Y Brython

I Meddyliou'r Galon. I Llundain yn Lladd- I Rhai dwl a phendew yw'n hysweiniaid a'n harglwyddi at ei gilydd, a diolch na'm ganed yn un ohonynt, onite buaswn yn ddylach nag ydwyf. Y mae tor a thagell yn angau i awen ac ynni, a hoen meddwl ami un wedi cael ei fygu'n farwol tan haen o floneg—Ty'r Arglwyddi'n dyst. Ond y mae'r Arglwydd Howard de Walden—yswain ffraeth a llengar Castell y Waun {Chirk)—yn eithriad, ac yn medru cadw'n fyw er gwaetha'i filoedd. Wrth lywyddu Eisteddfod fach yn y pentref hwnnw ddydd Llun y Pasc, sylwodd gymaint o'r dawn dramatig a ddeuai i'r golwg yng nghyrddau cystadleuol Cymru, ac a resynai na chrynhoid ac na chyfeirid y cwbl nes ei wneud yn effeithiol i'r dibenion uchaf. Wyth neu ddeng mlynedd yn ol (ebe fo), gwelais chwarae drama fach mewn hen ysgubor yn un o bentrefi mwyaf gwledig a diarffordd swydd Wilts, cant o'r trigolion yn cymeryd rhan, a'r peth yn llwyddiant mawr. Ond awd a hi i Lundain i'w chwarae ymhen tipyn, a bu hynny'n ddiwedd iddi. A diweddu pob peth y bydd Llundain." Y Sugnedd Mawr neu rywbeth felly y galwai'r hen Gymry'r Brifddinas, a hynny, mae'n debyg, am ei bod hi'n sugno cynifer o eneidiau ieuainc mor ddifeddwl i'w phwll tro. Ac y mae diweddu'r rhai hynny'n fwy ei bwys na diweddu rhyw fripsyn o ddrama fach. -<r- I Sgleinio a Balchio— Wrth lywyddu Eisteddfod Cricieth yr un diwrnod, dywedodd Dr. Lloyd Owen, swydd- og iechyd Sir Gaernarfon, fod rhai pobl yn cael bias i'w ryfeddu ar waeddi I lawr a'r arholiadaua'r cystadlu yma ond tybiai ef fod y fath waedd ac ysbryd yn groes hollol i'r doethair hwnnw, "Adnebydd dy hun." Ac o'm rhan i," meddai ymhellach, || carwn weld pasio deddf a orfodai'r brv- gawthwyr tuchanllyd hyn i sefyll y prawf a dal i ymgodymu a phersonau graddedig ac o safle buan y caent achos i adnabod tl eu hunain yn well,-er eu tristweh, mae lIe i ofni." H wyrach wir, ac fod angen peth o rybudd a her y meddyg eithr y mae cyn wired a hynny fod perygl i rieni awyddu am weld eu plant yn disgleirio mwy mewn dawn a dysg nag mewn daioni a defnyddioldeb, sef y dawn a'r defnyddioldeb a ddigwydd fod allan o olwg y byd a'r newyddiaduron hwyrach, ond sy'n wastad tan lygad y Nef. Ac o bob balchter, y mwyaf anghynes ac annioddefol ydyw balchter gwybodaeth, canys beth wyr I y dysgedicaf ohonoch wrth yr hyn na wyr ? Dim mwy nag a wyddai'r môr oddiwrth eich llwnc chwi a flnnau pe'r yfem ddafn o'i ddwr. IEncil y Prif Demlydd- I Un o'r gweision goreu gafodd achos da erioed ydoedd Mr. Joseph Malins, sy new- ydd ymddiswyddo fel Arch Brif Demlydd, ar ol cael ei ethol i'r swydd lionno'n ddifwlcb bob blwyddyn ers pedair blynedd a deugain. Brodor o Firmingham ydyw, ac a ddech- reuodd ei yrfa fel paentiwr. Yn Utica, Taleithiau'r Arnerig, y cychwynwyd Teml- yddiaeth Dda, yn 1851 a phan ymfudodd Malins i Philadelphia