Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
5 erthygl ar y dudalen hon
Advertising
Esboniad Cyftawn AR YR HOLL FEIBL. SBi bris Esboniad ar y Teat. Newydd yn unig. Y Dehonglydd BeirBiadol ar yr Hen Destament a'r Newydd, gan y Parch. John Jooes (Idrisyn) mewn pedatr cyfrol, fel Dewydd, wedi ei rwymo mewn Hiaa cryf ISs. Etc (banner rhwym) 25s. Hugh Evans a'i Feib., Swvddf&'r Brvthon WALTER ROBERTS & CO., Cottiery Agents, LIVERPOOL. ALLAN LINE To CANADA UVERPOOL, GLASGOW, LONDON & HAVRE TO CANADA, NEWFOUNDLAND & U.S.A. AULAN'S, 19 James St., Liverpool; ]4Cockspur St., S. W., and 103 LeadeDhalI St. LoDdoD,E.C.
AM LYFR.
AM LYFR. Heb fympvy with fe!o, Na gweDiaith wrth g&nmol. Yr Eglwys a Gwareiddiad Dhueddar. Gan y Parch. D. ADAMS, B.A., Liverpool. Pris 3/6 nett. Tud.227. Merthyr Tydnl Joseph Williams & Sons, Ltd., Swyddfa'r Tyst. ARWYDD er daioni yn llenyddiaeth Cymru y biynyddoedd hyn yw'r sylw a roddif i berthynas Cristionogaeth a'r Eglwys a bywyd cymdeithasol yr oes yn ei wahanol agweddau. Yr ydys yn sylweddoli o newydd fod y Deyrnas nad yw o'r byd hwn i ddyfod fwyfwy i'r byd hwn i'w lefeinio a'i ddyrchafu yn ei grynawth a.'i nerthoedd ac a'i grasusau. Oherwydd hyn, croesawir yn eiddgar y gyfrol hon gan un a gydnabyddir fel un o arweinwyr meddyliol ei enwad a'i genedl. Dywed yr awdur mai ei brif gymhclliad i ysgrifennu r llyfr oedd yr argyhoeddiad nad yw dylanwad yr Eglwys ar Wareidd- iad diweddar yr hyn y gallai nac y dylai fod ond cred yn sicrach nag erioed mat unig obaithvcymdeithas ymhob gwlad yw Cristionogaeth yr lesu. Gyrru'r argy- hoeddiadau hyn i feddwl pob darllenydd, ebe fo, oedd ei amcan wrth ysgrifennu'r gyfrol. Y peth cyntaf a dery ddyn wrth ddar- Uen y gwaith yw ei amiochredd. Y mae'r awdur yn ddigon hyddysg i godi treth ar Athroniaeth, Athroniaeth Crefydd, Hanes yr Eglwys a'r byd, Gwleidyddiaeth, Sofialaeth, a Moeseg i wasanaethu'i amcan; ac nid yw ein hen gyfaill Enwadaeth yn dianc rhag derbyn sylw a beirniadaeth. Naturiol oedd disgwyl hyn, oblegid y mae'r pwnc yn un ami-gang- hennog, a Gwareiddiad diweddar ei hun yn gymhieth iawn. Cryn gonaid fuasai'r pwnc hwn i'r rhan fwyaf, ond y mae Mr. Adams yn wr digon hyddysg a medrus i'w gwasgu'n dynn at ei gilydd, a hynny mewn gofod cymharol fychan. Diangen- rhaid dywedyd hefyd fod llygaid yr awdur yn llydain agored ar feddwl a bywyd ei oes ei hun, ei fod yn gwybod llawn cystal a neb beth yw hi ar y gloch ar feddwl y byd, ac yn wynebu'r sefyllfa anodd ddyrys mewn ffordd nad yw'n boaibi i'r neb a redo beidio a'i deall, beth bynnag am ei gwerth- iawroei. Efallai y gellid brasrannu'r gyfrol yn bum Llyfr fel hyn,—Llyfr I: Atlironiaeth Crefydd a Christionogaeth. II: Dat- blygiad Gwareiddiad. II: Dirywiadau'r Eglwys. IV: Yr Eglwys a