Y Brython

Y O I Oddicartref Gwib i Fon, Sir Goronwy. Verdun y Gymraeg WED I oedi cyhyd, er mwyu i bobl era-ill siarad a chael gollyngdod o'u meddyliau, dyma Ie wedi dod o'r diwedd i air o hanes y wib a gafwyd blwc hyd yn 01 ar gefll y merlyn i Fon, sef at Gymrodorion Bro Goronwy, agwrddant bob gaeaf yn Y-,gol Ty'D. y -Gongl, sydd yn 11 awn o'r tan a gynheuwyd gan awen ac athrylith y Bard Du, ao a feginwyd mor ddyfal gan ei facwyaid o genhed Iaeth i gen- hedlaec-h. Gwir fod yr Arm aged on wedi teneuo llawer ar yr aelodaeth, ac fod ami i Gymroclor bellach wedi cochi'r Cyfandir a'i waed ond nid oes ddigon o ddwr yn yr Yser na Gallipoli i ddiftodd tan Crefydd, Awen a Chan o galon y bechgyn a welais i. Taflodd Mr. E. T. John, senedd wr liawddgar Plas Llanidan, fantell ei urddas dros y cyfar- fod drwy ddod yno'n gadeirydd, a chodais innau hynny a fedrwn ar y lien drwch sydd rhwng v cyhoedcl a gwybod helbulon ac anawsterau'r Wasg Gymrei,,s--y'n vrulacid mor galed am ei gwynt yn y dyddiau Hengistaidd hyn, ac sy mor dyn arm, er ei gonested, rhagor ydyw ar y Hall,—v Wasg Felen, sy'n rhaffu celwydd ac yn tomennu golud o'r Armagedon j sy'n costio'u by wyd bron i bapurau gonest a ehydwybodol y deyrnas. Croeso iddynt i'w golud o'm rhan i, canys er tloted cist y Wasg O-ymraeg, ac er mor wichlyd ei chad air, diolch am gaex uo;1 n c! 'pyn o breifat- diddysg yn y Royal Welsh Fusilier6 n gwnend eu heithaf i gadw'r Gymraeg ar dir y Dy w. Yr hyn yw Verdun i'r Ffrancod glew, hynny yw'n hiaith i ninnau, ae a ymlacldwn hyd farw cyn y goddefwn i Brwsiaid Seisnig na Chymry Saesonllyd ei thanbelemm allan o'i Douau- mont wrt-h sodlau Eryri. Dan Nenbren Llanidan. I Ym Mhlas Llanidan,-—cart ret yr aelocl dros Ddwyreinbarth Dinbych,—y treul- iwyd y noson a'r darn goreu o drannoeth, a gwelais a theimlais amryw bethau na fedraf yn fy myw beidio a'u crybwyll yma. Yn un peth, y mae'rpla,synhen aclfct(iorot ei gysyllt- iadau Thomas Williams, agorwr Cloddfa Mynydd. Parys, a'i hadeiladocUl iddo'i hun, cryn clair canrif yn ol y mae o fewn cae neu ddau i fin y Menai, ae un o olygfeydcl hardda'r deyrnas yn ymagor o'ch blaen tua Chaernar- fon ac Eryri. Ac os mynnech weld y gwahan- iaeth rhwng-gwaith Duw a gwaith dyn, sbiwch ar y Menai'n gyntaf, ac yna ar y Manchester Ship Canal un mor ddwyfol o droellog, a'r llall mor ddynol o syth. Dyma faes llafur Henry Rowlands, awclur y Mona Antigua dyma gartref rhieni John Gibson, y delwed- ydd a dyma le llawn o olion derwyddol, a ant ni ymhell bell yn ol. Cerdclais lawer y bore dydd Sadwrn hwnnw hyd feysydd y plas gwelais ugeiniau o wartheg I a y cheffylau a, defaicl, ond yr un ci yn unman. Pob anifail yn raenus a llond ei groen, yn pori'n diddig a chwbl ddiofn nac yn symud yr un fer braidd wrth imi fynd atynt i'w cosi a gweiddi triw, triw arnynt, canys yr oeod eu meistr, efom, a hwythau'r creaduriaid yn credu, mae'ndebyg, y rhaid fod pawb oedd efo fo mor garedig a di-gi ag yntau. Ac er fod y coed