Y Brython

Balls' Wedding Rings. Guinea Gold Wedding Rings from 7/6 to 60/ Half dozen Best Electro-plated Spoons gives to each purchaser of a Ring. BALL'S LUCKY WEDDING RING DEPOT, 33 LONDON ROAD, LIVERPOOL Finger Size Card post free. Close on Wednesdays at 1 o'elock. Llyfrou Cyfrifon Ysgol Sul. LLYFR YR YSGRIFENNYDD, gyda cia- iennau byrion i wasanaethn am fiwyddyn heb ail ysgrifennu yr enwau, dwy golofn ar gyfer pob Sul; crynhodeb ar ddiwedd pob chwarter, a nifer o ddalennau ar y diwedd i gadw oofnodion. Rhil I-Ar gyfer ysgolion yn cynnwys 20 o ddosbarthiadari I/V Rhtl 2-35 0 dd08barthiadau 2/6 Rbif 3-50 0 ddosbarthiadau S/- Cludiad gyda'r Post 4c. LLYFR CYFRIF Y DOSBARTH, wedi ei gyfaddasu i wneyd am 12mis heb ail ys- grifennu yr enwaa i gyfateb i Lyfr yr y- grifennydd. Llyfrau I gadw Cyfrifon o lonawr I Ragfyr neu o Ebrlll i Fawrth. Pris y dwsin. Cludiad—Un dwsin 3c., a cheiniog y dwsln ar ol hynuy. HUGH EVANS A I FEIBION 155 38 STANLEY

KEENORA Self=Raising ? FLOUR It MaKes Perfect Pastry, Scones, 6c. .SOLE WHOLESALE AGENTS— MORRIS & JONES, Liverpool and Manchester.

Beaty Bros Ltd. THE qr A. TT C CELEBRATED TAILORS BEATY BROS. GREAT SPECIALITIES 251-1301- OVERCOATS 8 Sa^aB8BHBBB8WBKillBSga<MIIMHWIIiWIIMMIIIIMIII0WIIIWMMBWBWIilllillBWililllllll llllllltlliSaMMKMHSSKHiaMBglBHi | EXCELLENT VALUE. PERFECT FITTING, I I IMMENSE VARIETY | I ONLY ADDRESSES: 1 fi Church St. and London R.d? !I I LIVERPOOL. 1 Closed on Wednesdays at 1 ptm. Open all day Saturdays. I ■■■MnnBBnnHmaHnHHMnHMni JOHN BOND & Co. — The MUSICAL Firm —— OF REPUTE r (BS'?BUSHEO) ARE NOW AT {ESTABLISHED :M ? ? Stanley Rd., Boo tie 1 (ESTABLISHED J LONDON T?phone? BOOTLE ?77 \UVERPOOL/ V LONDON/ ?t??trons wiU receive the isome oouri.OUB 1859 \? t7?0 ? álet as they a.re accustomed 00 receive %t -rpool I)?ep6t, 54 Limo Street. \T jr/ ,omplet,e Stock of everything in Music-— PIANOS, GRAMOPHONES, RECORDS, VIOLINS, ACCORDEONS, MOUTH ORGANS. GUITARS, MANDOLINES, N BANJOS, Sc., Dc. Up-to-date Music a Speciality- N, JOME AND INSPECT OUR STOCK. ——— DEFERRED PAYMENTS ARRANGED. ——— We -x at your service always: S3 SI aJSTJ^JSY ROAD, BOOTLE. tpbøoe-3925 Bank. "7" 580 Bootle. w.siiiisis Plitary, Jlaval & Civil Tai:<i >, JOHN ST., LIVERPOOL Aim < 319 STANLEY ROAD, BOOTLE. Complete Military Outfits INFANTRY SWORDS S?