ac yn an- wybyddu'r tadau dewr fu'n ymladd galeted dros yr hawl inni benderfynu sut ddeddfau wna'r tro inni drwy'r balot. DTVBLITH MOKDAF,—YD Salem, Llanllyfni, nos Wener, difyr fu gwylio GarnreW Beirdd gan y Parch. T. Mordaf Pierce, Dolgellau a Mr. W. Thomas, Pen y groes, yn y gadair. Rhoed yr elw i deulu Mr. R. B. Williams i leddfu tipyn arnynt yn eu gwendid a'u gwelaedd. Y RHAIN AETH A RI.-Ym Metws Gar- mon, nos Sadwrn, trechodd E. Walter Will- iams gantorion gwych ar y prif unawd a Miss Lisi Jones, Nantlle, yn trechu am adrodd Y Llythyr Olaf. Mr. J. Jones-Owen, Tal y sarn, a feirniadai'r canu yno, a'r Parch. W. Venmore Williams, B.A., yr adrodd. CYNGERDD A SGLEL. ARNo.-Cyngerdd graenus a gynhaliwyd yn, Nazareth, nos Lun, dan arweiniad Mr. O. W. Jones, Pen y groes. a Mr. W. Owen yn y gadair yn lie Dr. Davies' Cyfeiliwyd gan Mr. T T. Powell. Dyma'r talentau amrywiol gymerodd ran :—Misses Maggie Owen, M. Hughes-Jones, Jennie Morris, Mri. J. M. Parry, Rd. Williams, D. D. Jones, Walter S. Jones, acEillion yn adrodd yn wych fel arfer. Diolchwyd gan Mri. J. Hughes a J. C. Owen. Canai'r cantorion yn feistrolgar, a'r cyfeilydd yn rhoi sglein ar bethau. Dyddlyfr llawn sydd gan y Brodyr Francis, Nantlle,—bu'r ddau yn Llanberis nos Iau.
MINION MENAI.
MINION MENAI. I YN OL MEUDWY'R MOR CHWARE'R FFoN DDWYBIG.-Cyfarfu Pwyllgor Eisteddfod Bangor nos Woner i ystyried amryw faterion. Un oedd y priodol- deb o gyflogi Mr. Andrew Jones i ganu yn yr Wyl. Bachgen o Fangor yw Mr. Jones, ac a gychwynnodd ei yrfa yn cabby, ond ar gyfrif ei lais addawol cafodd hwb gan gyfeillion i'r Academy yn Llundain, ac fe fu'n ddygn a llwyddiannus yno. Pan ddewiswyd un arall a godwyd o Fangor i ganu yn yr Eisteddfod, cofiodd rhywrai am Andrew, yntau hefyd o Fangor, a gofynnwyd onid gwell cael y ddau, a phasiwyd i'r Pwyllgor Cerddorol gymeryd sylw o'r awgrym. Am ryw reswm, nid oedd y Pwyllgor Cerddorol yn barod i gydsynio a'r awgrym. Gofynnai Mr. T. J. Williams nos Wener, wrth ail-alw sylw at y peth,—Ai am iddo gychwyn ei yrfa'n fachgen tlawd yr oedd gwrthwynebiad iddo gan y Pwyllgor Cerddorol ? Gwadai'r Athro W. Lewis Jones, M.A., fod a wnelo hynny ddim a'r gwrthodiad, a gofynnai pa angen rhoddi lie o gwbl i ystyr- iaethau lleol gydag Eisteddfod Genedlaethol ? Wedi cryn siarad, penderfynwyd yn y diwedd wahodd Mr. Andrew Jones i'r Eisteddfod i ganu, a thalu iddo'r un fee a phawb arall. SNOBYDDIAETH.