a'r llwyni mor clal a thewfrig, a phob gwal a gwrych mor isel a hawdd neidio dros- tynt, ni welais yr un o'r pvst plismonaidd ac atgas hynny-— Trespassers will be prosecuted— yn unman ar yr ystad. Ni welais yr un gwn na chipar chwaith, na'r un bleiddgi brwnt wrth lidiart y plas i neidio na llarpio'r un tla,wd a rheidus a eilw heibio am ga-rdod a chymwynas. Rhyw chwannog iawn y bum i bob amser i farnu gwr wrth ei gi a dyna'r pam na fedrais i erioed, er pan dyfais i fyny a dechreu dallt pethau drosof fy hun dipyn, byth gredu fod Gwr y Plas Uchaf yn cadw'r un ci nac yn goddef i'r un Diafol personol gael llarpio na dychryn yr un plentyn o bechadur a ddaw at Ei ddrws. Tyt y mae'r hen stori honno'n rhy wrthun o amrwd. Fe wn i yn eithaf da, oddiwrth fy mhrofiad i fy hun, ei fod 0 yn cashau a chosbi pechod,oncl am fy nghael i i gredu ei fod yn gadael i rhyw gi llacld defaid felly browla hyd Ei gread, i ddymchwel Ei amcanion, llarpio Ei bla,nt a'u cipio i'w genel dywell, na chredaf byth Mi gredaf ei fod, 0 yn anfeidrol gyfiawn gwnaf, ond nid byth ei fod O'n cadw ci na chenel. A diolch am gael un plas ar y (ldaear--Pla-, Llanidan | ym Môn-mor clebyg i'r Plas Uchaf, heb na ehi na chipar, gwn na phost,—dim ond llvgad y meistr yn ddeddf i bawb, ac yn peri i bob dyn ac anifail ar yr ystad gredu a distaw ddywedyd ynddo ef ei hun Mi a wn ddyfod rhinwedd allan ohono." Ac nid oes ar fistar felly byth eisiau cadw ci. I Seiat a Sgwrs. Ond uno brif wleddoodcl. yrorig adreuliwyd dan neiib-ren Llanida.n oedd cael sbi'o a bodio'r lliaws llyfrau syd.d yn ei gypyr(tcla-Li,-elasuron llawer gwlad, a'u rhwymiad yn odiaeth i edrych arno gan mor gampus y gelfyddyd, ac yn eithaf prawf fod y dyn a'u piau yn synio'n uchel am werth ac urddas meddyliau'r mawrion pan fynnai ddillad morddrud amdanynt. Ac nid cypyrdd eidiau sychion o Hansard's Debates nac ar Addysg nac ar Economeg nac ar Amaethydd- iaeth na Haearnyddiaeth nac ar Home Rule sydd yma'n unig nage, eit-hr ugeiniau o gyf- rolaullenvddol abarddonol ceinionllenyckl* iaeth Cymru, y maent yma bob un, ac nid yrna'n goeg addurn am fod, gan y dyn ttli piaii bres, ond am fod ganddo chwaeth ac anian wladgar ac ymennydd i'w mwynha-u. Diolch iddo am eu prynnu,—a mwy fyth am eu darllen, canys y mae ef mor gyfarwydd a'u cynnwys nes fod cwpledi o lolo Goch a Goronwy ac eraill yn britho'i areithiau ac yn gyrru'r hoelion adref. Y mae Cyvjydd y Farn yn ei gof yn ei grynswth,ac a fedr and i ddarn arall cystal ag y medr ei bader, ac a'u dyfynna mordwt. 0 naddeuai'rhen iaith i baiasau Cymru, lie byddai hi mor gartrefol cynt, cyn i'n pendefigion droi i grach-ddynwared y Saeson, a t-hroi pob bardd a thelynor dros y drws i ganu ar ei fwyd ei hun. Wedi awr neu ddwy o sbio ar y I lyfrau, a, chael gafael mewn ambell i hen grair llen- yddol nas gwelsem erioed o'r blaen, dyma dynnu cadair at y tan a throi i ymddiddna am y byd a'i bobl sydd y tuallan i Lanidan, rhyngom a Llundain a Berlin. Gosododd fi