Y Brython

Ffetan y Gol. I Gofied pawb fon arjo, i'r FjtUi mai dyma'r gair sydd ar ei genau.- NITHIO'R GAU A NYTHU'B GWIR. > Doethineb y Dyrnwr. I At Olygydd Y Brython I Baechus Syr,-—Bydd fy mab sydd yn America yn anion y Drych yma bob wythnos, ac yn y paptir hwnnw y byddaf fi yn gwoled mwyaf o eiriau doethineb a sobrwydd. diwin- yddol, athronyddol, ac ioithyddol (yn arben- nig y diweddaf) yn anad eich holl bapurau i gyd. Dyma enghraifft o waith Shon y Dyrnwr yn rhifyn Chwefror 3 eleni. Son y mae am Ramadeg mawr yr Athro J. Morris Jones, ac fol hyn y traetha Y mae (y Gramadeg, wyf yn feddwl) yn dobyg i hen gwa,c y clywais amdano yn cyfarwyddo claf yn nglyn a pha. beth i'w gymery(i. pan fyddai gormod nou rhy fach o surni yn ei gylla," etc. Ymhellach ymlaen, yn y modd a ganlyn y llafair Shon y Dyrnwr :■—■ u Mae yn ddrwg iawn gan yr hen Shon 44 weled llenorion yr Hen Wled yn dylyn J.M.J. a Tecwyn, fel diadell o ddefaid heb gyniaint a defnyddio ou synwyr eu H hunain 0 gwbl." Brmio J Shoni Dyna fo wedi dywodyd yr union wir, oherwvdd fol yna'n union yr wyf finnau wodi bod yn toimlo ers rhai blynydd- j oodd bollaeh. Paham yn enw pob rheswm na chawn ysgrifennu Cymraog fel y mynnom, hob ddim Gorfodaeth arnom ? Pa synnwyr sydd mown Orgraff gyso'n unffurf,oni sylwasoch oil mor brydferth yr edryehai ein hen Gymraog yn llythyr anfarwol Hugo'r Andes yn Y Buy- THON rai wythnosau'RI of, yntau hefyd, fel Shon, yn anfon ei oleuni o'r America ? Rhodder inni bawb ryddid llawn dilyffethair, heb orfod "dylyn na J. Morris Jones na Tbcwyn na neb o'r cyfryw gwaciaid di-wybod. Ni wn beth i'w foddwl o lenorion fy ngwlad yn ddiweddar,-—y maon toll wodi llyncu dysg- eidiaeth Ysgol Bangor." ac yr wyf finnau fel Shon y Dyrnwr yn griddfan hyd y dydd hwn. Dal i ddyrnu, yr Hen Shon annwyl,— gallaf dy sicrhau fod eisiau ffust go gref i Indd athrawiaoth yr Ysgol sydd wedi sylfaonu ei dysg fir darddiad a banes a llenyddiaoth yr iaith, ac nid ar fympwyon a rhagfarnau pob ysgribliwr fol ti a finnau, fol y dylai pethau fod. Arnom ni a'r bonglerwyr digyffelyb oraill sy'n ysgrifennu i'r Drych y dyki llenor- ion Cymru wrando, ond hen fyd rhyfedd yw hwn Er hynny i gyd, daliwn i ddyrnu y tu yma a thu draw i foroedd W. RYWSUT-RYWSUT JENKINS. 1, F Draqwyddol Heol, Babel. Codi Bwgan. At Olygycld Y BRYTHON Syi^-—Wrth ateb Mr. Balfour y dydd o'r blaen, tystiai Mr. Winston Churchill fod Mr. B. yn Mister of Parliamentary dovices," ac intii un o'r castiau a ddefnyddiodd 000.0. hyn He set up the charges in a crudely exaggerated form, and then proceeded to demolish them." Yr hyn a'm gyrrodd i feddwl am hyn yw, ofni fod enghraifft i'w weld yn eich rhifyn diwoddaf, gan y gwr craff sydd yn odrych trwy'r Drych. Ni fynnwn er dim awgrymu ei fod yn fwriadol yn amcanu cyfleu camargraff o'r saflo a gymer rhai nad yw yn gallu cydwelod. a hwy gwell gennyf gredu rnai heb ddoall eu safle yn iawn y mae, a'i fod yn eu dangos, nid