/? with Sword Knot Nott. Send for Price List. A yw'ch Llygaid yn eich blino ? Yw petbau'n troi'n niwlog ac anelwig ? Dyna amydd a rhybudd UethdodyHygad, a dylech gael eu hedrych rbag blaen; eU'gwaethygu wna'u besgcduso. GaUwnm,gyds'nhoScrgwyddoQ' Eldweyd wrthycb 08 oes amoch angen gwydrau; ac os feUy, eich cyaenwi ,'r rhai a _rai fwyaf 0 let i chwi. Galwch heddyw- ARCHE:R & ?OM? | Eyesight SpeciaM?ta. I ? yat LORD STREET, I &fydlwyd 1848- LIVER POO tL Ell i "PORFEYDD OWELLTOO, go ADNODAU AR WAWANOL DESTYNAU At wasanaeth P > ant y Seiat, Atiirawon yr Yf-gol Sabothol, Gweinidogion y Giir, a Saint Daw o bob oed a eefyllfa. Wedi eu casglu tlu trefnu gan y Parch. Wm. Lewis, Pontypridd. Gyda Rhagair gan y Parch. John Williams, Brynsiencyn. Mewn Man hardd. Pris Dau Swllt. Llyfr cymwys i fod yn fihodd i'r Milwr. Danfomir un copi gyda'r post, am ddau swllt; i'r neb a gymero chwc' cbopi ac ttchi d Is. 6c. yr un gyda!r cludiad. Danfoner at Rev. W. LEWIS. The Grove, Pontypridd ASK FOR IDRIS Table Waters In Sypbone and Bottles, SODA WATER. POTASH WATER, SELTZER WATER. LEMONADE, DRY GINGER ALE, Etc., etc. IDRIS & Co., Ltd., Nor f homberlaad St., LIVERPOOL ROBERTS a EDWARDS, ESTATE AGENTS, 64 Kirlidale Rd., Liverpool Telephone: 2193 Reval.

,Syr John Rhys. Ei Gynhebrwng. I GRESYN fod trybestod y rhyfel yn peri fod gwyr teilynga'r wlad yn cael llithro o'r byd mo disylw rhagor a gawsent pe buasai bedd wch yn y tir. Cleddid gweddillion y diweddar Syr John Rhys, un o wyr dysgedicaf lwrop, ym mynwent Holywell, ar gyrrion Rhydychen, ddydd laudiweddaf, yng ngwydd tyrfa o fiarmion dysg y deyrnas, y rhain yn en raysg Dr. Bradley, British Academy y Prifathro Griffiths, Prifysgol Caeidydd Mr, D. A. Lleufer Thomas, dirprwy Gaug- hellor Prifysgol Cynn-n Syr E. Vincent Evans, cadeirydd Dirprwyaeth Frenhiixol Hen Gofgolofnau Cymru Mr. Edward Owen, F.S.A., ysgrifennydd eto Mri. Wm. Edwards a J. Mydden Edwards, Bwrdd Canol Cymru y Prifathro Roberts, Prifysgol Aberystwyth Mrs. Mary Da vies, F.R.A.M., hywydd Cym. deithas Canenon Gwerin Cymru y Proff. J. Morris Jones, M.A., Bangor y Porff. E. Tyrrell Green, Coleg Eglwysig Llanbedr; Syr D. Brynmor Jones, K.C.,A.S. Mr. Llew- elyn Williams, K.C. Syr F. Edwards Ba.r., A.S. Mr. Griffith Jones, prifathro ysgol Penarth Mr. Robert Hughes, Caerdydd Syr Herbert Warren (yn cynrychioli Prifysgol Rhydychen) Ilu o atiirawon CoJegau'r ddinas aelodau hynaf y Brifysgol; holl Gymrodyr Coleg Iesu, ac eithrio Mr., John Griffiths, sy'n wael, a'r Archddiacon de Win- ton, sydd yn Ceylon; ynghyda Ilawer o Gymi-y o Dde a Gogledd. Anfonodd Tywysog Cymru lythyr o gyd- deimlad a'r teulu a daeth wreath a llythyr oddiwrth Mr. Lloyd George yn gofidio am ei Iwyr anallu i fed yn yr angladd. Gweinyddwyd gan yr Esgob Edwards o Lanelwy a'r Parch. W. Hawker Hughes, bursar Coleg lesu; mewn rhan yn Gymraeg, mewn