Sosialaeth. V: Y Feddyginiaeth. Fel y gellid disgwyl, y mae'r awdur yn gwbl gartrefol ym maes y Llyfr cyntaf. Yn wir, y mae'r ymdriniaeth a geir yma ag Athroniaeth Crefydd mor oleu a chynhwysfawr nes peri i ddyn dymuno am lyfr ''cyfan*'ar y materion hyn yn Gymraeg gan Mr.jjAdams. Dangosir yn feistrolgar fel y mae Crefydd yn gorwedd yn deg ar natur pethau sylwir yn ddiragfarn a goleu ar yr wyddon- ið a elwir yn Grefydd Gymhariaethol; a dangosir mai Undduwiaeth yw'r ffurf derfynol ar Grefydd. Yna ceir dwy ben- nod ar Sylfaenydd a Natur yr Eglwys Gristionogol; ac yn dilyn hynny daw Llyfr II, yn cynnwys penodau gwerthfawr iawn ar Ddatblygiad Gwareiddiad a Pher- thynas Duw ag ef. Yn Llyfr III, lie y sonnir am Ddiryw- iadau'r Eglwys, myn yr awdur mai dyma'r prif ddirywiadau,—Troi'r OSeir- iadaeth yn Urdd, Symud oddiwrth Fywyd at Gredo Mynachaeth Cysylitu yr Eglwys a'r Wladwriaeth. Ynglyn a'r mater olaf, y mae'n rhydd i mi gyfaddef fod ymdriniaeth yr awdur ag ef yn haeddu ei enwi ar yr un anadi a IIyfr gwych y Canon Ho bhoDse, The Church and the World in Idea and in History,-a chredaf na ellid rhoddi uwch canmoliaeth i'w waith na hynyna. Wrth draethu'i len ar y pwnc dreiniog hwn, nid tafodi a bytheirio y mae Mr. Adams, megis y mae arfer rhai, ond ymresymu'n deg a meistrol- gar. Ei waith ef a'r Canon Hobhouse yw'r peth mwyaf argyhoeddiadol a welais i hyd yma ar y mater hwn. Da odiaeth gemiyf weled yr awdur yn rhoddi credyd i'r Eglwys Gristionogol lie y mae hynny'n ddyledus. Betli bynnag oedd gwendidau Eglwys y Canol Oesoedd, y mae'n bwysig cofic, er enghraifft, am wasanaeth amhris- iadwy y myneich i'r tiawd a'r rheidu.s. Ond beirniadu'r Eglwys yn bur lyrn y mae Mr. Adams at ei gilydd. Y mae'n iawn dywedyd, yng ngeiriau'r awdur ei hun, iddo wTieuthi:ir hyn nid er m\vyn gwarth- ruddo Cristionogiou yr oesau gynt, ond yn hytrach er mwyn i ni allu gochelyd eu camgymeriadau hwy." Ond efallai na roddir digon o Ie i ragoriaethau'r Eglwys ar hyd yr oesoedd o leiaf, yr argraff gyffredinol ar fy meddwl wrth ddarllen rhai rhannau oedd rhywbeth fel hyn,—os mai dyma/r holl wir am yr Eglwys, ai tybed fed yr Eglwys yn Eglwys wedi'r cwbl ? Tynherid yr argraff honno gan rannau eraill wrth gwrs-a da petai'r rheiny'n amiach—ac yn arbennig gan amcan yr awdur fel y mynegwyd ef ganddo ef ei hun. Credaf hefyd y buaswn yn tueddu i roddi mwy o Ie nag a rydd Mr. Adams i Gredo neu Ddogma fel anhebgor nid yn unig ym meddwl yr Eglwys, eithr hefyd yn ei bywyd moesol ac ysbrydol. Ni ellir symud cam heb Gredo os dywedir nad oes eisiau Credo, dyna un Gredo i gychwyn,—y Gredo nad oes dim eisiau Credo Wrth gwrs, cyd- ymdeimla Mr. Adams ag amcan a gwaith yr Eglwys yn cymhwyso Cristionogaeth ar gyfer athroniaeth y meddwl Groegaidd, —ond