Y Brython

COLOFN YR HEN BOBL. [GAN YR HEN FLAE, NOR]. Hen gapel Bedford Street, Lerpwi. ASGWRN cefn yr Hen Gorff o'i gychwyniad ydyw ei flaenoriaid, pob parch i'r gweinidog- ion, ac ni chafcdd unrhyw gyfundeb eu rhagorach ond fase fo ddim mor iach a chryf ei gyfansoddiad heddyw onibae am ffydd- londeb a liunanaberth y corff cryf o flaenor- iaid fu mor ffyddlon iddo ar hyd ei ymdaith. Dynion cryfion cedd yn arwain y praidd yn Bedford Street pan oeddym ni yno,—ddeu- ddeg mlynedd a deugain yn ol. Both bynnag ydyw cryider y s6t fawr yn yr eglwys her yn awr, anodd gennym gredu ei bed yn gryfach nag ydcedd yr adeg honno,mewn dylanwad a defnvddioldeb, a ffyddlondeb i Grist. I ddechreu, dyna Mr. David Roberts, Hope Street—" Gwr defosiynol, ac yn ofni Duw, ynghyd a'i holl dy, ac yn gwneuthur llawer o elusenau i'r bob], ac yn gweddio Duw yn wastadol,dyna.ddisgrifiad byw a chyflawn o'r gwr da hwn. Yr oedd yn rhagorol am gadw seiat, yn hyawdl, fel John Elias, yn ei atal dywedyd yn grefyddol iawr ei vsbryd a'i brofiad, a geiriau synnwyr a doethmcb yr dyferu o'i enau bob amser. Peter Williams, Apolos y set fawr-" Gwr ymadroddus, cadam yn yr Ysgrythyrau," dceth a deallus, prysur, bywiog a defnyddiol iawn yn holl gylchoedd y cysegr ac fel Mr. Roberts, yn fawr ei ddylanwad a'i ddefnyddioldeb yn llyeoedd uchaf y Cyfundeb. Mr. John Jones, gwr yn earu'r encilion, ond yn all-round man er hynny dyn call, di-drwst, o feddwl cryf a gwybodaeth eang, bob amser yn siarad geiriau sobrwydd a gwirior.edd, mewn dull tawel a digwmpas. Yr oeddym yn yr un dosbarth a mab iddo yn yr Ysgol Pabothol, a'r unig fab hefyd, os wyf yn cofio'n iawn, sydd erbyn hyn, 'rwy'n deall, yn llenwi lie ei dad fel blaenor ac yn un o ddynion mwyaf cyfrifol a blaenllaw y ddinas. Un arall o'r colofnau yr adeg honno oedd Mr. Jones, Berry Street,—gwr tal, llathraidd, a bonedd- igaidd ei ymddanghosiad, gwylaidd ei ysbryd o dymer addfwyn a heddychlon. Anaml y clywid ei lais yn y cyhoedd, ond cvmerai ddiddordeb mawr yn yr achos. Un o'r gweithwyr ffyddlawn, distaw, ydoedd ef. Yr oedd yno flaenor arall fu'n flaenllaw a phoblogaidd iawn am flynyddoedd, ond yr oedd ei ddylanwad a'i ddefnyddioldeb wedi dirwyn i'r pen cyn i mi ymadael oddiyno. 'Doedd yn Bedford Street y pryd hwnnw yr un organ, a 'doedd dim eisieu yr un, am wn i, yr oedd yr hen frawd Robert Edwards yn ddigon o organ ei hun. Taflai ysbrydiaeth anghyffredin i'r canu cynulleidfaol bob amger. Yr oedd hwyl a mynd ar hen donau bendigedig cymanfaoedd Cymru. Yr oedd Mr. John Ed- wards, ei ddilynydd teilwng, yn fwv coeth a diwylliedig ei arddull na'r hen frawd brwd, ond yr oedd y canu'n parhau mor effeithiol ag erioed o dan ei arweiniad yntau. Nid yn ami, gallwn feddwl, y ceid gwell canu cynulleidfaol