Y Brython

Trem III-Nowyddion Prudd. Fel y gellid disgwyl, ysywaeth, dilynir yr hanes am lwyddiant y Fyddin Brydeinig yn Ffrainc gan newyddion prudd am laddedigion afchlwyfedigion, ac yn eu plith nid ychydig o fechgyn adnabyddus a hoff o blith Cymry Lerpwl, yn gystal a'n cydgenedl yng Nghym- ru. A lluosog yn wir yw'r llinynau perthyn- asol rhwng Cymry'r Hen Wlad a'r Cymry ar Wasgar. Er nad yw 'r symudiad ymosodol ond newydd gychwyn, ceir eisoes lawer teulu yn fud a syn gan alar ahiraethwrth sylweddoli bylchau ar eu haelwydydd, nad oes obaith mwyach am weld eu llenwi fel cynt. Nid oes ar y galarwyr angen help i bruddhau dyna'r hyn nas gallant beidio a'i wneuthur; ond y mae arnynt eisieu pob cymorth y gall cyd- deimlad a diddanwch ei estyn iddynt. Os oes i Eglwys Gristionogol werth o gwbl, dylai ddangos hynny ar hyn o bryd fel cymdeithas deuluaidd lawn o gariad a chydymdeimlad. Ac, yn wir, un peth nodedig ynglyn a'r am- gylchiad au adfydus presennol yw y gwroldeb moesol ac ysbrydol a ddengys llawer o rieni a pherthynasau yn wyneb colli anwyliaid eu calonnau. Un cymorth mawr i hynny fu'r llythyrau a anfonesid adref gan amryw o'r dynion ieuanc eu hunain, o faes y rhyfel, ac o wyneb y gelyn a chysgod angau. Nid am na wyddent eu parygl yr ysgrifennent fel hyn, eithr o gariad at eu perthynasau, ac oherwydd eu Sydd yng nghyflawnd er eu hachos ac yn y Duw y dysgwyd hwynt o'u mebyd i ymddiried ynddo. Caled, a chaled iawn, yw'r trallodion hyn i deuluoedd, a diau nad yw'r newyddion prudd ond yn dechreu'n cyrraedd. Tanllyd yw'r frwydr yng nghalonnau miloedd sydd adref, rhwng cred ao anghred, gobaith ac anobaith, A pha beth bynnag sy ddichon- adwy i bobl ei wneuthur dros y naill y Hall ac er mwyn ei gilydd, dyma'r adeg i'w gyflawni. Yr ydym yn credu yn yr ymdrech a wneir i geisio cau'r tafarnau "o hyn i ddiwedd y rhyfel, ac am chwe mis wedi hynny ond credwn hefyd mai da fyddai i bob aelod eglwysig, o leiaf am yr un cyfnod lwyr ym- wrthod a phob croesymdd adieu a chwerylon ynghylch man betheuach, ac ymroi i fyfyrdod a gweddi, a phob ymdrech i geisio cysuro'r trallod us a chymorth y gwan. Credwn ni fod mwy o gydymdeimlad mewn cymdeithas-yn enwedig y Gymdeithas Gristionogol-nag y gellid meddwl weithiau y mae'n bod, ond ei fod yn ami yn methu gwybod y ffordd oreu i fynegieihun. Ond dyma'r cylfe i'w ddysgu. Yn ddiamheuol, gall-y lliaws teuluoedd per- thynol i Gymry Lerpwl a mannau ereill, a dynnwyd, ac a dynnir eto, trwy ddrycin trallod, gael peth clydwch gwirioneddol yn y ffaith fod miloedd o frodyr a chwiorydd yn cydymdeimlo a, hwynt ac yn gweddio drost- ynt. Son am weddi mewn papur newydd ? Ie, yn sicr Ac od oes neb a wad ei gallu, mentrwn ddywedyd nad yw hwnnw wedi rhoi prawf teg ami. Ac yn wyneb popeth prudd a siomedig, gall ein cyfeillion galarus fod yn sicr o un peth mawr iawn,—mai'r elw pennaf yn y cydfyd i gyd yw aberth, ac nad all un- rhyw aberth a wneir o gariad at Dduw a Dynoliaeth fynd yn ofer.