credu yr ydys fod i'r Athrawiaeth Gristionogol fwy o Ie aniiepgor yn yr Eglwys nag y myn ef. Ond wrth iddo bwysleisio Ile'r moesol a'r ysbrydol yn hytrach na'r deallol noeth, ynglyn a. Christionogaeth, yr ydys yn cydolygu'n galonnog a diolchgar. Tarawiadol ac amserol odiaeth yw Pennod XV, sydd yn son am ymosodiad Nietzsche ar Foeseg Cristionogaeth. Llawer a ddywedwyd amdano ef a'i ddysg- eidiaeth ar ol Awst diweddaf, ond ysgrif- ennwyd y bennod hon cyn bod son am y rhyfel hwn. Eitha peth oedd ysgrifennu arno fel hyn yn Gymraeg, oblegid gwn hyd sicrwydd fod i'r Nietzsche hwn rai disgyblion, fel y mae'n rhyfedd meddwl, ie yng Nghymru. Dengys Mr. Adams fod y ddysg newydd hon yn anelu at galon Cristionogaeth. Hoffem weled disgyblion Cymreig Nietzsche yn ceisio ateb y bennod alluog hon. Gwelir yn eglur yn Llyfr III fod gan yr awdur gydymdeimlad mawr a phob diwygiad cymdeithasol; ond ymddengys i mi ei fod yn osgoi'r eithafion ymhob cyfeiriad. Croesawa unrhyw gyfundrefn Sosialaidd cyn belled ag y mae honno'n gyson ag egwyddorion Cristionogaeth, a chyn belled ag y parcha ryddid a pher- sonoliaeth dyn. Yr enwad Sosialaidd y medd fwyaf o gydymdeimlad ag ef yw'r Fabian Socialists. Yn nhair penned olaf y gwaith, dangosir fod gobaith y byd, gwaredigaeth corff ac enaid, a datblygiad llawn y ddynoliaeth, yn yr Efengyl,—ond i'r Eglwys gyuawni'i chenhadaeth yn y byd yn Ysbryd ei Sylfaenydd. Dyna ryw fras olwg ar y gyfrol ac y mae lliès o bethau eraill heblaw'r uchod y carai dyn sylwi arnynt petal lie. Er enghraifft, y mae'n amiwg mai eynnyrch gwr mawrfrydig ac eangfrydig sydd yma,- gwr sy'n ddigon meddylgar a hy ddysg i fod yn wr bonheddig. Ugain mlynedd yn ol edrychid ar Mr. Adams gan lawer fel heretic peryglus, ac nid syn ddarfod ei erlid gan rywrai'r adeg honno am feiddio rneddwl. Erbyn hyn, y mae Cymru'n anhraethol nes i'w sane ef ar lawer pwnc nag oedd hi'r pryd hwnnw,a phawb bellach yn ei ganmol; o leiaf nid oes neb heddyw yn ei eriid. Prydferth yw'r naws an- erlidgar sydd trwy'r Ilyfr hwn mynega'r awdur ei feddwl yn groywian a chryf ar lawer mater y mae dadleu arnynt, ond gwna hynny mewn ysbryd hynaws dyn o ddifrif yn chwilio am y Gwir T id yn ysbryd anSaeledig dyn a dybia ei fod ef eisoes wedi darganfod pob Gwir sydd mewn bod. Diddorol yw gweld Pennod ar Aduniad Eglwysi Ored, a da iawn gennyf weld Mr. Adams yn yr un cwch a'r pedwar (nid y purnp) a ysgrifennodd ar Enwadaeth i'r BEIRNIAD. Dyma ddarn gwerth i lawer ohonom ni r Cymry sylwi arno :— Gyda pharch i deimladau Esgob- aethwyr, Presbyteriaid, a ChynuII- eidfaolwyr y dymunwn eu hadgoRo nad yw yr un o'r ffurfiau hyn yn hanfodol i fodolaeth a llwyddiant Eglwys. Ceir cyfuniad phonynt yn fynych yn yr un Eglwys a dyna, ni a gredwn, sydd oreu. Nesheid rhai