Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
3 erthygl ar y dudalen hon
Am Lyfrau.I
Am Lyfrau. I Heb fytnpwy wrth feio, I Na gweniaith wrth gaamol. I The Fates of the Princes of Dyved. Cenydd Morus, Aryan Theosophical Press. Fe gred llawer ar hyn o bryd y dylid cloddio I yn chwarel y Mabinogion a'r hen feirdd am symbolism at wasanaeth celf Cymru, fel y symbolism, at wasanaeth celf Cymru, fel y cloddiodd Yeats a Synge yn hen lenyddiaeth y Werddon am feini at adeiladu'r ddrama Wyddelig newydd. Dyna amcan Mr. Morus, os nad ydym yn ei gamddeall, yn The Fates of the Princes of Dyved chwarae teg iddo am gynnyg. Ond cyn gwneud hynny fel y dylid, rhaid ar wybodaeth eangach na'r eiddo Mr. Morus o'r Hen Gymraeg ac o hanes arferion a sefydliad- au Cymreig. Cyfieitha ef Prif fardd yn primitive bard, yn lie chief bard dywed mai'r un yw hwyl yn hwyl llong a hwyl pregethwr," heb sylweddoli mai o'r Lladin zelum-Saesneg zeal, y cafwyd yr olaf fel hyn y cyfieitha Y Ddraig Goch a Ddyry- Gychwyn! "-The Flamebright Dragon has arisen—Go forward Mae Mr. Morus braidd yn ddibris o ysgolheigdod There are two methods of criticism the H ànalytical and the synthetic. The former is all the rage these days, at least in Wales. Its end would seem to be a barren scholarship one analyses the Good, the Beautiful, and the True into the dust heap." Dyna ddweyd go eithafol, ac annheg hefyd, ni gredwn. Mae Syr John Rhys eto'n fyw prin y gallwn sylweddoli fod Syr Edward Anwyl wedi ei dderbyn i'r Brifysgol fry mae Ymadawiad Arthur Gwynn Jones yn swyno'n Oalonnau fel cynt, ac y mae llu o feirdd yng • Nghymru'n yfed melys win ein hen lenydd- iaeth. Gwiriondeb yw dweyd fod yr un o'r rhai hyn yn bwrw'r da a'r tlws a'r gwir i'r domen. Cyn rhuthro i adeiladu teml wych i'n dyhead cenedlaethol dylem bwyso a phrofi a dewis ein meini, cherwydd ni thai hi ddim i bentyrru hen gerryg a tharo i'r mur y talp o graig nesaf i law. Dyna duedd Mr. Morus yn The Fates of the Princes of Dyfed mae'r Mabinogion, Taliesin, Beirdd Morganwg ac Allen Raine yn blith drafflith ar draws ei gilydd, er fod Mr. Morus yn ameu na ddylid pwyso'n rhyw drwm iawn ar the druidical writings of the School of Glamorgan." Benthyciodd Mr. Morus lawer o gyfieithiad Lady Guest, ac ar adegau mae yn ei arddull gryn dipyn o ysbryd yr hen chwedleuwyr gwreiddiol, ond yn amlach o lawer nid oes dim nodweddiadol Gymreig yn ei arddull na'i stafbwynt. Barna ef am Tennyson a Malory Tennyson charged the Arthurian legend with criticism of nineteenth century life Malory charged it with criticism of the life of the Middle Ages. Malory and 45 Tennyson both attained wonderful results no doubt, from the literary standpoint; but I think that from the standpoint of a "lover of Ancient Wales and Ancient Welsh traditions and ideals, they both made a failure of it on the whole." Digon gwir ond gallwn ninnau gredu fod Mr.Morus wedi defnyddio'n hen draddodiada11 i bregethu'r Theosophy y mae'n ei hastudio yn Ughaliffornia bell, a'i fod yntau, i raddau,wedi methu. Er hynny, predwn ei fod yn nes i lwyddo nag