Tpom IV-Sofyllfa'f Rhyfol, I Etyd heddyw (Llun), mae'r gelyn yn cael y gwaethaf o bob cyfeiriad. Deil yr Italiaid ennill tir. Mae medr, grym, a rhuthr gori esgynnol y Rwsiaid ar hyd y llinell faith yn destyn syndod. Ac mae'r Ffrancod a'r Pryd einiaid ynsymud ymlaen yn araf, ond yn tier. Araf y rhaid bod ein cynnydd yn Ffrainc, canys cafodd y gelyn amser maith i aiorhsu ei gadamfeydd, fr hyn hefyd a wnaeth. Cymer amser i dorri'r cadarnfefydd hyn i fyny, a da gennym am y cred y Cyng- hi,eiiriaid mai gwell symud yn araf, a gwneu- thur cymaint o waith ag a ellir a magnelau, yn hytrach na bwrw dynion i ddinistr. Pan geir allan i faes agored, bydd y symud iad au'n gyf. lymach. Sylwch !-Bu'r llongau tan-forol. (tubmarines) yn bur daw el yn ddiweddar ond-yn ol eu harfer-diau y torrant allan yn fuan mewn flyrnigrwydd dibris, gan ymosod ar ein llongau masnach. Dyna fu'r canly niad i bob saib yn eu hanes. Yr un modd am eu Zepps a'u hawyr-longau mae'n bur sicr nad ymfodlonant heb wneuthur cais penflerfynol am d (lifrod mwj o lawer na dim a wnaed hyd yn hyn. Ac er fod jyn eglur dd arfod i Lynges y gelyn gael y gwaethaf o lawer yn y frwydr fawr ym Mory Gogledd, mae'run mor wir focl ganddo eto rym mawr i daro, ac na chyll yr un cyfle. Erys pethau hyd yn hyn yn lied d awel tua Salonica, ond nid yw pethau wedi eu se-lo yno. Yn ddiau, gallwn ddisgwyl llawer trychineb, er na fu'r argoelion am fuddugoliaeth derfynol erioed mor oleu ag ydynt ar hyn o br:N. Teimla Berlin, erbyn heddyw, nad all fforrldi-) swagro fel y bu. -0

Ffetan y Gol. Atila, fflangel Duw. At Olygydd Y Brythow SYR,- Hoffwn gael eich caniatad i ollwng y meddyliau yma sydd yn 1 nghorddi am y Caiser fel Atila, ffiangel1 Duw T— Atila, fflangell Duw, 'rol bod yn hir yn byw Yng nghwmni'rF all. achriw'r uffernc 1 wlad Erfyniodd am gael dod i'r wlad He gynt bu'n bod, Tra'n trgo is y rl-,ocl,- ca'dd ganiatad. Medd ef wrth devrn y fall: Syr Satan, y mae gwall Am ddyn mawreddog, call, yn Ger-man-i Mae yno eisiai-i gvr, yn deyrn ar dir a dwr, Sy'n d eall cod i 'stwr— penoda fi. Ti weli nad oes fawr o deulu daear lawr Yn dyfod yma'n awr, yn fawr na mdn; Mae He i ofni fod dy weision, gw:?r di-nod, Yn esgeulu?o clod gwlad fawr y tan. Tra'n byw mewn heddwch pur, a by wyd lied do i -gur, Heb fawri'wgwneud ynsur, maedynol ryw Ag amser ar eu Haw i feddwl am a ddaw, Ac ofni Brenin Braw, a throi at Dduw. Gad imi esgyn fry, i'r ddaear gynt lie bu Cyndad au'th w as yn hy', filwrol hil; Fy ngair rof iti'n awr, y gyrraf dyrfa fawr Cyn hir, i lawr, i lawr, fil ar ol mil. Fy ngvilad, Gemoania fawr, gad imi, cyn y wawr, Gael sangu ar ei llawr, i ffurfio lie, Ymysg yr unig rai sy'n fradwyr hyd y crai I'm gwaith, y lleia'u bai o dan y ne'. F'Ellmyniaid yv, y gwýr wnant waith am lai o hur Na neb,— ar gabbage sur a bara du Nid oes un drwg na wnant, nid oes un lie nad ant, I fradu am a gant, a thwyllo'n hy. Fe'udysgaf hwy i gyd i drin