enwadau eraill pe canfyddent nad yw'r Sacramentau, beth bynnag fyddo'u nifer, yn anhepgor iachawd- wriaeth. Meddiant o'r gwirioneddau a'r ysbryd y maent hwy'n arwydd- luniau ohonynt sydd yn unig yn wir hanfodol." Dyma eiriau y gwnai'u hastudio am dymor les dirfawr i enwadwyr eithafol ac i Ddefodwyr eithafol o bob enwad ymysg y Catholigion a'r Protestaniaid. Y mae Cymraeg y llyfr, at ei gilydd, yn dda. Efallai y caniata'r awdur galluog imi ddywedyd mai fy marn ar y pen yw fod ei Gymraeg yn IIawer iawn gwell nag ydoedd flynyddoedd yn ol. Ceir brychau fel y wyneb am yr wyneb (tud. 11); MM gall, "ni all" (td. 15 etc.); pan y gweithreda, pan woithreda (td. 17) i beidio ymdrochi, i beidio ag ymdrochi (td. 18); gohirir y gwrthrych ar ol ar- ddodiad, yn, a thrwy, Iesu Grist," yn lesu Grist a thrwyddo (td. 22) foreuol, henaf, foreol," hynaf (td. 29) ceir gormod o eiriau'n diweddu yn -iad lie dylai fod berf-enwau; teyrnedd yw'r Iluosog o teyrn. nid teyrniaid (td. 34) nid hapus yw oedogion am. adults yn I' lie pobi raewn oed ni ddylid defu- yddio"pa.un,parai"ondiofyn cwestiynau a gwendid yw'r esgeuluso inawr sydd yiYla ar y rhagenw perthynasol a dyma dair enghraifft ar dud. 172,- ysgol o Gymdeithaswyr adnabyddir," y rhaglen Sosialaidd dynnwyd," dros yr hyn elwir." Haedda llyfr mor ragorol well rhwym- iad. Ond os nad yw ei wisg yn gwM ddifai y mae'i ddeunydd yn gryf ac yn gyfoethog. Llyfr i'r oes heddyw, a bydd ei ddarllen yn addysg helaeth ac yn ysbrydiaeth gwirioneddol i bawb. I D. TECWYN EVANS I
Ffetan y GoL
Ffetan y GoL Cofied pawb /o'M CM/OM i'r Ffetal1 mai dyma'r gair syJJ! ar ei getiau:- NtTH:0'R GAU A NYTHU'H GwiR. I Y dl' a'r dy eto. I At Olygydd Y BBYTHON SYR,—Darllenais lythyr fy nghyfaill (ac mewn ystyr fy hen ddisgybl), Mr. Thomas Roberts, M.A., Ysgol Sir Gwrec- sam, yn eich rhifyn yr wythnos ddiweddaf gyda hyfrydwch. Dengys Mr. Roberts fod pethau ynglyn a'r orgraN sydd etc heb eu penderfynu. Caiff y Parch. Tecwyn Evans godi'r faneg yn yr ymdriniaeth ar diddordeb neu duddordeb neu dyddordeb. Y mae efe yn ddigon dewr ac yn ddigon cryf i wneud hynny ond carwn innau ddweyd gair bach ar y mater. Ym- ddengys i mi mai'r egwyddor -sylfaenol (chwedl y dysgedigion) y dylid ysgrifennu geinau yn unol a hi yw hon ysgrifenncr pob gair yn ol fel y cynhenir. Amhosibl i mi, bob amser, ddilyn ieitheg y pwnc, oblegid nid yw pawb ohonom yn ieitheg- wyr, a diameu nad yw'r ieithegwyr ou hunain bob amser yn cytuno a'i gilydd. Ni ell 7r cael orgrafEheu sillebiaoth berSaith (galwer fel y mynnoch) om ddilyner yr egwyddor uchod. Ond y drwg yw, nad yw llafar gwlad ar arfer gwahanol dafodieithoedd bob amser yn cytuno a'i gilydd, oblegid seinir geijiau yn wahanol yn ol y parth o'r wlad yr ydys ynddi. Yr wyf fi fy hun