y bu Tennyson a Malory, am ei fod wedi sylweddoli The atmosphere of our mountains calls. for some older glamor, some magic more "gigantic and august you must have Gods and Warriors and great Druids, not curled and groomed Knightlings at their jousts and amours." Os oes rhaid cymharu Mr. Morus &g unrhyw un a geisiodd egluro ysbryd a thraddodiadau Cymru yn Saesneg, cymharer ef ag Owen Rhoscomyl. Mae gan yr olaf wybodaeth bersonol bron o'r hen wroniaid,a medr ddweyd eu hanes mewn Saesneg egniol, cryno, syml, tebyg i iaith Brut y Tywysogion. Nid yw'n pentyrru na gwastraffu geiriau, ac ni foddlona ar un gair ond yr un angenrheidiol. Gwendid Mr. Morus, o'i gymharu, yw gor-geinder ei ymadrodd a'i duedd at dlysni yn hytrach na grym wrth weu hanesion y cewri fu. Ond dywed yneb a fynno, y mae'r llyfryn worth ei ddarllen er fod mwy o Theosophy ynddo'n ami nag o ysbryd Cymru Fu. Dylid Hongyfarch yr awdur ar stori Rhiannon a Phryderi, ac ar 'ambell i gan, fel hon a glywodd Pwyll, Pendefig Dyfed, yn Annwn Was there never whisper wandered through your quiet hours and dreaming Of a land all lovely seeming with the wild white rose a-bloom, And, the harebells bending heavy when the dews of June are gleaming In the foxglove fields of Cemais where the white waves boom ? Its from Teifi side to Tywi side the hills are filled with yearning For their chieftains sw;ft returning from the sun-forgottec strand And the light about the High Crown in the King's town unburning, Till you turn, Pwyll Pen Annwn, to your own loved land. Hoffem weled cyfrol o ganeuon fel yr uchod o waith Mr. Morus. Pe digwyddai iddo gy. hoeddi un, dymunem arno adael i neb ond R. Machell dynnu'r lluniau iddo ni welwyd ers blynyddau lawer luniau mor geIfydd mewn llyfr Cymreig ag sydd yn The Fates of the Princes of Dyved. GWILYM PEREDUR JONES Prifysgol Lerpwl Dr. Griffith John Arwr China. Gan y Parch. H. M. Hughes, B.A., Caerdydd. Cyhoeddedig gan Gymdeithas Genhadol Llundain. Pris, 28. DYMA'n ddiddadl un o'r cyfrolau mwyaf diddorol yn yr iaith. Bu'i ddarllen i ni yn bleser pur a digymysg. Yr oedd Dr. Griffith John yn un o'r cenhadon mwyaf medrus a llwyddiannus yn yr holl faes cenhadol, ac y mae hanes ei fywyd, ei lafur,a'i anawsterau, a'i Iwyddiant fel cenhadwr yn China am lawn hanner can mlynedd, yn rhamant berffaith. Adnabyddir ef trwy'r holl fyd cenhadol fel un o'r arwyr pennaf. Rhestrir ef gyda Moffat, Morrison, Livingstone, Chalmers, a bydd ei enw fyw'n hir. Diddorol cofio mai'r ddau Ewropead mwyaf eu dylanwad yn China yn ystod yr hanner canrif. diwedd eo yw'r ddau genhadwr Cymreig, Dr. Griffith John a Dr. Timothy Richards,—y ddau wedi eu hanrhydeddu gan yr un brifysgol-Edin- burgh. Dywedir fod rhai o lyfrau Dr. John wedi gwerthu yn China wrth y miliynnau o goplau. Pan y mae'r byd yn cydnabod Dr. John a'i lafur, buasai'n waradwydd iddo fod heb fywgraffiad yn iaith ei dadau. Yn y gyfrol hon y mae Mr. Hughes wedi cyflenwi'r diffyg yn ardderchog. Dylai gael cylchrediad helaeth ymysg y genedl yn gyffredinol. Nis gallwn dalu iddi deyrnged uwch na dweyd ei bod yn deilwng o'r awdur a'i gwrth- rych. Bydd bechgyn a merched Cymru yn gyfoethocach i wynebu'r dyfodol a'i ofynion mawrion wedi darllen y gyfrol hon.