nag oedd yn Bedford Street y pryd hwnnw, heb yr un offeryn cerdd yn agos i'r 110. Ein hathro yn yr Ysgol Sabothol oedd gwr o'r enw Thomas Hughes,-gwr y mae gennym barch mawr i'w goffadwriaeth. Yme.dawodd i Gymru i fyw toe wedi hyn. Yr oedd yn wr o ysbryd crefyddol iawn, yn oleu yn yr Ysgrythyrau, a dawn neilltuol ganddo i'w harwain i'r porfeydd gwelltog, a cherllaw y dyfroedd tawel." Buar lawn y deua.i'r Ysgot Sabothol i'w bri eyntefig pe llenwid hi ag athrawon fel Thomas Hughes. Heddwch i'w Iwch. Heblaw'r gwr ieuanc y crybwyllwyd amdano eisoes, yr oedd yn y dosbarth wr ieuanc arall, sydd ers llawer o flynyddoedd, bellach yn weinidog graddedig yn y Corff. Bu yn y weinidogasth Seisnig am flynyddoedd ond y mae ers tro wedi dychwelyd yn ol i'r gorlan Gymraeg. Gofynnais i'r pen blaenor yn y capol bach y byddwn yn arfer addoli ynddo anfon i ofyn iddo am gyhoeddiad, a,c yn ffodus, ufuddhaodd i'r alwed a dyma'r tro cyntaf i mi ei weled er pan oeddem gyda'n gilydd yn Ysgol Sul Bedford Street, dros hanner can mlynedd yn ol. Fe bregethodd mor dda ym mhulpud y mynydd fel y cafbdd wahoddiad cynnes i ddyfod yno drachofn ac mae hynny, cofiwch, yn dipYll o bluen i bregethwr, ac yn fynegiad go dda o synnwyr y gwahoddwyr hefyd. Rhaid mai pregethwr go sych oedd John Foster, awdur Decision of Character, oblegid fyddai o byth yn cael pregethu yn yr un fan ddwywaith, er cystal dyn oedd o. Mae'r pregethwr yr ydw i yn son amdano yn slaig (chwedl Ceiriog) gwych, wedi graddio'n uchel yn y Colegau Cenedl- aethol. ond dim yn ddigon o slaig, er hynny, i gael gwraig* Chwarae teg iddo, fe bregeth- odd yn syml ac efengylaidd. Crist, a hwnnw wedi ?i groeshoelio oedd ganddo o'r dechreu i'r diwedd a dyna, wedi'r cwbl, ydyw Alpha ac Omega Trefn Tachawdwrip^eth. Cyn i ni droi ein cefn ar Bedford Street, a wynebu ar yr Hen Wlad, yr oedd cryn flwn yn y gwynt am gael cape! newydd. Yr oedd- » I wn mewn cyfarfod a gynhaliwyd i dderbyn I addewidion tuag at gychwyn y symudiad, y diweddar hybarch Henry Rces yn y gadair. Begiwr digyffelyb oedd Mr. Rees, ac yr oedd ei aiierchiad o'r gadair y noson honno wedi codi brwdfrydcdd y cyfarfcd i bwynt uchel iawn, fel yr oedd yr envelopes, gyda'r addewid- ion, yn dylifo i'r platfform wrth yr ugeiniau, ac yr oedd yr oIwg ar yr hen batriarch penwyn yn ddiddorol, pan cedd yn egcr yr envelopes, ac yn adrodd y symiau oedd yn c, el eu haddo mil o bunnau gan un blaenor, pum cant gan piim ce?i-it g?,n un arall, tri chant gan y Hall, ac felly ymlaen, nes oedd swm sylweddol iawn wcdi ei sicrhau i roi cychwyn da i'r symudiad. Cawsom ninnau y noson honno'r fraint o roddi bricsen neu ddwy ym muriau'r deml newydd. Mae'n rhaid fod cathedral y Corff yn Princes Road wedi costio swm anferth. "VT wyf yn gweld eu bod wedi talu'r cwbl oddieithr rhyw swm bach o saith cant sydd yn arcs, am ryw draBl dros ben yr aethant iddo, mi.e'n debyg, yn lied ddiweddar. Wel, dyma'r Atgofion yn dirwyn i'r pen yn y fan yma. Amen. -0-