yn ysgrifennu diddordeb (diau fy mod lawer tro wedi dryllio fy nghanon fy hun yn gandryll), oblegid fel hyn y seiniaf y gair ond clywaf eraill yn seinio y lie y byddaf n yn seinio ac yn fy myw y gwn p& fodd y gallaf eu condern- demnio am ysgrifennu dt/ddori, dyddor- deb, dyddorol, etc. Y mae gennyf un ddadi, fodd bynnag, sy'n peri i mi dybied fod y fantol yn troi o blaid t yn hytrach nag i/,—set yw honno, ni chlywais neb, am a wn i, yn cynhanu diddawr yn am gen nag fel hyn,—gydag i ac nid y. Ni chlywais erioed ni'm clyddawr," ond clywais ni'm diddawr ganwaith. Ysgrifennaf diben a geiriau cyNeIyb am mat felly y seiniaf, ae y clywaf seinio'r geiriau, ac nid dyben, etc. Pa anhawster bynnag a ddichon fod ynglyn a'r geiriau uchod, ni ddylai fod dim o berthynas i byrred, byrrach, byrraf, gyda geiriau o'r genedl fenywaidd,—un o'r materion y cyfeiria Mr. Roberts atynt yn ei lythyr. Gellir penderfynu hyn o bwnc ar unwaith trwy gyfatebiaeth, wrth gymharu ag enghreintiau eraill. Onid y canlynol sydd gywir ?—Dlysed yw Gwen- hwyfar (nid diosed) Angharad sydd dlysach (nid diosach) na Mair Branwen yw'r dlysaf (nid diosaf) o'r chwiorydd Dyma'r ffordd fyrraf i Lundain Afon ddyfnach (nid ddofnach) na Hafren; Rheidiol yw'r afon ddyfnaf (nid ddofnaf) y mae'r golomen yn wynnach (nid wenn- nach) na'r fran y golomen yw'r wynnaf o'r adar hyn. Dyna ddigon o eng- hreifftiau i egluro'r rheol ac i gynawnhau'r canon a osodwyd i lawr yn fy llythyr o'r blaen. DAVID SAMUEL I ——o ——
" Nwi Hoghu!, ttI
Nwi Hoghu!, tt I At Olygydd Y BRYTHON I SYR,—Deallaf ar ei hawdurdod uchaf fod deg a thrigain o bob cant o'm cyd- genedl sydd yn ymladd dros ein gwlad yn aelodau o'r Eglwys WIadol. Os gwir hyn, gallaf sicrhau fod yno ymladdwyr gwerth eu danfon allan. Cefais saith mlynedd o'r addysg ymladd yma; a chyda'ch cennad, rhoddaf ychydig o'm hanes. Drigain mlynedd yn ol, yn un o biwyn Ial, yr oedd yr Eglwys WIadol ag ysgol ddyddiol yn perthyn iddi,—yr unig un yn y plwyf. Yr oedd gwaddol wedi ei adael iddi tra rhedo dwr. Yna fod deu- ddeg o blant tlotaf y plwyf yn cael addysg rad tan yn bedair ar ddeg oed, a phum punt at ddysgu rhyw grefft. Wrth y drws hwn y curai fy rhieni yr amser hwnnw, sef am i mi gael mynediad i mewn. Wedi llawer o draSerth llwyddwyd, trwy addo bod yn ffyddlon i'r Eglwys yn ei holl rannau. Ond daeth ystorm arnaf yn fuan. Yr oedd yn y plwyf nesaf i ni ysgol rad, a byddai awdurdodau'r ddwy ysgol yn cael gennym gyfarfod a/n gilydd bob dydd Llun y Pasc—mewn enw, i edrych pa fath ysgolheigion oeddym, ond yr ymladd a fyddai yno oedd pwTic mawr y dydd, ac yn ddifyrrwch mawr i'r awdur- dodau fyddai wedi dod yno. Deuaigwobr i'r ysgol ar ol y cyfarfod hwn,— swilt i'r goreu a chwecheiniog i'r ail pa un ai am yr ymladdwr goreu ynteu