-Dyna'r cyfrif, meddai llawer wyr gryn dipyn o'r dirgelion. Os bydd y person yn troi yn y cylch—cylch y rhai a gydnabyddir yn eu tyb eu hunain yn rhywrai, sef y rhai sy'n canmol yr iaith Gymraeg yn Saesneg, ond gwaredu rhag fyth ei siarad-os, meddir, y bydd y person y mae eisieugair o'i blaid yn dod o'r cylch hwnnw, yna, wrth gwrs, y mae yr ystyriaethau lleol yn cael croeso,na neb yn gweled dim o'i le yn hynny. Or d os m-, i o mai o gylch y werin Gymraeg, sydd yn para'n Gymry naturiol, os mai o'r cylch yna y daw'r person y bydd cyfeillion yn dewis ei an- rhydeddu,—dyma'r waedd yn codi am fwrw ystyriaethau lleol dros y drws. Nid oes neb yn dal, wrth gwrs, fod eisieu i ystyriaethau lleol gael sylw ynglyn a'r Eisteddfod Genedl- aethol,[ond tegwehffyddai cymhwyso'r rheol yn ddidderbynwyneb, ac nid claddu'r rheol pan fydd enwau Miss Angelina Olga Menai a Mr. Sansibar Hubert. Penrhyn gerbron, a'i hatgyfodi pan fydd enwau John Jones a Dafvdd Dafis gerbron. I- DARPAR BWYD.—Penderfynwyd rhoddi'r I hawl i ddarpar bwyd ar faes yr Eisteddfod i'r Y.M.C.A.—yr un rhai ag a wnaeth hynny yn Eisteddfod Abergafenni y llynedd a da y gwnaethant yno, medd yjhai fu yn yr wyl. REIRNIADAETHAU'R D DRAMA.—Hysbys- wyd y bwriada Dr. J. Lloyd Williams a Mr. T. J. Williams—y ddau fairniad yng nghystadleiiaeth y ddrama—ddwyn allan lyfr erbyn dydd yr Eisteddfod, Hanes y Ddrama yng Nghymru. Cymeradwyai is- bwyllgor fod i'r feirniadaeth ar berfformiad y cwmniau fu'n ymgeisio yng nghystadleuaeth y^ddrama ymddangos yn y llyfr. Gofynnwyd ai'r pwyllgor yntau'r beirniaid oedd i gael yr elw ? Atebwyd mai y beirniaid, gan mai ar eu cost a'u cyfrifoldeb eu hunain ybwriadent ei ddwyn allan, a dywedodd Mr. T. J. Williams nad oeddynt hwy fel beirniaid yn gofyn am gael cyhoeddi'r feirniadaeth yn y llyfr, ond mai'r Pwyllgor oedd yn gofyn iddynt wneuthur hynny. Dywedwyd ymhellach mai Cymdeithas yr Eisteddfod fuasai yn cael y feirniadaeth yn y cwrs arferol, ac mai ymhen rhyw bum neu chwe blynedd, wedi i bawb ollwng yn anghof bopethamy gystadleuaeth, y byddent hwy'n debyg o'i 'chyhoeddi. Pasiwyd felly mai yn y llyfr gan y beirniaid yr oodd y feirniadaeth i ymddangos. CWESTIWN.—Yn awr, cyfyd y cwestiwn, A fydd yn rhaid i bwy bynnag fydd am weled y feirniadaeth brynnn 'r llyfr ? Ai dyna fydd unig gyfle y miloedd ar hyd a lied Cymru sy yn llawn diddordeb yn y ddrama, a'r gwahanol gwmniau lleol fu'n cystadlu, i gael golwg ar y feirniadaeth ? Ceir beirniadaeth yr Awdl a'r Bryddest a'r amrywiol destynau ereill, i gyd yn y nowyddiadur dimeu a ,c chein- iog." a fydd raid i bwy bynnag fyn ddarllen beirniadaeth y ddrama dalu 1. neu 1/6 am y llyfr ? f ?9 DAM WAIN" .—Bu damwain ar Allt Glanrafon eto, yn y drofa yng ngwaelod yr allt. Yn yr un fan ag y bu damweiniau difrifol o'r blaen, ac yn yr un modd, sef dyn ieuanc yn seiclo i lawr yr allt, ac yn colli llywodraeth ar y beic, I a'i daflu i'r wal. Anafodd ei ben yn dost, a'i goes. Cludwyd ef i'r ysbyty ar ben yr allt, a gweinyddwyd arno gan Dr. Thomas a Dr. Price, y rhai ddigwyddent fod gerllaw pan fu'r ddamwain. Gresyn na fyddai modd atal pawb rhag rhyfygu eu bywyd drwyseiclo i lawr gallt fel hon. Er fod amryw ddam- weiniau wedi digwydd yn yr un fan yn union, ac er fod rhybudd wedi ei osod ar ben yr allt, mynnu peryglu eu bywyd eu hunain ac eiddo ereill wna rhai o hyd. 5 ;? CYNGERDD Y COLEG NORMALAIDD.