Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
4 erthygl ar y dudalen hon
Advertising
Tne. LIVE. R POOL J OLD pOST OFFICE PLACE c LARGEST SELECTION LOWEST PRICES TELEPHONE 3075 ROYAL.
DRWQDI) A THRO.
DRWQDI) A THRO. POBL bwysig yw yegolfeistri ac athrawon y wlad.; p" chtmddynt hwy, ac eith'io'r Aelwyd, y mae mwyaf o ddv lamvad & v to sy'n codi, er da. nen ynteu er drwg. Gallant greu awyr iach neu afiach, fel fynnont. Ffordd bynnag y bo'u gwynt liwy'T,, c-liwytliu. o b 1ftid neu ynteu yn erbyn peth, odid fawr pad y ffordd honno hefyd y chwyth barn a thoimlad toreth o'r sawl a liyfforddir ganddynt, weddill eu hoes. Lie bo'r prifathro a'i gyr.orthwy wyr o | du'r Gymraeg r.'n eJ,olfrydtw cenodlaethol, ca y rheini y chwarae teg a lie na byddont, dyegir y cwbl yn oerr.idd ac o hvd braich. O'r galon y daw pob grym gwerth ei gael ac oni fo honno'n pympio'i chariad,at Gymru ym mynwes yr at-hro, digon oer a di- arddeliad fydd pob c6d a gosodir^d gorfodol o Lund.ain na Phwyllgor Addysg v Sir. + + H H 4* 4 4* 4 Yr hyn p, barodd inni deimlo fel hyn o,r newydd, oedd darllen Y r Y sgol (lyrnraeg gan O. Jones Owen, Athro Cymraeg Ysgol Uwch- raddol y Porth (cyhoeddedig am 1 /3 net gan Hughes a'i Fab, Gwrecsam), lie y ceir eng- hraifft gampus o'r dylanwad da a grybwvllir uchod, heb ddim o'r dy lan wad drwg. Dyma ol gwr cyfarwydd yn cyfleu'r gwersi a'r mater- ion a'r eirfa, a dyma 61 calon yn mwydo'r cwbl a ehariad cywir at y plant a'u couedl. 0 ran ei gynnwys a'i gvflead, y ffordd ddeheig odiaeth sy ganddo o gyflwyno'r wers ac o hudo'i faewyaid i ymgomio ag o am bethau anwvlaf yr Hen Wlad, dyme, un o'r llyfrau goreu P, welsom eto fel maes darllen i blant ysgolion Cymru. Y m::¡,e'n I lawn diddanwch cartrefol a phe d.isgynnai'r had da sydd ynddo ar bob aelwyd. ac ymhob ysgol drwy Gymru. dyna gnwd o vtladgarivch llydan a goleued.ig a geid drwy Dde a Goglrdd. Y mae yma ambell fefl a brych estronaidd y carasem weld eu gianhau, megis "y gweddill o'r brodyr. yn lie •'gweddill y brodyr," mynachod yn lie "myrcicL" ae vn y blaen. u t-r + i"1" 1*1" « Yr priodi German iaid ymhell cyn y rhyfel, ac mewn ad eg pan siaradai pawb ohonom yn fwyn ac yn felys am y genodl honno, ac yr -edrychom i fyny ati fel y genedl fwya'i hathrylith yn Iwrop, a chvmryd popeth at ei gilvdd. Y mae eu gwyr wedi ei-t carcharu- megis y dylent, wrth gwrs end dylornir ac erlidir eu gwragedd fel pc baent wedi eyf. lawni l'hvw ddyhirweh anfaddeuol. Poerir gwawd arnynt, a., osgoir hwy fel gwahan. gleifion cymdeithas. Cododd rhyw Frs. Batters yng nghyfarfod gwareheidwaid Tre ffynnon yr wythnos dèiwdd, i gynnyg fod gwragedd Germaniaid carcharedig yn eael dim mwy o gynhaliaeth ariannol nag a 'ganiateid ar achosion cyffredin o gerdod plwy ond cododd y cadeirydd a Mrs. J. H. Williams i gystwyo'r wreigan am ddal i or lid y chwiorydd anffodus hyn ymhob eyfarfod. Fotiodd y mwyafrif yn erbyn y cynhygiad anraslon ac wrth eistedd yn ol yn ei set a golwg Battered- iawn arni, cafodd ddeall gan eneidiau cristioneitidiach na hi oi hun gymaint o wa- haniaeth sy rhwng gwladgurvvch iawn a goleuedig a'r Jingoaetli cul ac anoddefus a fieglir gan fegin fudr y Wasg Felen. Go- beithio na fydd hi ddim mor frac ei thafod o hyn ymlaen. tt a tt + -i l ?