yn 1863, ymunodd a'r Urdd dychwelodd yn ol i Firmingham yn 1870, ac yno y sefydhvyd y Gvfrinfa Deml- yddol gyntaf ym Mhrydain. Buan yr ym- ledodd dros y wlad i gyd ac er nad yw Temlyddiaeth heddyw ddim Yll, agos yr hyn a fyddai yn nydd ei newydd-deb a'i hanterth, eto i gyd deil i weithio'n ddvgn dros Sobr- wydd y byd, ac i flodeuo'n dda mewn rhai gwledydd—Norway'n arbennig. lie y'i gwaddolir o bwrs y wlad ar gyfrif y gwaith bendithiol a wna dros rinwedd a moes ac iechydwriaeth dymhorol--lieb son am ysbrydol—y bobl. Teithiodd Malins dros Demlyddiaeth i bob gwlad yn y pum cyfandir, ac a groesoddy Werydd o ddeg ar hugain i ddeugain o weithiau, a chyfanrif ei deithiau'n cyrraedd cryn dri chwarter miliwn o filltir- oedd. Ac ebe fo, wrth gloi ai adroddiad i'r Uch-Deml Ryng-Genedlaethol y dydd o'r blaen :— |' Pe cawswn gyfle i ail fyw foes, a dewis fy nyfodol, ni allaf feddwl am ddim gwell "na chael byw yr un bywyd yn union drosodd drachefn, ac e thr'o'r ambell loes |' a phrofedigaeth a'm cyfarfu, er na fu y "rheiny chwaith heb eu lies a'u bendith gudd." Y mae newydd orffen taith o bedair mil o filltiroedd dros yr achos draw ac yma drwy Brydain mewn motor, y fo a'i gyfaill (a'i ddilynydd bellach fel Uwoh Brif Demlydd y Byd) Mr. J. H. Hopkins, gan gyfarch cryn bedwar cant a hanner o gyfarfodydd ymhlaid yr Urdd a gar mor fawr ac a wasanaethodd mor ddihafal. I Baldordd y Beirdd- I Ac y mae son am Malins a Themlyddiaeth yn atgoffa dyn am y ffug-ffrae ddoniol honno fu rhwng bagad o bigion englynwyr Cymru yn 1874 (sef yn yr Herald Gymraeg) ar ddirwest a'r Urdd Newydd, oedd bellach yn glefyd dros Gymru. Y teiliwr Trebor Mai gychwynnodd y ffrae gyda'r englyn fonolust a ganlyn Rhowch gwrw i gall diwallog ;—i wanaidd Rhowch win am ei geiniog A rhowch (mae hi'n burion grog) Ddirwest i ddyn cy'ddeiriog. Prociodd hon gymaint ar y beirdd—(ac yr oedd tusw o englynwyr tan gamp yn y wlad ar y pryd)—nes y canwyd cryn ddeucant a hanner o rai ereill ar ei hoi, sef gan Alafon, Dewi Hafesp, Taliesin o-Eifion, Gwilym Cow- lyd, Gethin Jones, Plenydd, ac yn y blaen. Y mae'r deucant a hanner ar gael i gyd gyda'i gilydd yng Ngweithiau Barddonol Trebor Mai a hwdiwch y rhain yn enghraifit o'r gweddill Go wan yw dodi gwin Duwdod-dan draed, Hen drwyth haidd, a gwaddod Druan bach !—chei di'r un b6d Gura Duw ar greu diod.—Dewi Hafesp. Anian hyll, gwenwyn hollol—y barus, Fedd gwlybyron meddwol Rhyw sham, fod rhesymol Lowcia hud yr alcohol.-ALAFON. Trwch pin ar gerwin o gwrw—ro'wn i byth Ond rho'wn a, bost yfwr, Yn ei borth, pe b'ai werthwr, Bunt i Dduw am beint o ddwr. DEWI HAFESP. Temlyddiaeth, a'i phlant am], Iwydda ;— Bawb sydd yn teilwra, [now boys, Hwyliwch i wneud Regalia, Ri' y dail, i'r Temlwyr Da. Cymdeithas y cymdeithasau—yw hon Gyda'i thyner freichiau, Cwyd hen feddwon gweigion, gau, I'w mynwes o'r tomennau.