—Nos Fercher, yn Neuadd y Penrhyn, y buhwn, a'r C6r (tan arweiniad Mr. Hurren Harding) yn erUo rmio Samson (Handel). P
O R BALA.I
O R BALA. I Jerusalem] Cymru, EISTEDDFOD PLANT Y CAPEL MAWR.- Am ddwy noson yr wythnos ddiweddaf, cyn- haliwyd yr wyl flynyddol uchod. Y noson gyntaf, gwledd o de, bara brith, cacenau o bob math, bara ac ymenyn, da dros ben, a dyblau canol-felys, a'r cwbl yn cael ei fwynhau gan y plant gydag awch. Ar ol y wledd, cyfarfod cystadldtiol mewn canu, adrodd, sefyll arhol- iadau, etc., gan y safonau cyntaf o'r Ysgol Sul. Cyfarfod gwir dda, yn profi fod gwaith mawr ac amhrisiadwy wedi ei wneud gyda'r plant yn ystod y fiwyddyn. yr oedd y cyfarfodydd hyn yn ddathliad o'i therfyn. Eisteddwyd yng nghadair lywyddol y cyfarfod hwn gan Mr. David Jones, cyfrwywr, ac arweiniwyd yn ddeheuig gan Mr. J. B. Parry, chwegnwyddwr. Yn yr ail gyfarfod, a lywyddid gan Mr. D. R. Roberts, arolygydd, ac a arweiniwyd gan Mr. Parry, cystadleuwyd yn eu meysydd penodol gan blant y safonau uchaf. Beirn- iadwyd y canu gan y Proffeswr R. Morris, M.A.,B.D. yr arholiadau gan y Proffeswr D. Phillips, M.A. a'r adrodd gan Dr. Peters. Dyna i chwi cystal staff o feimiaid a phe buasai hi yn Eisteddfod Genedlaethol, a gwell o'r hanner o ran hynny nag a geir yn. honno yn fynych. PLANT ALIS.-Nos Fawrth a nos Fercher ddiweddaf, bu cwmDi o'r.ger uchodjyma yn actio East Lynne, a ffugweithiau eriell, yn Neuadd Buddug. Cawsant dy llawn y ddwy noson, ac ni chlywsom fod neb yn gofyn, At be mae'r elw i fynd ? Tystir gan gwmniau fel hyn, yn gystal a chan berchennog pob cylch-chwaraefa bron, a ddaw yma, fod y lie bach hwn yn un o'r lleoedd goreu yr ymwelir a hwy ganddynt. Pa till, ai clod ai anghlod i'n tref ydyw hyn ? TLWS A SWYNOL.-Dyna dystiolaeth unol cynhulliad lliosog ddaeth i gyngerdd blyn- yddol boneddigesau ieuainc yr Ysgol Sir yma, yn y Victoria Hall nos Iau ddiweddaf. Yr oedd y genethod yn hynod dlws eu gwisgiad a'u hysgogiadau. Gwnaed i fyny ran gyntaf y rhaglen trwy berfformiad canmoladwy o'r Operetta, The Oitanas, gan. y diweddar Coleridge-Taylor. I agor yr ail ran cawsom olygfeydd allan o George Eliot—Mrs. Poyser yn dweyd y drefn "Jnllyfn a miniog. Cymysg oedd y rhan olaf o ganeuon, cydganau, a dawnsfeydd, heblaw golygfa Gymreig gyda hynny, a dadl o waith Llew Tegid rhwng Yr Oes hon a'r Oes o'r blaen. Teimlai'r athrawesau fod y ddadl yn rhy benagored, ac ychwanegwyd y