rhan yn Saesneg. Yr oedd Miss Myfanwy Rhys, y ferch hynaf, yn Switzerland pan fu farw ei thad ac er iddi adael am Loegr gynted y clywodd, methodd gyrraedd Rhydychen mewn pryd i'r cynhebrwng, a'r prif alarwyr oedd ei chwaer, Miss Olwen Rhys, a Miss Davies (chwaer y ddiweddar Lady Rhys). Dyma Inn prif ysgolhaig Celfaidd y byd yn ei agwedd fwyaf nodweddiadol :— I A dyma deyrnged triwr a fu mewn cysvrllt agos agq:- t- Oddiwrth Syr E. Vincent Evans Liundain Golygydd i mi roddi gair o'm Byniad am y diweddar Syr John Rhys. Mae'r briw a barodd y nowydd am ei farwol- aeth anniagwylindwy yn rhy boenus i mi draethu barn fel y dymunwn am wr a garwn ac a garaf mor fawr. Ddeuddydd eyn ei symudiad yr oed <1 i fyny yn Lhjndam yn eyd- weithio ac yn cyd?ynghori gyda mi ac era.)h ynghylch mater oedd yn agos iawn at ei galon, sef diogeliad a chadwraeth hen gofadeiliau ein haxies cenedlaethol. Y nos Wener ddilynol aeth oddiwrth ei waith at ei wobr. Prin y cafodd ef, mwy na rnawrion eraill, y gwobrwy a haeddodd yr ochr hon i'r afon ond fe erys ei waith drwy'r oesau, a chenir ei glodydd gan genedlaethau i ddod. John Rhys, yn ddios gen' i, ydoedd y Cymro dysgedic-af a god odd Cymru yn eiri hamser ni. Gwir nad oedd ei faes ef yr eangaf o holl feysydd gwybodaeth, ond yn ei faes ei hun aid oedd iddo a'i blaen- orai. Heblaw hynny, yr oedd, nid yn unig yn ddysgedig ei hun, oiid bu'ii athro i athrawon cydnabyddir ef yn fesitr gan ein dysgawdron, Afraid i mi fyned dros gronicl ei hanes. Gweithiodd yn egniol o'r adeg pan gyehwyn- nodd yn "hogyn ysgol ym Mhonterwyd hyd yr amser pan ddaifn ei yrfa fel athro'r leithoedd Celtaidd ym Mhrifathrofa Rhyd- ychen, ac fel prifathro Coleg lesu-y Coleg Cymreig—yn yr un athrofa. Yn ystod ei fywyd o bymtheng inlyiiedd a thrigain, eiiill- odd Syr John Rhys broji bob anrliydedd oedd yn agored iddo, a bu fanv yn Wir Anrhyd- eddus aelod o Gyfrin. Gyngor ei Fawrhydi y Brenin. Ond i Gymru a thros Gymru yr ymdreehodd ac yr ymabertliodd ar hyd ei oes. Ychydig iawn o berthynasau yn ol y cnawd oedd ganddo. Methodd Miss Myfanwy Rhys gyrraedd yn ol o Itali mewn pryd i'r angladd ac ymddangosai Miss Olwen Rhys yn dra unig ym mynwent Holywell, ond o'i deutu yr oedd Cymru gyfan yn wylo oblegid colli yr Tin oedd mor annwyl ganddi. Yn y dyddiau enbyd yr ydym yn byw ynddynt, wympivr cedyrn heb inni sylweddoli eincolled, ond fe dreigla amser ymhell cyn byth y gwneir i fyny'r golled o golli Syr John Rhys. Mae'n dda gennym feddwl fod rhan fawr o'i ysbryd wedi syrthio ar ei ddisgybl, yr Athro John Morris Jones, ac wrtho ef, yn anad neb, yr