Y Brython

USE KEEN01A SELF-RAISING FLOUR for Pastry, Scones, &c., &c.

Beaty Bros ltd. THE qp A fir r%M c. CELEBRATED TAILORS THE PREMIER LIVERPOOL FIRM for Good Class Tailoring, AT REASONABLE PRICES. ONLY ADDRESSES: I London Rd. and Church St.. I LIVERPOOL. I Closed on Wednesdays at I p.m. 04Den all day Saturdays. -]W r- A > w'ch Llygaid yn eich blino 7 Yw pethau'n troi'n niwlog ac and wig ? Dyna arwydd a rhybudd llethdod y llygad, a dylech gael eu hedrych rhag blaen; eu gwaethygu u hesgetuuso. Gallwn ni gyda'n hoffer gwvddonol ddweyd wrthych os oes arnoch angen gwydrau ac os felly, eich cyflenwi a'r rhai a barai fwyaf o les i ehwi. Galwch heddyw: ARCHER A SONS Eyesight Specialists, 73 LORD STREET, I Sefvdlwvd 1848. LIVERPOOL- 'Phone-392S Banft. W. mm & SOD, TAILORS 29 SOUTH JOHN ST., LIVERPOOL. ALSO AT 349 STANLEY ROAD, BOOTLE. Real Welsh Homespuns for Golfing and Fishing, 'Phone—580 Bootle. GonterydQ g Plant. GWERSLYFR I DDOSBARTHIADAU CYMRAEG Wedi ei ysgrifennu a'i drefnu dan nawdd Undeb Ysgolion M.C, Lerpwl, gan OWEN EILIAN OWEN. Pris 4c.,2drwy'r post Sc. Cyhoeddedig yn Swyddfa'r Brython. COOK & TOWNSHEND. Special Value in ..BOYS CLOTHING.. READY TO WEAR. Boys' Sports Suits, t? ? In Smart Tweeds ? /? Boys' Strong Rugby I Suits in dark shades 1.2/9 For College wear. Boys' and Youths' Waterproofs 1 17£ r j/Q All sizes. Byrom St. & Dole St., LIVERPOOL. KING OF THE, MEADOW (Brenin y Maes). A Song for Bass Voice. Yn y ddau nodiant. Geiriau Cymraega Saesneg. GAN JOHN HENRY, R A.M. AIL ARGRAFFIAD. Is. Swyddfa'r "Brython," Lerpwl. ASK FOR IDRIS Table Waters & s 'S&J?A?' ?y <e3t.&?A In Syphocs and Bottles. iOPA WAYS". POTASH WATER. SBLTSER WATER. LKUONAD* Sta., t4, IDRIS & Co., Ltd., Northumberland St., LIVERPOOL ROBERTS EDWARDS ESTATE' AGENTS.. 64 Kirlidale Rd., Liverpool Telephone: 2193 Rosal.

Trem ar y diweddar I Mr. Harry Evans. NTD Cymry Lerpwl yn unig, ond Cymry 'r byd fydd mewn galar pan glywant am ymadawiad y cerddor athrylithgar, Mr. Harry Evans, a hynny yng nghanol ei ddyddiau. Cyflawnasai orchestion eisoes, ond tybid nad oedd ond wedi dechreu ar waith mawr ei oes. Mawr yr hyn a wnaeth, mwy y proJfWycloliaethau am ei ddy fodol. Damweiniodd inni ddod i adnabyddiaeth ohono pan nad oedd ef ond bachgen, tan neu tua 14eg mlwydd oed. Ymwelsom a Gwern- flwyn, Dowlais, a chawsom alwad unfryd gan yr eglwys. Gyda balchter naturiol y danghosid i ni yr organydd ieuanc oedd yno, a theimlem yn falch o'i weld-yn falchach fyth wedi hynny. Da y cofiwn y wyneb agored, hawddgar, a'r llygaid mawr, pefriol, a feddai'r bachgen. Hawdd oedd deall fod ei dalentau a'i fedr cerddorol y pryd hynny wedi tanio edmygedd mawr ei gyfeillion, ac y credent fod yn eu mysg seraff ieuanc cerddgar, yn magu adenydd i hedeg yn uchel mewn enwogrwydd. A hyfryd oedd gweled fod calonnau'r bob] yr oedd yn eu mysg mor