—O.L. Gyda Min yr Hwyr gan J. J. Drefnewydd. Argraffwyd a chyhoeddwyd gan Hughes Brothers, Dolgellau. LLyprt o ganiadau syml a diymhongar, o nod- wedd emynol yw hwn, ac ar destynau Ysgry- thyrol agos i gyd. Mae naws hyfryd ar yr holl waith, ac mae ysbryd duwiolfrydig yn anadlu trwy'r cwbl. Ni cheir yma arwydd o ymdrech at y dieithr a'r dychmygfawr o gwbl. Yn wir, teimlir weithiau y gallasai'r awdur gyfansoddi'n fwy gofalus, a bod ambell bennill yn ymylu ar y cyffredin o ran arddull. Ond er pob diffyg, mae calon brofiadol yn curo ymhob darn, ac yn gwresogi pob can. Nid allai neb o ysbryd crefyddol hynaws ddarllen y llyfr hwn heb deimlo'i fod yn deffro ei natur oreu, a'i ysgogi at y da, y prydferth, a'r gwir. Ac nid bychan.yw gwerth hynny Atgofuwch Anghof, o Lanbedr-y-Cenin a Chaer- hun gan y Parch. Thomas Roberts, Wyddgrug. Dolgellau Hughes Bros. Llyfryn nodedig o ddiddorol yw hwn, yn cynnwys cyfres o benodau disgrifiadol o olyg- feydd, ac o hanesion difyr am fro mebyd yr awdur. Ysgrifennwyd y cwbl mewn arddull dirodres a naturiol, megis y gweddai i'r math yma ar lenyddiaeth. Mae'r gyfran o hanesion a weodd yr awdur i'w ysgrifau o gwr pellaf ei gof yn nodedig o ddiddorol erbyn hyn, ac yn peri i'r darllenydd sylweddoli'r cyfnewid fu ar fywyd, arferion, a syniadau o hynny hyd yn awr. Mae rhai o'r ystoriau yn rhagorol. Y neb a ddarlleno'r llyfryn hwn, ca drem ar ddarn pur glir o gyfnod lied bell yn ol-erbyn hyn-ym mywyd yr henfro dawel, Llanbedr- y-Cenin. Nid hawdd y gellid treulio hwyrnos ddifyrrach na thrwy ymlonyddu mewn congl,a darllen y gwaith hwn. Gresyn na cheid chwaneg o ysgrifenwyr medrus i wneuthur cymwynas gyffelyb a pharthau gwledig eraill, fel nad elo hanesion diddan ac adeiladol i grombil difancoll. -0
Basgedaid o'r Wlad.
Basgedaid o'r Wlad. 0 Dre Eifion Wyn sef Porthmadog, sydd a phedwar ar ddeg o'i bechgyn glew yn gwasanaethu eu gwlad gyda'r Fyddin, yn siroedd Dwyrain Lloegr ac yn ystyriol iawn, beth a ddarfu pobl dda'r dref ond anfon pecyn o drysorau bach amheu- thun y Nadolig i bob un o'r pedwar ar ddeg, a'r cyfarchiad Nadolig a ganlyn, gwaith Eifion Wyn, tufewn i'r pecyn melys I Ym mhob gwlad y megir glew." I CYFARCHIAD Cofiwn amdanoch wrth fwrdd y wledd, Yn swn y Nadolig a'r delyn Chwi sydd yn cydio yn nwrn y cledd, Gan sefyll cydrhyngom a'r gelyn A chwithau, cofiwch am bawb a'ch car, Yn swn y magnelau trymru Byddwch yn wyr, ie byddwch yn bur, Er clod i chwi'ch hunain a Chymru. Tri pheth y dylai pob Cymro farw yn eu plaid ei wlad, ei air da, a'r gwirionedd. O Boat y Bodcin, tua'r Wyddgrug. Teilwng O'R DYDD.-Cynhaliodd yr Eglwys Annibynnol yma ei chyngerdd blyn- yddol ddydd Nadolig. Daoth tyrfa o bobl ynghyd i wrando ar y doniau canlynol :— Miss W. May Jones, Waton, soprano Miss Hilda Williams, Mancot, contralto Mr. Tom Owen, Liverpool, tenor Mr. J. L. Coppack, Queen's Ferry, baritone Mr. Howell Will- iams, Llanfynydd, adroddwr. Cyfeiliwyd gan y Mri. Glyn Williams, Queen's Ferry, a T. J. Hughes, Pont y bodcin. Llywyddwyd gan Mr. David Jones, Hartsheath, yn absenol- deb y llywydd apwyntiedig, Mr. E. Da vies, y Wyddgrug, oedd yn analluog i fod yno oher- wydd afiechyd. Treuliwyd dwyawr hapus a buddiol a chaed elw da at y ddyled a erys ar y capel. 