Y Brython

Y Got Oddicartref. Achubwr Lloyd George. YN hanes y tridiau-a-darn yn Birmingham yr wythnos ddiweddaf, soniem am y Superin- tendent Morgan (leuan ab Ieuan), sef y gwr a achubodd fywyd gwerthfawr ein eydwladwr mawr Mr. Lloyd George yng nghythrwfl diangof y dref honno panlaeth i'w Thown Hall i wrthwynebu Rhyfel De Affrica (1900) ac i gystwyo a dinoethi y diweddar Joseph Cham- berlain am ei waith yn hysio'r gweryl gostus a di-esgus honno. Haedda'r achubwr mwy na'i grybwyll ac wele'i lun a gair am ei orchest glcdfawr :— Helicdd tyrfa hanner can mil o gwmpas Neuadd y Dre'r noson dan sylw gwehilion a thom cymdeithas oedd miloedd ohonynt, wedi eu hysio a'u cynddeiriogi'n bwrpasol ers dyddiau ac wythnosau gan y papurau Jingo- aidd nes ymddiofrydu y mynnent y fo a'i fywyd. Malwyd ffenestri a lampau'r adeilad yn deilchion a cheisiwyd bob sut dyllu trwodd a chwalu'r pedwar cant a hanner heddgeidwaid a gylchent yr Hall. Toe, dyma rai o'r mileiniaf ohonynt i nol anferth o bren allan o ysgaffaldiau adeikd newrydd a gcdid gerllaw dyma'i lusgo a'i gael a'i ben blaen yn union gyferbyn a Drws B, sef y fynedfa i'r llwyfan a'r ystafell lie y disgwylid y byddai Lloyd George dyma res o ddwylo yn gafael o bobtu'r post ar ei hyd a chan weiddi Un DAU TRI yn union fel y bydd llongwyr wrth lwytho llong, dyma hergwd mor chwyrn iddo at y drwsnes oedd hwnnw'n yfflon, a'r porth a'r styffylau yn chwyrlio'n gawod o sglodion i'r entry ch. Nid oedd wiw dioddef eilif.d yn hwy; "Rhuthrwch a ffoniwch ebe'u pennaeth wrth y plismyn, a rhuthro a ffonio ddarfunt mor heger a diymatal nes fed lladd un dyn, anafu ugeiniau mor dost nes eu hysigo am eu hoes ;f ac yr oedd y fath ochen a glafoeri cynddaredd ar bob llaw na chlywyd mo'i ddieflicach. erioed yng Nghethern y Fall. Yn aberth a briwsion rhyngddynt yr -aethai corffilyn Mr. Lloyd George onibai am y <3ast a'r cynllwyn gwreiddiolddiail a filachiodd i ben ei gydwladwr, y Superintendent Morgan, canys cyn i'r drws gael ei falu, ac i'r rhuthr mawr i'r Neuadd ddigwydd, yr oedd y Super, eyflymgraff wed i gwisgo'i gydwladwr onwog yn niwyg heddgeidwad wedi ei osod i gyd-gerdded a dwain o'r cotiau gleision fiwrdda hwy drwy Paradise Street (Gehenna Street oedd hi'r noson honno); a'r plismon fel tae yn troedio'i left, right I left, right mor godog a gwastad a'r un o'r deuddeg, ond yn crynnu wrth feddwl na ellid ychwanegu un cufydd at ei faintioli," rhag i'w siwt edrych mor Uac a llaes. Gyda'u bod yn Broad Street, dyma'i snechio fel llysywen i gerbyd yr Henadur Cook, a'i yrru nerth y carnau draw i dy hwnnw, a'r dorf dwp yn gwybod dim byd, ac yn flin a rheglyd ei haraith drannoeth pan gaent'fod