pennill canlynol yn ddiwedd- glo ami, yr hwn a gydadroddid gan y rhai fu'n dadleu :— Mewn dysg a dawn, mewn rhin a moes, Pa waeth pa Oes yw'r orau ? Cytuno yw'n dyledswydd ni I loewi ein talentau Gan hynny mewn brwdfrydedd llawn Ymlaen yr awn ar gynnydd, Er mwyn dyrchafu Cymru Wen Yn deilwng ben y gwledydd. Canodd y Cor dan arweiniad Miss Myfanwy Morris, L.R.A.M. (athrawes gerddorol yr ysgol) yn hynod lan a swynol, yn enwedig The Snow gan Elgar, a'r caneuon gwerin, Y Gwcw Lwydlas a Suogan, o drefniant Dr. Lloyd Williams. Yr oedd llafur mawr wedi bod i baratoi gwaith y cyngerdd hwn mor orffennol ac y mae yma staff o athrawesau sy'n llafurio ac yn trafferthu'n gydwybodol gyda'u disgyblion. CYNGERDD Y DELYN.—Nos Wener we dyn, yr oedd y neuadd dan sang bob modfedd ohoni, gan gynhulliad eiddlawn ddaeth ynghyd i fwynhau campwaith Miss A. C. Lloyd (Telynores Tegid) a Mr. D. Francis (Telynos Dall o Feirion) yn tynnu mel o'r tannau man," a gorchestwaith Dewi Mai o Feirion yn datgan penhillion yn ei ddull dihafal ei hun. Trefnwyd nifer o gystadleu- aethau, a rhoddid gwobrwyon teilwng i blant ac ereill am ragori yn y gwaith difyr hwn. Ymgeisiodd nifer mawr o blant y dref hon, ond yr oedd campwyr o ddatgeiniaid wedi dod yma, o Drawsfynydd a Blaenau Ffestiniog, a hwy aeth a'r gwobrwyon bron i gyd. Y peth mwyaf poblogaidd o'r cwbl yn y cyngerdd oedd gwaith Mr. Robert Roberts, Tai'r Felin, yn datgan caneuon gwerin. Yr oedd pob un o'r gynulleidfa yn ei ddwbl gan chwerthin ar hyd yr amser, a chlywsom un yn cwyno i'w ystlysau bore heddyw (dydd Llun). Er iddo ail a thrydydd ganu, 'doedd dim diwedd ar alwadau'r dorf. Deallwn mai Dr. Roberts (Isallt) roddodd gychwyniad i'r cyngerdd hwn. Mae'I' bardd-feddyg poblogaidd wedi ymdafiu i'r gwaith o boblogeiddio'r delyn yn y rhan hon o'r wlad, a dymunwn ei Iwydd yn fawr. Mae yn daer am gefnogaeth, ac yn hyf ei ofynion, fel y gwelir oddiwrth yr englynion canlynol o gyfansoddwyd gan Glan Cymerig, mewn disgwyliad y buasai'r veteran ei hun yn bresennol yn y cyngerdd I EISIEU YR ISALLT. Rhyw eisiau sydd ar Isallt-enwog Ei ddoniau, o'r Dduallt; Gwron mor fawr a Gerallt, Un od o ddoeth—ond ei ddallt. Anfana blant g fin ei blwy-atom, Am lety a gwobrwy Rhyw "eisiau mawr—"eisiau mwy, Yn fwyn odiaeth ofnadwy. Dyma ddyn y telynau !ei galon Fyg eilw am dannau Un dedwydd fel ei deidiau, A myn, hwyl in' i'w mwynhau. Ond methodd ddod yma weithiau-atom, Am lety ei hunan Er hynny, mor gu y gan Rodd inni o'i rwydd anian. Yh wir, Isallt, mwy o'r "eisiau "-hwii-fo Yn fywyd telynau, A'u hynodol urawdau, Llawn o hwyl i'n llawenhau. Er mwyn i'r darllenydd ddeall y cyfeiriad yn yr englyn olaf ond un, dylem ddweyd ddarfod i'r meddyg anfon can o benhillion telyn, ac ynddi gyffyrddiadau Ileol doniol iawn, yr hon a ganwyd mewn hwyl gan Ddewi Ivfai. Llywyddwyd y cyfarfod gan ein Cyngor- Ynad-Feddyg Ileol, Dr. Williams, yr hwn yntau sydd wedi cael y clwy oddiwrth Isallt. Dyma bwt oddiwrth ohebydd arall Y Delyn yn dod.