0 Lanfaethlu Mon. DYNA i chwi Ddaiiltth !—Anfynych y bydd darllenwyr Y BRYTHON yn cael eyfle i glywed helynt yr ardal hon. Daeth i fy rhan eleni, fodd bynnag, i dreulio y Nadolig yma. Wedi holi, deellais mai Cyfarfod Llenyddol arferid gynnal yma bob Nadolig, ond fod y Pwyllgor wedi penderfynu newid y drefn arferol eleni, a chael Mr. Robinson, Pwllheli, i draddodi ei ddarlith boblogaidd ar y Parch. Rd. Owen y Diwygiwr a'r Parch. Thomas Hughes, Machynlleth. Clywais ganmol mawr ar y ddarlith yn Ninbych, Machynlleth, Caernarfon a Chaergybi, a darllenais yr ysgrif yn Y BRYTHON ddechreu'r flwyddyn arni, ar ol iddo'i thraddodi yn Rock Ferry. Yr oedd awydd cryf wedi fy meddiannu am gael ei chlywed, ac o'r diwedd daeth y cyfle, a theg addef yn onest ar ol ei gwrando, ei bod y ddarlith oreu a wrandewais yn f'oes ar bre- gethwyr. Y mae'r dawn sydd gan Mr. Robinson i efelychu lleisiau'r ddau bregethwr hyn pan yn adrodd darnau o'u pregethau, yn peri fod y ddarlith nid yn unig yn ddiddorol, ond yn nodedig o effeithiol ar y gynulleidfa. Sylwais ar lawer yn wylo pan adroddai ddarnau o bregethau Richard Owen a Thos. Hughes. Llywydd y ddarlith ydoedd W. R. Jones, Y.H., Bryn Maethlu. Daeth cynhull- iad lliosog ynghyd, ac elai'r elw at gynorthwyo y dioddefwyr yn y rhyfel. Cynhygiwyd diolchgarwch i'r darlithydd gan y Parch. T. Lloyd (B.), Caergybi.-R. J. Owen.. I 0 Fethesda Fawr yn Arfon- I Drama Wil Hopein.-Nos Sadwrn, wedi'r Nadolig, llannwydyneuadd gyhoeddus i weld a chlywed Cwmni'r Ogwen yn perfformio Y Ferch o Gefn Ydfa, a blethwyd ar ffurf drama gan Mr. J. R. Jones, Minafon, Pant Road, yn yr hyn y llwyddodd i fesur helaeth. Yn sicr, yr hyn a'i poenai fwyaf oedd gorfod tynnu'r Hen i lawr gymaint o weithiau ond chwarae teg i'r un oedd yn gofalu am y llenni, yr oeddynt i fyny mor fuan ag oedd modd. Fe Iwyddodd Mr. T. J. Roberts, Ceunant, i osod allan y gwahanol olygfeydd yn naturiol dros ben. Yr unig gwyn oedd fod llawr y chwarae yn rhy gul, nes yr oedd rhai yn y neuadd ym methu gweled. Dyma'r cymeriadau Mrs. Thamas, Gefn Ydfa (y fam), Miss Blodwen Owen Miss Thomas (y ferch), Miss Annie Williams Mariyforwyn: Miss Ann Llewelyn, Miss If Nellie Williams Wil Hopcin (towr), Mr. T. J. Roberts; Mr. Wrn. Maddock, Cwmyrisgla (irustee Ann Thomas], Mr. W. R. Williams Mr. Anthony Maddock (mab), Mr. John Pritchard Mr. Jones (Cyfreithiwr) a Mr. Jones, y Shop (yiitg-eisydd am law Miss Thomas), Mr. Lemuel Thomas Jacob (gwas Mr. Maddock), Jackie (Gariwr coed), Meudwy Moelgillau a Lewis (Morwr), Dai {ymgeisydi am fywyd Wd Hopc,n), Mr. R. Evans Mr. W. Jonm (Tad Jones y. Shop-masnachwr), Aifftes (fortune teller), Mr. Thos. Roberts (amaethwr), Emwni (Herwheliwr) a Mowi (morwr), Mr. W. Roberts; ilfr. Bostock (tafarnwr), Bili (ymgeisydd