Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
7 erthygl ar y dudalen hon
Advertising
Tnt t w t OLO POBT OFP'CE PLACT TCLCPHONK 307 S ROYAL.. ??t??R6ESTSMCMM*tBWESTP6tCES Tttt-EfWOMt 3075 ROVA L. f nin."rmi ..1 —rrr^r. 'Iir U
Y NAILL A'R LLALLI AR DAITH.
Y NAILL A'R LLALL AR DAITH. Ill-Y Kalll a'r Llall. WID eiddo gwr ei ffordd,, yn enwedig pan rldechreuo ryfygu, A'r tal i'r Naill am ryfygn mynd allan i'r awyr oer ar ol ymdrochi mewn dwfr poeth, wedi taith o dros banner can milltir, oedd, dinistrio'r cynlluii at y Sul. Y cynllun oedd mynd o Dywyn dros y Sul i ardal na bvddai neb o'n "liemvad ni yn byw ynddi, fel y caffem ryddid perffaitli i iveled dull enwadau eraill o ad.doli, ac edrych sr y gwasanaeth o safbwynt gwr y gongl bellaf, yn lie gorfod edrych arno fyth a hefyd o saibwynt "deydwr," Eithr deehreuodd y Naill disian nos Wener, a thisian y bu drwy'r nos, a thrwy'r dydd drannoeth, a thrwy nos i Sadwrn a thrwy ddydd Sul, a da fod ganddo drwyn Nimrodaidd neu treuliasai ef allan fel eiddo Iorwerth Drwynd wn sydd a'i gofgolofn yn Eglwys Pennant Melangell. Diddorol j iawn, gyda Haw, yw dull y oerflunydd neu rywun arall o ddangos cymeriad trwyn lor- j werth. Ymddengys ddarfod iddo ei gerfio yn drwyn cymeSur, praff, ac yna ddefnyddio'i forthwyl i roddi dyrnod. i'w flaen i ffwrdd. Dyna ddigon ar drwynau twn. Er hynny, tisiodd y Naill gynllun y Sul allan o fod, ac oherwydd, berw ei waed bu raid iddo aros i mewn yn rhythu i'r tan ac anadlu eucalyptus yn lie mynd i grwydro i borfeydd ac i gorlan- [ nau eraill. Eithr ni allai na thisian na chrygni rwystro'r Naill a'r Llall rhag ymweled a Bron Clydwr brynhawn Sadwrn Ffordd sal anghvffredin brynhawn Sa d wrn. sydd o Dywyn yno, heb gwmpasu heibio i Lanegryn, a dringo gelltydd anhydrin. i i'r ceffylali haearn Cynllun y Llall oedd rhodd.i'r eeffylau haearn yn y tren i fyud, a chwmpasu heibio i Lan- egryn yn ol. Ond y mae gwaan anniwall arno ef am rod.di'r ceffyl haearn mewn tren bob tro y gwel un, fel pedfai'r tren wedi ei Wneuthur i'r gwaith hwnnw'n unig. Felly, nid oedd yn wiw gwrando arno. Y ffordd, gyntaf o Dywyn yw ar draws y chwaraefa golff, ac yna ar hyd y ffordd haearn tros bont Dysvnni, trwy lid iard ac ar hyd ffordd weir- iog, dwmpathog,ysgallog, sy'n fwy o ddiffeith- weh na dim arall, at orsaf Tonfannau. Yil", ceir ffordd weddol i Fron Clyd.wr. Prynhawn tesog ydoedd, a blinai'r pryf llwyd ni a'r gwartheg yn enbyd, Rhedent hwy'n wyllt ar draws ac ar hyd., a'u cynffonnau i fvriy- rhedeg tês" chwedl pobl Sir Ddinbych. Ac er mai dau basiffist ydvm lladdasom y pryfed llwyd hynny ag egni ajighymharol. A mi yn son am bryf llwyd, a glywsoch, syr. j banes y gwrthwynebwr cydwybodol hwnnw? Cymro, gyda liaw, o flaen y "peilin," ac un o'r trjbinwyr yn gofyn iddo, pan ddywedodd na laddai ei frawd. am y parchai fy wyd. Beth a wnaech pe brethid chwi gan bry llwyd ? Wei, syr," ebe'r gwrthwynebwr, mae na air yn y Sgrythyr yn deyd. fel hyn," --3, phlygodd, pob trybinwr ymlaen i gael awdurdod. yr Ysgrythyr tros ymddygiad at bry llwyd-" a dyma ydi hwnnw, syr," ebe'r gwrthwynebwr, nae ateb yr ynfyd yn ol ei vnfydrwydd rhag dy fod yn gyffolyb idd.o' Wedi troi ar y dcleheu wrth ryw blasdy, tua hanner milltir o orsaf Tonfannaux aiff y ffoixld o dan goed caeadfrig, am ran ohoni, yna trwy ddau faes agored, ag eidionnau bras ynddynt y prynhawn hwnnw, i fuarth Bron Clydwr. Tipyn o siomiant, yn ddistaw bach, oedd yr ymweliad. Yr oedd allanolion y .ty yn rhy ddiwedd ar i'w gysylltu a dyddiau Huw Owen. Dywedir fod wyneb y ty yn hen, ond y mae 61 Haw ddiwedd ar ar bron bopeth sydd o'i amgylch. Wedi mynd ymaith yn ei gar modur yr oedd y penteulu, ebe'r gwas, a mygodd hynny y rhamant i gyd. Hyfryd iawn yw gwibdaith arbrynhawnfelhynmewn car modur, ond—wel, ym Mron Clydwr y digwyddem fod, yn meddwl am Huw Owen. Ac rywfodd nid yw'r pethau hyn yn gweddu iddo of. Ni allem yn ein byw ddychmygu nad oedd, a wnelo ef ddim a'r lie mwy, na'i fod wedi marw ers tros dau gant o flynydd- oe(ld, ac fod llawer tro ar fyd er hynny, a'i bod ynhollolgyfreithloni'rtrigiannydd feddu car modur. Y mae'n hollol gyfreithlon hefyd cl-idflio hea dderw du a phapur ty, eto dywed rhyw reddf nad yw papuro derw du y peth, rywfodd. Ac megis papuro derw du yw gwelliannau ^.iweddar yn hen gartrefi. rha- mantus Cymm. Difyrrach oedd mynd yn ol trwy Roslefain, ardal dawel ag enw diddorol iddi. Yr oedd yr Eglwys yn agored,—Eglwys wedi ei had- gyweirio ond a'r hen seti yn aros ynddi. Diddorol iawn oedd yr enwau a baentiwyd a pliaent a fu'n wyn, ar gefnau'r seti. Ar gefn s £ t yn ymyl y pulpud y mae'r enw Sir B. Williams Vaughan." Y tn ol i honno y mae 8êt a'r enwau, Corn y gadell Uchaf and Henblas ami. Ceir seti eraill a gwahanol enwau amynt. Y mae'r rhai hyn oil ar un,— Artliog, Cyrgeimen, Pant -yr-hen-erw, Bwlch yr and Eglwys goel." Yn y pen d raw yn gorffwyso ar y mur pellaf y mae set ag arni'r onw, R(-.v(!. Griffith Owen, Rhiw- garon." Nid oed.d. y gwr parched.ig yndraws- yrawthiwr, a dywedyd y lleiaf. os mai ei ddymuniad ef oedd gosod. ei deulu yn y fan honno. 3 Bu'r Llall yn nyddlon i foddion gras trwy'r dydd y' Sul, P, y Naill ei gasglu ei hun yno at, y nos, ac am ei boen cafod.d bre- geth ragorol, a'r cysur tlawd o glywed y pregethwr yn dywedyd. wrth y piaht, pan yn gwrando ar eu hadnodau. nad oedd yi- iin adnod yn v Beibi yn darllen "CoHa gadw'n sanctaidd nos Saboth." Y mae un cysur i bregethwyr yn liyii,iia, wydd ant pa bryd y digwyddant (ldywedyd gair a ddwysbiya ryw gydwybod neu ei gilvdd. Daeth dydd Linn yn ei dro, peidio(d y tisian a lliniarodd y gwres gwaed. Er mwyn rhoddi'r Llall mewn tymer dda am y (ljwrnod rhoddwyd, y ceffylau haearn yn y tren hycl. y Bermo, ac yna dechremvyd. ar y daith o ddifrif. Nid