-D. HAFESP. Daw y grawn wedi' goroiai-ii Haw Hollalluog, i ni; Llaw feidrol, ar ei hoi hi, A dry Invnnw'n drueni.—PLENYDD. Mae rhyw swm o ymresymiad,yn. nhon Alafon ddi lyflad Ond i'r gwin y plyg glin gwlad, A chwrw yw ei cliariad.TREBOR MAI. Yn y dafarn nid yfaf,—o wirod Ddyferyn, tra byddaf- Heibio'i drws, drwy'm bywyd af, A'i hystwr ddiystyraf.-I. G. PERIS. Yn lle'r yfed a'r holl rafio,—a serch, Rhown fy safn i'w phwytho Gwell gen' i gynnyg trigo Heb 'y ngheg, na byw o 'ngho'. DEWI HEFESP. Cofiwch mai ffug ffrae oedd y cwbl, ac fod Trebor, penciwdod y blaid yfed, a'r lleill drawent o'i du, yn llawn mor ddirwestol a'r lleill a ganent dros ditotaliaeth. Un pert ei reswm oedd Trebor a mynych y dywedodd am nad oedd farus, nad oedd anio angen mwgwd na llyffethair. Ffusto— Gresyti gweld adfywiad mor fawr ar yr ymladdfau dwrn yma, ac fod Deheudir Cymru'n magu mwy o ffustwyr fiyrnig nag odjd un wlad yn y byd o'i maint. Y mae'r anifail yn agos iawn i'r wyneb a'r croen yn y goreu ohonom, ac fe hudir dynion da i ddarllen adroddiadau manwl a meithion am y gornestoedd heger a chleisiog yn y papurau. T'rewir ambell ymladdwr i dragwyddoldeb ag un ddymod, megis y t'rawyd yr Affricanydd ifanc hwnnw gan y Cymro Basham vn Lerpwl yma ychydig amser yn ol na'r Hall, wrth weld yr enaid yn neidio allan o'i gorff, yn cjdiroi nac yn poeni mwy na phe gwolsai farcutan bapur yn cael ei rhwygo a'i gwagu gan y gwynt. Rhyfedd mor enbyd v gall dyn ymgaledu'n ddiafl. Nid i ddarmo'i gyd- ddyn y cafodd neb ohonom ei nerth, a chwedl Prifardd y Saeson  Tis noble to have a ?a?'s- s?-e??, but cruel to use it M?c a ?to?." Hen Gyrnol Maes y Garnedd Dyma deitl cyfrol newydd sydd ar y bwrdd yma :— Ardudwy a'i Gwron, sef y Cyrnol John Jones o Faesygarnedd, Cwmnantcol, ger Drws Ardudwy ym Meirion (1600-1660). Un o brif wroniaid y Rhyfel Cartrefol a'r mudiad mawr gwerinol ym Mhrydain Fawr yng Nghyfnod Oliver Cromwell. Gan David Davies (Dewi Eden), Harlech. 2/6. Blaenau Ffestiniog: Argraffwyd dros y Cyhoeddwr gan J-. D. Davies & Co., Swyddfa'r Rhedegydd. Y gyfrol yn gyflwynedig i Mr. O. M. Edwards, M.A., ac ynddi wmbredd o ddeunydd diddorol wedi ei loffa. oddiyma ac oddidraw ond pur ddiffygiol ydyw ei chynllun, i'n bryd ni, a gallesid ei gyfleu mewn ffordd fedrusach a mwy cryno. Y mae yma lawer o son am y Cyrnol, ond wedi darllen y gyfrol drwyddi, yn annelwig ac ar wasgar yr erys o flaen y meddwl. Ar fin bod-to be about to be--v mae o hyd, ac ynghladd rywsut tan ormod pethau sydd wedi eu lapio amdano. Nid diffyg gwy- bodaeth sydd yma, ond diffyg nithio a phor- treadu'n fyw a digwmpas. Dylesid hefyd ymorol am gysondeb orgraff, yn lle'r gymysgfa wrthun sy'n ddolur Uygad i ddyn. Y mae'r awdur yn frodor o Gantref Ardudwy, ac yn aw d ur yn frodor o C bur hyddysg a'i hanes hi a'i