wres- og o gariad ato ag oedd ffwrneisiau haearn Dowlais o dan. Nid yw'n edifar gan neb ohonynt heddyw, mwy nag y gwarafunent y pryd hynny, am ddim cefnogaeth a roisant i Harry Evans. Yr ydym yn deall yn dda yr ystyr a roddai efe i'r dywediad mai mab yr Eisteddfod ydoedd yr oedd hynny'n wir, fel am lawer eraill. Ond ystyr gymharol sydd i hynny yn ei achos ef. Yn gyntaf oil, yr oedd yn fab i'w dad talentog ac athraw- aidd. Yn ail, yr oedd yn fab i'r eglwysi a welodd ei dalentau, ac a roes iddo gyfle yng ngwasanaeth cerddoroly Cysegr. Ac nid bob amser y cofir gwerth y cyfleusterau a roddwyd mewn eglwysi, ac ynglyn ag eglwysi, i dalent- au ieuainc amrywiol flaguro i'r golwg, fel y daethant wedi hynny'n enwog. Sawl llefer- ydd, a ddaeth mewn amser i ysgwyd cynull- eidfaoedd a'i hyotledd, a glywyd gyntaf gan rhyw bregethwr neu flaenor, ym mharabl y plentyn a adroddai ei adnod mewn capel ar nos Sul ? Pa sawl Ilais, a ddaeth yn y man i swyno'r miloedd yn neuaddau cerdd, a enill- odd ei encore cyntaf mewn gobeithlu syml ? As addefwn ein bod yn teimlo eiddigedd dro hawliau teg yr eglwysi a'r grefydd a dynnant dalentau ieuenctid i'r golwg, ac a geisiant,yn anad dim, gysegru'r talentau hynny i sanct- eiddrwydd. A da gennym feddwl fod ymysg cerddorion a chantorion Cymreig lawer a'i J hystyriant yn fraint i droi eu dawn a'u diwyll- iant cerddorol i wasanaeth y Cysegr. Gwy- ddom am ddyn,—David Hughes wrth ei enw,—sydd wedi anrhydeddu ei safle fel unawdwr ar lwyfan yr Eisteddfod Genedl- aethol am lawer o flynyddoedd, ac mewn oratorios yng nghyngherddau mawrion Cymru a Lloegr, ac eto wedi credu ar hyd ei oes fod iddo ddychwelyd i'w gapel a'i gor erbyn y Saboth yn rhywbeth gwerth iddo wneud pob aberth er ei fwyn, a chadw ei lais ymhob man i gan allai gydfyw ag emyn. Hyfryd gennym feddwl mai,ynglvn a chapel y dechreuodd Harry Evans dynnu ei fysedd cyfareddol dros y tannau, yn gyhoeddus, gyntaf erioed, ac mai craffter a chydymdeim- lad eglwysi 'a'i canfu ac a'i cefnogodd gyntaf. Ac o ble bynnag y daeth y cynorth- wyon wedyn, ni thynnodd ddim oddiwrth werth y rhai a'i cyehwyrmocjd ar lwybr enwogrwydd ar defnyddioldeb. Pan gawsom y fraint o fod yn bresennol ar achlysur sefydlu ein cyfaill, Dr. Peter Price, ym Methania, Dowlais, yno, ers blyn- yddoedd bellach, yr oedd Mr. Harry Evans yn organydd, ac ymysg y cefnogwyr mwyaf selog i'r gweinidog newydd athrylithgar. Bu ei enaid cerddgar yn peri i'r organ yno ysbrydoli'r gynulleidfa fawr i fynegi eu teim- ladau, ac offrymu moliant i'r Goruchaf. Clywsom y diweddar Ddr. Parker yn dywedyd, ar bregeth yn Great George" Street, It is on thing to draw from an organ your well-regulated sounds, but another thing to strike it with a living soul." Ond gallai y dyn hwn lenwi organ ag enaid. Nid ydym yn cofio'r flwyddyn, ond adeg cynnal Eisteddfod Gwyl Bane Awst