eu deryn wedi hedeg i Lundain heb gymaint a phluen o'i adain ar ol i'w rannu rhyngddynt. Gor- chest anfarwol oedd hon a chyhyd ag y bydd son am Lloyd George yn y byd, bydd son hefyd am y gwr a'i hachubodd mor graff a gwreiddiol o balfau dyhirod gwallcof Bir- mingham. Bedyddiwr selog ddisyfl o Felin Cryddau, ger CastelllNedd, ydyw'r Super y fosydd cystal a bod yn fugail a blaenor achos Cymraeg ei gyfundeb yn Birmingham y mae yno'n gyson croesawa bob dieithrddyn; ac y mae ei ben a'i galon at wasanaeth pawb a ddaw ar ei ofyn o'r Hen Wlad. Y mae yn, heddlu'r dref er y flwyddyn 1877 ac wedi dringo i'w swydd uchel fel Superintendent a Phrif Glerc y Pencadlys Heddgeidwadol yug ngrym ei alluoedd pybyr ac effro tuhwnt. Gwyr gymaint a'r un cyfreithiwr am y deddf- au trwyddedol; y mae holl ystadegau r llys a'r amryfal achosion ar flaenau'i fysedd. Y fo a'r staff sydd tano fydd yn darpar yr ystadeg- au'r dref gogyfer a'r Watch Committee. Sieryd y Ffrangeg, fel Ffranewr, a'r Eidaleg fel Eidalwr. Ond nid oes yr un o'r ddwy iaith honno na'r Saesneg yn cael mynd a lle'r Gymraeg, canys y mae'n llenor hyddysg yn nhrysorau iaith ei fam yn >eiddgar tuhwnt dros ryddid gwladol ac eglwysig Cymr.u ac yn achub pob cyfle i'w harddel hi a'i hiaith, yng ngwydd pwy bynnag y bo. Dysgodd Gymraeg i amryw byd o Saeson ieuainc.. a .cheir hwy'n selog ddilyn ei ddosbarth darllen yn ystafell eang y Bedyddwyr yn Station Street. Y mae'n gwmni o'r diddanaf yn draethwr stori hafal i Ddaniel Owen yti ei anterth yn ddiderfyn ei barch a'i groeso gan bob cenedl yn y ddinas y mae'n gefn ac amddiflfyn i'r gwan a 'phawb a geidw ar y Llwybr Cul; ond am droseddwyr y Ffordd Lydan a geisia -ddianc o'i balfau, cant hwy brawf digon di- ymwad ei fod yn feistr ar y Mesurau Caethion mewn mwy nag un ystyr. Y mae'n wr cryf a Uydan ei ddwyfron yn graff a sicr o'i weled- igaeth unwaith y'i caffo ac yn enghraifft o Gymro sy'n gorfodi llond dinas o estroniaid i synio'n uchel am Gymru, ac i'w barchu a'i fawrhau am ei fod yn medru cyfuno Uymder eyfraith a Ilareiddiwoh dalon. Llygad y Waver. J.H.J.

Buddiannau Milwyr a Morwyr Cymru. I Y Cynllun Cenedlaethol i'w diogelu. Cynhadledd Fawr yn yr Amwythig- AB ol ymgynghori a nifer o Gymry blaenllaw, mae'r Cadfridog Owen Thomas wedi pender- fynu galw Cynhadledd Fawr yn yr Amwythig, ar Chwefrol 25ain, i hyrwyddo'r Cynllun Cen- edlaethol i ddiogelu buddiannau Milwyr a Morwyr Cymru, a'r rhai sydd yn dibynnu arnynt, yn ystod ac ar ol y Rhyfel. I Amcanion y Cynllun. I Amcanion y Cynllun fydd: 1. (a) Croes- awu'r Milwyr a'r Morwyr Cymreig pan ddych- welant adref ar ddiwedd y rhyfel eu cynorth- wyo i gymryd y fantais oreu o