am fywyd Wil Hopcin), Mr. Langford (cudd-swyddog-Detective), a Dr. Jones, Mr. T. Huw Hughes Harri (herw- heliwr) a Michael (heddgeidwad), Mr. Griff. Williams Shanco (herwheliwr), Mr. Griff. Parry. Fel ymhob cwmni, rhai yn well na'i gilydd- Wil Hopcin ar rai prydiau'n ddigon naturiol; ond a'i gymryd drwyddo, rhy bregethwrol a thrwm. Gallasai fod yn fwy ysgafn ei galon. Ann, y ferch o Gefn Ydfa yr oedd digon o waith wedi ei dorri allan iddi, ac aeth drwyddo yn dda iawn mewn rhai mannau. Mrs. Thomas yn naturiol ddigon, ond rhyw ffraeo yr oedd ar hyd y chwarae. Y ddwy eneth o forwyn yr hyn ellid ddisgwyl, gan rai mor leuanc. Mr. Jones y Shop y mwyaf naturiol or cwmni, yn dangos allan ei gymeriad i'r dim. William Maddock gallasai fod yn fwy urddasol, a pheidio a dangos fod ganddo gymaint ofn. Yr hen Feudwy ymwelodd ag of; rhaid dangos dewrder—allanol, beth bynnag-pan yn ceisio gwneud yr hyn nad y w n iawn. Anthony Maddock maegennyf air o gerydd arno ef. Yr oedd ei wisg yn rhy modern o lawer, a gorwnai ei ran yn eithafol ar hyd y chwarae. Chwedl Wil Brvan, "true to nature" y piau hi. Os dyma'r ffordd i ennill serch merch, nid rhyfedd iddo fethu. Jackie, a'r cymeriadau eraill oedd ganddo yn naturiol, ac yn amlwg ei fod yn deall ei iaith. Emwnt hefyd yn cario mwy nag un cymeriad, ac yn gwneud cyfiawnder â hwy. Hefyd Bili, ac yn dda iawn fel y cudd- swyddog. Shanco'n ddigon itaturiol. Mr. Jones y Cyfriethiwr braidd yn cellwair a'r urdd anrhydeddus. Cymerodd y perffurmiad tua thair awr. Os oes modd, cwtoger ych- ydig arni. Y perfformiad drwvHHn'n rlflicmn -I boddhaol, ac yn amlwg fod y gynulleidf a f aw r yn cael boddhad. Diolch i'r cwmni-a'r awdur, yn enwedig—am drosglwyddo'r elw i Gronfa r Ysbyty Cymreig, ac mae'n bur debyg ybydd swm sylweddol at leddfu poen y milwyr Cymreig.-Min Ogwen. 1 1 1 I 0 Brifddinas twh elor-Gwrecsam. I Prynhawn y Saboth o flaen y Nadolig, per- fformiwyd cantata Bethlehem gan Gor eglwys Seion (M.C.), yn cael ei arwain gan y datganwr enwog Mr. J. Meirion Jones. Y prif ddatgeiniaid oedd Miss Mabel Jones Williams Miss Ethel Taylor, Mr. H. Melville Jones, Mr. J. Francis Jones a Miss Sissie Hughes, A.R.C.O., wrth yr organ. Perfformiad teilwng iawn, a haedda pawb o'r cantorion air da am eu llafur. Llywyddwyd yn ddoeth ac i bwrpas gan Dr. Roberts, y cerddor gwych o'r Rhos Ddu. Yn y nos, treuliwyd rhan o'r gwa^anaeth f ganu carolau, a hefyd canodd Mr. Meirion Jones ddwy gian yn swynol iawn. I 0 Facbynlleth. I MEWN MODUR i FALLWYD.-Ar wahodd. iad Mr. Lloyd Emlyn, cytunais a'i gais i fynd am drip yn ei fodur tra'r hin yn oer eto yn sych, felnad oedd achos cwyno. Ymaith yr euthum i Faenllwyd, cartref y Parch. Josiah Jones, gweinidog y Graig gynt, ac sydd erbyn hyn yn bedair a phedwar ugain oed, ac ar y cyfan yn bur ieuanc ei ysbryd (dyma'r drws nesaf i'r lie yr arhosech chwi tra yn Machyn- lleth, Mr. Gol.), ac yng nghwmni y modur yrrwr a'i berchennog, sef Mr. Lloyd, a Mr. Willie Evans, Canolbarth Cymry yma, yr euthum, a'm nod i Fallwyd. Ystyr yr enw ydyw maen llwyd,—yr un ystyr i'r ddau le, ond