henwogion ei gariad at ei gartref a'i cymhellodd i ysgrifennu a chyhoeddi'r gyfrol, ac y mae ynddi doreth o bethau diddorol a gwerth eu cael a'u gwybod am yr hen gantref a roes ddynion mor dda i fyw a marw dros eu gwlad. Fel y gwyddis, yr oedd y Cyrnol Jones yn un o gadfridogion blaena'i oes; yn un o arwyddwyr gwys dien- yddio Charles II. yn frawd-yng-nghyfraith Oliver Cromwell, yn gyfaill a chydweithiwr Morgan Llwyd o Wynedd a Dadgysylltwyr ereill yr oes honno, ac yn un o Gymry goreu a glewa'i wlad a phriodol iawn awgrym y Parch. D. Davies y dylid codi cofadail iddo yng Nghwm-mantcol neu ynteu rywle yn Nyffryn Ardudwy. Dyged ysgolfeistri Ardudwy gyn- nwys y llyfr i glyw a golwg plant ysgolion y Gantref, gael iddynt weld ran mdr fawr oedd gan lewion Ardudwy yn llywiad y deyrnas ar adeg mor gynhyrfus yn ei hanes. Y Mawrion Di-Gofiant- Fe lamodd fy nghalon ac fe loewodd fy llygad pan welais heddyw'r bore fod hen efrydwyr Coleg Aberystwyth wedi datgan y dylid ar bob cyfrif bellach gael coflant i Thomas Charles Edwards. Fuaswn i'n meddwl, wir Pethau rhyfedd a diddeddf iawn yw'r cofiannau yma, canys wele un, ac yntau ond rhyw bitw bach o'i gymharu, yn cael cofiant coron gyda'i fod yn y bedd, ac Ilall-nad oedd yn deilwng i ddatod carrai'i esgid-yn cael ei adael flynyddau meithion heb yr un. Diau mai dyma'r rheswm am hynny y gall y mawr fforddio aros, ond y rhaid i'r Hall gael ei gofiant rhag blaen, onite bydd yn rhy hwyr, na dim ar gael i'w gofio. Pwy bynnag etholir i'w sgrifennu, bydd ganddo ddigon o ddeu- nydd ac os cofiant, caffed un iawn, ac nid edlych, fel a gafodd un nou ddau o gewri pulpud yr un oes ag ef. Llawer a-boenais o dro i dro na thrawswn y pethau a glywais de a deimlais ac a feddyliais wrth wrando'r Principal i lawr yn y fan a'r lie, yn He'u gado i fynd ar goll dros byth, canys oddiar ei wefus ef y clywais i lawer o'r pethau godidocaf a ddiferodd tros ddeufin o gnawd erioed, mewn na BeibI na thuallan iddo, ac oni chefais fy nghorff yn codi'n glir oddiar ei draed i eyf- wrdd ambc 11 sylw ? Do, ac yr wyf yn ciioilm cil arno hyd heddyw, a'u sug ysbrydol heb ddarfod byth. The y-Mtce of genius never dries. Pa ddiben mynd a phensil a llyfr i'r capel gyda mi gan feddwl codi'r cwbl a fedrwn ar bapur ? Gwir y gallwn ysgrifennu tipyn o'i ragymadrodd, hwyrach, wrth iddoagor y llidiart esboniadol at fynd i fewn i faeli ei destun onddacw fo'n dod at y gair "Crist," neu Aberth," neu "mewnMab"! dacw'iwaed ] 1yny dacw'; gorff yn ysgwyd drwyddo, a siars bendant y meddyg (sef am iddo wylio cytfroi i hun am ei fywyd)—ie, dyna'r siars feddygol yn cael ei sgubo o'i gof gyda'r Gwynt Oddiuchod dacw'i lygaid yn gloewi daow rhyw wawr ysbrydol digyffelyb yn tonni tros ei wyneb, a dacw yntau, fel rhyw angel newydd ddod o'r Drydedd Nef, yn gweiddi liya ar Lieba'i lais iiwehben