ydym yn disgwyl yn hyderus am y ddysgeidiaeth a ddyrchafa ein gwlad, ac yn enwedig ein hiaith, yng ngolwg cenhedloedd y byd. Gweithiodd yr 'Athro Rhys hyd y diwedd, ond fe ddaeth y nos yn ddiarwybod. Bythefnos yn ol. ym- alchiwn yn eiaddewid i anfon y sgrif dd iddorol ar un o hen eglwysi'r gororau i'r Cymrodor, a theimlwn fy hiiii yn gymwynaswr i'm cenedl am fod gennyf yr addewid bellach y ca'i y Cymrodorion gyhoeddi ail argraffiad o ffrwyth ei ymchwiliadau i ddirgelion hen feini cofiannol Cymru. Tristyd angerddol yw meddwl nas gall ef mwyaüll gyflawni'r bwriad caredig a lenwai ei galon. Boed ei hun yn esmwyth fe fydd ei goffadwriaeth yn annwyl tra pery'r Gymraeg. ZOddiwrtb y Proff. J. E. Lloyd. M. 11.1Coleg Bangor Diau y cofir yn hir am yr yrfa anrhydeddus a derfynodd y dydd o'r blaen yng Ngholeg yr Iesu yn Rhydychen. Ni ddririgodd yr un Cymro erioed i safle xiweh yn nheml dysg a gwybodaeth a gwnaeth liynny yn hollol yn ei nerth ei hun—nerth craffter deall a sad- rwydd cymeriad—heb gymorth allanol o fath yn y byd. Magwyd ef yn fachgeu gwledig ar odre Plunlumon, Han o gyrraedd pob mantais i gasglu gwybodaeth ac i ejinill clod yr ysgol- haig. Ond torrodd lwvbr iddo ei hun, drwy'r ysgol ddyddiol ym Mhenllwyn a'r Coleg Nor- malaidd ym Mangor, i ffynhonnau dysg yn Rhydychen. 8.c yfodd mor helaeth o'r rhai hyn nes dod yn brif awdurdod ei oes ar y gangen Gymreig o'r ieithoedd Celug. Amhos- ibl cael enghraifft ardderchocach o'r modd y mae athrylith yn medru naddu ei ffordd drwy bob rliwystr pan geir y wir awen a'r ysbryd- oliaeth, mae drysau pob cyleh cyfrin yn ym- agor i'w chroesawu. Bu Syr John yn gyfaill cywir a gwerfelifawr iawn i Addysg yng Nghyinru. Gwelodd ein cyfundrefn newydd yn codi o'r sylfeini; ac er na chafodd efe ei hun gymorth yn y byd oddiwrthi, am fod ei haul wedi codi mor fore, teimlai ddiddordeb byw ynddi, a bu'n fynych yn gefn ac yn amddiffyn iddi. Yng ISgholeg Aberystwyth, yn nydd y pethau bychain, pan nad oedd y Coleg eto dan nawdd y Llywodr- aeth, a'r Brifysgol yn ddim ond breuddwyd, y traddododd y darlithiau a gorfforwyd ar ol hyn yn ei Lectures on Welsh Philology. Gwn fod llwyddu'ut y Colegau Cenedlaethol ac enw da'r Brifysgol yn agos iawn at ei galon ym mlynyddoedd diweddaf ei oes, ac er mai yn Rhydychen y llafuriai, yn un o arweinwyr n un o arwe i iiw y r amhvg y Brifysgol fydenwog honno, ni bu erioed dan ddyl ,nwad y rhagfarn gibddall honno syd yn peri i h'wer o'i meibion gredu fod iachowdwrineth athrofaol yn amhosib] y tu allan i'w chyffiniavi. Fel pob Cymro sydd wedi cyrraedd gwir enwogrwydd, ar walian i