pob arfau drud, At dorri-heddwoh byd, drwy ]add a lladJ Gorfcdaf hwy'n unhaid i weithio yn ddibaid, A deall ystyr rhaid, bob oed a gradd. Llawn o gynlluniau wyf, gwn am bob gwlad a phlwyf, A hoffwn roddi clwyf, a tharo i lawr, Y m lad syd cl fwy a'i gwg, ar bob rhyw d rais a d rwg— Mae'nllechadany mwg, sefPrydainFawr." Medd Satan: Ffyddlon was, wyt deilwng o dy èr.s, A haeddol o fy ngras, cei ganiatad Os gelli, nerthol gawr, ddarostwng Prydain Faw r, A'i chadw fyth i lawr, ti gei y wlad." Ti, gyfrw.vs ieyrn yFall, daeth ar dy ystry w ball, Gweithredaist yn ang-hall, a thra 4i-lun Nismedraist, erdyddawn,ddimgweld yndeg a llawn, Nadirnad chwaith, yniawn.gyhheddfau'th ddyn. Atila dd aeth yn ol i blith 'r ElImyniaict ffol, A buan gwnaeth ei 61 ar wlad a thref Fe weithiodd yn ddi-ball, 'nol cynllun erch y Fall, I wneud Germania ddall yn fawr a chref. Er mwyn darparu cad, fe drethodd nerth y wlad, Allwyddodd,pwy awad ?ermaintydraul Cyhoeddodd i'rholl fyd y mynnai ef rywbryd « Pe costiai iddo'n ddrud, ei le'n yr "haul." O'r diwedd daeth y dydd a welodd ef drwy ffydd, I ollwng oil yn rhydd gwn rhyfel byd Ar drechu bach a mawr, a'u torri oil i lawr, 'Nenwedig Pryd ain Fawr, rhoes ei holl fryd. Dechreuodd weithio'r cam,— fel megis ag un llam, Rhodd Ewrop deg i'r mam, y dryll, cledd O'i achos ef fe wnaed y tir yn goch gan waed, Amathrwyd myrdd dandraoj i gynnarfedd Pan groesodd ef y Rhine, Liege, Namur, a Louvain, Brwsels ac Antwerp gain, ddinistriodd ef; Dinistrydd fel efe ni welwyd mewn un lle, Hyn dystia dae'r a ne', ac uflem gref. Do, hyd i Annwn aeth yr hanes am a wnaeth, I blith 'r ellyllon caeth. Ag erchyll gri, Bloeddiasant yn Un haid- Ei gael yn ben- naeth raid, Mae Uffern oil o'i blaid, Atila i ni." I m Caiff Satan, meddent hwy. fynd mwyach ar y plwy Nid oos ei angen mwy, rhJ fusgrell yw Gwell ganddynt hwy y gwr sy'n trechu ardir a dwr, -1" Dinistria e'n f wy siwr y ddynoFryw. Ni chadd y diawl erioed fath drafferth, er ei oed, I roddi lawr ei droed yn erbyn trais. Crochlefai nerth eigeg, defnyddiai lawer rheg, Ond methu wnai yn deg wrthdroi eu cais. Ni roed erioed o'r blaen ar Satan y fath staen, A'i gribo'n groes i'r graen, a'i iselhau Atila yw'r unig fod, addefer er ei glod, A wnaeth i dèiawl erio'd edifarhau. Edifarhau am roi i Atila gyfle i ffoi I'r byd, i larpio achnoi, alladd morrwydd Mae Satan fawr mewn braw, yn rhedeg yma thraw, I ofyn am help llaw, rhag colli'i swydd. M Ti Satan, adyn ffol, ymdrecha eto nol Atila i dy gol, lie buodd cyd Atila, fflangell Duw, ni haedda'r blaidd gael byw, 1 £ a Yn orthrwm ar ryw yn hyn o fyd  Yn orthrwm ar ei ryw yn hyn o fyd L 1 Atila greulon, gas, Atila fod di-ras, I uffern ffyddlon was, prif elyn Nef Pan wneir y b- d yn gam, pan chwelir ef bob dam, c Gan d reid (I iol wres y Farn, pa le bydd ef ? *Dalier slw mai dull Atila o edrych ar bethau yd yw hwn. Ysty ria pobl yn gyffred in mai yn eu cyfyngd er y r arfera pechaduriaid droi at Ddu". I HUGO DAVIES (Alltud yr Andes). I ik Friere, Chile & o-