Sasiynaici o blanfc y ddaear || Crist yr werth ei bregethu ? Ydyw, y mae A phe cawswn i fy ffordd, gynulleidfa annwyl, fe'i eynhygiwn. yn "geidwad i gythreuliaid y funud yma oddiar dorian Uffern Ymlile yr oedd y notebook a'r bensil beHaoh ? Yngngwaelod y s?t, am wn i. Lle'r oeddwn i' tybed? Ynyruchelderau rywle. Nifedraisi ddmirepo?o'r Principal erioed ymoUwngiV wrando safn a chlust y bydd??y, mollwng i'w ganiyn i For yr Iechydwriaeth, aed y byd a'i ganlyn  F6r yr Ieehydwriaeth, aed y byd a'i helyn t He r elo. Rhaid imi beidio, onif o mynd dros erchwyn Y BRYTHON fydd hi cyn rr hysbyddwn fy nghofion am Seraff dian?r Bala. Gweddus ac langenrheidiol iawn oedd cyfeiriad Dyn y Drych yn Y Bbython bythefnos yn 01, at yr Hiraethog di-gofiant; a dyna bedwar wyneb nas an ghofiaf y tu yma na. thu draw i'r Ller wyneb Hiraethog pan ddis- grifiai Air yr Arglwydd yn dod at Jona wyneb Matthews Ewenni pan ddisgrifiai Duw yn cuddio pechadur yng Nghrist wyneb Homo Ddu wrth ddweyd hanes y Colli yn Eden a'r Cael ar Qalfaria; a wyneb Thomas Charles Edwards pan gynhygiarr Mab yn Sasiwn y Sulgwyn. Yr oedd rhyw- beth yng ngwedd a gwep y pedwar na fedrech chwi byth ei roi mewn cofiant, a rhywbeth ym mhregethau'r tri na fedreeh byth mo'¡ reportio. Ie, pregethwr bach yw hwnnw y medrwch ei reportio a phan gewch cihwi athrylith wedi ei thwymno a'i thrydanu gan Efengyl Ei Fab Ef, a' ch lielpo chwi a'ch pwt pensil wedyn Rhaid imi gad dod at y tri rhyw dro eto pan fydd mwy o le a 11 ai o swr y byd o 'nghwmpas nag sydd heddyw'r bore. "Oes yna b-egethwyr Cymreig heddyw y byddweh chwi'n methu a'ureportio ?" Oes, o drugaredd; bump beth bynnag? "Pwy yw'r pump ? Meindia dy fusnes ngwaa i.

O IUyfr Newydd Sbon. TYBED a oddef y Golygydd ychydig o sylw- adau ar golofnau'r BRYTHON am lyfr Saesneg., a hynny am ei fod yn ]]yfr newydd iawn o ran ei ddrychfeddwl a'i neges, sef ?ec?Mc? ?For?, or Sermons that ? tø Christ. Y Parch. John. Reid, M.A., Aberdeen, biau'r syniad, ac efe yw golygydd y llyfr Dywed yn ei ragymadrodd iddo ddigwydd cyfarfod a gwr oedd i bob golwg yn Gristion cywir, a'r hwn sydd yn priodoli ei droedigaeth i bregeth a glywodcl flynyddau yn ol. Mewn canlyniad i'r ymddiddan fu rhyngddynt. daeth i feddwl Mr. Reid mai diddorol fyddai cael cyfrol yn cynnwys pregethau gan weini- dogion y gwahanol enwadau, am y rhai y ma,e ganddynt sail i gredu iddynt fod yn foddion r arwain rhywun neu rywrai at Grist. Ym- ddengys fod y gorchwyl wedi profi'n llawer anos nag y tybiodd y golygydd, bu'r ohebiaetfe yn drom iawn, derbyniodd lu o lythyra* oddiwrth brif bregethwyr y deyrnas, a* ychydig ohonynt mewn cymhariaeth oedd ym barod i gydsynio a'i gais. Amryw yn ddi- floesgni yn anghymeradwyo'r syniad o. lyfr ar y fath linellau, ereill yn canmol y cynllmn ond yn analluog neu amharod i dystio'n bendant fod