Cor- wen oedd hi. Mr. Evans oedd un o'r beirniaid cerddorol, ac un o bethau diddorol yr wyl i ni oedd disgwyl cwrdd ag ef—a'i weld yn ei sirioldeb arferol, ac yn adrodd rhyw chwedl newydd ddifyr. Ac yr oedd ganddo lawer o'r cyfryw bethau. Difyr fyddai gwrando gan- ddo hanes rhai corau cystadleuol. Cofiwn fel yr adroddai am un arweinydd cor, yr hwn a fynnai actio yn gystal a chanu. Pan ddaethpwyd at y geiriau adnabyddus, Na na dacw seren i'w gweld yn y nef," cyfeir- iodd yr arweinydd hwnnw ei wyneb a'i arwein- ffon i fyny, a'r cor gydag ef, fel pe buasent yn canfod seren yn nen y babell-neu trwy- ddi! Amdano yn y cywair lion hwnnw y dis- gwyliem, ac y gobeithiem ei gael yng Nghor- wen, Ac nid un o bethau gwaelaf eisteddfod yw diwrnod neu ddau o newid awyr," ac ymlonni tipyn mewn digrifwch diniwed. Beth bynnag, fe'n siomwyd yn fawr y tro hwnnw. Cyrhaeddem o Lerpwl ychydig yn ddiweddar ar y bore, ac wedi cael Yr babell,y newydd cyntaf a glywsom oedd fod Mr. Harry Evans wedi mynd adref cyn i'r wyl ddechreu. Gadawsai Ddowlais ers dyddiau, a phan gyr- haeddodd Gorwen, yr oedd telegram yn ei aros. Darliennodd y telegram, a chwympodd ar lawr, tan yr ergyd hon, Yr oedd ei anmoyl dadwedi marus'ri ddisyfyd Gynted y duoth ato'i hun, aeth i'r orsaf, a dychwelodd adref i Ddowlais gyda'r tren cyntaf. Ergyd drom iddo fu marw ei dad. Clywsom y sylw fod y berthynas rhwng y ddau wedi dod, gydag amser, yn fwy tebyg i eiddo dau frawd nag i dad a mab. Cyfansoddodd Requiem ar ol ei dad, a chanwyd hi mewn amryw gymanfaoedd ac yn Lerpwl tan ei arweiniad ef ei hun. Byddai'n lied lym weithiau wrth arwain cymanfaoedd canu ond codai hynny o am- genach ysbryd na thymer ddrwg," neu hunanoldeb a fynnai ddangos ei arglwydd- iaeth. Protest natur fyw y cerddor diwyll- iedig yn erbyn anghytgord a musgrellni can- torion oedd ei lymder ef. Gwelai bobl yn cymeryd arnynt ganu, ac wedi ei alw i'w harwain, ond yn esgeuluso'r paratoad dylad- wy, a'r sylw teilwng i arweinydd ac nid rhyfedd i un oedd a'i galon yn ei waith ddigio wrth rai na roddent ond swn iddo, a hynny'n ddigon diofal yn ami. Yr oedd ei geryddon ef ar rai fel hyn o'r un natur a moral indig- nation. Po buraf fo calon dyn, llymaf yn y byd y eyfyd i wyneb drygioni a pho ber- ffeithiaf fo clust a chalon y cerddgar, mwyaf yn y byd y boen a ga oddiwrth yr hyn fo aflafar ac amhersain. Nid mympwy yw hyn, ond deddf sydd a'i gwraidd yn natur pethau." Gwyddai y rhai a adwaenent Mr. Harry Evans ei fod yn deall ei waith, ac yn rhoi ei oreu iddo, a manteisient ar ei gerydd yn gystal a'i glod. Ei glod Un o'r golygfeydd mwyaf hawddgar fyddai gweld ei wyneb agored yn goleuo'n wen pan gai ei foddloni. Dangosai ei sylwadau ar yr emynau a genid ei fod wedi eu hastudio hwythau, yn gystal a'r tonau, ac y mynnai gael y don i fynegi'r emyn. Mae yng ngwahanol eglwysi Glannau'r