Y BEDYDDWYR A'R GYMRAEG. DYMA'r llytfcyr ateb a anfonodd Mr. A .T Davies, ysgrifennydd Adran Cymru o Fwrd-* Addysg, at y Parch. Henry Evans, ysgrifen- nydd Cymanfa Bed^ddwyr Sir Gaerfyrddin a Sir Aberteifi, oedd wed i pasio peno erfyniail yn galw am fod dysgu Cymraeg yn beth gorfodol yng Ngholegau Hyfforddiadol Cymru :— .Ymru M .7M?, ?9?? REV. AND DEAR SIR.-I am in^receipt of your letter of the 24th ult, enclosing a copy of a resolution parsed bj- the Conference of the Baptist Association of Carmarthenshire and Cardiganshire in favour of making Welsh a compulsory subject in the Welsh Training Colleges and in the case of all teachers intending to teach in Wales. That com- munication shall be duly laid befcre the Board of Education. I would, however, point out that every facility and encourage- ment are already given by the Board in their Regulations and through their Inspectors to the teaching of Welsh in Public Elementary Thnd Secondary Schools and in Training Coll- eges in Wales, and would suggest that the proper quarter to which the efforts of the members of your Association, as well as of others who share their views, in favour of the teaching of the home language, should be mainly addressed, is the Local Authorities to whem Parliament has entrusted the responsi- bility for providing education in their res- pective areas. If local public opinion throughout Wales is fully aroused to the importance of Welsh, the resulting d emand for its teaching will undoubtedly make itself felt by the Local Education Authorities and the Governors of Secondary Schools, and the consequent demand fcr teachers who can teach it will turn the thoughts of intending teachers in the Wels'i Colleges to this subject. I can assure you that your Association have my full sympathy, as well as that of the Chief Inspector of Education in Wales (Sir Owen Edwards), in the object they have in view, but I believe that what can be done in the matter by a Government Department has been, and is being, done by the Welsh Depart- ment,which cannot be charged with having been slow in showing their realisation of the great value of utilising and fostering the Welsh language to the utmost extent possible. The necessary driving force to enable full advantage to be taken of the facilities in various directions offered by the Welsh Department since it came into existence in 1907 must, however, be supplied by people on the spot who are in a position to influence public opinion by the usual methods of the written and spoken word and tb e vote.-You are at liberty to make any use you think fit of this Ie ter, whi h, though unofficial, may be taken as reflecting the present views and attitude of the Board on the subject.-I am, yours sincerely, (Signed) ALFRED T. DAVIES Welsh Department, Board of Education, Whitehall, S. W.

