Y Brython

Y TRYDYDD 0 GYRDDAU LERPWL. Y Parch. John Williams a* chwydd a chwymp Germani. Yr ysgoldy Capel Stanley Road, Bootle, -sef nos Fawrth yr wythnos hon-y- cynhaliwyd y trydydd o'r cyfres cyfarfodydd a gynhelir ar Lannau'r Mersey'r wythnosau hyn i sbardynu'n bechgyn iach a thalgry' i daro ati dros eu gwlad drwy ymuno a'r Fyddin Gymreig sydd a'i phencadlys adran y Gogledd ohoni yn Llandudno, ynghanol cwmni cyd- naws a glan eu buchedd a'u cylchynion. Daeth cynhulliad cryf ynghyd, ac o'r dos- barth yr oedd eu heisiau,—yr oedd yno ugein- iau o lanciau yn eu hanterth o ran oed ac afiaeth corff a chyhyrau, ac wedi clywed yr areithiau, a'r rhesymau diwrthdro a osodwyd ger eu bron gyda'r fath hyawdledd a than, sut byth y gallai'r un, atebol a rhydd i fynd, beidio a dywedyd Af Yr Henadur Dr. R. E. Roberts, Y.H., oedd yn y gadair ac yn ystod ei anerchiad, yn sylwi ar werth digymar yr egwyddor wirfoddol fel cymhelliad i ymladd, ac yn gobeithio y byddai'r bechgyn, yma a thrwy Gymru a'r wlad i gyd, yn dod ymlaen mor barod ac ewyllysgar nes na fyddai byth eisieu mo'r gyfundrefn raid a gorfod yn yr Hen YnYd Wen fel sydd ar genhedlcedd y Cyfandir. Can odd Mr. Sam Evans Hen Wlad fy Nhadau i agor y cyfarfod, ac Arm, arm ye brave wedi hynny, a Miss L. Kyffin Williams yn cyfeilio. Y llefarydd cyntaf oedd y Brigadier- General Owen Thomas, milwr profedig a hollol Gymreig ei dafod o ganol Mon, fu drwy Ryfel De Affrica, ac a wyr beth yw trenches a phob caledi ddaw i ran ymladdwr. Dywedai iddo ymladd ochr yn ochr a'i gydwladwyr, ac fod cystal deunydd a dewrder ym mechgyn yr Hen Wlad ag yn neb pwy bynnag o drigol ion Prydain ond eu bod braidd yn swil nac yn meddwl digon ohonynt eu hunain, ac felly ddim yn ymwthio digon i'r amlwg, yn y Fyddin, mwy na mannau eraill. Byddin fechan oedd byddin Prydain o'i chymharu a lluoedd aneirif y Caisar ni waeth ar y ddaear prun, yr oedd anian a brid y bulldog ynddynt, —hwy fedrant gymeryd eu gwynt heb ollwng eu gafacl, ac ni fyddai waeth i'r Ellmyn guro'u pennau yn erbyn gwal gerrig na medd- wl gwneud twll yn rhenc y Prydeiniaid. Yr oedd ef, fel penswyddog adran y Gogledd o Fyddin Cymru, eisoes wedi cael 2,400 o ymrestrwyr gofynnai am 2,000 arall; ac a sicrhai pwy bynnag a ymunai y caent bob chwarae teg a chysur a chwmni yn eu pen- cadlyj yn Llandudno. Wedi i Mr. J. H. Jcnes adrodd Glyn Dwr yn annerch ei filwyr, caed anerchiad gloyw ei iaith, clir ei gyflead, ac ysgubol ei hyawdledd eirias, gan y Parch. John Williams, Bryn siencyn, y buasai'n dda gennyf ei roddi air am' air pe lie, ond rhaid boddloni ar ergyd ne ddwy v Wedi dangos rhesymoldeb y rhyfel hwn rhagor rhvfeloedd yn gyffredin, ac mai diffyg iawn-ystyriaeth a iawn-gymhwysiad o addysg ac egwyddorion Crist a'r Bregeth ar y Mynydd oedd wrth wraidd hynny o wrth- wynebiad a deimlid gan r i Cymry culfarn i'w phleidio, adroddodd stori a ddywedodd Dr. John Hughes wrtho am Henry Rees, pan welodd ei berchen yn camdrin mul ar un o „ heolydd Lerpwl, yn mynd ati ac yn rhoi ysgeg chwyrn iddo. Beth