Y Brython

Ffetan y Gol. j CofUd pawb fo'n an/on i'r Ffetan mai dyma'r gairjsydd ar ei genau:— NITHIO'R GAU A NYTHU'R GWIIL Oracl Penmaenmawr. At Olygydd Y BBYTHON SYR,—Darllenais ysgrif y Parch. D. R' ?riSth, Penmaenmawr, yn Y Ge?M??t, He y Aieryd am feimiadaeth Feiblaidd, yr Orgran 3?wydd, ac yn y blaen, a hynny mor ffol a Alentynaidd nes nad oes ddiben yn y byd eeisio ymresymu A dyn mordywyll,dim ond «i grogi yng ngwydd gwlad ar fachau ei ioeglerwaith ef ei hun, sef fel hyn m Bobl y byd, dowch yngbd, Ysgolheigion, raddedigion, Dowch i g yd Y mae'r wawr loew fawr Wed i torri ar glogwyni i t Penmaenmawr. I Benm aenm aw r, PenTnaea.,tes,wi,. Lie y saif yr haul yn awr. Llawenhewch, gwybod gewch }■ Sut i fed ru vsgxifennu, 0 gwrandewch laith y cawr mawr, mawr, mawr, A sillebir fyth yn gywir ar oleudir Penmaenmawr. "Duw," nid Diw," 0 mor wiw Cofiwch sylwi ar y "blwyddi I' 0 mor swynol yw "cydmarol" Clysion, clysion yw dammegion Nid anghysbell yw'r "ffynonell Arnmrwd odiaeth yw cydmanaetii( "Uwchfeirniadaeth" annuwioliaeth 1 Haerllug gyda Mr. lona Yiiteu Jonas lawn o urddas ? "ftfa rowch gilwg 'rwy'n "ttolwg," I Ewch i holfun sy n hoffi hCynnrychioli" pob daioni, A.llawn zel doed a ddel. Hawyr bach mae hi'n iack Ar y bryniau heb syniadau Beimiaid crach Henflych wawr, tyrd i lawr, .wi. Dduwinydd "—nid Diwmyda d, aydd ar fynydd Penmaenmawr. H Cofiwch hyn y%y gI n. Fod datguddiacT a datblygiad Wedi sefyll yn y gwersyll j Hen yn syn I Celwydd mawr byd di-wawr A ddywedir ymhob brodir ond ar T&i^rt ii Penmaenmawr, 0 mor brudd Bellach bydd Bin pregethwyr a'n dysgawdwyr Heb y dydd Nid oes wawr ar y llawr Heddiw'n unman ond ar heultaii Penmaenmawr. j Bto'n uwch-Clywch, 0 clywch, Ysgolheigion, raddedigion, Cyn daw gwaethaf nosau gaeaf Barn a'i luwch. Dowch yn awr, dyrfa fawr, Dowch i blygu a chyffesu, Megis "pryfid dwl, di-enaid, Oll i lawr Mewn bychander yn ysblander Ter oleuddydd archoraclydd Penmaenmawr. Penmaenmawr, Pemnaenwavy", Lie y saif yr haul yn awr. -Yr eiddoch yn gywir, HWYN GRYDD Camwri Cinmael. I 1 At Olygydd. Y BRYTHON A I Srp,-Diolch yn fawr i'ch gohebydd am e aylwadaii, miniog. Ond pam y aymudwyd Owen Thomas? Clywais ddjwedyd iddo ddangos gwendid, Uacrwydd, ac aneffeithiol- nrydd yn ei waith milwrol. Clywais hefyd fod ei symud yn rhan o gynllun newydd a labwysi ad wyd gan Swyddogaeth Rhyfel. T mae hyn o wahaniaeth rhwng y ddau eglurhad,-dichon y gellir dadleu fod rhyw gymaint o reswm yn yr olaf, ond "mean tmcuaz" ys dywed y Sais, yw'r blaenaf. Ni iontrodd neb eto osod. y cyhuddiad ar ddu a swyn, os na wnaeth rhyw swyddog hynny 'n Syfrinachol, ac ni fentrod.d neb roddi dat- jganiad iddo ar goedd gwlad. Os yw'r •yhuddiad brwnt mewn bod yn gyfrinachol, ^lylai'r wlad gael gwybod rhagllaw, a dylai'r Aelodau Cymreig wyntyllior peth yn ddi- Aino, nes dwyn ohonynt y ffeithiau allan o ♦gofeydd tywyllwch i wiroleudydd- Hefyd. dylai'r Cadfridog gael arfer yr hawl a berthyn i'r ^roaeddwr distadlaf yn y Deymas, sef yw Aonno, yr hawl i amddiffyn ei hun. Ond, os jBiai rhan o g ynlluu newydd milwrol ydoedd symudiad Owen Thomas, yna gellir dweyd yn bend ant y dylai'r awdurdodau glynllunio heb wneud cam a chenedl gyfan, ac heb daflu sarhad ar ymdrechioi-i tywysogaidd Owen Thomas ei hun. A roddodd y diweddar Alrglwydd Kitchener ei air ym mhresenoldeb Mr. Lloyd George y byddai'r fyddin Gymreig yng ngofcal Owen Thomas ? Os gwir hynny, ac hyd yma nid oes neb wedi gwadu'r peth ond Mr. Tennant, paham y mae Mr. Lloyd George yn ddistaw ? 