unrhyw bregeth o'u heiddo hwy wedi bod yn foddion uniongyrchol i arwain cymaint ag un at Grist, eto yn hyderu ao yn credu nad yw eu Hafur yn ofer yn yr Arglwydd." Dyma fel yr ysgrifenna un :— Nid wyf yn ymwybodol ofach na phluen ymhlith fy holl bregethau i, drwy y rhai y bu imi fod yn offeryn i ddala dynion." Ebe u- arall Traddodwyd y bregeth ddilynol ddwywaith, y tro cyntaf i'm cynulleidfa fy hun, pryd yr argyhoeddwyd dau ar bymtheg." Yna rhydd restr o'r dychweledgiion, ynghyda manylion. Cynhwysa'r gyfrol bedair ar ,,sa'r gyfrol bedair ar bymtheg o bregethau gan weinidogion, rai o honynt yn fyd-enwog, megis y Parchn. Canon Webster, Monro Gibson, F. B. Meyer, John Hunter, y Proff. Stalker, y Cadfridog Booth, etc. Un yn unig o bregethwyr Cymru geir yn eu plith, sef y Parch. T. Jones Parry, B.A., B.D., Ph.D., Prestatyn. Nid yw enw'r awdur wedi ei ddodi wrth yr un o'r pregetham, a gorchwyl nid anniddoroi i'r darllenydd fydd ceisio eu tadoli. Dyma rai o'r testypau :— Does God give a man up ? What shall I do with Jesus ? A short bed and scanty blankets God hiding Himself The Light of the World. Fel y sylwa'r golygydd yn ei ragymadrodd, nodweddion amlycaf yr holl bregethau hyn yw symlrwydd iaith ac arddull apeliadol (direct- ness), feHy mai nid geiriau a ddysgir drwy ddoethineb dynion sydd fwyaf effeithiol at argyhoeddi, eithr pregethu yn syml, lesu Grist, a hwnnw wedi ei groeshoelio." Casgl- iad arall a dynnir gan y golygydd oddiwrth y pregethau hyn a'u hanes, ynghydag ereill fu dan sylw ganddo, yw fod y pregethwx yn fwy effeithiol oddicartref nag yn ei bulpud ei h- -(" In' the majority of instances where men and women have been influenced by the sermons, it was when the preacher was in another pulpit than his own.") Onid y gwrthwyneb yw profiad pregethwyr diwyd Cymru ? Os nad e, yn sicr bydd raid troi ya ol at y pregethu teithiol y bu'r fath fri at arddeliad arno yn nyddiau ein tadau. Pris y llyfr hynod hwn yw 3/6. Cyhoeddwyr James Clarke & Co., Llundain.-—G.J.

Esboniad Cyflawn AR YR HOLL FEIBL. am bris Esboniad ar y Test. Newydd yn unig. Y Dehonglydd Beiraiadol ar yr Hen DestameDt a'r Newydd, gan y Parch. John Jones (Idrisyn) mewn pedair cyfrol, fei newydd, wedi ei rwymo mewn llian cryf 18s. Eto (hanner rhwym) 25s. Hush Evans a'i Feib., Swddfa'r Brvthon

 of to GOODS jt ■ 111 ^Yoi^af^4V^ 5/- in the & III I] FURNISH FOR CASH, 5mm^\ ■ ??B? 6^ A Visit to our Showrooms, or if this is H B^Hj VHH impossible, a perusal of our I Hi fl LARGE ILLUSTRATED CATALOGUE M Wtt W will convisee you ef this fact, ??Z t H BB ■ FIFTY YEARS' REPUTATION FOR VALUE. ?J W t? ??Y&?ILES? W M?6<38'40'42<4?'46?8'L?DOM R. 1 r tsM.xovm tt?COB??t' B 'GRAMS:fL/RHISHING-UVMPm. lIaIVVfcEOKDrAvAvJVk II IF YOU WANT SEASONED Oak, Mahogany, Birch, Black Walnut, Ash, White Wood, Pitchpine, Yellow Pine, Doors or Moulding WRITE LEWIS ROBERTS, 19 STANLEY ROAD. LIV ERPOOL Llais 0 LundaiD YSGRIFAU IMYFYRDOD a" PETER HUGHES GRIFFITHS P" 2/= nett. I I HUGH EVANS A'I FEIBION I