yn y saflo y maent mown gwirionedd, ond yn y safle y tybia, efe eu bod ynddi, ac yna yn bwrw ei ddirmyg ar y sa-fie hortno. Dyma fel yr ysgrifenna :— "Yn rhith bod yn dyner, myiinai rhai dynion fod yn ddidostur a chreulon, mor gpeulon rai ohonynt fol nad ymgeleddent druan ddyn tan ei glwyfau, ac na holpent gloff i ysbyty, os coid mai milwr fyddp,i'r dyn. Mae holl natur dyn yn fflam o H ddigasedd yn orbyn yr ysbryd creulon hwn, yn cnwedig pan ddangosir ef yn "onw lesu o Nazareth." Gwelais innau lawer onghraifft o rai yn gwrth od yn bendant ymuno yn wirfoddol ag unrhyw ran o'r Fvddin, na'r Y.M.C.A. na'r Red Cross nag arall, ond ni welais o gwbl neb yn dwoyd na roddai help i gloff i'r ysbyty, ac nad ymgeloddai druan ddyn tan ei glwyfau. 1'1' gwrthwyneb, gwelais amryw o rai a wrth wynebai ymuno a'r Groes Goch yn dwoyd y carerit yn fawr fod o gymorth i'r clwyfedig a'r cloff, pe gallent roddi eu cymorth heb ymuno a'r Fyddin. Nid yn orbyn helpu truan ac ymgeieddu'i' clwyfedig yr oeddynt, ond yn erbyn eu gorfod.i i fynd yn rhan o'r peir- iant sydd yn dinistrio dynion eyn y gallasont fod o unrhyw help Gofynnaf i wr y Drych ai nid dyma'r rhai oedd gerbron ei feddwl pan yn ysgriiennu'r geiriml ? ac ai nid bwgan o'i aiddo ei hun yw yr un a wel, pan yn son am rai na helpent gloff i'r ysbyty, os ceid mai initwi- ydoedd ? Nid oes neb yn ei synnwyr a fuasai'n gwrthod holpu dyn am ei fod yn filwr, a bnasai unrhyw un a ymddygai folly yn haeddu'r dirmyg mwyaf ond y mae digon o rai cyn galled a neb yn y wlad sydd yn gwrth- wynebu cymryd. eu traw sffuriio yh rhan o beiriant rhyfel, er i hynny roddi cyfle iddynt weini i'r truan. Pam y rhaid rhoi'r pwn o ymuno a'r Fyddin ar gydwybod dyn sydd yn ifodlon ymgeleddu'r truan a helpu'r cloff ? Os helpu'r truan ac ymgoleddu'r cloff sydd eisiau, oni fedr dyn wneud hynny lawn cystal mown siwt gyffredin ag mewn khaki ? A phan y mae dyn yn gwrthod y siwt khaki, pam y rhaid tybio ei fod yn A-hyn holpu'r iruan oherwydd hynny ? Na wneler cam a neb.—Yr eiddoch, SYLWEDYDD  yr amser gy nt  Hiraelh yr hen am yr amser gynt. J At Olygydd Y BRYTHON I SYR," Mi gredaf fod yna duodd ym mhawb yn onwodig yn y rhai sydd wedi mynd i dipyn o oed, i ganmol pobl a phethau yr hen amser gynt, ar draul diystyru yr amser presennol. Clywch rai byth a hefyd yn s6n am yr hen bregethwyr; ac os bydd i chwi fentro gwnexid rhyw sylw fel hyn wrthynt, Diar bach! onid oedd hwn a hwn yn fendigedig neithiwr," cowch ryw atebiad fel hyn yn syth bin "Dyn a dy' styrio po clywset ti yr hen oi- yn pregethu ar honna Ond nid wyf yn tybiod fod Cymru mewn unrhyw oes w(V.i amgenach cyf- ryngau i "ddwcyd y Drofn na'r rhai sydd gennym ni. Felly v jnae hi hefyd ym myd barddoniaeth ac ym layd. gwleidyddiaeth. Hefyd clywir rhai yn dolefain "O na fuasai Mr. Pitt gennym etc, yn He y Mr. Asquith bethma yma ac erbyn i chwi gofio, son oedd cyn y rhyfel am ddirywiad oin boch- gyn ieuainc. Tybid