-i. « tl4,41,3 oedd gwerth yr ystad a adawodd y diweddar Syr John Rhys ar ei ol. Yn ei ,owyllys gad y bust ohono'i hun (gwaith Svr W. G. John) i Lyfrgell Genedlaethol Aber- yswtyth nifer o'i lyfrau i Goleg Aberystwyth a gweddill yr ystad i'w fereh, Myfanwy ac Olwen, a'u hepil os y bo epil, heblaw neill- tuo swm at gynnal efrycli,etli Celta dd yng I Ngholog yr lesu, Rhydychen. Ond y peth mwyaf o lawer a adawodd Syr John Rhys, ar ei 01 oedd yr osirompl a roes o lane gwledig a chyffredin ei arngylehiadau yn dringo drwy rym athrylith ac ymroddiad, buchedd. lan ac anrhydeddus, ysbryd addfwjm a difalaie, nes cyrraeddt piiiael tic-liaf gwybodaeth roc enwog- rwydd Iwropeaidd. Drwv(l(lo e,, dau neu dri arall y daeth y Cyfandir i wybod ymhle'r oedd Cymru ar y map. + -f + H it H Yn llys sirol Llarirwst, ddvdd G-wener diweddaf, hawliai Elizabeth Williams, fform Bryn Bedda, £9U8. lId. oddiar R. Roborts, ,rv n gwern, sef ariau. o roisarn fen thyg iddo. Dyfarnodd. y'Barnwr Moss o blaid yr hawl- ydd ac ebe fo, wrth gs,ii'r ache's :— Credaf fod y diffynnodd a'i wnig wedi traethu celwydd yn y llyg er nnvyn osgoi eu ^yfrifoldel). Yn lie teiii ell (Tyied a dych- welyd y degpunt a eatynnwyd iddynt mor gforoclig, aeth y d.dau ati i Inn io stori ddir- mygus o gelwyddog fel hon. 'Doedd dim gwreiehionen o anrhydedd na diolchgarwch yn y saw) a fedrai Itii, ior fath amddiffyniad truenus o LIoft, CVmwynas a'i wlad yw gwaith Barnwr vn condernnio celwydd mor ddifloesgni, a chwipio twyll a'i las onnen lem ac or fod. llawn cy- ninint odyngu anudon yn llysoedd Lloegr ag sydd. yn llysoedd. Cymru, toimla dyn, er hynny, fod celwydd yn hyllach/a mwy an- ~4iioddefol oddiar ddoufin trigolion Gwlad y Sasiyrvau a'r Cy manfaoedd nag oddiar ddeufrn estroniaid. tt J+ XX L j. ?  ? Djaia'i gribo'n foneddigaidd ond at waed g?fodd Mr. Winston Church iJlgen Mr. Balfour yn Nhy'r Cy?redin yr wythnos ddi?eddaf, sef am ei Rraith chwym.feirniad'? ar dduU a modd Swvddfa'r Llynges. Gwryddai'n aflonydd yn ei get, ac eglur oddiwrth ei wvneb ei fod wedi gorfod yfed dracht dwfn. o ffisig chworw o(lifeirwch. Gwr disglair ei alluoedd yw Churchill, ond chwidrog ei farn a brae ei dafod. Cafodd. hi'n boethach yma nag yn y rhyfel, eanys i'r ffrynt y dychwelodd, er y crod,1,4 fod. yn ei fryd, pt-rt ddaeth yma, ffurfio clymblaid c'r anfoddogion a'u h&rwain yn y Senedd. + H i + "I* + Ebe'r (iymro Pwne araith y Parch. Elias Jones, Drefnewydd, wrth ado cad air y Cjfarfod Misol, oedd Y Clod.diau Terfyn. I, y Clawdd rliang Byd ac Eglwys II, y Clawdd rhwng y Gweinidog a'r Bla,enoriaid liT, y Clawdd rhwng y Blaenoriaid a'r Eglwys IV, y Clawdd rhwng yr Eglwys a'r Cyfarfod Athrawon. Rhagorol." H tt tt Da clywed fod y P,i-eh. T. CharlosWilliams, M.A., y Borth, yn grad.dol hybu o'i waeledd, ac yn disgwyl cael ail gychwyn pregethu y mis neeaf. ff ff H ?. + ++ Y mt:.e'r Parch. J. O. Jones, B.A,, cyn- brifathro Ysgol Ragbaratoawl Coleg M.C. y Bala, wedi cael ei benodi'n athro yn Ysgol Sir Caernarfon. + + ++ • 4* 4* ++ Yr oedd awct (iO 43. B" addysg Sir Caernar- ion wedi rhoi pen ar gynnal dosbartbiadau coginio a gweini wrth y byrdd?u a gynhelid yn Lhmdudno