Mersey, perthynol i'r wahanol enwadau, aelodau o Gor enwog y diweddar Mr. Harry Evans, a theimlant alar amdano fel amddifaid am eu tad. Yr oedd yn werth cael cymaint a hyn o gymdeithas anenwadol yn ein mysg. Yn wir, braidd na chredwn mai mewn Cor y ceir y cwlwm undebol cyntaf am galon y byd -er cymaint a sonnir am yr anghydfod sy'n mysg cantorion, yn gystal a beirdd. Mae iaith peroriaeth yn un gyffredinol, ac i gael ei goreu rhaid i'r gwasgaredigion ymgasglu'n gor. -Mae undeb seiniau yn galw am undeb calonnau. Rhad Duw ar y cantorion pan font yn uno yn ysbryd ac anian melodedd a chytgord, ac yn mynegi gwirionedd dyrchaf- edig a theimladau pur. Yr oedd Cor Harry Evans yn nodedig ar gyfrif y ffaith ei fod yn canu ar wahan i bob cymhelliad cystadleuol. Nid ydym yn difryo cystadleuaeth, a ffdl fyddai gwneuthur hynny. Gwyddai Mr. Evans ei hun am ar- wain corau mewn cystadleuon, ac am y gwerth fu mewn cystadlu canu yng Nghymru. Yr un pryd, da fu cael cor, a hwnnw'n gor— wel, digymar ymysg y Cymry, beth bynnag, yn dysgu'r grefft ac yn diwyllio'r ddawn er mwyn y gwaith ei hun, ac nid unrhyw wobr amdano. Cododd yr Arweinydd athrylithgar i enwogrwydd Europeaidd, ac ehangach na hynny, a chydag ef y Cor a arweinid ganddo. Trwy wahoddiad cyfaill caredig, euthom i'r Philharmonic Hall, pryd yr arweiniai Mr. Harry Evans ei gor trwy waith cerddorol mawr-The Apostles. Da gennym yn awr, yn fwy hyd yn oed na'r pryd hwnnw, ddarfod inni gael y cyfle. Cafodd yr arweinydd un anffod y noson honno nid ynddo'i hun, ond mewn boneddiges a dorrcdd i lawr, oherwydd gwaeledd iechyd, wrth ganu unawd yn y cyf- ansoddiad mawr. Profedigaeth iddo ef oedd hyn, ond yr oedd yn anffod nad allai neb wrthi; a chofiwn yn dda mor dyner a chyd- ymdeimladol oedd ei ymddiheurad dros y foneddiges wael ei hiechyd. Gwyddai ef yn dda y gwahaniaeth rhwng y gwendid a alwai am oddefgarwch a'r difrawder a alwai am gerydd. A mawr y clod a roddai'r wasg iddo ef am ei wrhydri fel arweinydd y tro hwnnw. Ond nid oedd hyn onid un enghraifft o'i waith ynglyn un Cor, ar gyfer yr un neuadd. Gynifer o weithiau'r meistri yr arweiniodd ei gor i'w canu yn y Philharmonic Hall A chymaint o baratoi fu ar y cantorion cyn eu cael yn barod i'w llwyfan cyhoedd A chy- maint, hefyd, y rhaid fod ei astudiaeth ef ei hun o'r gweithiau hyn cyn y gallsai arwain ei gor trwyddynt Cofiwn yr hyn a ddyfyn- asom o eiriau Dr. Parker am organwyr, wrth feddwl am un oedd hefyd yn arweinydd. Gallsai cerddor lied gyffredin gadw amser i'r cantorion, ac ysgwyd y fatwn yn hollol "reolaidd"; ond gwnai Mr. Harry Evans fwy na hynny. Byddai'r oratorio fawr a genid wedi ei hyfed i'w enaid ei hun yn gyntaf, cyn y gallsai ei gyrru mor effeithiol trwy ei gor godidog. Hawdd credu'r dystiolaeth am ei gyflwr. diymadferth ar ol pob cyilawniad o waith mawr o'r fath. Hawdd credu ddarfod i'w ymdrech