na wo lout- ddim gwerth mown. egwyddor, ac na roddent unrhyw fri ar aberth. a'u bod wedi ymroddi yn hollol i chwarao a phleser—mor annhebyg i'w hen deidiau ond dyna un o'r pethau mwyaf a wnaeth y rhyfel, gocjiaf fi, sef datguddio eneidiau y bechgyn. Gwelwch hwy yn rhesi ynghanol amgylchiadau na fu eu tebyg mewn rhyfel na dim arall o'n blaen. A hynny o'u gwirfodd, yn marw yn nobl, wedi concro hunan yn hollol. Wel, cysgwch yn dawel, hogiau ba-cli, hyd nes y daw 0 i'ch nol. Gwyr 0 ynihl(? vr 3,,(1- O ymhle yr ydych, am y fangro boll yn Fflanders, Gallipoli, Mesopotamii, neu ar waelod mor, ac mi gredaf fi y byddwch chwi i gyd yr adeg honno ymhlith Y ddilychwin dorf sydd lachar. Ond y peth a barodd i mi j-sgrifemiu hyn o ly thyr oedd i mi ddigwydd taro ar gan moa-xi rhyw hen lyfr yn tynrni at ei gant oed., yn yr hwn y mae'r hen fardd yn dweyd fel yr oedd y ferch yn ei ddyddiau ef wedi dirywio o'r hyn oodd ei nain. Dyma hi Fy mrodyr sorchlon gwiwlon go' Ni glywsom ar ein hynt, Gan ein henuriaid lawer tro, Am ddaill yr amser gynt. Byrdwn—■ Gwnawn gofio'r amser gynt, fy ffryns. A'u troeon ar eu hyn t 0 yn fy myw ni fedraf lai Na moli'r amser gynt. Diniwed iawn eu dull a'u modd Yn cydfyw ar bob hynt, Ac 0 mor hael cvfrannent rodd, Yr hen drigolion gynt. Nid oedd dim angen bwyd na bir, Nac aur, yr amser gynt, Ond pawb yn gefnog ar eu tir Eu hunain. ar bob hynt. Yr oeddynt hwy yn byw'J1 gytun Cymdogawl iawn. bob hynt 0 na chawn ddrvch wnai ddangos iiiiii A dull yr amser gynt. Ond trecha treisied. gwaeddod. gwan. Yrwan ar bob hynt, A thwrf a Hid mewn tref a Uan- Nid felly yr amser gynt. .Mae Sion wenioithus dafod flith Yn frenin mawr oi liynt, A Ilewer pla sy'n awr i'n plith Nad oodd yr amser gynt. Am angenrheidiau'r bol a'r cefn, 0 na ddilynem hynt Ein bwyd. a'n gwisg yr unrhyw dfeft) A'r hen drigolion gynt. Eu gwisg oodd frethyn tew a clilyd Yn harddol iawn bob hynt; Ac 0 mor gefnwych ar. bob pryd Wynebent wlaw a gwynt. Ond rlisid yn awr i'n meibion ni Gael pantaloons bob hynt, A monkey boots a long Q P Nad oent yr amser gynt. Y merched wisgent wlanon lwyd A chapiau I I i,,in gynt Ac nid. rhyw dngan dyllog rwyd A ymaith gyda'r gwynt. Mac Capten Balchter ffrom ei wop Yn uchel iawn ei hynt, Y penguwch mawr a'r traed. glep, glep. Nad oent yr amser gynt. 'Doodd cyflog morwyn. Guto 'nhaid Ond eh we swllt< gyda phunt; A chsdwai Dol fa'i'n angenrhaid I'w chynnal fir bob hynt. Mao cyftog morwyn Master Dean Eleni'n ddeuddeg punt; Ac wole hwynt o gylch Miss Jane Yn sio yn y gwynt. Mae'n rhaid cael crimping Jack yn awr A curling tongs bob hynt, A phlethu gw illt, gwneud dau gorn mawr, Ail dylluanod ynt. Ac ysnodenau white and blue, Green, yellotv hue bob hynt, A gwnant rosynnau amryw liw I chwarae yn y gwynt. Pan es i'r ffair i 'mnfyn Mun Gariadlon gywir hynt, Ow Ow Ow Ow ni welais un Ar ddull yr amsor gynt. Daeth Polly Shaw a'i chyrls a'i chêr, A'i ffrils a'i phlu'n y gwynt Meddyliais wrth weld blodau'r sor Ei bod yn werth can punt. She wore a shawl bright shining shade And crimson dashing chint; With rosy head, quite neatly made, To p'rade her fancy print. Gofynnais' pwy oedd meinwen glir I Dicws Bryn y gwynt Atebodd fi, mae'n ddigon gwir— "Moreh Modlen o Sir Fflint Pan gly wais hvn mi roddais floedd Yn erchyll fIin fy hyilt, Gan ddweyd Wfft, Pol, nid folly'r oedd Beixjrwod Cymru gynt. 