oedd hynny ? Nid dial- garwch, ond ysbryd y dyn mwyaf saintly a welodd Cymru braidd yn ymgythruddo wrth weled creadur direswm-a dirmygus yn fynych—yn cael ei gamdrin. Ac ysbryd cyffelyb a ddeffrowyd ynnom ninnau Brydein- aaid pan welsom genedl fawr, falch, Germani, yn camdrin cenedl fach Belgium. Aeth tros hanes y rhyfel, ac a ddangosodd mai amcan ac arfaeth ddigamsyniol y Caisar a'i griw ystum- ddrwg oedd darostwng Prydain yn y pen draw. Llwyddiant Germani cedd wedi ei lladd. Cydradd oedd ei phoblogaeth yn 1870 A phoblogaeth Ffrainc erbyn hyn, rhifa'i phobl un filiwn ar hugain yn fwy na phobl Ffrainc. Camodd ymlaen tuhwnt i neb yn Ewrop mewn gwyddor a chelf, mewn dyfais a diwydiant; ac nid eiddigeddu wrthi am hynny a wnaem ni, eithr ei hedmygu. Ond fel pob dyn a lwyddo'n gyflym, hi chwyddodd ac a gollodd ei phen. Cewch ei llun hi i'r dim mor bell yn 01 a'r Proffwyd Esaia Canys ymddiriedaist yn dy ddrygioni I dywedaist, Ni'm gwel neb. Dy ddoeth- ineb a'th wybodaeth a'th hurtiant; a dywedaist yn dy galon, Myfi sydd, ac nid neb arall ond myfi." Yr oedd hunanoldeb ac ymchwydd wedi ei gwirioni. Aethai'r Caisar i gredu mai ganddo fo yr oedd hawl i lywodraethu Ewrop, ac mai rhyw haid o gymynwyr coed a gwehynwyr dwfr iddo fo oedd gweddill cenhedloedd y byd. Creadur cymysgryw oedd y Caisar,—rhyw- beth rhwng dyn a diawl. Yr oedd ei gyfrifol- deb yn ofnadwy, y fo a'i criw cynffonwyr oedd o'i gwmpas, am roddi Ewrop yn ffiam a goddaith, ac fel ei frawd Nero yn rhygnu ei grwth ellyllig uwchben yr alanas a greasai., Y creadur cableddus yn credu mai y fo oedd arf ac offeryn, rhaglaw a distain Duw ar y ddaear ac yn cyhoeddi yr ai drwy Felgium dan chwibanu, y byddai ym Mharis ar garlam, ac y ciniawai ym Mhalas Bucking- ham tua'r Nadolig. At hyn i gyd, dyna'r athroniaeth atheistiaidd-y ffilosoffi ofnadwy honno mai gallu sydd i fod yn oruchaf ym mhob man mai rhyfel oedd y peth i'w fawrygu,ac nad oedd cyfiawnder a heddwch ac ewyllys da ond gwendidau i'w dirmygu. Cael cyfoeth dihysbydd, awdurdod di ben draw, trefedigaethau diderfyn-dyna oedd nod a dy! ead y deyrnas honno dyna holl ogwydd eu haddysg i'w dynion ieuainc a chlywsai gan un foneddiges a fuasai'n hir o amser yn Germani fod ieuenctyd y genedl yn gorfod mynd i ladd-dai'r wlad i weld anifeiliaid direswm yn cael eu lladd ar mwyn eu cynefino a'u c'ledu at waed a chigyddiaeth. Aethai'r ysbryd hwn-bod yn oruchaf ar bawb-yn ysfa anorchfygol ynddo fo a'i bobl; gwyliai beunydd am esgus i dorri allan ac fe ddaeth yr esgus cythreulig hwnnw yn y digwyddiad diweddar rhwng Serfia ac Awstria. Ond aeth ei gwanc yn gryfach na'i gallu ac fel y dywedodd Dr. Lewis Edwards y Bala, ar- swydus o beth yw i ddynion ddod yn wybodol o'u gallu heb fod yna ddigon o egwyddor dufewnol i'w lywodraethu. Ei throsedd eyntaf oedd torri cytundeb Belgium. Ceis- I iodd ei distewi drwy ei llwgrwobrwyo, eithr Na wnaf byth ebe Belgium bach wrthi, gan edrych ym myw llygad y llymgi mawr, Cyn y cei di agoriad i fynd drwy'm gwlad i, fe fydd raid iti fy lladd." Ac