ers rhai blynyddoedd bellach, er mwyn cynhilo ond y rnaent wedi cael eu hail gychwyn, gan fod y bochgyn a ddysgir yn- ddynt yn angenrheidiol or mwyn disodli'r waiter8 a'r chefs G^rmanaidd ac arall a fyddai mor luosog yn y gwstpi cvn y rhyfel. tt tt it Y mae tynnu gwybod.aeth a'r gwir o ben y gwr thwynob wyr cydwybodol yma fel tynnu daint o ben, ebe un o aelodau'r tribwnlys YIll Mon yr wythnos ddiweddaf. t tt tt Pa groadur sydd yn cerddod ar ei bed war yn y bore, ar ei ddoutroed yn y prydnawn, ac ar ei dri gyda'r nos ? Dyn. Canys ar ei draed, a'i balfau y bydd pan yn faban ar ei ddeutroed pan yn ddyn, ac yn ei anterth ac ar ei ddeu^ood a'i ffon pan yn gleiriach hen a musgrell ei gam. It tt it Bu Mr. Wm. Roberts, yr olaf o uch-feilyaid lly§. sirol Gogledd Cymru, farw yng Nghonwy ddydd Sadwi-n diweddaf. Yr oedd yn bump a phedwar ugain oed, ac wedi bod yn high bailiff a chyfieithydd. ers f mser maith. it ti ii Caed o hyd i Miss Mary Evans, Waen Street, Llangurig (uwchben Llanidloes) yn farw mewn ffrwd ddydd Sadwrn diweddaf. Yr oedd hi'n hanner cant oed yn byw gyda'i chwaer ae wedi gadael y tf y diwrnod eynt i ymwelod a chymydog ac yna a'i brawd. Caed ei shdl a'i siaced, arffedog a chap hogyn, yn hongian gerllaw ei chorff. it it it Ebe Deon Bangor, mewn pregeth faehog ar y Rhyfel a'r Eglwysi, yn y Brifeglwys bore Sul diweddaf Yr ydym yn gweddio am fuddugolfeeth, yn gobeithio am fuddugoliaeth ond a ydym yn gwneud rhywbeth gartref i'w hseddu ? A ydym yn disgyblu ein. hunain gogyfer â chyfrifoldeb hedd weh ? Gwir fod peth gwellhad. Y mae meddwi'n Ileihau eymaint lleihad mewn troseddau nes fod ugain o garcharau wedi eu cau y mae gwreng a bonedd, plas a bwthyn, yn nes at ei gilvdd y rnae'r cybydd crintach wedi dechreu agor tipyn ar ei ddwrn caead y mr.o'r rhaib am blosor yn cael ei ddofi y mae gwrstraff a moethau yn dechreu cael eu hystyried yn bethau annheilwng a'r ysbryd aflen yn gacio Ty Dduw. Ond dylom aros i ofyn y cwestiwn hwn A d,dp,,w ef yn ol p L- ddaw ef yn ol pan adferer heddwch ? A ddaw ef a saith ysbryd arall yn ol gydag of, a saith gwaeth nag ef ei hun ? It tt a Drwy grafftor y Cadfridog Owen Thomas y mae gwr a fyddai'n amlwg a thaledig gyda gwaith y Y.M.C.A. yng ngwersyll milwrol Kinmel wodi ei (idodi yn y ddalfa. Yr oedd yn bregethwr mynych yn y gwersyll a chapeli yr ardal; yr oedd yn siaradwr llyfn a hvfryd ei w^ando yn medru awryw ieithoedd yn gwybod, sut i ymddwyn yng nghvlchoedd ucha eymdeithas a phawb yn geredu ei fod o ddifrif, ac yn Gristion trwyadl. Ond ym" ddengys mai g wen dog a gwen wyn dani oedd y cwbl, canys er ei holl lyfiu^.er tafotrydd a'i lygeidio sych-sanctaidd, amheuodd y Cad- fridog mai gwalch o German ydoedd ac yn y cyffion y,rnpe, yn aros gwybodaeth pier- ach. Y mae ei yrfa, yn ol ffrwyth yr ym- chwiliad byd yma, yn un o'r rhai mWYid troellog a gwreiddiol ei chastiau. Bu dan lawor ernv o dro i dro bu'n Brotestant ac yna yn Babydd a mynach. Y mae cyhud.diad.au o ladrata a thwyllo yn dechreu dod i'w erbyn o Loegr, Ysgotland, a Chymru defnyddiodd enwau Syr Herbert Roberts, A.S., ae Esgob Llanelwy fel references, hob eu canjatad; ac os yw naill hanner yr hyn a O.N, bi;- anidauo yn wir, dyma'r efengylydd ijawyaf satanaidd. a wisgodd dei gwyn erioed. ++ ++ + + ++ ++ +4* Daeth gai. r i Bwllheli fod Major Freeman, Bryn Ce]yn, lOfed fataliwn y R.W.F., wedi caoi ei ladd yn Ffrainc. Efe'n wyr y diwedd ar Broffeswr Freeman, Rhydychen, ac iddo dctau fab gydo;r R.W.F.. ac un arall yn y Llynges. it H it Cled.d.id y Parch. Joseph Davies, Pen v cae, ym mynwent y Rhos ddydd Sadwrn diweddaf.  ++  4* 4* -i-v Y mae r canteens milwrol i'w cau ar y Sul yng Kghymru o hyn ymlaen, er mwyn cyd- ffurfio a Deddf Cau'r Tafarnau ar v Saboth. + 4* + + tt tt tt v Gwr eiddgar a Ilygaclog dros bopeth llen- yddol Cymru yw Mr. D. Rhys Phillips, llyfr- gellydd Cymraeg Abortawe. Drwy ei lafur a'i sbardyn ef y cyhoeddodd yr awdurdod.au gyfres lawn yn 1911 o lyfrau Cymraeg, ynghyd a'r holl lyfrau Saesneg ac arall am Gymru a'r Gwledydd Celtaidd oedd yn yr Adran Fen- thyg a dechreu'r fiwyqdyn hon, dyma gy- hoeddi llyfres ychwanegol, y ddau lyfryn i'w cael am 3c. yr un—5c. yr un drwy'r post. Dyma'r detholiad goreu a Ilawnef a welwyd yn Gymraeg a Saesneg o lyfrau ar Gymru a'i phobl a'i defion. ac yn y blaen a gresyn medd wi mai dyma'r unig ddau lyfr, o'u bath, a gyhoeddwyd. yng Nghymru at alwad z-avnych wyr Cymreig ad.rannau benthyg. Y mac'r cynllun a'r cyflead. yn hwylus tros lien.; ac os oes galw amdanynt cyfatebol i'w safon a'u hamrywiaeth, gwyn fyd llenorion Abertavve. --0-
IBasgedaid o'r Wlad.
I Basgedaid o'r Wlad. O SIR FFLINT. 1 RHAGOROL, ynadon y Cei, yn gwrthod. ad- newyddu trwydded i'r White Horse, Sychtyn. Dyna un yn llai o dai y gethern annuwiol. Gresyn na fai mwy o ynadon tebyg iddynt. Nid Cymry mohonynt ychwaith. Mae rhai o'r Saeson hyn yn well na dwsinau o rai Cymry sydd. ar y fainc. Dyma bluen eto yng nghap y Super, gwych o Dref Daniel Owen.— Brwd iawn oedd y Cyfarfod Dirwestol a gafwyd ym mhrif cfrtf y Sir, y Cynghorwr C. L. Williams, Sychtyn, yn y gadair. Melltith a malltod. y Sir hedcl.yw y'\V,r cynnydd aruthrol ar yfed. ymysg y gwragocl(J. Cyll crofydd y Sir golofn gref ym marw'r annwyl Barch. Rd. Jones, Mancott. Ym- laddodd yn ddewr yn y Gymdeithasfa am i'r Cyfundeb gofio'r Goror a'i chenhadaeth. Chwith inw-i colli gwr mor fwyn. Erys ei enw yn bersawr oddeutu Clawdd. Offa. Clad.dwyd. ddydd Gwener diweddaf, ym myn- went Penarddlag, y Parchn. Gwilym Rob- erts (W.), Llanfechain ac E. J. Jones, M.A. Rhyl; Watkin Rees (Mancott) a — Jones, Lerpwl, yn gweinyddu Y prif alarwyr y wed.dw, Mr. a Mrs. Trevor Jones (mab ft I mereh yng nghyfraith), Misses Hannah a Patty Jones, Chatham Street, Lerpwl (chwior- ydd), Mrs. Pritchard (Croesoswallt), Mrs. John Jones (eto), Mrs. R. D. Roberts (Ler- I pwl), Mr. W. Dodd (Rhyl), Mr. W. Davies a Miss Davies (Northop), y Parch. J. T. Alun Jones (Coleg y Bala), a Parch, a Mrs. Puleston Jones, Pwllheli Miss Gaynor Roberts, Llan- dudno Mrs. Storrar, Wer Misses Lewis (Penarddlag), Mr. a Mrs. Nield (eto), Nurse Davies (Connah's Quay), D Hughes (Pen- arddlag), Mr. a Mrs. Stafford (Queen's Ferry). Ymysg eraill yr oedd Miss Helen Gladstone a'r Parch. F. S. M. Bennett (rheithor Penarddlag) -Clywsom i Gwynfryn gael cyfarfod da pan yn annerch cyfeillion Mynydd Sychtvn ar waith Cymdeithas y Beiblau. Cadeiriwyd gan y Parch. Christmas Jones, a chaed. anorch- iad clir, clasurol. Hefyd, bu Gwynfryn yn nhre N'ofelydd Cymru yn traethu ar y Rhvfel a'i wersi, heb ball ar ei ddawn a'i flas.