yn fy lie gyda golwg ar fy syniad annelwig am hwn ac arall yn Nhy'r Cyffredin a chefais wybod pwy sy'n werth ei glywed yno clywais gymharu'r naill areithiwr efo'r Hall. gaii rod(Jir Ile blaenaf i Balfour fel dialectician, boneddigaidd os mynnwch, ond yslywenaidd o fedrus i ymnyddu o bob ymgais i'w ddal a'i gylymu yr Asquith cynnil ei air ond clir ei feddwl, os oer Lloyd George, a'i wefr yn toddi pawb a phopeth fel c wyr ac ambell an o'r aelodau Gwyddelig yn gwanu fel myn- iawyd os tursiai rhywun ar y Werddon. A phan ddeuwyd at Gymru a'i gwleidydd- iaeth, ac yr ofnwn innau y byddai'r rhyfel yma'n angau i Ymreolaetli a diwygiadau eraill,cefais ef ynhollol fel arall,—ac yngryf ei gred y byddai modd i Gymru ddadwneud effeithiau'r alanas ar amgylchiadau'r genedl ond iddi ymroi i roddi terfyn effeithiol ar rwysg y fasnach feddwol, perffeithio ei hamaethyddiaeth yn drwyadl nes sicrhau ohoni "gnwd tew eginhad daear (Goronwy yn clod i fewn i bob dim bron ganddo), dal i osod bri ar addysg a'i addasu'n fwy at waith y bywyd beunyddiol, ac edrych ati na fydclo'r Llywodraeth ddim yn ein beichio ni'n annheg a chostau Rhyfel. Ac ebr ef, gan ddiben- nu'r ymgo-m am ragolygon Ymreo Iaeth i Bawb Y- mae cyfranogiad cyrnharol helaeth y Trefedigaethau yn yr Armagedon yn peri i'n datblygiad cyfansoddiadol dueddu'n gryf i gyfeiriad hen ddelfryd Arglwydd Rosebery-Imperial Federation pair hynny y' bydd dosraniad gwaith y Senedd yn Llundain yn anhebcor rhaid fydd cael un Ty o leiaf i ymwneud yn unig ag agweddau allanol a chyffredinol yr Ymher- odraeth, a, naturiol felly fydd gadael i'r Werddon a'r Alban a Chymru—a Lloegr— edrych ar ol eu materion cartrefol hwy'u hunain. Yr oedd Mrs. John a'r plant yn digwydd bod oddicartref ary pryd, na fa-wr feddwl fod loes mor lem yn eu ha,ros, sef colli eu mab tirion ar faes y Rhyfel. Gwelais ei lun yn y Welsh Outlook y mis diweddaf, ac a resynwn fod Cymru wedi colli blodyn a flagurai mor dlws ac addawol o ran dawn a cbymeriad. Bu farw yn ddewr, ac ebe'r Prifardd Seisnig am un tebyg iddo :— Nothing in his life Became him like the leaving it." Brief, brave and glorious was his young career." Pigo Yswigen Wynt. I Wrth ymdroi o gwmpas meysydd Llanidan. a sbiio ar y naill ar ol y llall o fynyddoedd Sir Gaemarfon, dyma'm llygaid yn disgyn ar Bont y Bort-h, ac o dipyn i both dyma gofio am y gyfres Eisteddfodau a gynlialiwyd a'r fath fri yno rhyw ddeugainmlynedd yn ol, ac un neu dd wy ohonynt yn esgor ar ffrae j farddol gyda'r chwerwaf a mwyaf cofiadwy a fu yng Ngwasg Caernarfon erioed, sef prun ai'r I ymgeisydd gwobrwjredig ynteu'r beirniad ei hun oedd gwir awdur yr awdl fuddugol Dyna gethin oedd y ffrae, a dyna luchio a fu ar gerrig a thywyrch a phopeth nesaf i law na'r hand grenades a luchid yn Loos ond megis tatws oerion wrth- ynt. A Distawrwydd 000.0. testun yr awdl y bu cymaint twrw yn ei chylch Ond yr oed.d yno beth arall yn blino pobl gall yr Eistedd- fodau hynny—gwyntowgrwydd yr haid