unrhyw gymorth ariannol a gynhygir gan y Llywodr- aeth, ac o unrhyw gynllun er sicrhau gwaith iddynt a fabwysiedir gan y Llywodraeth eu cynorthwyo i sicrhau lie a'r gwaith oedd ganddynt cyn ymuno a'r fyddin, neu waith arall a fyddo'n gymwys iddynt i gynorth- wyo'r rhai a anafwyd drwy ddysgu rhyw grefft iddynt er eu galluogi i deimlo'n fwy annibynnol ac i fod o wasanaeth i'wgwlad, ac i estyn cymorth ariannol pan fyddo'n gyfyng iawn arnynt hwy neu eu teuluoedd. (b) Casglu enwau a chadw rhestr o'r rhai a ymgymer a rhoi'r flaenoriaeth i filwyr a morwyr Cymreig pan yn chwilio am waith. 2. (a) Darpar yn briodol am foesau ac anghenion ysbrydol pob milwr yn yr holl Gatrodau Cymreig, pa un ai yn y wlad hon, ai mewn gwlad dramor y byddo gofalu eu bod yn cael y gwasanaeth crefyddol cyson a ddymunont, ac yr arferent gael gartref, yn ogystal a gofal bugettiol gweinidog yn gyson a pharhaus. (b) Eu eyflenwi a llenyddiaeth briodol yn Gymraeg ac yn Saesneg. (c) Trefriu ac estya cymcrth iddynt i gynnal cyngherddau a difyrrion. 3. Annog a chvfarwyddo'r sawl fyddo wedi ymuno a'r Fyddin o dan gynllun Argl. Derby, neu a ymunont eto ar ol Ilav, i gys- ylltu eu hunain ag in o'r catrodau Cymreig. 4. I gymryd unrhyw fesurau eraill a ben- ( erfynir arnynt ar ol llaw gan y Pwyllgor Cenet laethol er diogelu budniannau Milwyr a Morwyr Cymru a'u teuluoodd. Bydd y cynllun yn cael ei gario allan drwy (a) Bwyllgor Ceiiedlaethol yn rheoli ac yn arolygu'r holl fudiad (b) Pedwar Pwyllgor Taleithiol yn gweithredu o dan y Pwyllgor Cenedlaethol; (c) Pwyllgorau Sirol a Lleol yn gweithredu o dan y Pwyllgor Taleithiol. I Y Taleithiau. I Rhennir Cymru yn bedair Talaith :— 1. Talaith Gwent a Morgannwg, yn cynnwys Siroedd Mynwy a Morgannwg a Llundain 2. Talaith y Deheubarth, yn cynnwys Cered- igion, Myrddin, Penfro, Brycheiniog, a Maes- yfed 3. Talaith Gwynedd, yn cynnwys Mon, Arfon, a Meirion. 4. Talaith Powys, yn cynnwys Dinbych, Fflint a Maldwyn, gyda threfi Lloegr a fo'n cynnwys poblogaeth Gymreig gref, megis Lerpwl, Manceinion, Caer, a Birmingham. Y Pwyllgor Cenedlaethol- I Gwneir y Pwyllgor Cenedlaethol i fyny fel y canlyn (a) Llywydd, is-lywydd, cadeir- ydd, is-gadeirydd, a thrysorydd—a benodir yn y Gynhadledd Fawr yn yr Amwythig Chwefror 25ain (b) 22 o aelodau a etholir gan y Pwyllgorau Taleithiol; (c) 12 o aelodau a gyd -etholir gan y Pwyllgor ei hun, naill ai yng nghyfarfod cyntaf y Pwyllgor, neu rhyw gyfar- fod ar ol hynny. Cynrychiolir y Taleithiau ar y Pwyllgor Cenedlaethol gan 10 o aelodau a ddewisir gan Bwyllgor Taleithiol Gwent a Morgannwg, sef 3 dros Sir Forgannwg, 2 dros Sir Fynwy, 1 dros bob un o Fwrdtisdrefi Sirol