I Trem 1—Rhith-Ymneilltu= wyr. Pan ar ymweliad ag America yn 1895, clyw- som hanes cwrdd sefydlu gweinidog ieuanc o • Gymru mewn eglwys Gymreig yno. Ymysg ei sylwadau, dywedodd y gweinidog newydd nad oedd nemor i wrarudawr, ond aelodau, yn yr eglwys yr ymadawsai ohoni yn yr Hen Wlad. Hen weinidog ffraeth a direidus, a gymerai ran yn y cwrdd, a bigodd y sylw i fyny ac ebai efe, Wel, ymddengys nad oedd fawr o bechaduriaid yn y capel yr arferai y gwr ifanc yna bregethu ynddo yng Nghym- ru. Ond peidiweh tL thorri'cli calon,'machgen i, mi gewch bechaduriaid wrth y carteidie yn y fan hyn." Dywedai'r Parch. John Williams, Brynsiencyn, yng Nghymdeithasfa'r Gogledd, yr wythnos ddiweddaf, fed eto rai Ymneilltu- wyr yn meddu rhith Ymneilltuaeth, end wedi gwadu ei grym hi, Yr oedd eisieu eu hargyhoeddi rad allsai'r un Methodist goleu- edig beidio fi. chefnogi Mesur y Dadgysylltiad." Oes, yn sicr, y mae rhai felly a phe cvmerid yr holl enwadau Ymneilltuol yng Nghymru i'r eyfrif, ofnwn y ceid rhai o'r fath wrth y carteidie "—ac nid trol a mul sy'n ein meddwl eh waith. Fe gafwyd llwyth neu ddau go lew o gymdogaeth Dinbych. Gwir nad oedd yr ystwff o ansawdd uchel yng nghvfrif y prif Weinidog, ond yr oedd y swm yn garteidie." Y gresyn yw fod llawer yn proffesu Ymneill- tuaeth yn ein gwlad nad ydynt erioed wedi meddwl fawr am ei hystyr, nac yn deall ei hegwyddorion arbennig-mwy nag y deellir eredoau a gweithredoedd capeli gan y cistiau haeam sy'n eu cadw. Dyna'r esboniad iyneraf ar yr Ymneilltuwr a gefnogai Eglwys Wladwriaethol yng Nghymru heddyw. Od oes neb yn deall egwyddorion yr Ynfaeilltu- aeth a broffesa, ac yn cefnogi'r Cysylltiad, yna rhaid ei fod yn fradychwr gwirfodd egwy- ddorion ei gyffes ei hun. Mae hyn mor wir am rai o'r enwadau Ymneilltuol ereill ag ydyvr am Fethodistiaid. Beth bynnag, da gennym weled Cymdeithasfa'r Methodistiaid, a hynny yn awyr M6n, yn gwneuthur datganiad mor ddiamwys, cryf, ac unol ar y mater hwn. As os ceir, fel yr haerir, nifer liosog o Ym- neilltuwyr amlwg yn erbyn Dadgysylltiad, paham na ddeuent i'r golwg yng nghynadl- eddau eu henwadau eu hunain ? Os credant fod yn eu sect ge'fnogi anghyfiawnder at yr Eglwys yng Nghymru, paham na wynebant eu brodyr mewn cynghorau, a cheisio'u hargyhoeddi, yn hytrach na mynd yr holl ffordd i Lundain, i geisio argyhoeddi'r Prif Weinidog ? Na, nid llawer o wyr grymus sydd ymysg y rhai a law-nododd y deisebau Eglwysig. Yr arf mwyaf miniog a feddai'r rhan fwyaf ohonynt oedd yr arf a. pha un yr yagrifeflasant eu henwau yn erbyn Ymneill- tuaeth, tan y broffes o'i charu. Priodol y gallent hwy ddywedyd, Yn unig, galwer dy enw di arnom."