o grachfeirdd o epiliai o'u cwmpas, ac a syehed,ent am urdclau gorsedd ac enwau tryst. iog ar sail pob rhyw dalcen slip o grawc oddiar y Maen Llog. Dioddefwyd. cycl ag y medrid ond toe, dyma rai o'r beirdd mw-y a sobrach yn mynd ar encil i ystafell o'r neilltu ac yno'n llunio'r squib grafog a ganlyn :—• vs Oelwydd yn erbyn yr Haul. 0 Satan, na'cl Gyfiawnder." Urdd 1 LYGAID MYHARYN DEILLION. I yn ngwyneb lleuad llygad tywyllwch. I H Y Diawl a phol-) I Drygioni." PRO CLAM ASI WH. POED hysbys i holl eneidioldd cenedl- aethog y Cyrnry, pan y bydd y Cimwch Coch (Astacus Marin us Rubrum), ar fedr rhoddi ei di-ydedd, sponc i fodolaeth, ac yr ym- swalpia Co ng reel Gwalia (Anguilla Wallien- siB)' yn eigion crombil Mammoth Mon (Elephas Primigenius Monensis), yn mhed- waredd hwb cam a naid Cangaroo Kam- tsehatka (Macropus Kamtschatkas), sef yw hyny, pan ddiflano v pinsiacl olaf snisin Llanerchymedd-ym-Mondo yn eigionau anhysbydd peiriant aroglyddol Gweirydd ar Frys, ac yr ymdisia y Fesbiad nes dirgrj'mi o wadn esgid Polyn Barbwr Amlwch. Gwed.i gwys a gwahawdd anmhriodol ac afreolaidd. o dri chwarter chwinc llygaid Wystrysen Cybi (Ostrea Edulis St. Kebii), y cynhelir I YSBLEDDAOH GRKGINAWL, I I ai- y pincyn amlycat o Gorn Llygad. Myharen Gwalia (Patella Vulgata Wallife), vngolwg hlaen trwnc Phanticus Cybi, sef yw vw liwiinw, Forty cani Mon, lley gwobrwyir yr Ymgeiswyr anfvicidligol ymhechvar gwrol-gamp arhugain Cenedl y Cymry, nid amgen y rhai canlynol :—" Traflyncu Morfil Jonah" (Balsena Jon a-) "Cusanu bawd troed chwith gwra-ig Lot"; "Poeri LIN-iiii a,i(i (Clupea Spratus); Ch werth- in Coeo" (Card.ium Edule); Canu Cimwchiaid (Astacus Marinus); Tisian Lledod (Plasessa Flesus) <! Cnoi Cregyn Wystrys (Ostrea Conchm), ac felly yn ol ac y rhoddir collfarn yslywenol ar neb na dim. Disgwylir y gantores loerenwog Y COLORADO BEETLE," ar ei dychweliacl o'i gwibdaith wichyddol o'r North Pole ar ei liordd i chwilio am darddiad yr afon Nilus yn yr Aipht, sef yw hyny, ymdywaJltiad rhaiadrol dwr poeth "OROCODILE GWALIA" (Ci-oeodilus Wall- iensis ). Pan y ceir Pennog Coch AHtrengus Rubrum). "Yn ngwyneb Crane a llygad Myharen." Tra Thir tra Chragen. Y Mor yn erbyn y Tir." Arwycldwycl dros y Pwyllgor, ROBIN GOCH Trvsorydd. DAFYDD JONES, Ysgnfenydd. Swydd Neifion, Yfory. Yn ol pob tebygolrwydd cymer yr arngylchiad difrifol uchod le haner nos ddydd Eisteddfod Fawr Llanfech- ell. Gofelir am gario holl drigolion Ynysoedd Padrig a'r Moelrhoniaid yn Ngherbydau byd enwog yr Arch- gerbydwr IOAN WYLLT. Ac ymhle,meddwch chwi, y caed miniocach myniawyd erioed i bigo yswigen wynt ? Fe wnaeth les ar y pryd fe gywilyddiodd gryn dipyn ar y pastynfeirdd ond y mae'r hil yn fyw o hyd, ac yn bryd rhoi ail ysgrafell. O'r Naill Wynfyd i'r Llall. Modurwyd yn ol yn y prynhawn i Dy'n y Gongl, lle'r oedd Mr. W. D. Williams a Mr. Lloyd yr ysgolfeistr a'r Parch. T. 0. Jones, y Tabernacl, yn disgwyl mynd a ni yn motor W.D.W. heibio hynod-fannau Bro