——Onid yw'n bryd.i grefyddwyr y Sir ddod yn nes at ei gilydd ? Llwydaidd, meddir, yw'r cyfar- fodydd drwyddi draw, a'r rheswm pennaf am hynny'n ddiau ydyw llawer addoldy meu-P. lie gwan, heb eu hangen. Gresyn na fai Tnodd uiio'r onwadau mewn lleoedd fel hyn. Olywir son beunydd am redundancy tafarnau, onid oes redundancy capeli hefyd yn ein Sir ? Gwyddom am bentrefi a thri neu bedwar capel lie y gwrai un y tro yn iawn, a'r tri neu bedwar bron a threngu. Brysied dydd y weledigaeth i frodyr Crist ar hyn. Y mae dwy eglwys Saesneg y Quay wedi galw'r Parch. E. A. Davies, B.A.,B.D., Trefaldwyn, brawd y Parch. Talog Davies, Lerpwl, Hei lwc y daw.Pa bryd y mae'r Merlyn yn dod ar drotifordd yma, Mr. Gol. ? Mae yma ddis- I-gnl amdanoch, yn siwr i chwi.-Erfod Sir Fftint wedi cyfrannu mwy at achosion dyn garol, ac wedi anfon y nifer luosocaf o unrliy w sir yn y Gogledd i'r Fyddin, nid oes un o weinidogion Ymneilltuol y Sir wedi eu penodi yn gaplan. Gwn am amry w a gynhygiodd eu hunain, ond a wrthodwyd hyd yma. Dyna Fon ac Arfon ar eu digon « reap lan iaid, ond. Ffiint, er ei holl fechgyn, heb yr un. Ymhlo y mae'r drwg, Mr. GoL ?—Mab y Bone. 0 FETHESDA Cyngerdd Plant Ysgol y Cefnfaes a gafwyd yn y Neuadd Gyhoeddus, nos Fercher ddiweddaf. Cadeirydd, yr Ynad John Jones. Cychwynnwyd y cyngherddau hyn gyntaf tua deng mlynedd ar hugain yn ol, gan yjjgwiadgar Twan Jenkyn, ar Ddydd Gwyl Ddewi, yn hollol Gymreigaidd, dim ond hen alawon Cymreig ac yna dilynwyd of am dros ugain mlynedd gan Mr. Crowther, sy'n awr yng Nghaerdydd. Gwn aeth Mr. Crowther lawer i ddatblygu lleisiau'r plant, ac yr oedd ei 61 i'w glywed heno. Mae iddynt arwoinydd, rhagorol ym Mr. Jeremiah Jones, ac wedi eu dysgu i ganu heb ri-Gh o gopi o'u blaenau. Cafwyd cynhulliad rhagorol, er gar wed yr hin, a'r Prifathro J. J. Williams yn cymryd yr awenau. Canodd y plant' ganeuon gwerin, Y Fwyalchen, Cyfri'r Oeifr. Tra bo dau; ,fr. Tra bo dau cydganau, Siglo, Alawon y Bryniau, Can y Grud, Plant y Wlad hen alawon, Y Deryn Pur, Nos Galan, Pant Gorlan ya; Wyn--y cyfan yn rhagorol, a chafwyd. unawdau a d.euawdau gan Maggie Hughes, Morfudd Williams, Eirwen Williams, Maggie Roberts, Annie Augusta Parry, a chanodd Ceridwen Williams yr hen alaw Gyda'r Wawr, yn swynol. Aeth adran y babanod trwy eu gwaith yn ddoniol a del dros ben, wedi eu dysgu gan eu hathrawes, Miss Roberts. Cafwyd canu gyda'r tannau gan rai o'r plant. Gosododd Morfudd Williams ran o gywydd Y Bore Olaf mor dda fel y bu raid iddi ail ganu, a'r plant i gyd yn gosod Nant y Mynydd ar yr alaw Llwyn Onn, yn dda iawn, wedi eu dysgu gan yr athrawes Miss Davies. Yr oedd vma un peth newydd na welwyd o'r blacn, sof dawnsio, wedi eu dysgu yn ddeheig droB ben gan Miss Butt cafwyd yr I?ish Jig, Scotch Reel, English a French Minuet, a Welsh Dance „• y plant wedi gwisgo mewn gwisgoedd. atebol i'r cyfnod, ond y ddawns Gymreig, yn yr hen ddiwyg, gystal a'r un. |Diolch i'r prifathro a'r athrawon am eu trafferth a'u hymroddiad.