yr ysgolor goreu, nis gwn. Yr oedd pen- deSgion mwyaf yr ardal yn bresennol. Yr net gyntaf oedd hoh ychydig arnorn yn yr ysgol wedyn i dy tafarn yn yr ysgol, a chael glasiad bychan o gwrw, erbyn yr ail act. Y tro cyntaf yr euthum iddi i'r plwyf a,rall, daeth fy mara gyda mi bedair milltir o ffordd mewn pattc.ms-math ar bedol i'w thynnu a'i rhoi tan yr esgidiau, i godi'r troed ddwy fodfedd oddiwrth y llawr. Pan ddeclireuodd y rhyfel, taflodd ei ffedog dros fy mhen, a thynnodd y pattans oddiam ei thraed, a chydag un ymhob llaw gwaeddai, Cym.erwch ofal rhoi eich Haw ar fy machgen i' Buom yn mynd i'r rhyfel hwn fy hunan ar ol hyuny, a dod adref a'm gwaed yn llifo. Da gennyf glywed fod cymaint o fy hen fyddin wedi mynd i'r rhyfel hwn. Go- beithio y bydd terfyn buan ami. D. DAVIES 13 Devo-n Avenw, Liscard. Awgrym a ChwestiwD. At Olygydd Y BRYTHON SYR,—Trwy garedigrwydd cyfaill, gwel- ais restr o'r pregethwyr i Gymanaf'r Sul- gwyn Lerpwl eleni, a sylwaf mai 3 o'r 21 sydd yn ddieithr-ddyfodiaid. Awgrym- wn i'r Cyfarfod Misol, wedi iddynt ben- derfynu na syMiudir y Gymanfa o'r Sul- gwyn, ystyried rhyw gyullun i newid y dull o ethol, canys dywedodd yr un cyfaill wrthyf ei fod ef yn myned i'r PwyHgor OFS 31 mlynedd, ac y buaswn yn synnu mor ychydig wyr y blaenoriaid am bre- gethwyr gwerth eu galw sydd draw ac yma drwy'r wlad. Hoffwn.ofynhefydi'r awdurdodau paham na chyhoeddir y cyfrifon ariannol yn ystadegau y C.M. Deallaf fed dau bwyllgor ariannol yn perthyn i'r C.M.—Pwyllgor Ariannol y C.M,. a Phwyllgor Ariannol yr Eglwysi; a chredaf y dylai'r Eglwysi gael gweled y ddwy fantolen, gan mai treth ydyw a godir ar yr aelodau i dslu treuliau y C.M. a gofynion Cymanfa'r Sulgwyn. Yr wyf yn cael ystadegau C.M. Arfon ers biynydd- oedd, a cheir pob manylion ariannol yn honno ond y gweinidogion a'r blaenor- laid yn unig sydd yn gweled cyfrifon ariannol Cyfarfod Misol Lerpwl.—Yr eiddoch, Birkenhead R. J. GRIFFITHS Mewn Tsbryd Diotch At Olygydd Y BRYTHON SYR,—A fydd i chwi fed mor garedig a chyhoeddi'r ychydig Unellau hyn yn y BRYTHON gyda'r cyneustra cyntaf. Yr ydwyf yn dra diolchgar i Mr. Ben Jones, Bethesda, am ei gydymdeimlad cynnes yn ei lith alluog, a'i feirniadaeth bemgamp, ar fy englyn i'r Keiser," yn y BRYTHON am yr wythnos ddiweddaf. Yr ydwyf yn cael ar ddeall %N-rth ddarllen ei lith godidog ei fod yn englynydd gauuog, ac o safon uchel iawn. Felly yr ydwyf yn erfyn arno i ysgrifennu englyn i'r Keiser, a'i ddanfon i'r BRYTHOjsr, fel y byddai'n aafon i mi fel englynydd yn y dyfodol. Nid oes a fynnwyf a llith Ieuan, am na roddodd ei enw priodol wrtho.