fe fydd y cof am Felgium yn perarogli yn ffroenau byd wedi i enw'r Caisar creulon bydru yn rhandir anghof. Bydd, ac er cymaint carnedd yw hi heddyw, fe ail fiodeua diffeithwch Belgium eto fel paradwys, tra y bydd Germani a'i balchter wedi mynd yn domen ludw. Belgium a saif uchaf o bawb o hyn ymlaen am ei hymddygiad yn y cweryl hwn a ni a ddylem ddiolch am i'r rhyfel ddigwydd pan ddarfu, canys Prydain a gasheid gan Germani fwyaf o bawb ein dinistrio ni a'n masnach a'n safle oruchaf oedd ei harfaeth a'i diofryd, ac a wnaethai hefyd onibai am anrhydedd a gwroldeb Belgium, a .bod nerth Ffrainc a Rwsia yn taro gyda ni. Nid ymladd dros eraill yr ydym bellach yn unig, eithr ymladd dros ein bodolaeth ni ein hunain fel cenedl a gwlad. Beth pe'n daros- tyngid ? Cynifer cwn a fyddem, yn ysgwyd ein cynffonnau dan fwrdd y Caisar i dderbyn I hynny o friwsion a welai o yn dda eu lluchio I atom. Yn wyneb hyn oil, fechgyn ieuainc, ymfyddinwch, ac na adewch i ryddid eich I gwlad, i ddiogelwch eich teuluoedd, a'ch breintiau crefyddol, gael eu hysbeilio oddiar- noch canys er ei holl ddiffygion, Prydain yw'r wlad a'r genedl lanaf ac anrhydeddusaf y mae haulDuwyn tywynnu arni, a byddwch o'r un ysbryd a'r hen wr hwnnw o Fon acw a ddywedai'r dydd o'r blaen, ei fod yn methu cyscu'r nos wrth feddwl am y bechgyn glewion oedd yn y trenches i'w gwneud hi'n bosibl iddo fo gyscu o gwbl. Diolchwyd i'r siaradwyr a'r cadeirydd a phawb gymerodd ran yn y cyfarfod gan Mr. G. C. Rees a'r Parch. O. Lloyd Jones, M.A., B.D., a rhoed gair o gyfarwyddyd parth y lie a'r ffordd i ymrestru gan Mr. R. Vaughan Jones. Llongyferchid Mr. Williams gan y siarad- wyr eraill ar ei benodiad yn ben caplan Byddin Cymru; ond ysgwyd ei ben ddarfu Mr. Williams, ac awgrymu mai stori glep newyddiadurol ydoedd. Cyfarfod tan gamp, ac ym Mirkenhead y bydd y nesaf. ■ o

CYMRODORION Caerfyrddin.—Cynhal- iwyd cyfarfod cynta'r tymor nos Iau, Tach. 19eg, yn neuadd y dref, pryd y darlithiwyd ar Y Cenhedloedd Bychain gan Gwynn Jones, Ysw., Aberystwyth. Cadeiriwyd gan lywydd y Gymdeithas, y Parch Griffith Thomas, yr hwn a ddiolchodd i'r aelodau am ei ethol yn llywydd. Ar ol datganiad o Saf i fyny dros dy wlad gan y Cor, o dan arweiniad Mr. Wm. Jones, cyfeiriodd yr Athro J. O. Stephens at farwolaeth pedwar o enwogion Cymru yn ystod y flwyddyn a aeth heibio, sef Syr E. Anwyl, Syr Marsiant Williams, a'r Mri. Emlyn a Harri Evans a phasiwyd pleidlais o gydymdeimlad a'u teuluoedd drwy i bawb sefy 11. Cawsom ddarlith ddiddorol a meistrol- gar iawn. Dangosodd Mr, Gwynn Jones yn eglur beth feddyliai wrth genedl, sut yr oedd wedi tyfu o'r teulu,ynghydag anhebgorion gwir genedligrwydd, a'rperygl ogulni ynddo. "Gobaith y dyfodol," meddai, "yw'r cen- hedloedd bychain." Dyma'i ymweliad cynt- af a ni fel cymdeithas, hyderwn nad yr olaf. Cafwyd datganiad eto gan y Cor, y tro hwn o Molawd Cymru; ac ar ol y diolch arferol, dibennwyd drwy ganu Hen Wlad fy Nhadau. Dyma ddechreu da ar waith y tymor. Melys moes mwy oedd profiad pawb ar y diwedd.