4 Oblpgid y mae symud Owen Thomas yn sarhad ar Gymra,—ar ein hiaith, einlad a'n cenedl! Paham y symudwyd Owen Thomas ? Rhydd i bob dyn ei farn, ac i bob barn ei llafar. Credaf yn bers-onol y gellir ateb y gofyniad yneithaf rhwydd. Euog ydoedd o'r pechodau anfaddeuol a ganlyn, sef r (i) ei fod. yn Gymro brwd a gwladgar (ii) ei fod yn Ymneilltuwr egwyddorol a ffyddlon; (iii) ei fod yn Rhyddfrydwrglew ac yn werin- wr i'r earn (iv) ei fod yn wr o argyhoeddiad au crefyddol dyfnion a chryfion. Y mae'r pethau hyn yn wenwyn pur i'r dosbarth hwnnw sy'n ystyried milwriaeth yn brif, alwedigaeth bywyd.-—Yr eiddoch, W. F. PHILLIPS Dinbych y Pysg, Gorff. 7, 1916. Y Bocsio Barnol. I At Olygydd Y BRYTHON SYR,—Da gennyf am sylw'r Hutyn ar foesio yn eich BRYTHON. Syn meddwl fod y peth ciaidd hwn yn cael cefnogaeth yn un. man, Cymru yn enwed ig. Clywais wr parchus yn dweyd dd au fis yn ol, Os am fod yn arwr yn y Deheudir acw rhaid bed yn foceiwr; dyna arwyr DYffryn Rhondè a." Mae gwaed dyn yn berwi wrth feddwl fod gweithwyr Cymru yn ymostwng i blesera mewn peth sydd yn apelio at ddim end yr anifail mewn dyn. Darllenais y dydd o'r blaen am un o'r hil hon yn cael ei ddangos yn Nhý'r Cyffredin ac aelodau seneddol yn sy i-tb io ar draws ei gilydd i ysgwyd Haw ag ef. Tybed nad oedd rhaiohenynt yn meddwl y buasai'n harddach peth i Kwnnw fod mewn khaki yn bocsio Germaniaid yn lie dyrnu wyneb "Taney" hwn a 11 Dai" arall ? Dyma'r gwiramdani fod arian i'w wneud oddynion fel y rhain, ac y mae hyrwyddwyr y boxing contest (nid oes eisiau Ilygrti'rheniaith a chyfieithiad) yn gwybod Eut i fynd o'i chwm- pashi, ac ynmanteisio arddallineb agwendid gweithwyr Cymru a Lloegr fel ei gilydd. Dynion yn gweithio'n galed am eu tamaid ac wrthi beunydd yn Iladd ar y rhan yna o gym- deithas sydd am ein cadw i lawr (y cyfalaf- wyr), eto yn syrthio'n swp i gynllwynion y rhai hynny sydd, yn elwa o'u cyd-ddynion a, ddigwyddo fod yn medru tynnu gwaed o -O.rwyi-iadyrnugwyntofol eifrawd, ahyni-iy'i-i brif nod ei fy wyd. Gwiraddywed Yi- Hutyn 08 cahwn ei ffordd|fe ysa ysbryd einhieuenc- tyd, ac msynnwni ddim nafyd.d rhaio arwyr y ffwlbri yma yn meiddio gofyn am gael turn ar lwyfan yr Eisteddfod.—Yr eiddoch yn gywir, gywir, CYMRO" LERPWL Yr Hen Athrawon Cu. I At Cflygydd Y BRYTHON I ANNWYL SYR,-Difyr dros ben oedd darllen hailes-Ysgol Sul Grosvenor Square yn Y BRYTHON heno, ac yn dwyn atgofion melys iawn am lawer o flynyddoedd hapus a dreuliais mewn ysgol gyffelyb, sef Ysgol Famworth Street, oedd ar un adeg yn dal perthynas ag eglwys Chatham Street, ac yn dd iwedd arach d an nawdd eglwys Fitzclarence Street. Ychydig yn ol, cyfarfum a'n hen arolygwr ffyddlon (Mr. Thos. Jones, Brownlow Hill) a soniai am yr amserau hyfryd a dreul- iwyd yn Famworth Street, ac fod saith o r cyn-aelcdau ar hyn o bryd yn flaenoriaid mewn gwal/anol eglwysi, ac arnryw o'r aelodauN ereill yn llenwi swyddau cyfrifol a phwysig. Mawr ein dyled i'r hen athrawon am gymryd cymaint trafierth i gyfeirio ein traed at y Soi-dd sydd yn arwain i'r bywyd tragwyddol.