sydd yn un filltir ar ddeg oddiwrth ei gilydd. Ond mae'r daith a hanes y lleoedd yn eithriadol o ddiddorol. Saif Mallwyd i fyny, fel y nodais, un milltir ar ddeg i gyfeiriad y gogledd, a llif y Dyfi i lawr i'r mor ochr-yn-ochr a'r briffordd. Cychwyn- asom am 2.30, ac yn fuan dyna ni yn pasio hebio Dolganog," sef y lie y preswyliai yr hen wron Llywarch Hen oddeutu 540, ebe'r hanesion. Yn fuan, dyma ni ym Mhenegoes. Ficer- dy'r fan yma yw man genedigol Wilson, yr arlunydd, a ystyriai Ruskin yn un o bump arlunwyr Prydain. Dyma'r fan lie magwyd Dr. John Evans, Llundain, fawr ei fri fel Ymneilltuwr cryf cyfnod 1715, pryd y rhif- yddodd Ymneilltuaeth Cymry, er dangos fod Crefydd Rydd ddi-Wladwriaeth yn haeddu sylw. Yn ymyl yma mae ffynhonnau rhin- weddol at wella'r crydcymalau ac yn y blaen, ond yn anenwog oherwydd eu bod mor rad a diglwcian amdanynt. Dywedir a dy- wedir, iL chadarnheirgan laweroedd ameffeith. iolrwydd y dyfroedd. Yr wyf finnaii mor sicr a neb am y lies a geir trwy ymolchi yn eu dyfr- oedd oerion a'r esmwythyd gaf trwy'r ymolchi. Ond ymlaen a ni trwy bentref Penegoes a cherllaw dyna fan genedigaeth teuluoedd y Prifathro Prys, Aberystwyth; ac yn nes draw, dacw fagwrfa yr anhyblyg a'r anfarwol Evan Jones, Caernarfon ac acw, yn ymyl dyma Hirddol, lie y cyfansoddodd Tafolog ei brif orchestion barddonol. Gwelwn y caeau ar ochr y Bryn-Ile annwyl i Tafolog gynt. Heibio a ni. Yn Llanwrin, yr ochr arall i'r Ddyfi. y gwelir yn eglur fan y Vicerdy lIe preswyliai y Canon Evans, Caernarfon gynt, a'r Canon Silvan Evans, y geiriadurwr Cym- raeg enwog. Ychydig ymhellach i fyny y gwelir Mathafarn, lie y cysgodd Harri'r VII gynt; ac yn fuan dyma ni yng Nghemaes Road. Heibio fel y gwynt, a dyma ni wrth "Fron y Gan," lie y preswylia iVirs. Emlyn Evans, a'r man lie y meddyliodd ei hannwyl Fynyddog fyw yn hir. Fe gofir mai gweddw Mynyddog ydyw Mrs. Emlyn Evans ond yn y fan yma y bu'r ddau enwog farw. Pobi enwog Cymru, onite ? Ymlaen trwy'r C'emaes, a heibio Cwmlline Sai-nah, -enwog gynt oherwydd yr hen wron Hugh Morgans, Samah. Yn ymyl, gwelir Dolfonddu, cartref Wm. Jones, gynt o fen- digedig goffadwriaeth yn hanes Methodist- iaid canolbarth Cymru. 0 ddewrion duw- iolfrydig ein gwlad. Wedyn heibio Dolcors- lwyn Hall, henafol, a'r Aberbriaeth ac Aber- angell dreflan, ac yn fuan fuan wele fynydd- oedd cribog y Mawddwy dan yr eira gwyn yn y pellter draw yn graddol ddod yn' nes i'n cyrraedd ac yn fuan fuan dyna ni yn y Mallwyd go ger y Peniarth Arms, sydd ar y groesffordd i'r Dinas a Dolgellau a Thrallwng. Mae Mallwyd, neu y Maen llwyd, oddiwrth y maen llwyd a orwedd ar dir gerllaw, ac a ddaeth yn enw ar y pentref bychan, yn hynod am ei henafiaeth ac un o'r rhesymau paham y daeth y lie yn enwog ydyw am fod llawer o leoedd eraill yn ymyl sydd yn enwog am eu gwahanol hanesion. Er enghraifft yn ymyl mae Camlan, enwog am y brwydrau tybiedig a fu yma, sef cad Camlan, lie y syrthiodd ein Brenin Arthur trwy i'w nai, y Medrod scymun, ei fradychu yn 537. A dengys enwau'r lle- oedd hyn fod perthynas rhwng yr hyn a ddi- gwyddodd