-Nos lau, eafwyd cy" farfod i ddymuno'n dda i'r Parcli. A. M. Davies, Siloam, sydd wedi ei benodi'n gaplan, ac yn mynd allan i faes y gwaüd. Bydd colled mawr ar ei ol. Cymrodd arno'i hun, heb ei benodi gan na phwyllgor na. chyngor, i edrych fod y bechgyn oddiyma yn cael chwarae teg wedi ymuno a'r Fyddin. Ac am fisoedd bu ei gartref fel rhyw frith ar Recruiting Office unrhyw gwyn, a dyna'r mamau'n syth am Fryn Myfyr, a Mr. Davies wedi ysgrifennu cannoedd o lythyrau drostynt heb ofyn dim i neb. Mae ynddo gymwysterau arbennig i fod, yn gaplan, yn wa,sta,d yn siriol a llydan ei ysbryd. Mae aelodau y Clwh Cym- reig yn gyfeillion calon iddo, a dymuniad pitwb ydyw yn ol yn fuan, yn fyw ac yn iach. Dydd Sadwrn oedd diwrnocl gwerthu baneri er budd y milwyr Cymreig ond diwrnod onbyd i'r ehwiorydd,-yr eira'n disgyn yn drwm drwy'r dydd, ond dalient ati trwy'r cyfan. Tybiwn eu bod yn cofio lie gwaeth yn ffosydd Ffrainc, a rhynnent er mwyn cael ceinioca cysur i'r bechgyn sydd ynddynt.—Min Ogwen O'r Hen Sir. sef Sir Fon. I DYNA hapus oedd. gweld y Parch. D. Lloyd (B.), Hebron, Caergybi, yn cydannerch cMTdd. dirwestol a'r Rheithor Rees yn y Lodge Rhoscolyn. Mwy o iir)(lob brawdgar fel hyn ddeuai a, gwawr y Mil Blynyddoedd. yn nes. Llai o ymgecraeth anfrawdol sydd eisiau, a. mwy o gyd-daro ar bechod. Mr. T. Roberts, Llywarch, yn Uywyddu. Llechu yng nghysgod. llwyn o esgusodion yw hanes ami un heddyw, rhag ei alw i'r gad, ac ambell i holwr cyfrwysgaII yn y Tribwnlys yn oi wneud yn llwyn o ddrain go gas i lechu ynddo. Un gwr sengi o Bentraetii yn ymesgusoClj trwy fod yn well ganddo odrych ar ol y ceffylau ar y fferm nag ymuno a'r fyddin. Ac ebai'r Milwriad Cotton wrtho mor sych-finiog a gwawdus, Ond g 1110ch edrych ar ol ceffvlau yn y fyddin." Pybyr fu'r vmdreeh a hael fu'r rhbddion yng Nghaergybi at achles a chysur y milwyr a'r morwvr or (iref,C84. 0 aolwjd.ydd. Caergybi nid oes yr un (ly- wylfach nag aelwyd Mr. Bertie Wilkes, a fu farw yn Ffra.inc, yn 37 oed, gan adael o'i ol weddw a. chwe phlentyn. Cwympodd mab i Mr. John Owen, Lon Wigaidd., Rhoscefnhir, yn Ffrainc, ar ol bod. yho am dri mis llencyn llathr a niw-yn, heb lawn gyrraedd oi 17 oed. Efo a'i gwmni yn gadael y warchffos am bedwar d iwrnod. o saib ond dyna'r belen angeuolyn disgyn arno a'i ladd ar unwaith —ac ofe yn ca,nu'n hyfryd. a'r un shell yn Uadd dau o'i gyfeillion goreu, a'r tri yn naear Ffrainc, yn cael eu claddu yn ymvl ei gilydd. Newydd blin hefyd a dywyllodd ffenestri Cae maes y llan, Llangristiolus, cartref y Preifat Richard. Roberts, oedd gydag adran o'r Ambulance yn Ffrainc y "Miell ddiflaith yn ei ysgubo ymaith ar amrentiad. Nid difyr y teimlad i'r neb fu gymaint tu allan i'r drws yn Hewyeh yr heulwen yw gorfod bod yn y gongl unig a'r dr vvs yng nghau. Dyma hanes Meilir Mon, Llannerch v modd., bardd hynaf y Sir. Efe wed.i bod. yn gystadtouydd ysgu bo1 yn ei ddydd ond wedi rhoi cystadlu heibio ers llawer blwyddyn, ac wedi croesi fFmd.ir pell v ped.war ugain. A dyna wr ar ),U ns,s medd yr Annibynwyr mo'i fwynach, y Parch. T. Trefor Jones o'r un llan yntau -oherwydd saldra wedi gorfod. ymgadw tu fewn i'r drws ers tro. Er na fu erioed a gofal eglwys arno, nid oes neb yn y Sir yn fwy haeddol o'r Psirch." o flaen ei enw. Mae gan rai gryn fe()dw l o oruchwy liaeth y corn olew, fel trwydded. i'r "Parch. a Won na feddyliem pe gellid rhoi'r corn olew ar ben Beelzebitb y cawsai'r. "Parch." yn lied TYrydd.Llygad Agored. RHOSGOCH, IION.