Misolion Ebrill. I Y MAE yma dwmpath mawr o'r rhain ar y bwrdd, na lie i ddweyd dim ond gair byr, byr, am bob un Cymru (6ch.), a,c ynddo luniau sy'n batrwm i gylchgronau Cymru am eu clirder a'u tlysni argraffiadol. 'Does bam yn y byd dros i lun 'Cyrnreig fod yn salach a mwy annelwig na llun pob rhyw genedl arall eithr felly y bu hyd nes i'r Cylchgrawn Coch ddvsgu'r ffordd well. Nid oes yr un cylchgraw borthodd y werin a grawn mor iach ac addas i bawb ag y gwnaeth y Cymru, ac fe wn am bobl brysur sy n ei brynnu a'i fawrhau oblegid amcan ac aberth dihafal y GoJygydd ar ran ei wlad. The Welsh Outlook (3c.).-Y mae yntau'n medru tynnu lluniau da, ac yn llenwi ei le fel cylchgrawn diwygiad cymdeithasol Cymru, gyda brithiad o bethau llenyddol i lenwi'r bylehau rhwng yr ysgrifau. Yr Haul (3c.).-A,Tisolvii a ddylai gael e-fa- ogaeth wresocaf yr Eglwys Wladol, ac sy'n ddigon gonest i edde'r gwir fel hyn am ym- ddygiad oeraidd y Sofydliad q,t y Gymraeg Nid wyf yn meddwl, hefyd, y buasai cymaint o waith amddiffyn ar yr Eglwys heddyw P'" rhoddasid gwell eefnogaeth ii, cyhoeddiadau Eglwysig. Trwv'r difater- weh disynnwyr hwn, collwyd cyfieusterau euraidd i oleuo'n cydgenedl ac i arddangos gwladgarwch Cymreig, nas ceir mohonyn t mw,N,. Cawsom Esgobion Cymreig (Cym- "reig mewn enw'n unig, rai chony-nt); "pRham na chaem, gyda hynnv, gymer (( ffymus?'r pulpud, nid amgen, gwasg << Eglwysig Gymreig gref a dylanwadol ? Cydnabyddnf gyda diolchgarwch ac ed- mygedd lafiir ac aberth mawr y rhai sy'n « Ilafurio rn, wi-i amser ac allan o amser dros oin cyhceddiadau Cymreig, ond ychydig t[ eu nif?r a chefnogreth wael a gant. "« GeHid meddwl nad yw'r GymrHPg o un d'? efriydd yn rhai 0 gy?hordd vr Eglwys ond fel canllcw cr cyrr odd saf?cedd uchel ynddi. Dyna ddywed Arsyllydd yn riiifV- Ebrill. Meddyliwr ffres a ph. rt .w dd yw'r Parch. P. H. Griffiths, Co]. Y Ohr-an, misolyn bach effro a deheuig Eglwys M.C. Charing Cross, Llundain. Gclygir p. peth, yn Ile'i fwrw i fewn yn amrwd a dir; en. Clorian fach drom iawn o'i maint, a hynny heb fod yn drymaidd. Cranogwen yw testyn ysgrif dda ragorol yn Yr Ymwelydd Misol gan Annie C. Prit- chard-yr unig fefl ar ei hiaith lan a'i phleth- iad taclus yw arfer y gair darlithyddfs,- yddeSy wir Diolch hefyd am Gymru'r Plant, Trysorfa'r Plant, ar Cerddor, etc. cyflawnant eu cenad- wri, ac atebant eu diben i'r dim. Diolch i'r awdurdedau am gopi o Galendr Coltg Prifathrofaol Del, eildir Cymru a Afynwu, a'r holl wybcdaeth hwyl us sydd ynddo amy sefydliad hwnnw a'i waith.