Goronwy. A dyna brynhawn a fu hwnnw Wedi gweled Hawer crair a rhyfeddod. disgynnwyd i fwynhau croeso Edwardsiaid tirion Bodafon, ond fod gwr y t^~lyfrbryf llengar-ddim gartref. Gresyn hynny, canys yr oedd gennyf gwestiwn neu ddau yr yswn eu gofyn iddo ae yr oedd yno drysor neu ddau yw buaswn mor hy a'u begian oddiarno pe buasai yno. Buwyd wrth Golofn Morusiaid Pentre Eiriannell, a d"ylnali Mun ;—" Buom yn hen gartref Goronwy hefyd, ar yswn na fuasai llun y Bardd Du a gael. eithr nid oes yr un, a rhaid bodloni ar y llun a dyn dychymyg pob un ohonom ohono wrth. ddarllen ei weithiau a hanes ei fywvd. Gwyddai fy nliri chydymaith bob dim oedd i'w wybod am y fro a'i henwogion, a chefais innau weld a gwrando a thrysori hynny a allai'm cynheddfau ei ddal. Ys gwn i faint o hil y Morusiaid. sydd ar gael ? Gwn fod yma un disgynnydd ungyrch o'r ach athrylithgar yn Lerpwl yma,-y Parch. J. H. Morris. Ym Mhontre Eiriannell y magwyd ei dad, os iawny clywais ac with sbio nr lun Lewys Morris sydd ar fy nesc y funud yma (ond na thai o ddim,mwyaf greayn, i gael bloc odcliarno), y mae yna debygrwydd amlwg rhwng wyneb Llywelyn Ddu o Fon ac wyneb llywydd y Cyfarfod. Misol. Rhaid fod. yr hil a'r oes yn gwella wrth tyncl, ymlaen, canys y mae yna gryn naid mewn urddas a lledneis- rwydd moesol o Dlysaiir Hen Oesoedd Llvwelyn Ddu i Hanes y Oenhadaeth, Dramor J. ff. iAI. Yr Hen Pharisead a'r Parlys. Saboth oedd hi drannoeth ac yn y bore, dyma fynd i Ysgol Sul yr Annibynwyr gyda Mr. Lloyd. Ar y diwedd, dyma fo'n pwyso arnaf i holi'r plant. Ni fed.rais i erioed ar y gwaith hwnnw ;■ ond digwydclai mai iachau'r claf o'r parlys oedd y maes llafur, ac wedi rhyw ystrydebu hen gwestiynau ol a blaen am dipyn, cofiais syhv Wm. Rees ar y pwnc, a dyma fo :-— Gan fod y ty'n llawn, na modd ei gael i fewn drwy'r drws, daew'r pedwar cyfaill yn cludo'r claf i'r tô, yn symud rhagddor hwnnw, ac yn dechreu ei ollwng i lawr. Daew'r lesu'n sefyll yng nghanol y gegin, a'r disgleirdeb a'r urddas dwyfol yn tynnu pob wyneb ato ond yn y gongl, wrth y lie tan, dac-w hen Pharisead barflaes, deddfol. rhagfarnllyd ac wrth glywed y claf yn dod, ac ofni fod gwyrth yn mynd i gael ei chyflawni, dyma fo'n rhygnu sirial rliyng- ddo ag ef ei hun Os iacha Fo'r parlys yma o flaen y bobl yma fan hyn, fe gre, i ant ynddo yn eu crynswth, ac mi fydd yr hen synagog acw'n wag. Dald'afael ynddo fo, barlys annwyl Fe lanwodd y stori y twll yn ddeliaf a welsoch erioed a chefais innau ddianc adref am ginio heb i neb Wybod nad oeddwn cystal liolwr plant a Robert Owen y Rhyl neu Evan Peters y Bala. Hfc Jacet. Treuliais y pryniia,wn yn sbio ar well dihafal mor a mynydd bum yn myn- went Llaneugrad,—bron mor dlws a snec i orwedd ynddi amynwent Ynys Cynhaearn, Ho y mae llwch Dafydd, y Garreg Wen. Gwelais fedd John Phillips, Bangor, a bedd John Rd.