- Y diweddar Wm. Hughes, y gof.—Cafodd fyw i weled llawer tro ar fyd. Ni honnai beth mawr, ac ni chwen- yell ii eistedd yn y prif gadeiriau ond efe oedd brenin Pen y Garnedd- Cafodd llawer achos ei drill yn ddeheig yno ac os deuai ambell fachgon yn iach o'r pre, wf, fe'i purwyd. trwy dan. By d-d. a i ei dafod. a'i forthwyl vn setlo pothau dadleuwr hob ei fath ar wield. yddiaeth, Ysgry thyr, pregethau, neu achosion personol. Yr oedd yn un o'r dynion prysuraf --holl fferm wyr yr ardal yn dod ato i'r. Efail. Yn y gaeaf, tyrrai'r gweision yno gyda'r nos i drin eu sychau ameer aredig llorjd yr efail wrth oleuni'r tan,—un yn chwythu'r fegin, a'r Hall yn taro'r haearn a Mr. Hughes a'i forthwyl yn bygwth eu taro hwythau os nad ufuddhaent. Deuai un a'i chwed.I, ac arall a'i newydd ac yntau fel barnwr yn setlo tynged pob helynt ar ben yr eingion, a'r mor- thwyl yn ei law yn sicrwydd nad elai allan oddiyma ddim aflan. Yr oedd yn ddyn 11a,wen a phenderfynol. Nid anghofiwn ei weled yn chwerthin ar ol adrodd ystori nou faglu ambell lane wrth bysgota tipyn o'i hanes tyner. Fel y d.ywed.odd. un hen wemidog am hen frawd arall, ei fod yn debyg iawn i dwiti path eithin, yn bigau i gyd, ond hen Gristion iawn, dim ond clipio dipyn ar ei gyrn. Felly Wm. Hughes, ni welai lygad yn llygad, ac ni chytunai ar bopeth, ond bu yD ffyddlon am oes faith yn y Garreglefn. Coro ?,?ddlon (iii de i r- gwaith y Sul trwy ffordd hir. Ymblesorai mewn esbonio a thynnu ei ddosbarth i cidadILi a'i gilydd. Byddai ef ar ei draed fel cawr yn eu canol, ac wrth ei fodd yn cly wed y llarciati yn chwalu am y gwirionedd. "Edmygai bregeth dda, feddylgsir. Adroddai lawer ohonynt wrth ben yr eingion yn yr efail, a'r morthwyl yn ei law vi) cloi'r ewbl. Pan sef- ydlwyd eglwys fach Pen y Garnedd, ymaelod- odd yno, ac etholwyd of yn flaenor. Nid anghofiaf ei deimladau adeg y Diwygiad di- weddaf. Byddai wrth ei fodd yn clywed. y bechgvn wedi ymgolli wrth Orsedd Gras. Boed Duw yn rhan i'w ddwy forch.—H, A. Williams, Rhyl. MARWOLAETH MRS. CAPT. ROW. LANDS, AML WCH.-Bu farw'r wraig dduwiol hon ( hwefrol 26, ym mhreswylfod ei merch, Mrs. Robert Roberts, Bryn awel, Porth Amlwei a chladdwyd Ma wrth I, yn Llan- eiliar. Merch ydoedd i Mr. JohA Roberts, Hen felin—brawd i'r Parch. Wm. Roberts, Amlwch, ac i fam y Parch. Robert Hughes o'r Gaerwen. Yr oedd y teulu yn hynod ymhlith < Mothodistiaid Mon agos ar hyd y ganrif d.diwed.d.af. ac yn awr wele'r ddiweddaf o'r genhedlaeth honno wedi noswvlio yn 87ain oed. Yn 1857 priodod.d Capt. Owen Row- lands, ac arterai fyned I phriod. i wled- vdd tremor ac yn ei dyddiau goreu, did.dorol fyddai gwrando ami yn adrodd ei helyntion Tua'r llwyddyn 1892 claddwyd. ei phriod a gadawodd. hynny ei 61 ami 'hvd y diwedd Anodd fyddai cael neb a mwy o ad.nodau'r Beibl ac o'i- hen hymnau yn ei chof. a buddiol fuasai rhai o'r penhillion a)\adnabyddus a gofiai yn y BRYTHON. Yr oedd ganddi atgofion melys am vr hen bregethwyr, yu en.w, odig John Elias, a'ihewythr