yn mynd yn bell iawn i brofi yr hen draddodiadau. Ond yn fwyaf neilltuol, y Parch. John Davies, D.D., sydd yn perarogli'r enw Mallwyd. Ganwyd ef yn 1570, yn Llan- feres, Sir Ddinbych, ac a ddysgwyd wrth draed y Gamaliel Dr. Parry, Rhuthin, oddeutu 1589. Ac os iawn y gred, Dr. Davies a Dr. Parry ydyw awduron cyfieithiad y Beibl fel y mae gennym yn awr,—eu Cymraeg hwy yw Cymraeg ein Beibl. Heblaw yr hyn a wnaeth yn yr ystyr ysbrydol, adeiladodd dair o bontydd er mantais teithio gerllaw'r Mallwyd, sef Pont Fallwyd, yn 1633, Pont Ffiniant yn 1635, a Phont y Cleifion yn 1637. Safasom heddyw ar yr olaf, gan syn- fyfyrio ar y golygfeydd rhamantus; ac i I deithwyr ymofyngar am olygfeydd amrywiol, wel, dyma fan i'w diddori. Mae'r hen eglwys fel adeilad yn eithriadol o ddiddorol ei hoed a'i hanes, ac ar <hvn o bryd yn mynd trwy rhyw gymaint o adgyweiriad. Ond saif y muriau a manylion henafol heb eu Ilychwino, ac y maent yn addurn i'r fro ac yn dyst di-ildio o ddyddiau Dr. Davies, oherwydd ceisiwyd gwneud amryw gyfnewidiadau yn amser yr Archesgob Laud, y rhai ni fynnai Dr. Davies, ac a wrthododd wrando ar gais yr Archesgob Wel, ar ol edrych gylch ogylch y fan gysegr- edig, troisom yn ol ar hyd y gwastadedd lie bu yr Hywel Harris gynt pan yn teithio o'r Bala i Fachynlleth. Daoth fy nghyfeillion yn ol yn union i Fachynlleth, ond arhosais i i gael clywed yr Efengyl yn cael ei thraethu ym I Mhenegoes, gan y Parchn. Evan Roberts, Croesoswallt, a Mordaf Pierce, Dolgellau,—y lie yn orlawn, a'r Gair mewn gryrn.- JOHN JONES (Gwladwr) I
Advertising
LIVERPOOL The "SHAFTESBURY," [MOUNT PLEASANT, About 4 mint, walk from Lime st, & Central Statio A First-class Ie»per*»c* Hotel. Moderate charfef Ttit; Shikfteftbary Hotel, ItpoeJ." Phont; 3882s Balis' Wedding' Rings. Guinea Gold Wedding Rings from 7/6 to 60/ Half dozen Best Electro-plated Spoons given to e-fieb purchaser of a ring. BALL'S LUCKY WEDDING RING DEPOT, 33 LONDON ROAD, LIVERPOOL Finger Size Card post trm. Close on Wednesdays at 1 o'clock. BOOTLE AND DISTRICT. Those who want to BUY or SELLa Business, eonsatt W. H. JONES, Business Transfer Specialist, 260a STANLEY RD., BOOTLE. Buyers eaa Safely rely on the particulars issued from this Office. — No charge to Buyers. Coupon. Rhad-Yowiriaetb (Peidier a'i hollti'n rhydd). f BTDD nl GRFSHAM Fire ond Accident Insurance Society Utc. St. Mildred's House, Poultry LONDON. E.C. dala £100 (can pout) i gynrychiolydd ov" freithio a phersonol y eawl a fon ddiles-ddftliwr y coupoi hwn, os y bo iddo fo nea hi gael eu Iladd yn hollo ac yn nnioDgyrchol drwy ddamwain o fewn t Doymm Gy-ftwol i dren ubttw GwnJni Reilttordr Tramcar, Ommbus, Cab, nen Gerbyd TrwyddedJt a Llog vp yr hwn y bo'r daliwr yn cael ei glndt fel teithiwT tocyn a ohlud, yn ddarostyngedig bob ameer i'r amodaa arbennig a ganlyn sydd ystyried fel rhan a ohyfran o'r oytuodeb- (a) Fod y marven digwydd o fewn deng niwrnod ar hugaio wedi'r ddamwain (b) fot Thybndd ohoni'n oael ei roi i'r Gymdeithas < fewn saith niwrnod yn eu Prif Swyddfa yr Llundain (c) fod y oyfryw dystiolaeth