hynodrwydd lleol, yr oedd yn rhy fawr i oll- wng gafael ar yr hyn^oedd Gymreig ynddo ac i geisio bodloiii-wvdd i'w ysbryd, megis y mae arfer bodau is, drwy ymgohH yn y mor mawr Seisnig. Bu gwaith Prifatlrro Coleg yr Iesu yn gym- byliatl ae yn anogaeth j lawer disgyhl o Gym. j j « ro, a geisiodd ddilyn ei lwybrau fel chwilot.wi hanes a theithi'r hen iaith ac i helyntion bore'r genedl. Efe oedd ein tad ni oil, ac un o'm hatgofion hapusaf innau yw i mi gael y fraint, lawer blwyddyn yji ol, o ddarllen vMabinogion gyda dosljarth bychan yr oedd Syr John yn athro arno. Yr oedd yn batrwm perffaith o'r ysgolhaig, yn ei ddull trylwyr a manwl yn chwilio i mewji i'r ffeithiauyr oeddis i adeiladu arnynt ac yn ei )>arodrwyd<i i daflu unrhyw ddarneaniaeth o'i eiddo dros y bwrdd os gwelai fod ei seiliau yn sigledig. Ae ambell un i brofedigaeth wrth geisio ei ddilyn, oblegid erbyn fod y disgybl wedi deall a dygvmod a'r atlirawiaeth newydd ac yn Ijarod i'w choleddu a'i hamddiffyn, byddai'r athro yn fynych wedi ei bwrw o'r naill du ac yn teithio i gyfeiriad newydd. Mor wahanol i'r awduron sydd yn chwilio er mwyn ategu eu rhagfarnau a,'u gAU dybiau eu hunain ysbryd yr hen wtOJl o Bont Erwyd oedd "CyfHill yw Plato, ond nes cyfaill yw'r gwirionedd." Huned yn da-wel yn naear yr Athen ar Ian Tafwys a was- I awwthodd mor ffyddlon ac mor ddidderbyn vvyneb. I' J. E. LLOYD. 3-Oddiwrth, Pedr Hir Da gennyf h^nau, Mr. Golygydd. gael y fra int o ddyfod ymlaeai megis i blannu blod- euyn bach ar fedd Syr John Rhys. Gwelaf fod eisoes ar ei fedd bwysiau mawrion lawer wedi eu dodi arno gan ddysgedigion a gwyr mawr a gwyr o fri o lawer gwlad ac o lawer cenedi yn coffha,u ei ddawJl a'i athrylith a'i ddysg a'i amryw la-fur mawr ei elw. Nid ymyrraf fi a phwysiau mawr o'r fath, canys ,,fodd vin i-a blodyn tlws sydd gennyf fi a dyfodd ym myw- yd cariadus Syr John Rhys ei hunan-blodyn sy'n 11 enw i'm cof amdano a pherarogl hyfryd. Ers llawer dvdd bellach yr oedd ar ryw lefnyn ifanc awydd gweld Gramadeg John Dafydd Rhys a|chlybti ei fod gan Mr. Rhys yr Arolyg- wr. Cymrodd y llefnyn ifanc hwnnw ei daith o beUter y bryniaaa chafodd hyd i'w gymwyn- aswr mewn tref ar lan y mor. Nid adwaenai Syr John Rhys mo'r llefnyn ifanc ac ni chlyw- sai hyd y gwyddis ddim amdano, ond gyda thro chwim ar ei sawdl estyjinodd ef y llyfr ac ymddiriedodd i'r llefnyn dieithr y trysor prin a gwerthfawr, a hynny gyda mwyneidd-dra croeso ac arfoll sy'n codi hiraeth am Syr John Rhys. Tyf blodeu anfarwol ar ei fedd a bydd ei anfarwoldeb yn anwyldeb i lawer oes gan berarogl caredigrwydd ei gymwynasau.