-Yn absenoldeb Gwrth- eyrn, cymerwyd awenau'r hwyl gan Ddewi Mai o Feirion, ac efe hefyd a feirniadarr 30 o ganwyr penhillion, ac a ganodd ei hi-itlail mewn hwyl un gyfres o waith Isallt. Miss A. C. Lloyd [Telynores Tegid) a Mr. D. Francis (Telynor Dall o Feirion) yn telynori i'r cwbl a llannwyd y bylchau ereill yn hynod o effeithiol gan Miss J. Ellis a Mr. R. Roberts, Tairfelin Mr. Howell Williams yn adrodd yn gampus, a difyr oedd Ffarioel i Blwy Llan- gower gan y Misses J. Ellis a Maggie Lloyd, a'r Mri. T. Roberts ac R. Thomas. Wele'r enillwyr ar y canu gyda itannau y Brif Gystadleuaeth, pedwar ar y llwyfan 1, Richard Jones, o Goleg y Brifysgol, Bangor 2, Caradoc Davies, Ffestiniog a rhoes y buddugwr ddatganiad gorchestol o Hiraethgan Hafesp, yn ol amod y gystadleuaeth. Yn ymdrechfeydd y plant, wele'r enillwyr :— Yr Alaw Nos Galan 1, Caradoc Davies 2, Ethel Lewis 3, Gracie Hughes 4, Hannah J. Parry ac yr oedd wyth ar y llwyfan yn y gystadleuaeth hon yn ogystal ag yn y gystadleuaeth ar yr alaw Codiad yr Hedydd, pryd y dyfarnwyd y gwobrau fel y canlyn :—■ 1, Caradoc Davies 2, Gracie Hughes 3, Gwennie Richards 4, Violet Ellis a Laura Kate Jones. Dwyawr a hanner ddiddan a gafwyd, a'r neuadd dan ei sang. Ysgrifen- nydd deheuig y cyngerdd oedd Glan Cymerig, yn cael help dehluaw Mr. J. Hughes. YN 82 OED.—Yr wythnos ddiweddaf, rhoddwyd i orffwys ym Mynwent henafol a phrydferth Llanycil weddillion boneddiges fu am y cyfnod maith uchod yn un o gymeriadau harddaf tref y Bala, sef Mrs. Elizabeth Evans, Arenig Street. Yr oedd Mrs. Evans bob amser yn dywysoges ymhlith y gwragedd. Yr oedd ei phersonoliaeth urddasol, ei phwyll a'i hunanfeddiant, vnghvda'i ffvddlondeb a'i chysondeb yn ei holl gysylltiadau, yn hawlio iddi barch ac edmygedd pawb. Chwith iawn gennym ei cholli. Hyfrydwch o'r mwyaf i ni fyddai cael treulio orig ar yr aelwyd gysurus, i ymgomio ynghylch helynt y byd, yn wladol a chrefyddol. Yr oedd hi, yn gystal a'i phriod hawddgar pan yma gyda ni, yn batrwm o gwpl oedranus tawel a dedwydd, wedi eu haddurno gan ras yr Efengyl, a'u meddyliau yn oleuedig iawn ymhob cyfeiriad. Gedy ar ei hoi ddau fab i alaru am fam dyner, ofalus, a neilltuol o serchlawn. Gwasanaethwyd yn y ty cyn cychwyn gan y Parch. Moses Jones ac ar lan y bedd gan y Proff. R. Morris, M.A., B.D. Gofalwyd am y claddedigaeth gan Mr. P. W. Roberts, Cambrian House. Heddwch i'w llwch o dan yr ywen frigddu. o CLAWDD NEWYDD.