Wm. Roberts. Y hi, mao'n debyg o neb byw yn ddiweddar. oedd wrth wely'r olaf pan mewn ymdrech ag angRu. Cafod'd anglad.d p?rchus, ond ni welsom gymaint ag un o 'i chyfoedion. Yr oeddynt wedi disgyn ar v ffordd, a hithau wedi eu goroosi i gyd. Gwasanaethwvd yn y ty gan y Parchn. R. O. Williams, Rd" Math ty ga.n y Pa.rc hn. R. 0. WtH i R d ews, a 1. Evans, ac yn hen eghvys Eilian gan y facer. Bu Mrs. Rowlands, yn ei blvnydd- oodd diweddaf, yn aelod. o eglwA S M.C."Borth, Amlwch ond eglwys Siloh, Llaneilian, oedd yn ei meddiannu, gan iddi fod. yn aelod yno am yn agos i 80 inlyned.d. WATTS TOWN, RHONDDA.— Ddvdd Gwyl Ddewi, Ma wrth 1, cynhaliwy" d Eistedd. Gadeiriol clan nawdd Nebo (M.C.),vn neuadd y gweithwyr, Wrattstown. Llywyddwyd yn ddeheig gan David Morgan, Ysw., Ty]orstown a gwn aeth y Parch. D. Wyre Rees, Watts- town, arweinydd campus. Y mae gan Mr Rees allu arbennig fel arweinydd, a llwyddodd i gadw'r hwyl a'r gwres Eisted.dfodol i fyny hyd ddiwodd. y dydd. Y prif feirniad cerdd- orot oedd y Proff. T. J. Morgan, F.T.S.C., R.A.M. (Pencerdd Cynon), Cwmbach, Aber- dar. Dyma'r try dydd tro iddo ddyfod i'r- ardaloedd yma fel beirniad cerddorol, a ma,wr ganmolir ei farn a'i allu. DeellwTi fod y Pi off. Morgan wedi ei ddewis i arwtin amryw Gymanfaoed.d Canu gyda'r M.C. fel dilynydd y diweddar Broff. D. Jenkins, ac y mao'n hynod boblogaidd gydag arwain hefyd. Beirn- lad y rhagbrawfion oedd. Miss S. E. Phillips. L.R.A.M., Cilfynydd, a gwnaeth ei gwaith yn ganmoladwy. Y fard.doniaeth, y Parch. R. Beynon, B. A., Abercravo a'r amrywiaeth, y laich. Christmas Jones, Calfaria y rhai a roddodd foddlonrwydd cyffredinol. Coif, Mrs. Jones, Boot Exchange, Pont y gw;*aith, a Mrs. Jones, Lentwyn, Pont y gwaith. Cyfeil- xv--i- R. Hop k wyr Mri. R. Hopkins, Nebo; ac Idwal Phil- lips, Ferndale. Dyma rai o'r dvfarniadau Unawd soprano, Madame Bevan. Porth Unawd contralto, Miss Megan Thomas. Ynys- hir. Unawd tenor, Mr. W. Tudor Williams. Porth. Unawd bass, Mr. David Rees, Maer- dy. Unawd y newyddian, Master Evans. Ferndalc. Enillwyd y gadair gan Mr. Davies, Clydach Vale. Am y llythyr caru gorou v Parch. D. Wyre Rees. Cyfansoddi y doii oreu ar Yr lesu a deyrnasa'n gnoH, Mr. T Thomas. L.T.S.C., Maesteg. Wrth feirn- iadu'r tonau,rhoddodd y Proff. Morgan aw, grymie,(Ir,ii gworthfawr i'r cystadleuwyr ac ar gais porhemlig, chwaraeodd. y don fuddugol ar y berdoneg. Eisteddfod lewyrchus iawTk, ac ystyried yr amserocdd. Y cystadleuwyr yn llu, y carnu a'r adrodd o safon uchel. a gobeithio fod elw o'r anturiaeth.—Gohebydd,
Advertising
Dwy Action Song Cymreig Da. Y,&i*,M)LWYR BYCHAIN (Tbe Little Soldiers). Y MAMAU BYCHAIN i(The Little Nurses). I Gan Pedr Alaw. TONIC SOLFFA, 2g. yr un. Drwy'r post, 2fc HEN NODIANT, 6ch. yr un. Drwy'r post, 6 c. Cystal a'r gortu a gwell na llawer axyhoeddir yn Saesneg. Cyhoeddedig yn Swyddfa'r "Brython," 356, 358 Stanley Rd., Liverpool. TDe Cel Miles; TØElR Literary and Library Activities, BY F,L.A. Pris Is. By Post le, 2d. HUGfl EVANS Cd SONS, Brython Office GEIRIADUR CVMRAtG A SAESNEG Argrafjzfzd newydd o Siriid ir Spiu-rell. Wedi ei olygu gan J. BODVAN ANWYL Pris 316. nett, trwy y post 3"0. Ar warth gan ø HUGH EVANS A'i FEIBION,