res ymol parth achos y farwolaetb yn cael e! gyflwyno ag a fo'r Gymdeithas yn ei ofyn (d) fod y daliwr wedi 'sgrifennu ei arwydd enw arferol. oyn i'r ddamwain ddigwydd, M ino yn y He darparedig gogyfer a hynny (e na bo'r Gymdeithas yn gyfrifol i fwy nag or Epreon parth mwy nag un coupon yn y pm hwn na r un oyboeddiad araH (/) na bo rr pu* wiriaetb hwn ddim yn gaffaeladwy i berson&v tan ddenddeg na thros ddegathrigain mJwydl' oed, ao a ddeii yn ddilys am saith niwrnod t 12 o'r glooh y dydd yli oodir.' Arwyddnod y Daliwr Trigfod I Danysgrifwyr. Raid i dderbynwyr cyson y papur bWI- ddim arwyddo r Coupon os ca'r Gymdeltba* gwbl slcrwydd a phrawf el fod yn cael II!I" anfon Iddvnt vn ddlfwlch COP A CBADW am Eisteddfod Fawr Llan gollen, 1858. Y prif fnddugwyr, ea Has a'u gorchest Pris, 8c. Swyddfa'r Brython," LBBPWL. .1 DIM TALU YMLAKN LLAW. ARIAN YN FENTHYO (yn ddistaw bach), newn srmiau bach now Aawr (heb fod llai na (10) AR ADDAWEB Y BKNTHYCIVVR EI HUN. ABFTDLWYD ERS 44 M L YNEDD. ac yn awr yn hoi £ 80,000 YN FENTHYG BOB BLWYDDYST. Am dallen a thelerau ymofyner a GEORGE PAYNE A'i EEIB. 3 CRESCENT ROAD. RHYL, A 16 SCHOOL LAN. LIVERPOOL- Ar gael bob prydaawn dydd Ian 1-5 KING STREET, OAER BoLost Property.. f..Lost Property.. ???f' Railway? Tramway, PoMcc  ?? Beautiul Umbram & 8?Mha(?a, 1  1 /4, ?'?' ??' ?P?r?- Wa&tn? ?MTs ? Sticks 2d upwards. These are Wod  knock-about DmbreU&s. Northern Umbrella Pe?o? 28a Bold St. upstairs), few ncere frcrr; ( Lurefc St We uDdertao cure your Shin Cemplate with our Vansyl Skin Treatment liThe guaranteed cure for Eczema and It all akin affections. » YOUR MONEYt RETURNED if no ewe is effected Price,"2/6. Trial 8ize, ] 1 post free. D. H EVANS M PS Ibafmacist 148 Lodge Lfiie, Litfiptr). If you want The most Comprehensive POLICIES tin THE BEST TERMS, write for particulars to The Gresham LIFE, FIRE, AND ACCIDENT Insurance Offices Head Office: Branch Office i St. MildredagHouse G14.Exchange B'Ida Poultry, LIVERPOOL LONDON. E.C. j JAM ESTH. SCOTT, General Manager Yn awr yn Barod. COFIANT THOMAS GEE, — GAN THOMAS GWYNN JONES. Cymrwysa y cyfrol 650 o dudalenau ynghyd- ag amryw ddarluniau. Pris wedi ei rwymo mewn llian har&cf, 6/- Cyhoeddedig gan GEE a'i FAB. cyr., Dinbych L Iyfrou Cyfrifon Ysgol Sul. LLYFR YR YSGRIFENNYDD, gyda &a- lennau byrion i wasanaothn am flwyddyn heb ail ysgrifennu yr enwau, dwy golofn ar gyfer pob Sul crynhodeb ar ddiwedd pob ehwarter, a nifer o ddaleanau ar y diwedd i gadw eofnodion. Rhif 1—Ar gyfer ysgolion yn cyaawys 20 o ddovsbarthiadam 1/f Rhif 2-35 0 ddosbartbiadau 2/9 Rhif 3-50 o ddosbarthiadau & Cludiad gyda'r Post 4c. LLYFR CYFRIF Y DOSBARTH, wedi ei gyfaddasu i wneyd am 12tnis heb ail yi; grifenu yr enwau i gyfateb i Lyfr yr Ys- grifennydd. Pris 1/- y dwsin. Cludiad-Un dwsin 3c., a cheiniog y dwsfa ar ol hynny. HUGH EVANS A'I FEIBION- S5B 358 Stanley Road, Liverpool J 35(t 359,4tanley Road, Pence £ Envelopes FOR CHURCH COLLECTIONS^ Good Quality. Correctly Numbered by Special Machine. t —— i Hugh Evans & Sons, Brython 356-8 Stanley Road- L'pool.