—-Colled fawr i ni yma, ac i gylchoedd crefydd Dyffryn Clwyd, a fydd marwolaeth Mr. Llewelyn Davies, Ty Ucha, yn anterth ei ddyddiau, gan adael chwech o blant i alaru amdano ef a'u mam, yr hon oedd newydd gael ei chladdu ychydig wythnosau'n ol. Yr oedd Mr. Davies yn flaenor yn eglwys y Methodistiaid bu farw ddydd Tau diweddaf, ac a'i cleddid ddydd Sadwrn, ynghanol arwyddion o alar cyffredinol yr ardal. Chwaer iddo ydyw Mrs. Elias Morris, Wadham Road, Bootle. 0 Rosllanerchrugog. I Yr oedd.y Cel Mawr dan sang nos Fercher diweddaf, i wrando Cor y capel yn perfformio Elijah (Mendelssohn). Y Cor o dan arweiniad Mr. E. Emlyn Davies, F.R.C.O., ac wedi rhoddi gweithiau'r prif feistriaid o flwyddyn i flwyddyn, megis Judas lYIaccabæus, Mcssiah, Job (Jenkins), Requiem Mass (Mozart), Light of Life (Elgar), etc. ond y tro hwn, rhaid addef eu bod wedi cyrraedd tir uwch nag erioed, gan mor ardderchog eu perfformiad o'r gwaith anodd hwn. Yr oedd agoriad y Cor o'r cydgan cyntaf yn fawreddog. Meddant ar leisiau da odiaeth, a'r cydbwysedd yn rhagorol. Credem ar y dechreu eu bod wedi rhoddi safon mor uchel nes yr ofnem iddynt fethu cadw fyny hyd y diwedd ond er ein Hawenydd, myned rhagddynt ddarfunt o hynnyhydddiweddygwaith. Tegcydnabod fod rhai cydganau yn fwy meistrolgar na'r lleill, yn neilltuol Thanks be to God, Be not afraid, He watching over Israel, a'r dernyn rhagorol hwnnw, He that shall -endure to the end. Mae'n amheus gennym a glywyd datganiad mwy dramatig o'r cydgan an odd hwnnw, Behold the Lord passeth by gan unrhyw g6r. Y datgeiniaid eleni oedd Miss Louie James(soprano), Miss Madge Owen( contralto), Mr. Gwilym Dowel! (tenor), Mr. Charles Tree (baritone). Cafodd Miss James gymeradwy- aeth fawr am ei datganiad o Hear ye, Israel, ac yr oedd yn cymeryd y gwahanol recitatives i fyny'n neilltuol o dda. Gwnaeth Miss Owen ymdrech ragorol iawn hefyd, a mwynhawyd yr unawd brydferth yn fawr, 0 rest in the Lord. Nid oedd Mr. Gwilym Dowell mor hapus yn rhannau cyntaf y gwaith—ychydig yn gymysglyd ar If with all your hearts. Yr oedd yn fwy meistrolgar ar Thou shall the righteou-s shine forth. Mr. Charles Tree oedd ffafrddyn y gynulleidfa. Yr oedd wedi meistroli ei waith yn drwyadl. Nis angh onr y olygfa ar ben Carmel yr hawg. Yr oedd Mr. Tree a'r Cor yn deilwng o'r gerddoriaeth, a chawsant glap byddarol wrth derfynu. Diddorol iawn oedd y trefniant i un o hogiau bach y Cor gymeryd rhan y llanc yn y gwaith. Yr oedd y cyferbyniad mor fawr rhwng Mr. Tree a'r hogyn bach yn peri i ddyn sylweddoli'r olygfa i'r dim. Dymunaf longyfarch yr arweinydd ieuanc am y fath wledd. Yr oedd yn feistrol- gar iawn gyda'i fatwn, a'r Cor yn hollol o dan ei ddisgyblaeth. Dr. Caradog Roberts oedd wrth yr organ fawr, ac ni raid iddo ef wrth ffyn baglau canmoliaeth.-Asaph..