IN STOCK. 5/6 h.p. Rudge-Multi & Rudge Sidecar; Demonstration outfit, in perfect order, Cash Price £55. 3t h.p. L.M.O. 3 speed, Chain-cum-Belt drive. Splendid machine for solo or sidecar work. Cash Price £66 2.. Od. 81 h.p. B.S.A. 3 speed, Chain-cum-Belt drive. Cash Price 962. 81 h.p. Rudge-Multi, Russian War Service Model, Enam- elled service Green; in perfect order. [Cash Price 647 10s. 0d. We have only one ;each of the above. First Cheque received secures same. Prynir Dodrefn Outright. Distance no object. Salee by auction on owners' premises. GREETHAM & SON (Est. 1848). Auctioneers, 27 Newington, Liverpool 18 Rydal Bank & iofl Liscard Road, Liscard. Tel. 64.6 Royal. Telephone-Anfield. 809. 155 KENSINGTON.?LIVERPOOL. S3. W. EVANS, FUNEBAL DIRECTOB- All Orders personally attended to throughout. I P. Lloyd Jones FUNERAL DIRECTOR, 364 Stanley Road, l'poot TELEPHONE-261 BOOTHS, ^TELEPHONE—575 ANFIELD. j J. T. JONES, Ftmerqg Undertaker, EVERTON 40 AuhMy Street, ?EVERTON and55&McHRoa LIVERPOOL. Funerals personally arranged to all parts. Why go to Town ? When the BOOTLE Shorthand & Typewriting ACADEMY, 4 TRINITY ROAD, give pupils a practical business training in Shorthand, Typewriting, and General Office Routine equal to any City School. No Failures. Day and Evening Classes. Apply Principal. BARGAINS.-Underwoods, Remingtons, Yosts, Smith, Premier, Barlocks, Em- pires, Oliver, Blieks, Royal Standard, from £ 2 new condition, See the REX £ 23 worth for la guirieas.-LONGMORIM, 41b North John Street, Liverpool, Sole Agency Carona Portable Typewriters. COOK& TOWNSHEND Special Value this week. Boys' Oilskin Coats, 8/6 to 12/6 Boys' Sylkoyly Coats, 1 14/6 to 21/6 Splendid Selection of Boys' Sports Suits, Rugby Suits, 12/6 to 15/6 15/6 to 21/6 Boys' Covert Coats, 12/6 to 21/- 12/6 to 21/- Gentlemen's Business Suits to measure, 50/ 55/- and 63/- Byrom St. & Dale St., LIVERPOOL. For Baths, Lavatonea,CIoseta, Brass Fittings F Lead PIpM, etc., apply to- JAMES CHEW & CO., Plumbers' Merchants & Brassfounders, Tel. No. 58 & 60 PARADISE STREET, BanS 3402. LIVERPOOLj gi t Manufacturers of Copper Cylinders, Boilers, and Gas Washing Boilers. DIM TALU YMLAEN LLAW. ARIAN YN FENTHYG. (yn ddixtaw bach), mewn symian bach sou faw (heb fod llai na £10) AB ADDAWEB T BENTHYCIWR El HU! SEFYDLWYD ERS 46 MLYNEDD, ac yn awr yn rhoi £ 80,000 YN FENTHYG BOB BLWYDDYS Am daflen a thelerau ymofynner a George Payne a'i Feib., S Crescent Road, Rhyl. a 16 School Lane, Liverpool, PAINLESS DENTISTRY. J. p, LAMPLOUGH'S (Son of the late J. Lamplough, for many years in the Denial Profession at Mold and Holywell). Dental Surgery, 235 EDGE LANE, LIVERPOOL. Hours-lo am. to 8-30 p.m. Consultation free. Tel. 245 Anfleld. IN a Letter Home a Soldier writes It la barf. to find a clean soldier now. The belt you sent me It splendid, and every man out here should be provided Wi ° ??He refers to KENNEDY'S KILL-LIOB BBHM. which absolutely repel vermin and disease. Help your boy to keep clean. 