— Y dwyf, yr eiddoch yn ffyddlawn, WILLIAM LLOYD Llwyn celyn, Jlanordeito, S.O. Ji,H'f's:Emvnwy. Cymru At Olygydd Y BRYTHON SYR,—0 berthynas i ymholiad R. Ty- newydd yn Y BRYTHON diweddaf, am y llyfr diddorol hwn. Fe gaiff fenthyg y copi sydd gennyf fi ohono, gyda'r parod- rwydd mwyaf, os bydd cystal a gohebu a mi i'r cyfeiriad isod. Pan fo Hyfrau wedi mynd yn brin, ac yn anodd eu cael, dyma yn sicr y n'ordd'debycaf o gael gafael arnynt, sef drwy ymholi yn Y BRYTHON, sydd a'i gylchrediad mor eang a'i ddar- llenwyr mor Iluosog.—Yr eiddoch yn gywir, 28 Herondale Road, T. J. GRIFFITHS Mossley Hill, Liverpool. to. At Olygydd Y BRYTHON SYR,—Holai R. Tynewyddyn eich rhifyn diweddaf am lyfr ar Hanes Ernynwyr Cymru. Gwn am oraethawd da a gy- hoeddwyd ar EmynitWr Gwynedd, a gallaf ddwyn tystiolaeth ddiamwys i'w worth. Awdur y llyfr ydyw'r nenor mirain, Mr. J. D. Davies, golygvdd F Rhedegydd, Blaeuau Ffestiniog. GaH gael copi (gan yr awdur) mewn amien am swilt, a chopi mewn 1Han am ddeunaw. Yn y llyfr hwn, caiff y darllenydd farn addfed am emynau ac emynwyr, a chyfeiriadau at emynwyr rhannau eraill o Gymru hefyd. —Yr eiddoch, MANOD t,c Br';th. At Olygydd Y BRYTHON SY-R,-I. Am Gaerwenydd.-Ymysg pa purau'r íJiwnrldar fardd Gaerwenydd, (.t.-in ofa] ei frp.wd, em cymydog o'r L')ythyrdy yma, cawsom englvn nattii-iol ia,wn o'l waith, un o'r ppthau diweddaf a wnaeth bu farw vmhen v tri mis o'r adeg y'i Ilu-qi oci cl.. Yn -stocl x7-r an-is(,,r v bubardd Uansybi yn chwilio am iechyd, daeth i gysyHtiad a'r diweddar Hybarch Ddavid JonRS, Bryn Llefrith. Rhyw Slach fardd- onol o'r cyfeiHgarwch tanbaid hwrmw yw'r englyn di-oleu-dydd hwn:- Athraw had ei athrylith—yw 'n f" Yn defnynnu bendith [iRiWHL, Ar eisiau'i wtad, yn ras wlitli, Bron oll-hyfryd Bryn Hefritli. Medi 9, 1898. ? GAERWENYDD." Mae Gaerwenydd yn gymharol hysbys fei bardd, a,rweiuydd, a chwn-iniwr ffraeth. Tybiaf iddo en.n.iH tair cadair a rhai tlysau. Pertrwydd oedd prif nod ei awen. Gresyn na chyhoeddid goreuon ei waith. 2.—" AdgYfarjod.Yludriniwyd yn barod a'r gair uchod,—gair yr hen wraig A phe gofynasech iddi hi, Mr. Gol., am ei briod ystyr, synnwn ni ddim na chawsech cystal crap ar hynny ag a gawsech mown Geiriadur, etc. Yn y Gogledd yma, anechyd perthyno! i enedigaeth yr ystyrrir ef yn ddieitlTfiad. Daw yn frurf o gryudod, chwydd, cur, annwyd, a'u tcbyg a hyimy ar amserau neilltuol, yr hyn sy'n cyfateb i ystyr Hythrennoly gair,-Ad-gyfarfod. Pa: un byunag ai gair benthyg ai beth ydyw, priodol ei Ie a'i ystyr yma. 3.—" V jDawr?// CT,,wyrdd.A bwrw mai lUosog yw Llawryf, yn gystal a gwryw- aidd o ran rhyw, yna, yn naturiol, y lawryf wyrdd," neu werdd," olygid yn fwyaf cywir. Dau beth sy'n ddiamheuot, debygwn yr oedd cyneithwyr y Gair yn deall eu gwaith er ar yr un pryd, yn ,gored i fethu. Mae'r un mor wir am wyr Hythrennog heddyw; profir hynny yn eu barn wahanol ar yr un materion. 4.