Advertising
Athrofa Aberystwvt h .(UN O'B COLKQATR YM MHBIFTSQOL CTUB Prifathraut -T. F. ROBERTS, M.A., LL.D DECHREUA'R Tymoi nesaf ar Ddydd Mawrth, Hydref laf, 1913. Paroteur yr efrydwyi ar gyfe, Arholiadau Prifysgo Cymra. Cynhyga amryw o ysgoloriaethan (thal honynt yn gyfyngedig i Gymry) y flwyddyr hon. Cyme. yr arholiad le yn Aborystw7tt at y 16eg o Fis Medi, 1913. Am fanylion pallaoh, ymofynei 1; 3. R. DAVIES. M.A., rotrosgrviii, COF A CHADW am Eisteddfod Fawr Llan- gollen, 1858. Y prif fuddugwyr, eu llun a'u gorchest. Pris, 3e. Swyddfa'r Brython," LKRPWU VSTOP ONE MOMENT V ?? Oh, Dear Doctor Must My Darling Die ? There is very little hope, but try Tudor Williams' PATENT Balsam of Honey, WHAT IT IS I Tudor Williams' Patent Balsam of Honey Is an essence of the purest and most effica. cious herbs, gathered on the Welsh Hills and Valleys in the proper season, when their vit tues are in full perfection, and combined with Pure Welsh Honey. All the ingredient* are perfectly pure. WHAT IT DOES I Tudor Williams' Patent Balsam of Hooey Cures Coughs, Colds, Bronchitis, Asthtn Whooping Cough, Croup, and all disorders o the Throat, Chest, and Lungs. Wonderfu Cure of Children's Coughs after Measles. It is invaluable to weak-cheated men, delicate women and children. It suceceds where all other remedies fail. Sold by all Chemists and Stores in 1/ 2/6, and 4/6 bottles; of direct from Proprietor for 1/3, 2/9, 5 Great saving in purchasing the large size bottles. WHAT IT HAS DONE FOR OTHERS A Stipendiary and Magistrate in the County of Glamorgan remarks:—" I feel it my duty to inform you that I have been using your Tudor Williams' Balsam of Honey. in my family, which is a large one, for many years, and have proved its great value, having used nothing else for Cough during Measles, Whooping Cough and Bronchitis, and can highly recommend it to all parents for suob complaints." YOU NEED NOF SUFFER! Disease is a sin, inasmuch that, if you act rightly, at the right time, it can, to a great extent, be avoided. Here is the preventative. The first moment you start with Sore Throak take a dose of Tudor WilliamsJ Patent Balsam of Honey. It has saved thousands; it will save you. It is prepared by a fully qualified chemist, ana is, by virtue of its composition, eminently adapted for all oases of Coughs, Colda, Bronchitis, Asthma, etc., it exercises a dis. tinot influence upon the mucous lining of the throat, windpipe, and small air vessels, so that nothing but warmed pure air passes into the lungs. THE CHILDREN LIKE IT It is the product of the Honeycomb, cheDaI oally treated to get the best results. THEY ASK FOR IT. So different from most Medioines. Nice to take Cures Quickly For vocalists and public speakers it has nf equal, it makes the voice as clear as a bell. Inventor D. TUDOR WILLIAMS, R.S.D.L Manufacturer < TUDOR WILLIAMS, M.R.P.S., A.S.Apth. Analytical and Consulting Chemist and Druggist by Examination. MEDICAL HALL, ABERDARE, WALES WHOLESALE AGENTS Messrs. Robert Davies 6 Co.. Grocers Grayson Street, Liverpoo Messrs: Evans, Sons, Lescher ê;; Webb Wholesale Druggists, Hanover St, Liverpool Messrs John Thompson <Q Co., Wholesale Druggists, 58 Hanover St:, L'poo Dyma i chwi gvfle am ddaflun Campus o'r Gwir Anrhyd. D. Lloyd George sef adlun (Autotype Reprodtictioit) o'r llun a Baentiwyd ohono gan Mr Christopher Williams. Yr adlun i'w gael gan HUGH EVANS ai FEIBION, Swyddfar "Brython," 356 358, Stanley Road. Liverpool. Prisiau trwy'r Post, 7" x 10" 1/6, 14" x 20" 5/ 21"x 29 12/=, Postal Order i ganlyn yr Aroheb. Telerau neilltuol i Lyfr- •werth wyr.