—Yr eiddoch yn bur, Waterloo JONATHAN JONES Gwynfyd a Owae I At Olygydd Y BRYTHON SYR,—Yr oedd yn fiTiiict3 gogoneddus braf, a minnau'n marchog ceffyi haearn ar hyd ffordd gwlad y tuallan i'r ddinas gorllewin, ymsuddai'r haul yn belen goch yn y glas yr oedd "ehedydd a'i flodeuog gerdd," ar frigynucha'rpren fan draw dacw fronfraith yn pefrio'i mawl, mewn nodau givisgi o bobtu'r ffordd yr oedd meysydd cnydiog, tyc-ianncl y ewair beth yn ei ystodiau newydd ei "Jadd," arall yn ei fydylau yn barod i'r das yr yd yn tonni'n esgud tan yr awel falmaidd yma ac acw yr oedd bwtbyn neu dyddyn clyd, a minnan wrth basio yn lledu'm ffroen i dderbyn arogl per y blodau. 0 'i-oed.d hi'n braf A chwedl Eifion Wyn,— Pwy a ddyfaJai fod t Bechftdur ar wyneb da-ear ? Bu bron i mi ag anghofio fod Rhyfel enbyd yn y byd, a chyfeillion cu i mi ynghanol y drin. Ust dyna swn bloeddio ac ar y briffordd fan acw maecryndyrfapobloedd. Beth sy'n bod, tybed ? Cyrhaeddais y fan, a deellais yn fuan. Bob rhyw dri munud, elai cerbyd y Groes Goch heibio, ac ynddo, ar wastad eu cefn, ddau arwr clwyfedig, agyrhaeddodd yn y tren i'r orsaf gyfagos. Faint oedd wedi mynd heibio cyn i mi gy rraedd nis gwn. Nid oedd neb un ohonynt yn med ru cod i ei ben i ni weld ei wyneb ond i gy-cinabcjd y banllef au, ccdai ambell,un ei goes odditan y gwrth- ban coch oedd drosto. Gwelais un neu dd wy o nyrsus tirion—disgynyddion Miss Florence Nightingale, ac aelodau o'r Sect oj the Good Samaritan-Yll eistedd wrth ben y clwyfus, i esmwytho ychydig ar ei obennydd. Y gwron- iaid Cariad mwy na hwn nid ces gan neb, sef fod i un roddi ei einioes dros ei gyfeill- ion." ac o'r braidd y diangodd yr arwyr hyn rhag angau. Yr oedd y plant yn gwaeddi Rwre ac yn chwifio llumanau, ond sylwais mai pur ddistaw oedd y rhai mewn oed ac yn syllu'n wynebdrist; nid am nad edmygem arwriaeth y llanciau nage, Duw a'i g\^yr ond am y cofiem ac y meddyliem am yr alaeth, yr adwyth a'r ing a achosid ar rai ar ddelw Duw oherwydd rhaib rldieflig uchelwyr balch. Mud oeddwn innau ond fel arwr Cymru ceisiwn sibrwd oddimewn lesu n'ad gamwaith." Bootle J.D.R. I Awr yjoginghir mel. I At Olygydd Y BRYTHON SYR,- Y r wjf yn cael y f raint o dreulio egwyl fach yn Newmarket (nid y Gefiyl- aidd "ond yr Eisteddfoddlynswydd Callestr.) Gwyddwn am Kinmel Park flynyddoedd lawer yn ol pan gailref gyda'm rhieni cyn y daeth yr alwad i minnau, fel i lu ereill, ym- adael o'r "Mynydd i'r Mwg," i ddechreu fy ngy rf a f asri ach o I g3 d a'r Albert "ym Mheny Bercwy. Ni fwriadwn sgrifennu dim i bapur yn y byd, ond wedi fy ymweliad a'r Gwersyll, d aeth rhyw awydd arnaf i ad redd am gyfarfed melys a ghwsom yn yr wooden hut. Tarew., ais-ar Mr. J. W. Jones, Alroy Road, Anfield. ym Mhrestatyn, a daeth yntau gyda mi. Wedi cyrraedd i Hut 10, C Company, cawsom arddeall fed tri o'r ewinni wedi caej hysbysiad y byddent yn ymadael am Ffrainc y diwrnod dilynol, sef Privates D. J. Morris (aelcd o eglwys M. C. Edge Lane), Gwilym Jones (Aber- ystwyth ) a W. R. Evans (Eveiion), ac yr oedd eu cydletywyr yn yr Hut wedi casglu y eh