—" Awdur.Mae tipyn bach o wir yng nghyhuddiad y Parch. Tecwyn Evens, sef fod graddau o anniolchgarwch, a pheth gwawd dini wed, yn ein nodweddu tuag at yr ysgol newydd ond nid yr addysg sy'n peri'hynny, ond y dull o'i gyfrannu, dull dipyn yn awdurdodol Gwyr y werin rywbeth ac y mae ganddi ei theimlad. Sylwasom ar un enghraifft yn Y BRYTHON yn ddiweddar mewn englyn lie dylesid rhoddi awduyr i gyfateb i'r odi, rhoddwyd awdttr Mewn rhyddiaeth, neu ynghanol pennill, waeth prun o'r ddau air ond pan ddig- wydd hynny mewn odi gaeth, mae'r peth yn ormes, ac yn galw am ryfel cartrefol." 5.—" Clogwyni, coleg aiiian," etc.—- Caniataer imi ddiolch i I. Brothen am ei ymholiad. Ar Iiyn o amser, ofer i ni chwanegu, gan fed y beirdd a'r lletior- ion," yn ol y tebyg, "a'u meddwl yn rhywie arall. Diolch i chwi, Mr. Gol., am fed mor ddiwyd yn gwneud eich BRYTHON y mwyaf llenorol a gloyw o newyddiaduron y byd Cymreig. 1- CYBI
Advertising
Ccrddonaeth Newydd gan D. JENKINS, Aberystwyth. Ca.nWIa.dgarolN'ewydd: C Y I ø U F A D'" ("BBLOFED WALES"). Y Geiriau gan Anthrtpes ach'.lfet.Pris6d,,trwy'rpost7d. C ydg,in Syi-nl i Leisiau DUW BOBL" (God Save the fe.)p/e). Gan D. Jeakins. I'rice td. Hefyd dwy d6n, V ARLEN a BERGEY, wedi eu trefna i Leisiau Meibion, cyfaddas i'r Ohwa.relwr a,'r Glowr. DAKNAU A P, GYFIRR Y ')'ASG. Solffa C'.N. YR ADGYFODIAD (The Ressitrec,ion). Mrs. Watts Hughes.Id. 2d. HWY DDYGASANT FY ARGLWYDD YMAITH (They have ta.7cen away my Lord). Dr. Protheroe ]d 8d Y SEREN bDYDD (TAe Day Star). CAn t Contralto nea Baritone. Dr. Prothero. Pris Is. Y ddau nodiant ar yr un copi. DARNAU MILWROL. WyrPhiUstia. (Valiant Warnora) 2d6<t The War Horse 2d.4d Llongau Madog (Madoc'B Ftept) 2d. 4d. Meibion G walia (The Soos of Gwalia) 2d. 6d Gymry, Rhowch Gan iBrttons' Rejoice) 2d. 6d v Milwyr Rhufeinig (Roman Sojdiers) 2d. 4d Caneuon Rhy8nbG'TOawy(Wm Dvies) Pris Is Dychweliad y Milwr (The Warrtor't! Raturn) R S Hughea Pris Is Douawdau. Pm Gwys i'r Gad (The Call to Arms). R S Hughea la Rydd bur i Gymry fad Bø true to lovety'tVates) Wm Davies la YddauArwr (ThoTwoIIeroea'. Wm. Davies Is Pa Reth yw Hyn (What do I see). D JenHaa 1< lkhifyn- y Gaeaf Y BE<RN)AD CYI.OHGRAWN CHWABTBBOL dan aawdd Cymdoithwau Cymreig y CotegM 'Jen<xiItM)thot ? t tJtMm olygiaeth J. MORKIS JONES. Cynnwys— CYN Y RHYFEL Y Prif. Syr H. Reichel PENFRO GYMREIG A SEISNIG A'l PHOBL Y Parch. Thoa. Daviea LLEN AC ADDYSG ELFENNOL William Rowlands YSBRYDOLIAETH Y BEIBL Y Parch. R. S. Thomas GWERTH ENWADAETH Yr Athro D. Morgan Lewis GORONWY OWEN Y Parch. T. Shankland ADAIN A CHAN Y Parch. John T. Job ADOLYGIADAU gan y Parch. J. Puleston Jones, y Parch. John Roberts, Dr. J. Lloyd Williams, If or Williams, ac 0. W. Griffith Hugh Evaas a i Feibion. Argraawyr, 356. 858 Stanley Road. Lerpw)