O'R DE.I
ni raid ichwi ond syllu ar y Deheubarth sy'n drychineb amiwg yn natblygiad un o wledydd mireiniaf y byd." Dyna ran o sylwedd araith Mr. Aldbridge, ysgrifennydd y Gymanfa Genedlaethol i lunio a gosod tai a threfydd, gerbron cyngres yr Awdurdodau Lleol. Gorllewin Cymru. a gyn- haliwyd yn Llanelli. Y mae'r aneddau'n garneddi dilun blith drafflith, ac mewn llawer o leoedd ni ellir cael open space ond am bris ucliel. Rhy hwyr yn awr yn lie tain pris neu werth amaethyddol, rhaid talu building value. Ymhen pum mlynedd, fe fydd town, planning mewn gweithrediad yn y cymoedd glo. Penderfynwyd dychwelyd yn ol i'r Gwaith Glo Dyffryn Dulais gan fwyafrif glo-wyr y Cwmni yn en cyfarfod yng Kghastell nedd. Hysbysir y cyhoedd fod yn Ysgol Mwn- gloddiaeth Treforris naw ar hugain o efrydwyr bob dydd yn dilyn ar gwrs diploma y Brifysgol tan nawdd Swyddfa Gartrefol y Llywodraeth. Yn rhinwedd Deddf y Mwngloddiau, 1911, y mae yna hefyd gant a deg o efrydwyr un dydd bob wythnos yn dilyn eu tasg mewn dysg arbernig ynglyn a'r galwadau tanddaearol y tymor hwr. Arweinydd Eisteddfod Undeb y Cym- deithasau yng Ngheardydd ydoedd y Parch. H. M. Hughes, B.A., Ebenezer ac onibae am ei fedr neilltuol fel arweinydd diguro, fe fuasai'r cwbl yn fflat iawn. Yr oedd y gystadleuaeth farddol yn is na'r cyftredin, yn 01 beirniadaeth Gwili a ddarllenwyd yn gy- hoeddus gan yr Archdderwydd Dyfed; a'r bryddest oreu a ddaeth tros y mor o Awstralia, a graen awenyddol ami ond yr oedd pwyll- gor o wyr dibrofiad a doniau plant ganddynt wedi penderfynu eisoes nad oedd y gadair i fynd allan o gylch aelodaeth y Gymdaithas, a beth ddisgwylir mewn ffordd o Eisteddfod gan bwyllgor o amateurs nad allasai gynhyrchu bardd na lienor ? Ffawd go debyg a erys ar ymdrechion gwyr y Rhondda sydd am greu rhialtwch trwy groesawli Tywysog a Thywysoges Teck i'w plith i Eisteddfod a gynhelir y mis nesaf, tan nawdd Mr. Rhys Williams, Miskin Manor. Fe fydd y parti brenhinol yn ymweled a- Choleg y Brifysgol a'r Amgueddfa Genedl- aethol, a'r Neuadd Ddinesig at groeso gwleddlawn Arghvydd Faer Caerdydd. "Dyn a doniau dan ei adenydd ydyw Mr. Gustaf Hamel, a ddanghosodd orchest fel ehedydd drwy ddolennu ddwywaith neu dair ar ei hedeg fel gwennol yn y gwynt tu allan i Gaerdydd yn ystod yr wythnos. Aeth mil- oedd i edrych aroo y Sadwrn diweddaf. --0-