- Hughes, tad y Parch. Howell Harris Hughes. Princes Road ac a gofiais y stori fach a ddywedodd W. O. Jones, un o blant llengar Bro Goronwy sydd ym Mlaenau Ffestiniog, wrthyf amdano Dau ddyn ar y pentref, yn banner chwil John Richard Hughes ynpasio heibio, ac un o'r ddau yn gweidcli'n goeglyd ei bwyslais Digon hawdd gwybod ei bod hi'n ddydd Sul yfory—dyma hwn yn mynd i\ gy- hoeddiad." Ydi, ac yn Dclydd Barn drannoeth ebe'r fifengylydd dwys mewn eiliad. Felly fu. Ymhendeg neubymtheng mlynedd wedyn, dyma ddyn yn ei gyfarch, ond y pregethwr ddim yn adnabod dim arno. "Ydech chi'n cofio rhyw ddau banner chwil yn eich insultio chi ar y ffordd i'ch cyhoeddiad stalwi-n. ? Wel, erbyn meddwl, yr yduyf yn Oer-lireu cofio." "Wei, y fi ddywedodd ddigon hawdd 'gwybod,' etc end fe suddodd y sylw am Ddydd Barn i fy nghalon a'r gwir yw, fy mod yn rhyw lun o flaenor ers blynyddoedd i chwi." Heuer yr Had, canys pwy a wyr ymlile y disgyn, nac o le mor rhyfedd a diddisgwyl y t^f. Ymdrowyd yn o hir ymysg y be(idau hwy a'u cerrig henafol a'u geiriau lleddf, ond yr un dwysach qa'r Hie Jacet y dywedodd Walter Raleigh mor ddwys-arddunol am dano :— "0 eloquent, just, and mighty death! "whom none could advise thou hast persuaded what none hath dared thou hast done and whom all the world hath flattered thou only hast cast out of the world and despised. Thou hast drawn together all the far-stretched greatness, all the pride, cruelty, and ambition of man, and covered it all over with these two narrow words. Hie Jacet." Wrth sbio ar Wynebau'r Wlad. Ary ffordd yn ol, gwelais beth go ryfedd,- dau fwthyn yn un a'i gilydd-yn "sownd y naill yn y llall, ond yn lle bod drws y ddau'n wynebu'r un ffordd, wynebai un at y 16n a'r llall o chwith at y meysydd, ac felly a welech ffrynt a ffenestr un a chefn a chwt ieir y llall. Pan ofynnwyd i Lloyd pam, dyma'i esboniad direidus Er mwyn rhwystro i'r ddwy wraig fedru sefyll ar riniog eu drysau a hel clep." Yng nghapel M.C. y Tabernacl-corlan fy nghyfaill T. O. Jones-y buwyd y nos, ond ei fod ef yn pregethu yn Sir Gaernarfon draw, a llane ifanc iawn yn torri'r ias fel pregethwr ym mhulpud y Tabernacl. Gwran- dewais fy ngoreu, ond rhaid addcf y gwir mai sbio ar wyneb au rhadlon ac awgrymiado] y gynulleidfa y bum i am ormod o hyd, a geiriau Goleufryn yn dod yn fyw o flaen fy meddwl :— Ag eithrio Meirionydd, Mon, meddir, yw'r "sir leiaf ei phoblogaeth o holl siroedd Gwynedd. Bydd hyn, dybygid, yn new- ydd i lawer. Ond cofier nad gwlad yn difa ei phreswylwyr mohoni eithr rhydd. hwynt, yn rhad ac yn rhodd, ynholl nerth eu hiechyd, a chryfder eu gewynau, i fod "yn elfen gref ym mhoblogaeth siroedd ereill y Dalaith. Cyfarfyddwch â hwynt braidd ymhoh man, gyda.'u Uoer-wynebau "mawrion, crynion, llygaid heb fod yn ddwfn na bas, ond yn dangos toreth o garedigrwj-dd o'r tu cefn iddynt ffurf y "pn yn fawr—nid, efallai, oherwydd maintioli ac ansawdd yrymennydd, eithr er mwyn gorffeny fodolaeth yn briodol ond lied y fynwes yn profi presenoldeb ss peirianwaith rhagorol; a fchewder y war yn dangos medr i dreulio ymborth ac i'w "droi yn gig, gÏau, a