ynglyn a'r Vanity of Vanities brysuro ei ddiwedd. Cafodd ei edmygu gan estroniaid, a'i anwylo gan ei genedl, ac erys yn destyn ymffrost. iddi fel un o'i meibion mwyaf athrylithgar. Chwith meddwl fod y fatwn drydanol wedi disgyn o law farw'r arweinydd mawr. Ond yr oedd ei athrylith yn mynd mor gyflym fel y methodd ei galon ei dilyn-safodd gan or- lafur ac aeth ei pherchen i fyd lie na bydd amser mwyach," ond fe fydd yno Gan ogoneddus, a'r galon i'w chanu'n curo byth

o LAN Y TAFWYS [GAN Y GWYLIWBI W extminnter Nos Fawrth, 28 vii. 1914. O'r naill brofedigaeth i'r Hall PE baem ni yn ofergoelus," hawdd fyddai credu fod Tynghedfen y Werddon yn ei dilyn yn ddialgar o oes i oes. Pryd bynnag y cyfyd gwawr gobaith arni fe ddigwydd rhyw- beth a'i teifl i ddyfnder tywyllwch. Mwrdrad echrydus Phoenix Park, cwymp alaethus Charles Stewart Parnell-pwy nad yw'n cofio Ilu o bethau cyffelyb a gymylasant ei gobeith- ion ? NosSul,tybiem fod galanastra arall wedi dod i atal sylweddoliad ei dyhead. Fel y deuai'r newyddion, yn rhannol ac yn aneglur, drwy'r gwifrau, duai'r cwmwl fwyfwy ond ymhen ychydig, chwalwyd ef i fesur gan oleuni'r gwirionedd. Yr oedd pethau yn ddigon drwg, ond nid cynddrwg ag yr ofnid, ac y mae gobaith y try'r digwyddiad anffodus yn Nulyn yn fendith yn hytrach nag yn fell- tith i'r achos cenedlaethol. -I L Gobirio ac Ail Ohirio. Un o ganlyniadau cyntaf y gyflafan ydoedd gohiriad yr ystyriaeth fwriedid roddi yn Nhy'r Cyffredin i'r Amending Bill, fel y daeth yn ol o'r Ty arall. Newidiodd yr Arglwyddi ef i'r fath raddau fel nas gallai ei rieni ei hun ei ad- nabod, a methodd y Gynhadledd ym Mhalas Buckingham daflu un rhithyn o oleuni ar y modd i'w wneud yn fwy derbyniol. Y cweSt- iwn ydoedd pa beth i'w wneud o dan yr am- gylchiadau. Teimlai Mr. Asquith a'r Weinyddiaeth anhawster i roddi'r Mesur Gwelliant yn hollol o'r naill du, gymaint yw eu dymuniad i gadw'r drws yn agored hyd y funud olaf; ond yn wyneb gelyniaeth anghymodlawn yr Wrthblaid i bob telerau heddwch nid hawdd gofyn i'r Blaid Rydd- frydol a'r Wyddelig ei ail ystyried ac hwyr- ach ei gyfnewid. Modd bynnag, yr oedd y Prif Weinidog a'r Canghellor ac eraill yn benderfynol o wneud eu goreu i bontio'r an- hawster. I'r amcan hynny yr oedd yn rhaid cytuno a'r Cenedlaetholwyr a chael ganddynt estyn y telerau i wyr Ulster mor bell ag yr oedd yn ddichonadwy. Ystyried y sefyllfa fel yr ydym wedi ceisio ei hamlinellu oedd amcan cyfarfyddiad yr aelodau Gwyddelig bore ddoe. Ond erbyn y bore yr oedd gwaith arall yn eu haros, sef ymwneud a'r hyn gymerasai le yn Nulyn y diwrnod blaenorol y canlyniad, fel y dywedwyd, oedd gohirio ystyried y Mesur Gwelliantol, ond nid yn hir, mae'n dda gennym ddweyd. Heddyw, hys- bysodd Mr. Asquith y dygid y Mesur ymlaen ddydd Iau, fel na raid aros ond ychydig i gael gwybod bwriadau'r Llywodraeth yn wyneb