4w EVERY WOMAN fBoULD sends stamps for our 33 page Illustrated Book (J coatainingvaluable information how all Irregularities and Suppressions may be entirely avoided or removed by simple means. Recommended by eminent Physicans, as the only Safe, Sure and Senume Remedy. Nevei fail Thousands of Testimonials. Established 1862. Mr. PAUL B LAN CHAR DI moatltiouim. Daisten Lane. LO B0RWSCKS P' DfR V GORAU YM Y BVD ALLAN mis' LINf ALLAN Ul IINI 18,500 ton Quadruple-Screw Turbine Steamers ALSATIAN and CALGARIAN LARGEST md FASTEST to CANADA. To CA N Ezoresa WeeKly Service from Liverpool. The POPULAR PIONEER LINE. OHBAPHST way to Canada; shortest to W America Regular Sailings from Glasgow, Londonderry, London, Plymouth and Harre. Allan LINB, 19 James St., Liverpool; 14 Cockspa St., S.W., and 103 Leadenhall St., London, B.O. If you want The most Comprehensive POLICIES U1) THE BEST TERMS, write for particulars to The Gresham LIFE, FIRE, AND ACCIDENT Insurance Offices. Head Office: Branch Office < St. Mildreds House G14<Exchange B'lde Poultry. t LIVERPOOL. II LONDON. E.G. J JAMES H- SCOTT, General Manager. UNIVERSITY COLLEGE OF WALES, ABERYSTWYTH. (one of the Constituent Colleges of the University of Wales). Preddent-Sir John Williams, Bart., M.D.,D,Sc.,G.C.V.O. Principal-T. F. Roberts, M.A. (Oxon), Ll.D. (Viet), Department of Instrumental Music. The above-named new Department is now open, te both male and female students. SPECIAL STAFF.— M. Gaston Le Feuve, of the fcchola Oantorum, Paris. M, Henri Delange. M. Camille Dolobelle, M. Charles Turbour. Madame L.Andre Barbier. Classes will be held in Violin, Violincello, Viola, Cham- ber Music and o rchestral Clafses, '( heory of Instrumental Music, Singing, PiaLo. Sessional Composition Fee, ?12 Begistration P ee, L?l; Fee for a single course, ;?2/21- per term, together with a Regrstration Fee of 10/ Men stu- dents reside in registered lodgings in the towi, or at the Men's HostelWarden. H. H. Pa?,ne, M.A., B.Sc. Wome" Students reside in ihe Alexandra Ha?l of Resi- deuce for Women :—Warden, Miss 0. P. Tremain, B.A. For full particulars respecting the Department and Hostels, apply to J. H. DAVIES, M.A., Registrar. W. & J. VENMORE, Estate Agents & Valuer-, 200 SCOTLAND RO", iiverpo^l Wwusiraosw NIJ, 5163 Roywf J. Lloyd Jones, & Co., ESTATE AGENTS, &c. 6 Lord Street, Liverpoo TmitWPWQWM Ull BAMM- LIVERPOOL The "SHAFTESBURY," MOUNT PLEASANT, About 4 mins. walkfrom Lime st. & Central Station A Pirit-clas# Temperance Hotel. Moderate charge* rite; "Shaftesbury Hotel, Itpool." Pbon0; 3882B Balls' Wedding Rings. Guinea Gold Wedding Rings from 7/6 to 60/ Half dozen Best Electro-plated Spoons given to eich purchaser of a ring. BALL'S LUCKY