Caerdydd, Abertawe, Casne-wydd, a Merthyr Tydfil, ao tm dros Lundain 5 o aelodau a ddewisir gai Rwyllgor Taleithiol y Deheubarth sef un dros bob Sir yn y Dalaith 3 o aelodau a ddewisir gan Bwyllgor Taleithiol Gwynedd, sef un dros bob Sir yn y Dalaith 4 o aelodau a ddewisir gan Bwyllgor Taleithiol Powys, sef un dros bob Sir yn y Dalaith, ac un dros y trefi Seisnig. Cynadteddau Taleithiol I Ar ddydd cyfleus, heb fod dros fis ar ol Cynhadledd yr Amwythig, cynhelir Cynadl- eddau TaleitMol yng Nghaerdydd dros Went a Morgannwg, yng Nghaerfyrddin dros y Deheubarth, yng Nghaernarfon dros Wynedd, ac yng Ngwrecsam dros Bowys. Cynhelir cyfarfodydd cyhoeddas ymhob un o'r pedair tref uchod, os modd, yr un noson ag y cynhelir y Cynadleddau, er hyrV'yddo'r'ECynllun ac egluro'i amcanion. Dev isa'r Cynadleddau Taleithiol eu swyddogion a'u pwyllgorau eu hunain. Y Pwyllgor Taleithiol. Gwneir y Pwyllgorau Taleithiol i fyny fel a ganlyn (a) Y Swyddogion a ddewisir yn y Cynadleddau Taleithiol Cyntaf; (b) Cyn. rychiolwyr ac Aelodau cyd-etholedig (co- opted) fel a ganlyn Gwent a Morgannwg 20 o gynrychiolwyr a d-ewisir gan y Gyn- hadledd Daleithiol, sef 6 dros Sir Forgannwg, 4 dros Sir Fynwy, 2 dros bob un o Fwrdeis- drefi Sirol Caerdydd, Abertawe, Casnewydd, a Merthyr Tydfil, 2dros Llundain, a 10 o aelod- au a gyd-etholir gan y Pw yllgor ei hun yn y cyfarfod cyntaf neurhywgyfarfodarolhynny. Deheubarth 15 o gynrychiolwyr a ddewisir gany Gynhadledd Daleithiol, sef 3 dros bob Sir yn y Dalaith, a 7 o aelodau a-gyd-etholir gan y Pwyllgor ei hun yn y Cyfarfod Cyntaf neu rhyw gyfarfod ar ol hynny. Gwynedd 9 o gynrychiolwyr a ddewisir gan y Gyn- hadledd Daleithiol, sef 3 dros bob Sir yn y Dalaith, a 6 o aelodau a gyd-etholir gan y Pwyllgor ei hun yn y cyfarfod cyntaf neu rhyw gyfarfod ar ol hynny. Powys 12 o gynrychiolwyr a ddewisir gan y Gynhadledd Daleithiol, sef 3 dros bob Sir yn y Dalaith, 3 dros y trefi Seisnig, a 6 o aelodau a gyd- etholir gan Pwyllgor ei hun yn y Cyfarfod Cyntaf neu rhyw gyfarfod ar ol hynny., Er mwyn cadw cysylltiad agos rlvw ig y Pwyllgor Cenedlaethol a'r Pwyllgorau Taleithiol, bydd Aelodau'r Pwyllgor Cenedlaethol yn rhinwedd ei swydd yn aelodau hefyd o Bwyllgorau eu gwahanol Daleithiau. Nodiad.—Awgrym yn unig y b wriedir i'r uchod fod mor belled ag y mae cyfansoddiad y Pwyllgorau Taleithiol yn mynd, a geill unrhyw Bwyllgor Taleithiol ychwanegu at nifer ei aelodau os barna hynny'n ddoeth. Pwyllgorau Sirol a Lleol- Gadewir penodiad y Pwyllgorau Sirol neu Leol yn nwylo y Pwyllgorau Taleithiol, a rhoddfr pob rhyddid iddynt weithredu yn y I ffordd a farnont hwy'n ddoethaf i gyfarfod I a'r amgylchiadau lleol ymhob Talaith.