ANWYD, PESWCH, INFIX ENZA-Mae rhai n gyda ni bob amser. Pair binsa" dd gyfrow. idiol fod llawer o ddioddef oddi with Beswcb, BIDcbitis, Pas, Dolur Gwddf, Crvgni, Cethdm, Diffyg AnadJ Y mae yr hen feddy »ini8eth "DAVIES'S COUGH MIXTURE" eto ar y blaen, BO yn cael ei gwerthfnwirogi yn fwy nag erioed, bob amser wrth law, yD felys, yr) cynbesn y frest, ac yn rb,d(ibau y phlegm Bydd doso mewn prld yn ddigon. Is. He, a 2s 9c. (postage, 30.).-HDGH DAVIES, Chemist. MACHTN- LLETH OWYNEB PRTDFERTH.- Sarzine Blood Mixture at glirio y croen, a pb-ro y gWI'ed. V vaae yn myne-d at wraidd y dwe, ymJid ymaitb bob math o pinnies, coclni, ysfa, scurvy. pen- ddynod Gwell a hen dddiriau coessu drwe crydgymsJau, gan adfer y croon i'w haxddwch Batnriol. 2s 6c y bote] gan bf b Drapgist; VB ychwanegol gyda'r post-HUGH DA VIES hemist. MACHYNLLE TH. w & J. VENMORE, Estate Agents & Voluert 200 SCOTLAND RD., i tjverpool TSLUPHOKS No 5168 Royal J. Lloyd Jones, & Co., ESTATE AGENTSt &c, 6 Lord Street, Liverpool TBLSPMQMM ftlg BAMK ALLAN fkoyal LINE To C I& IN A- ID A&. ALSATIAN and CALGARIAN 18,500 ton Quadruple-Screw Turbine Steamers Exoress.WeeK Iy Service from Liverpcot. Tke POPULAR PIONEER LINE. LARGEST and FASTEST to CANADA. CHEAPEST way to Canada; shortest to W America Regular Sailings from Glasgow, Londonderry, London, Plymouth and Harve. ALLAN LINE, 19 James St., Liverpool; 14 Coekspu St, S.W., and 103 Leadenhall St., London, E.G. i !? ..Lost Property.. UMBRELLAS. Railway, Tramway, Police Beautiul UmbreHas & Sunshades, 1 1 /4, 1 /9, 2 upwards. Walking Sticks 2d upwards. These are good knock-about umbrellas. Nortbern Umbrella Dennt 28a Bold St. (upstairs), few doors from Church St halford Cvcle Co., Ltd., FOR CYCLE ACCESSORIES AT WHOLESALE PRICES. Plated Wheels, 3/- Mudguards, 4d. a pr. Inner Tubes, from 1/8 Covers from 2/11 Back Brakes, 1J7 Pedals, 10id. a pair. Carriers, 3d. Handlebars. 1/6 Handlebars fitted with 2 Roller brakes 4/3 complete. CYCLES fully T,otrteed 22/15/- including lamp, bell, bag, pump, &e. 49 & 61 Renshaw Street, Liverpoo Thousands of Bargains. Coupon RhacUYswiriaeth (Peidier a'i hollti'n rhydd). BTDD ft GRfSHAM Fire and Accident Insurance Society Lta St gMildred s House. Poultry, LONDON. E.C. daln £100 (can punt) i gynrvchiolydd cyfreithio a phersonol y sawl a fo'n ddiles-ddaliwr y coupon bwn, os y bo iddo fo neu hi gael eu lladd yn hollo ac yn uniongyrchol drwy ddamwain o fewn y Deyrnas Gyfunol i dren unryw Gwmni Railffordd. Tramrar, Omnibus, Cab, nen Gerbyd Trwydde<Mf a LJôg yn yr bWD y bo'r daliwr yn ca., ei gla? fe) teithiwr tccyn a chlud, yn