WEDDING RING DEPOT, 33 LONDON ROAD, LIVERPOOL 7inger Size Card post free. Close on Wednesdays at 1 o'clock. ..Lost Property.. UMBRELLAS. i;t¡ Railway, Tramway, Police Beautiul Umbrellas & Sunshades, 1 J 1/4, 1/9, 2/- upwards. Walking '? Sticks; 2d upwards. These are good knock-about umbrellas. Northern Umbrella Depot 28a Bold St. (upstairs), few doors from Church St LDIM TALU YMLAEN LLAW. ARIAN YN FENTHYG (yn ddistaw bach), xrewn svmiau bach neu fawr (heb fod llai na CIO) AR ADDAWEB T BENTHYCIWR El HUN. 8BFYDLWYD ER8 44 MLYNEDD. ac yn awr yn "hol £ 80,000 YN FENTHYG BOB BLWYDDYN Am daflen a thelerau ymofyner a GEORGE PAYNf A'i f EIB. 3 CRESCENT ROAD. RHYL, A 16 SCHOOL LANE, LIVERPOOL Ar gael bob prydnawn dydd Iau 15 KING 8TRJEBT, OAER. ANWYD, PESWCH, INFLUENZA-Mae f hai n gyda ni bob amser. Pair hinsawdd gyfnew- idiol fod llawer o ddioddef oddi wrth Beswoh, Bt?ncMtis, Pas, Dolur Gwddf Crygni OMthdra, DiB'Tg Am&&. Y mae yr hen f;3d gidiseth DOiff l?IES'S COUGH MIXTURE" eto ar y blaen, ao yo cael ei gwerthfawrogi yn fwy Dajl: erioed, bob amser wrth law, yn felys, yn cynhesi. y frest, 80 yn rhyddhau y phlegm. Bydd dose mewn prvd yn ddigon, Is. lio, a 28.90. {postagê, SfiTH DA VIES, Chemist. MACHYN- GWYJfEB PKYDFERTH.—" Sarzine Blood Mixture" at glirio y croen, a pbnro y gwaed. Y mae yn myned at wraidd y drwg, yToiid ymaith bob math o pimples, ooohni, ysfa, sooryy, pen- ddynod. Gwella hen ddoluriau. coeaau drwg, orydgymalau, gan adfer y oroen i'w harddweh natorioL 2s 60. y botel gan bob Druggist; &,r post.—HUGH DAVIE3 hemist. MACHYNLLETH. Music Published by D. JENKINS, Aberystwyth PUMP 0 GANEUON NEWYDD. Hen Fwthyn fy Nhad. (My Father's Old Home) C&n i Gontralto neu Baritone. Pris 6c Mae LIOD, fy Harri'n dod yn ol. (My Harry's Ship is coming back. CAn i Soprano. Pric 6c Blodau ac Adar i mi. (Birds and Blossoms). CAn i Soprano neu Denor. Pris is. Y tair uchod gan D. Jknkiws. Dyffryn Hiraeth. (The Valley of Rest). CAn Gontralto neu Baritone. Gan BSYCKSON Tkehaknk. Pris is. (Wedi ei dethol ar gyfer Eisteddfod Genedlaethol 1915). Gwenfiron. CAn i Baritone. Gan Mr. LLOYD EDWARDS. Pris n. Geiriau Saesneg a Chym- raeg, Solffa a Hen Nodiant i'r pum' Cam. DARNAU MILWROL. Wyr Philistia (Valiant Warriera) 2d. 6d The War Horse 2d.4d Llongau Madog (Madoo's Pleet) 2d. 4 Meibion Gwalia (The Sons of Gwalia) 2d. 6d Gymry, Rhowch Gaa (Britons' Rejoice) 2d 6d Y Milwyr Rhufeinig (Roman Soldiers) 2d 4d Caneuon. Rhys ab Goronwy (Wm. Davies) Pris Is Dychweliad y Milwr (The Warrior's Return") R S Hughes Pris Is Deuawdau. GFwys i'r Gad (The Call to Arms). R S Hughes Pris Is Bydd bar i Gymry fad (Be true to lov ely Wales) Wm Daries Pris Is Y ddau Arwr (The Two Heroes). Wm. Davies Pris Is Pa