D. GRIFFITHS 42 SON it 221 BrecK Rdi, and 9 Moss St.. L^pol.i Pianos &;Opgana by all the leading; makers. From 8l- per month. j m TMIJTPHONIS—466K Anfield cI: 3771 ROYAL. -is FOD RHYFEL." Nid oes raid talu prisiau. uchel am Ymeny Fresh, Wyau, a Fowls. Os byddweh yn talu ymweliad a St. John's Market, bydd yno Ymenyn Fres, Wyau, a Fowls o Sir Fail ac Arfon, am brisiau tra rhesymol gan H. R. WILLIAMS & Co., 415. St. joha s Market. Liverpool. ADVLCE. FREE.-Mrs. Stewart). Herbal Specialist,_9 Guinea Street, BristoL If you want The most Comprehensive POLICIES An THE BEST TERMS write for parttanlais to The Gresham LIFE, FIRE, AND ACCIDENT Insurance Offices. Head Officii I St. Mildreds II. Poultry. I LONDON. E.S. Branch Office < I 014 Zxchange B'ld a 11 LIVERPOOL. I JAMES H. SCOTT. General Manaser I XSTOP ONE MOMENT V F? Oh, Dear Doctor ? Must My Darling Die There is very little hope, but try Tudor Williams' PATENT BflLSflJII OF BOlEY. WHAT IT IS I Tudor Williams' Patent Balsam of Honey. Is an essence of. the purest and most effica- cious herbs, gathered on the Welsh Hills and Valleys in the proper season, when their vi, tues are in full perfection, and combined with Pure Welsh Honey. All the ingredients are perfectly pure. WHAT IT DOES J Tudor Williams' Patent Balsam of Honey. Cume CouPs, Colds, Bronohitis, Asthma, Whooping Cough, Croup, and all disorders 0 f MOOG Chest, and Lungs. Wonderfu Cure of Children's Coughs after moules. 1. is invaluable to weak-cheated men, delies" V women and children. It auoeoeds where all other remedies fail. Sold by all Chemists and Stores in I 2/6, and 4/6 bottles; os direct from Proprietor for 1/3, 2/9, < Great saving in purchasing the large 81. bottles. WHAT IT HAS DONE FOR OTHERS- I A Stipendiary and Magistrate in the Coanty of Gla :( morgan remarks: "I feel it my duty to inform you that I have been using your Tudor wiiuams, Balsam of Honey in my family, which is a large one, for many years, and have proved its great value, having used nothing else for Cough during Measles, Whooping Cough and Bronchitis, and can highly recommend it to aU parents for such complain to. jj YOU NEED NOT SUFFER I Disease is a sin, inasmuch that, ü you act righuy, at the right time, it can, to a great extent, be avoided.  Here is the preventative. The first moment yousurt. A'H with Sore Throat, take a dose of v Tudor Williams Patent Balsam of Honey. It has saved thousands it will save you. It is pre- v pared by a fuHy qualified chemist, and is, by virtue 01 .its composition, eminently adapted for all eases of Coughs, Colds, Bronchitis, Asthma, etc.,it exereisea a distinct influence upon the mucous lining of the throat, windpipe, and small air vessels, so that nothing but warmed pure air passes into the lungs. THE CHILDREN LIKE IT It is the produet of the Honeycomb, ehsnil # V eally treated to get the best results. c THEY ASK FOR IT. So different from most Medicines. Nice to take Cures Quickly For vocalists and publie speakers it has nc equal, it makes the voice as clear as a bell. 1 Inventor: D. TUDOR WILLIAMS, R.S.D.L. Manufacturer < TUDOR WILLIAMS, Medical Hall, Aberdare, Wales WHOLESALE AGENTS 1 Messrs. Robert Da vies A Co., Groce. Grayson Street, Llverpoo Messrs: Evans, Sons, Lescher & Webb ,> Wholesale Druggists, Hanover Sit —. Livorpoot Messrs John Thompson & Co., Wholesale Druggists, 58 Hanover St:. L t Telephone 11 Ad.ld. P. Lloyd Jones FUNERAL DIRECTOR, 1364 Stanley Road, L'pool. t TELEPHONE—841 BOOTLIi. I I i IT ELE PHONE—575 AMFfStrit J. T. JONES, i Funeral Undertaker. EVERTON, I and 55 areclS LIVERPOOL. I Funerals personally arranged j to all parts. j ????? ——.  lTelepboneø-ÃDtleld. 309 and 290. 155 KENSINGTON. LIVERPOOL. R. W. EVANS, [Funeral and Wedding Director. All orders personally attended to through. out at moderate charges. ^lighest testimonials can be seen. i Removals to and from Wales. T ———. BARGAINS.-Underwoods, Remingtons, JD Yosts, Smith, Premier, Barlocks, Bm. pires, Oliver, 31ieks, Royal Standard, from e2 new condition, See the REX Y,23 wortk for 12 guineas.—LONGMORE, 41b North John Street, Liverpool, Sole Agency Caroma Portable Typewriters. For Bedsteads and Bedding. W. WHITTLE SON & STOTT, LTD. 116, 118 & 120 VHITECHAPEL, LIVERPOOL. 0 0 0 « Telephone 2137 Royal.