'Doedd fawr o son am long shawl Sian, Sy'n costio gryn dair punt; Clocs, a bacsiau, a dillad gwlan, Oodd yn yr omser gynt. A'u bwyd oedd gig a chaws, pa well ? Llymru ae uwd ar hynt Ac nid trwyth deiliach India bell Sy'n treulio llawer punt. Yr oedd fy hendaid Gwalchmai'r Graig, A Gwen ei wraig ar hynt Yn cadw llys, a melys saig I'r hen brydyddion gynt. Croesawus oeddynt yn eu tai A haelwych ar bob hynt, Am lawcr poth ni fed t'af lai Na niolilt. amsei- gyrit. Wrth weld plant Cymru rif y set- A'u pennaa yn y gwynt. Chwaraeodd taut h rwexx bfr Ar gainc yr amsor gynt. Am fod mor hyf ti tlwcyd y gwi1*. Maddevivveh im' bob hynt, Gobeithio gwelwyf chwi cyn hir Ar ddulJ yr amser gynt. Byidwn— Gwnawn gofi.o'r amser gynt, fy ftVvns, A'xx troeon ar bob hynt Tra rhed y gwaed o'n pen i'n traed. Gwawn fol i'r amsor gynt. Ond dyna'r moli fydd ar liogiau'r tar() •mawr yn yr oosau sydd i ddod DANIEL 0. JONES 17 Seftoii, Square, Lerpwl TafarRwr Llwyrymwrthodol. At Olygydd Y Bbvthon Syi{,—Dywedwch wrth Hutyn nad oe8 gonnyf eisiau ei feichio a lianes y Brioda8 yn Cana," ond carwn ddMPyd wrtho ei fod wodi cyffwrdd yn ei lith ddiweddaf, Clep y Clawdd." am beehod mwy damniol o lawer na "meddwdod," sef "puteinio'r aehos." Ni chawn bi'aidd air o'r pulpxxdau ar y pechod hwnnw, ac oto i-atio mwy o hynny yn bod y dyddiau hyn nag a fu or adeg yr Hen Oruch- wyliaeth. Y pechod presexxnol yw yfod cwxw nou rhyw wirodydd eraill, ond nid oes mwy o beehod mewn yfod cwrw nag yfed te wermod. Meddwi ydyw'r peth hwnnw sydd yn doillio o alcohol nexi o frwdfrydcdd. Cewch weled cannoedd yn feddw o frwdfrydedd ndeg othol- iad, na fuont yn cyffwrdd eriood a diodydd meddwol. Yr wyf wodi cynhesu yn fawr at Hutyn am ei fod wedi moiddio son am butemio'r achos." Nid oos braidd un achos yng Nghymru na Lloegr nad oes puteinio yno a phe bae ychwaneg o bregethxx yn erbyn y pechod. hwnnw, fe ffynnai mwy o dduwioldeb. Mae'r Hen Air yn annog mynd i'r priffyrdd a'r caeau i bregotlm—pregethu ac nid rhyw both ax-all. Cofiwch, nid yfais i wydriad ogwrwfy hunan ers pxim rnlyixedd. a ehredaf maidynion o'r fath a ddylai gadw pob tafarn. Gan mai cadw tafarn yn warthus, mae yn fwy gwarthus cadw tafarn, addefaf, na bod tafarxx yn cadw'r tafarn wr, Fol darllenydd o'r Bhythok er ei gychwyniad, yr wyf yn hoff o ddarllen hanesion o bob cwr, ond nid i'ch gohebwyr umexxd beirniadaeth o bob tipyn o hanes. Diolch ichwi am adael i dafarnwr draothu ei len mown papur nxor ddirwestol a'r BiRYTI-ION.Yl' ciddoclil. MORRIS K YFPIN