ddarost godii. amser i'r amod&u arbennig a ganlyn sydd ystyried fel ThM a chyfran o'r cytundeb- (a) Fod y rnn w'n digwydd o fewn deoc niwmod ar bugain wedi'r ddamwain (b) foe rhybudd ohoni'n cael ei roi i'r Gymdeithas e fewn saith niwrnod yn en Prif Swyddfa ya Llnndain (c) fod y cyfryw dystiolaeth res- ymol partb achos y farwolaeth yn cael ei gyflwynoag a fo'r Gymdeithas yn ei ofyn (d) fod y daliwr wedi 'sgrifennu ei arwydd- eii arferol, cyn i'r ddamwain ddigwydd, as ine yn y He d-rparedig gogyfer a hynny (e) na bo'r Gymdeithas yn gyfrifol i fwy nag 1111 p rson parth mwy nag UB coupon yn y papur bwn na r an cyhoeddiad arall (f) na bo r yt- wiriaeth hwn ddim yn gaffaeladwy i bersonao tan ddeuddeg na thros ddeg a thrigain mlwydd oed, ac a ddeil yn ddiJys am saith niwrnod 0 12 o'r gloch y dydd y'i codir. Arwyddnoa y Daliwr Trigfod! I Danysgrifwyr. Raid I dderbyn wyr cysoa y papur hwa ddim arwyddo r Coupon os ca'r Gymdeithas gwbl sicrwydd a phrawf ei fod yn cael es anfon tddynt vn ddifwich. ..Cynhygiad Neilltuol, i OdarHenvvvr II Y BRYTHON." NID oes dim mwy hwjlus A gwerthfawr na Fountain Pen da o gwneuthuriad y gellir dibyninu arno, a hyntij am bris isel y gal] pawb ei gyrraedd. Mae perchenogion Y BRYTHON-er mwyn eangu cylchrediad eu newyddiadur—yn cynny FOllNiAl^ o'r gwrieufhurJacf goreu guaranteed fitted with 14 carat Gold Nib, fire, medium or broad), ac yn gyfartal o ran el werth i rai a gynhygir am brisiau lIawer uwch. Dyma'r telerau Am 3/6 (Postal Order). Neu am 3/- a phum Coupon. 0' >. 2/6 a deg Coupon. Y Coupons i gael en tori allan o'r BRVTHON. Gwna unrhyw ddvddiad y tro, ond at chymerir mwy na thri o'r un dyddiad. Anfoner y Coupon* a'r Postal Order, ynghyda en« a chyteiriad yr anfonydd wedi ei yngrifennu yn eglur. Cyfeirier yr archebion 356-358 STANLEY ROAD, LIVERPOOL. Fountain Pen Coupon. Y BRYTHON." Ebrill 16eg, 1914

I Ffetan y Gol. I Cofted pawb fo'n anfon i'r Ffetan mat dyma'r gair sydd ar ei genau:- NITHIO'R GAU A NYTHU'R GWIR. Hen Gan er Amser Cromwell. t At Olygydd Y BBYTHON ÅNNWYL SYR,—Ar ol darllen yr ymgom I rhwng yr Haf a'r Gaeaf yn Y BRYTHON diweddaf (ac yr oedd hi'n dda, bobol an- I nwyl !), tybiais na fuasai annerbyniol genych yr ymgjcraet-h ddoniol a ganlyn, i'w chy- hoeddi yn eich papur difyr, yn enwedig gan ei bod yn Hawn o swyn yr heD amser gynt. Gredaf fod awduriaeth hon hefyd yn fwriadol gudd. Chwarae teg i'r eneth, mae hl 'n sad fel craig. Copiais innau hon o hen lawysgrif garpiog. Trwsiais fwlch neu ddau cedd ynddi. CHWTLOTWR. YMDDIDDAN RHWNG ROWNDYN A MERCH Rowndyn NOR da i chwi'r ewig oreuwych ei IIiw Gofynwn iwch gwestiwn pe gwyddwn mai gwiw Attolwg, f'anwylyd, a ddwedi di'r gwir, A geri di sawdwr o Barlamentir ? Y Ferch Gofyn, a gawsoch, ac atteb a gewch Os ooelio'r gwirioredd uniawnwedd a wnewch, Na chara, na iymm, er cojoeth y sir, Mae'n well gen i o lawer y glan Galalir. 