Trem II—Meibion y'Cedyrn. Dau foneddwr teilwng o'u cyff Cymreig a gwladgar yw Syr Herbert Roberts, A.S., a Mr. David Davies, A.S., Llandinam. lIae Syr Herbert newydd orffen ei 21 mlynedd fel aelod Seneddol, ac ni adawodd ei edrnygwyr i'r achlysur diddorol ddianc heb iddynt gyflwyno iddo anerchiad cyfaddas. Gwnaeth ei ddi- weddar dad wasanaeth mawr i'w wlad ynglyn a deddfwriaeth sobrwydd ac mae'r mab yn un o'r gweithwyr mwyaf diwyd a medrus yn y Senedd, ac allan ohoni, ynglýn a phob mesur a mudiad yn ffafr sobrwydd a phob rhinwedd cenedlaethol. Cychwynnodd ar ei yrfa Seceddol yn ieuanc, a rhoes ei fryd ar ym- gyfaddasu i waith mawr ei fywyd. Y mae'n Gymro i'r earn, yn caru'r iaith Gymraeg a'i llenyddiaeth, ac yn eu cefnogi. Ac mae'r Arglwyddes Roberts-yr hon hefyd a dder- byniodd arwydd o barch ei phobl iddi—wedi bod yn llawn cydymdeimlad a'i phriod yn ei waith dros Gymru, ac yn un o'r boneddesau blaenaf yn yr ymdrech dros waredu a dyrchafu merched ein cenedl. Boed i'r ddau einioes faith i ddilyn ymlaen ar lwybr eu defnyddiol- deb a'u dedwyddwch. Ac mae Mr. David Davies, heblaw ei waith yu y Senedd, wedi gwneuthur ei enw'n ddihareb am ei haelioni a'i wladgarwch. Gwir a ddywed y Parch. Rhys J. Huws mewn ysgrif yn Y BEIKNIAD di- weddaf,—" Y mae Mr. David Davies yn wr mawr mewn gwirionedd, yn darllen angen gwlad yn grafl a gonest, yn rhoi yn hael ac yn trefru'n ddoeth a chofgolofn i'w enw a erys byth yw ei ymdrech i lanhau Cymru o'r pla y syrthiodd Ann Griffiths, Golyddan, a Ben Bowen, a miloedd o Gymry ieuainc ereill, dan ei raib." Dyma ddynion cenedlaethol, yng ngwir ystyr y gair, a diolch am fod gennym ar hyn o bryd gynifer o'u cyffelyb. Nid yw ei ryddfreinio gan Abertawe ond un o lawer anrhydedd ddylai ddodji ran Mr. David Davies gan ei genedl yn y dyfodol.

Trem IV—Groglith a Phase: Cafwyd hin lied sych ar y cyfan, er fod yr awel yn finiog. Cymerodd miloedd fantais ar eu cyfb, a rhuthrasant i'r wlad dros y Gwy liau. Meddyliwyd dro'n ol fod y bobl wedi ynfydu cymaint ar chwaraeon a difyrrion felna cheid fawr neb yn ddigon sobr-feddwl i ddygymod a'r fath beth a chwrdd pregethu. Yr oedd gwyliau Croglith a Phase wedi eu cysegru mewn llawer ardal yng Nghymru ers llawer conhedlaeth, gan gyrddau o'r fath. Yr oedd hynny'n, hollol gyson a'r ffeiihiau Cristnogol mawrion a olygir gan y Gwyliau hyn. Ond daeth chwiw ar ol chwiw o bleser i gystadlu a hwynt am gefnogaeth y bobl. Nid yw y gystadleuaeth drosodd eto. Modd bynnag, da oedd gennym weled, a chlywed gan ereill, fod y cyrddau pregethu'n boblogaidd iawn mewn amryw leoedd eleni. Wei, wedi hir ddarogan, dyma Wauwyn wedi dod heddyw yn ei lawn nerth, ac yn ymddangos fel pe wedi yn-isefydlu'n gadarn ar ei orsedd heulog :— Y Gwanwyn teg yn ein tir—wen ei swyn, A'i fwyn salm a glywir Gan Anian dlos danghosir Wyneb ei Haf cyn bo hir. -0--