chyhyrau. Pe gwelech y Monwysiaid, wedi ei feddalhau gan awyr laith-fyglyd Llynlleifiad, nou (i wedi ei gyfyngu yn ormodol i ddim ond hara a thrwyth dail yr India, yn rhai o gymydogaethau chwarelau Arfon a Meir- ionydd, dengys ei ffram ardderchog i chwi ar unwaith d,d arfod oi fagu ar amgen ebran, ac iddo foci yn porfau, ddy(dal1 ieuenctid, yng ngw]ad vr eidion du—?m Mon." Dychwelyd drannoeth (dydd Llun), wedi cael gwybod beth oe4ld croeso Sir Fon, ac wedi hel basgedaid o gopi ond gan feithed fy llith, rhaid gadolr gweddill hyd rhyw dro eto. Llygad y Wanr-. J.H.J. --0 COLEG PRIFYBGOL GOGLEDD CYM- R U.-Dyfarnodd Senedd y Coleg fel y canlvn am Mai, 1916, ar bwy-s yr arholiadau diwedd ar -£40, Dd. Owen Evans (16), Ysgol Sir Din- bych (Ysgoloriaeth Eyton Williams). £25, Harry Irvon Jones (16), Ysgol Sir, Llandudno (Exhibition John Hughes). £20, Clifford G. Harris (18), Ysgol Sir, Caernarfon (Exhibition Eyton Williams). £ 15, Arthur Owen Rob- erts (18), Ysgol Sir, Abermaw (Exhibition Eyton Williams); Dilys Thomas (18), Ysgol Sir y Merched, Bangor (Exhibition Eyton Williams). £10, Thos. G. Foulkes (16), Ysgol Alun, yr Wyddgrug (Exhibition Robert Gee) Harold W. Lawton (16), Ysgol Sir, y Rhyl (Exhibition David Williams); Gaynor Will. iams-Gardner (18), Ysgol Sir y Merched, Bangor (Exhibition Osborne Morgan). 15, Annie Dorothy Evans (18), Ysgol Sir y Merched,Bangor (Exhibition EytonWilliams). Robt. Alun Jones (17), Ysgol Sir y Bala (Exhibition Eyton Williams). Exhibition kl5 Richard Hughes (cyfyngedig i ymgeiswyr o F6n), Cecil E. Gregory (17), Ysgol Sir, Caer- gybi. Exhibition8 John Hughes (cyfyngedig i F6n ac Arfon) Rice Williams (19), Ysgol Sir, Caergybi (£10); W. Philip Williams (17), Ysgoj Sir, Bethesda (£6).

wr SYLWCH AR HYN Fotl prinder a dji-udan, iaeth papur y lath tf']:po allwn anton yr un copi dros ben 0 hyn ymlaen ir gwertliwyr ac os am fod yn sjpr BRYTHOK," y rliaid ich-w-i ei aroliebu gan eich newsagent arter- ol ymlaen Haw. Rbifyn y Gwanwyn Y BEIRNIAD Cylohobawm CHWABTIBOL deo Dftvdd Cjmdeithasau Cymreig y Coiagoet Cenedlaethoi t than olygiaeth J. MORRIS JONES. Cynnwys- Y [RHYFEL A HOLLALLUOWGRWYDD DUW Yr Athro D. Miall Edwards GWANWYN T. Gwynn Jones Y CHWYLDROAD CYMDEITHASOL YNG NGHYFNOD Y TUDURIAID R. T. Jenkins GORONWY OWEN Y Parch. T. Shankland Y LLAWLYFR MOLIANT NEWYDD Y Parch. D. Tecwyn Evans A ELLIR DISGYBLU'R MEDDWL ? Yr Athro William Phillips ADOLYGIADAU gan y Parch. Ddr. Maurice Jones, Ifor Williams, a'r Golygydd. BUlh BVaDI a'i Feibion, Argraffwyt. 866, 868 Staalay Boad. Lerpwl Furniture Bought outright for Cash, distance no object. Sales by auction on owners' premises. GREETHAM & SON (Est. 1848). Auctioneers, Valuers, vj Newingtqn, Liverpool 5 also 18 Rydal Bank and 106 Liscard Road, Liscard. Tel. 646 Royal. J. HUGHES Tailor*,—/ CO.1 20 Oxton M/&> Aju BIRKENHEA  ?. ?'?? /cSVLadies' ? A, Costumes ?y From 50/ 55/ 63/- Perfect v Fitting Guaranteed. lUNG UP 151r FORI PATTERNS,