1Ictondyn Gwir galon, gwawr oleu, bum alawnt ei modd, Dod imi well cysur, clyw nolur yn rhodd Tro attai dy feddwl, a newid dy ffydd, Ä. itti'n y diwedd dim 'difar ni bydd. T Ferch Bdifar, 'rwy'n ammau, cyn nemawr a ddaw Mi rodia beth eto cyn rhwymo fy Haw Bwch ymaith, boddlonwch, a choeliweh un gair- lJn Rctandyn yn f'einioea ni fynnaf, niyn Mair. Rowndyn Aros, tro i wrando, na ddyro fyth lw, Ond dangos pa achos sy rhyngot a nhw Si welais un eto ac atteb mor frau, Pam, f'enaid, mor greulon yrwytynnacau ?, T Ferch Swnwyn a gweniaeth yn odiaeth a wnewch, A dal yn ddiogel ich gafel pan gewch, A dangos dau wyneb i'r dynion sy' ffol, A thwyllo ffol ddynes a ddenoeh i'ch col. Rowndyn Pam rwyt. ti, fy seren, yn siarad mor ddwys ? Yr oeddwn yn tybied y telit dy bwys, A thithe sydd eto yn atteb yn groes, At am fy holl gariad trugaredd nid oes. T Perch Nid ydyw f'attebion yn groes nac yn gras, Ond traethu fy mwriad, er cariad er cas Mae pawb ich adnabod, yn agos, ymhel], Fel dyna'r gwir heddyw ni haeddwch ddim gwell. Rovmdyn Dy eidan, dy satin, yn smtiau a gei, Os dwad i'm calyn a'm coelio a wnei; Cei weled pob fiasiwn hoffusol ar sydd, A byw yn gwaethogion, a digon bob dydd. y Ferch O'th sidan, a'th satin, ansutiol it fost, Rhai creill a'u prynodd, trwy lawer o gost Ac nid ar eich meder ond madws rhoi tro, Psa gwneuthur i'n baanes pie bynag y bo. Rovmdyn Mae nghyfraith, f'anwylyd, yn alawnt yn ty, Pie bynag y delwn mi fyddwn yn hy Oe mentri fy nghowled, a nghalyn liw dydd, Byth arnat, gwawr eurfrig, un diffyg ni bydd. y Ferch Eich coelio nis galla, eich cartt nis gwna, Mid oes arnai eisiau na dillad na da, Ond gras gan Dduw heddyw, a heddwch i'r wlad, Eich moddion nis mynna i fendio fy stad. Rovmdyn Ffarwel it, dros enyd, mae'n annodd dy droi, I geJyn gwr gwsddol rwy'n gweled na ddoi: Ond cofia di'n gwbwl, a gwybydd nad hir,— Dos ymaith, l mofyn am ryw gafalir. Y Ferch Ffarwel i chwi Roundhead, del arnoch chwi drai, (Pe dwedwn i rebels ni bydde arnai fai) Dymunwn na bytho yn troedio mo'r tir, Na Rowndyn yng Nghymnt na Pharlamenttr. Cael bias ar bwyo'u Mam I At Olygydd Y BRYTHON I ANNWYL SYR,-—Mae y Datgysylltwyr wed1 bod wrthi o ddifrif mewn pennill, pill, a drych' yng ngholofnau'r BRYTHON yn ddiweddar' Yr oeddwn I wedi rhyw led-dybied eu bod wedi sobri tipyn erbyn hyn, acy buasent o'r diwedd yn gadael