ydig arian ymysg ei gilyod i'w cyflwyno i'r tri, fel arwydd. fechan o'u teimlad.au da atynt. Siaradwyd gan Private H. P. Roberts, brawd Dr. LlóYd Roberts, Rodney Street; Lance- Corporal A. Hughes-Jones, Aberystwyth, cefnder i'r brodyr Hywel Ifor a Cferedig Jones, Edge Lane a Corporal Hawkin.efe oedd yr unig Sais yn yr hut, a hawdd gweld fod bywyd glâllY beeligyn yn (lylanwadu'n iachus arno yntau. Swm a sylwed.d yr anerchiadau oedd ar i'r tri brawd wneud eu rban yn wrol dros yr Hen Wlad ac yn arbennig i gadw eu cymeriadau yn lan, ac y byddai iddynt hwy- thau barhau i weddio drostynt. Treiddiai rhyw ddylanwad neilltuol trwom wrth i'r Lance-Corporal Hughes-Jones ddweyd y frawddeg ac os yw y brodyr annwyl hyn yn gweddJo dros ei gilydd, oni ddylein ninnau ymbil yn ddyfalach, ddyfalach, wrth Orsedd Grasareurtian ? Cefaisy fraint ogyflwyno'r rhoddion id.dynt, ac atebodd y Private D. J. Morris drostynt mewn geiriau dwys ac effeithio] gan ddatgan eu diolcbgarwch am y rhodd io n a' r g ei ri au c ared ig ac yr y md rech ent wneud eu rhan yn yr argyfwng er clod i Hen WIad y Menyg Gwynion. Diweddwyd y cyfarfod dymunol trwy ganu'r emyn Wele'n sefyll rhwng y myrtwydd, ar Cwm Rhondda, dan arweiniad y Private W. H. Jones, Rhos gad fan a chredaf yn sicr fod yno fwy na chanu celfyddyd.ol panddyblwyd ac y trebl- wyd y geiriau 0 am aros yn Ei gariad ddyddiau foes. Wrth ymadael, cefais gyne i gael ymgom a thri arall o eglwys Edge Lane, sef y Privates Owen Morris, W. T. Williams, Talsarn (Princes Road yn awr), a Dewi Hamer Jones, mab ein parch us weinidog, y Parch. David Jones. Wrth ddibennu, da gennyf ddwyn tystiolaeth fod y bechgyn yn teimlo mor hapus a siriol ag y disgwylid mewn am- gylchiadau na freuddwydiasent ddwy flynedd yn ol y buasent ynddynt yn awr. 73 Holt Road, Liverpool R. J. ELLIS Rhaid oadd Clapior'tro'hwn* I At Olygydd Y BRYTHON I ASKWYL SYR.«—Parth y clapio dwylo yn Seiat Fawr y SunHall, teimlwn innau fel eich gohebydd diddan D.R., mai amhriodol, at ei gilydd, yw datganiadau o'r fath mewn cyfar- fodydd crefyddol, ond dylid cofio inni ym- uno'n galonnog ar yr amgylchiad dan sylw oddiar y cymhellion goreu a all gynhyrfu unrhyw ddyn, adiau gennyf mai felly y teim- lai pawb a fu'n euog (os euog hefyd) o roddi'r fath fynegiad i'w teimladau. Cofiaf fod mewn Cyxnanfa Ganu'n ddiwedd ar yn yr un lie, ac aroldatganiad goddao unoranthen-t. au, ceisiodd rhywrai ddangos ou eymeradwy- aeth d i-wy guro dwylo, eithr i'r arweinydd yn briodol ac yn benderfynol iawn, fel y tybiwn ar y pryd, ei gondemnio ac erfyn na byddai dim o hynny drwy'rgwasanaeth. Ond anodd iawn oedd peidio a datgan, mewn rhyw fodd, mor falch oeddym y tro hwn o weld gwr mor annwyl a hoff gan y saint a'r Parch. John Hughes, M.A., newydd ddychwelyd y diwrnod hwnnw o d aith mo r anturiaethus. Credaf fod yna elfen o ddiolchgarwch i'r Nefoedd am ei arbediad yn y curo dwylo y noswaith honno. Broll naddywed wnmai alwydd ddaiawn oedd fod y fath gynbtillifvi lluosog o Gymry yn fodlondangos i'rbyd eu parch a'uhedmygedd i gymeriad gwr fel y Parch. John Hughes, Gwyn fyd na fai llai o glodfori ac efel- ychu dynion tra gwahanol yn ein mysg fel cenedl. I 37 Fell Street. J.J. [Rhagor nr tndal. 2].