Both yw Hyn (What do I see). D Jenkins Pris Is Yn awr yn Barod. COFIANT THOMAS GEE, — GAN THOMAS GWYNN JONES. Cynnwysa y cyfrol 650 o dudalenau yngh3 ag amryw ddarluniau. Pria wedi ei rwymo mewn llian hardd, 6/- Cyhoeddedig gan GEE a'i FAB. Cyf., Dinbych Telephone Royaj 1117 Established 1864 ROBERT ROBERTS MTATIR AGBNT, 33 Netherfield Road South, Has Property to Let is various parts of the own, Mortgagm arranged. Vafcinttone mads Established 1884 'Phones 205 Bootle —— 547 T. WOOSAM. ROBERTS, F.A.I., Estate Agent and Valuer, Rootle Estate Office, Practical, Prompt aad Reliable Management of &U =of Real Estate. 52 STANLS7 ROAD, BOOTLB, (2 doors from Bedford Road). Telegrams Woosnam, BOOTLIR Telephone No. 7909. J. LEWIS JONES, EST AT I WENr S, VALUER, 60 Victoria St., Liverpool. Properties carefully managed. Rents per- sonally collected. Purchases and Sales he- gotiated. Mortgages arranged and Insurance* effected. ,:i THOMAS A JONES, ESTATE AGENTS VALUERS. XWVSSTMSMT BWILDIIAOS, 67 Lord Street, Liverpool. Telephone No. -3868 Bank. Properties Bought and Sold. Mortgages arranged. Valuations made. Rents collected, TEL. IS 7 Awrza £ j>. Esxabiishkd 1872. Stephen^Roberts & Son, SSTATB ÅGlIN. ct VALUERS. 137 Everton Road, Liverpool. Properties carefully managed. Rents per. sonally Collected. Purchases and Sales negotiated. Mortgages arranged and In- surances affected. Henry Jones, ESTATE AGENT, VALUER &.PROPERTY AUCTIONEER, 3 Lord Street, Liverpool TMI Bjlik 4084. Excellent Building Land for Sale in the Vale of Clwyd. Lewis i Bromley Edwards, ESTATE AGENTS* 102 Klrlldale Rd. Liverpool Tel 1840 Royal. 0. JONES WILLIAMS, F.A.I., mTATB AGENT & VALUER, 17 Boundary Place, Moss St. Liverpool. Est. 1885. Telephone: 567 Royal. Ba nk JONES 6 HUGHES. EStAXE OFFICE, 13 Whitechapeli Liverpool FREEHOLDILAND FOR SALE. Advances Made. R. E. HUGfiEbo Estate Agent, Surveyor Valuer, Charing Cross, Birkenhead. Telephone No.—56 B'head. Efes Houses to Let and for Sale in various parts of the Town and out districts Also Land to be Sold for Btaldlng purposes. Advances made to Builders. Estates laid out. Renta^Colleoted, and Property oarefally managed. D. GRIFFITHS & SON, 221 Breck Road and 9 Moss St., Liverpool PIANOS-AND ORGANS from By alithe 8 PER leading MONTH makers.— TLItPHONE-46 Anflali LADIES BLANCH4RD PillS Are onrlrailed hit all IrrognUintCM. So, tb., epeedt (y afford retlot and aevet (ail to allovitto all sofferion They supersede Paauyroyal, PH Oocbla. BitW Appia, <k« BLANCttARD'S are fae beat uf all Pill for Womea." sold to boxes, i/ii by Boors' Braaohe*, fArteg'i Branch", and all obetuists, or pout tree, mrst prloe, from LBSLIE MAtf.TYrt, Lts. Chemists.34, Oil %too.. Lane.4 Ltioden