i'r byd wybod pa les sydd i ddeillio o'r Mesur. Ond druan ohonof defnvddiwvd pob math ar bethau fel cyfrwng i daro'r Eglwys, a'r Esgob wrth gwrs, a pho fwyaf cysegredig y cyfrwng, goreu oil, oherwydd rhydd hynny wedd grefyddol ar bethau, Dyna benhillion penigamp y prifardd Job ar y testyn godidog Pysgotwyr Galili wel- wch chwi fel y daw pethau i fewn mor chwaethus yn y trydydd peniiill,-rliydd ei eiriau ei hun yng ngenau esgob, a dywed :— "Medd osgob bras o fewn ei bias (Maddeued Duw i'r gwr) Buasai rhai pobl croen-deneu yn dal fod defnyddio enw Duw mewn cysylltiad fel hyn yn gabledd, a buasai pobl ddichwaeth yn dywedyd mai'r anfarwol Fardd Cocos biau'r llinell, Esgob bras o fewn ei bias." Wclwch chwi ddyn mor drwm a bras yw Esgob Llan- elwy, er enghraifft, o'i gymharu a'r 'gethwrs druain. Un dda yw'r llinell sy'n edlivr y cyflog a'r plas hefyd. Wrth gwrs, syr, nid yw'r bobl yma sy'n edliw cyflog yn derbyn dim eu hunain, ac mae'n debyg mai mewn ogof yn Nant Ffrancon y preswylia'r prifardd. Ydynt, yn sicr, y mae'r penhillion hyn ymhlith y clasuron." Dyna wr y Drych hefyd :— dyna erthygl gawsom ganddo ar y Wir Wyl Ddewi," yr oedd yn gadael bias da ar ei hoi. Yr oedd yn humorous heb fod yn frwnt. Ond cyll yntau ei ffordd gyda'r Dadgysylltiad yma. Yn ei wawdiaeth lem ar y deisebwyr Ymneilltuol, hit dda ydyw honno sy'n pwys- leisio'r gair Dinbych. Wrth gwrs, pe buasai'r gwyr hyn yn sythu dros gapel yn lie dros y Llan, ac yn herio pob ysgriw oherwydd eu hegwyddorion, fe'u gelwid yn arwyr, yn lie awgrymu mai gwallgofiaid neu ffyliaid ydynt. Prif ragoriaeth yr ysgrifennydd hwn ydyw y modd y gall awgrymu pethau heb eu dywedyd ac mae hyn yn fantais fawr iddo. Yn Y BRYTHON diweddaf cawn ychwaneg o benhillion ar Y Pysgotwyr," ac mae'n amlwg fod. y testyn cysegredig hwn yn mynd yn bur gommon. Buaswn i yn dymuno pe buasai'r ysgrifenwyr hyn yn"dweyd,'os gallant, pwy sydd i fanteisio os y pesir y Mesur hwn. Rhyw fath ar eiddigedd bydol sydd wrth ei wraidd, hyd y gwelaf i ac yn sicr ddigon, nid oes dim brwdfrydedd ymhlith y dosbarth gweithiol o'i blaid. Dywedodd yr ysgrifen- nydd Seisnig hwnnw yn ddiweddar yn Y BRYTHON mai lies yr eglwys ei hur sydd mewr golwg. Y cwbl ddywedaf am hyn yw, —Diar mi mi rydach chi'n bobol ffeind !