8 Oelts for 4/- All Chemists, 1/8 each, or pest paid anywhere lews KENNBDY, 2 Parfc-rd., LJveipooi. For Bedsteads and Bedding. W. WHITTLE SON & STOTT, LTD., ¡, 116, 118;& 120 WHITECHAPEL, LIVERPOOL. « 0 II Telephone lal31 Royal. DAVIES'S SECOND-HAND PIANOS For Cash. A GREAT CLEARANCE SALE. Special Opportunity. Sale Price Worth £ 10/17 ROSEWOOD- Beautiful Model; sweet tone gooi appearance light tgu-ch. ils CHALLEN". Handsome walnut, panelfront, sconcea. ivory keys, good tone £ 29 115/10 DREAPER.- Beautifully carved, walnut case, rick tone, nice touch very handsome piano ;625 -i- 116/16 ERARD. Magnificent concert semi grand, very- powerful tone and response ivetouch grand condition ;eta -t- £ 18/18 HOPKINSON.- Brilliant tone and elastic touch, walnut case; very superior instrument in perfect order 12S 12 1/10 BRINSMEAD. Rose- wood, ivory keys, powerful and brilliant tone, perfect touch wonderful bargaim £3i 124/10 COLLARD & COLLARD. I-liglr. Class Black Model, great brilliancy and powev of tone, and faultless touck, 7 octaves, trichord a mag- Isificent piano; bargain. ISI 125/1 0 KIRKMAN Genuime Bargain.— Handsome wal- nut, high class instrument, perfect check action, fault- less tone and touch only wants seeing £ 38 127/10 OVERSTRUNG, Black Art Model de Luxe, double iron frame, nickel silver pin plate, trichord full compass, unsurpassed for touch and tone, of wonderful mech- anical perfection, almost human in response and sympathy of soul; like mew; great bargain £ 4M r XOTIOB.- Attentiox is directed te tke above Piano Baigains offered fo* Ctask, offering a saving of fully 10". in eveiy pound. Vull satisf eetio* guaranteed. InIpeetie. invited. .'1(" = >T <Ji!: [DAVIES'S, 30 LOW HILIL. LIVERPOOL. Oleaed Wednesdays at I. Open Saturdays until SUJI. Old Swam Cap from all statio]". Fare, One Penny.

waith a wnaeth, a'r gwaith hwnnw morhan- fodol i'r Ymherod raeth Brydeinig er dechreu y rhyfel, nid oes neb ond y rhagfarnllyd a warafunai iddo'r clod o fod y prif ddyn i waredu Prydain o drychineb ofnad wy. Dyna a addefir gan ddynion a fu arhyd eu hoes yn ei erbyn cJn y rhyfel, gan ddynion sy'n meddu'r cymwysterau a'r cyfleusterau goreu i ddeall sefyllfa'r wlad ymhob modd, ac mae'n eglur mai ynddo ef, yn anad neb heddyw, y mae hyder y Cynghreiriaid sydd o'n tu ni'n angori. Un o'r datguddiadau rhjfeddaf fu'r hyn a gaed y dydd o'r blaen yn araith Mr. F. Kellaw ay, yn Bradford, unha un yr hysbysai sefyllfabresennolgweithfeydd cyfarpar rhyfel yn y wlad hon. Dywedai fod 3,500,000 o weithwyr ar gyfer y rhyfel yn y deyrnas, o'r rhai y mae 666,000 yn ferched. Dro'n ol, dywed ddarfod i Mr. Lloyd George synnu Ty'r Cyffredin wrth hysbysu fod yn y wlad 11 o ystordai rhyfel (arsenals), ond fod hedd- yw gynifer a-90 ohonynt. Nid oes gennym ofod i ymhelaethu ond d arllena yr araith fel rhamant, agwnai ddyndeimlo'nburh^derus erbyn hyn fod gan Brydain Fawr ddigon o* ddarpariadau mewn dynion a defnyddiau o bob math ar gyfer cyflawni ei rhan yn eff eith iol yn y rhyfel hwn o hyn ymlaen. Ac fe gofia'rwlad ygwraosododd eilawgyfareddol ar y swydd a newidiodd y cyflwr truenus yr oeddym ynddo flwyddyn yn ol i'r hyn yr ydym ynddo'n awr.