— Yr eiddoch yn ddidwyll, Sefton Square, DANIEL 0. JONES. Lerpwl. Pwy a'u Piau. I At Olygydd Y BRYTHON I PYR,—YM MRYTHON yr wythnos ddiwedd- af, ymhola rhywun ynghylch pwy yw peroher rhos o edglynion-vid cwpledi i Eif- ionydd." Gwaith Dafydd Ddu Eryri ydynt. Gwelir hwy yng Nghorff y Gaingc, dan yr enwad, "ErgJYllion Myfyrdod y Bardd yn ei wely, wrth glywed yr adar yn canu. Yr englynion hyn a gant y bardd pan oedd yn athraw ysgol yn Llanystumdwy, Ebrill 15, 1792." Teg yw dweyd nad yw'r adysgrif o'r englynion yn hollol gywir. Nid yw'r degfed englyn chwaith yng Nghorff y Gaingc. Dywed yr adysgrifiwr y tyb mai at Owen Gruffydd, Llanystumdwy, y cyfeirir yn y seithfed englyn." Mae'n ddigon tebyg, yr hwn ahunai ei olaf hfin gerllaw ers tngam a dwy o flyn- yddoedd. Fel y gwyddis, yn LIanrug y gor- wedd llwch Dafydd Ddu.—Yn wladgar, CYBI. Coffedwriae-th Genedlaethol i Awduron Hen wlad fy nhadau." At Olygydd Y BRYTHON. ANNWYL GYMRODoR.-Pe le bynnag y ceir Cymry (a pha le nis ceir ?) pa un ai vnghanol dwndwr masnachol Prydain, unigrwydd gwledig bryniau Cymru, yng ngwasgfeydd lluosog tramor, neu bellteroedd anghyfannedd gwledydd pell, mynegant eu hoffter o Wlad y Bryniau drwy nodau perseiniol Hen Wlad fy Nhadau." Er hynny, nid oes gennym unrhyw goffadwriaeth o'i chyfansoddwyr. Cyfansoddwyd y geiriau a'r dop ymMhonty pridd, y nail] gan leuan ap Iago, a'r Hall gan ei fab. Er mwyn gwneud iawn am y gor- ffennol, y mae mudiad cenedlaethol ar droed i gydnabod athrylith y ddau wladgarwr dirodres. Amcana'r Pwyllgor gasglu 93,000, ac y mae tua £1,000 o addewidion mewn Ilaw. Amcenir rhoddi heibio ddigon i sefydlu ysgol- oriaeth o tua £100 y flwyddyn yngljn fig offerynau cerdd, er symbylu bechgyn. a morched Cymru i wrteithio eu galluoedd cerddorol fel y maent eisces yn datblygu eu dawn ddramayddo 1, dan gefnogaeth Arglwydd Howard ds Walden. Cyflwynir y gweddill tuag at adeiladu colofn. goffadwriaethol i'r cyfansoddwyr. Y mae mudiad fel hwn yn sicr o gyrraedd calon. pob Cymro gwladgar, lie bynnag y bo. Apelia, at y plentyn, y myfyriwr, y cerddor, y masnachwr, a phawb sydd yn caru Gwlad y Delyn. Os oes Cymro ar gael ar allor calon yr hwn y metha cathlau peraidd Hen Wlad fy Nhadau ernyn teimlad gwladgar, yn sicr ni wyr ddim am effaith gwefreiddiol caniada.eth. Yn ystod y trigain mlynedd diweddaf, canesid ein Han- them G-enedlaethol filoedd o weithiau mewn cynTilliadau Cymreig, ac o'r braidd y ceir ysmotyn ar wyneb y ddaear heb adlais ei halaw ber. Gan fod y Cymdeithasau Cym- raeg ar fyrlyn ymgynnullymMhont y pridd, teimla'r Pwyllgor y dylid manteisio ar yr achlysur i dderbyn casgliadau personol a chyffredinol y gwyddfodolion tuagat y mudiad. A fyddwch chwi cystal a rhoddi ein cais o flaen eich pwyllgor, gan 1 wyr hyderu y oeir casgliad a thanysgrifiadau teilwng o urddas a gwladgarwoh-eich Cymdeithas ?- Ydym, yr eiddoch yn wladgar, PONTYPRIDD, Cadeirydd y Pwyllgor RHYS MORGAN, J. COLENSO JONES, Ysgrifenyddion Mygedol.