gwiw fuasai gadael y Bermo hch ymweled. a Thelyiior Maldwyn sy'n gweled. cymaint, er ei fod yn ddall. Ym Metws y Coed flynyddoedd yn ol, yng nghanol yr arddunedd hwnnw, y clywais i ef a'i delyn ddiweddaf. Edrychasora ymlaen am gan ganddynt ill d au ar ein tro, ond er y croeso a gawsom nid oedd hynny ynddo. Yr oedd tannau'r delyn wecii torri, ac o'r tri ohonom oedd á'u go fid yn fawr, y Telynor ei hun a ofictiai fwyaf, canys cariad. tad at ei blentyn yw ei gariad ef at ei delyn, a'i groeso goreu yw ei gwasgu hi i'w fynwes a thynnu miwsig o'i min. Ond, er maint. y croeso ni ellid, aros, am fod taith fawr on blaenau, ac amryw leoedd eraill i fynd i(lclviit. Y nod nesaf oedd y Oorddi Bluog. Hyfryd oedd y daith o'r Bermo i Lanbedr. y meysydd, ar y ddehau dau eu cnydau a'r anghynhaeaf for ar y ehwith'yn angherddol las. Yr unig ddolur llygad i wr o Paid wyn yw'r gwaliau cerryg dibaid syJd ym Meirion, a'r argraff a roddant r yw moelni a thlodi, faint bynnag o gyfoeth fydd o amgjlch. Rhaid oedd galw yn ysgol Llanltedr i longyfarch hen gyfaiil a raddiod.d yn ddiweddar, ac sydd wedi gadae1 y pulpud am ddesc yr athro,gwaith mwy buddiol i athro da. Prin y mae ysgolfeistri'r wlad wedi amgyffred cysegredigrwydd eu gwaith eto a chredu mai eu gwaith hwy yw'r pwysicaf sy'n bod, a phrin y sylweddolodd yr Eglwys hithau oi phosibilrwydd yn hyn, mai haws yw iachawdwriaeth plentyn nag adferiad pech- adur. Ac yn yr adeg hyfryd honno pan dry'r gwaewffyn yn bladuriau try'r pre- gethwyr yn ysgolfeistriaid.. Ffordd fynydct sydd y rhan fwyaf o'r daith o Lanbedr i'r Gerddi Bluog, trwy ardal gyfoethog ei thraddodiadau. Draw acw mae Drws Ardudwy, ac y mae'r enwau lleol, megis Drws yr Ymlid, ac eraill, yn Hawn o hen hanes. Nid oedd amser i alw ym Maes y Garnedd, ac o ddewis rhwng y ddau, cryfach oedd apel y Gerddi Bluog. Wedi gadael y eeffylau yn Nol Ruddiog. rhaid oedd croesi trwy redyn, a brwyn, ac eithin a phoethfel am y Gerddi, ac od.diamgylch yr oedd un or golygfeydd mwyaf ysgythrog. Wrth droi'r wyneb yn ol wedi eyrraedd y Gerddi Bluog, ymegyr iin o'r golygfeydd mwyaf cyffrous o'n blaenau. Mynydddedd ar fynyddoedd a welir ymhobman, ac adeiladwyd hwy'n wely- au arwelyall o greigiau, nes ymddangos ohon- ynt fel math ar risiau anferth i ry w fyd sydd i fyny o'r go", g y tuhwnt i'r cymylau a orwedd ar en eopaon. Ac ni all eulonnau ysig y dyddiau ofnadwy hyn ddimpeidio agresyrmu na baent yn risiau mewn gwirionedd, i'w dringo. ermordrom y daith, draw, draw, y tu Im nt i bob ewrnwl. a chwynfan, a chri. _Os siomwvd ni ym Mron Clydwr yr oedd y Gerddi Bluog wrth ein bodd. Ty hen ydyw o'r tuallan ac o'r tu fewn, ac nid. yw 'r ystyllod derw 0.11 Hawn tyllau pryfed sy'n derfyn rh wng yr ystafelloedd wedi eu eyffwrctd. Y mae'r hen aelwyd yno, a golygfa braf i'w chael ar yr awyr !as trwy'r sirnnai. Drveli- feddwldaoedd yrhensimnaifawriddyn oedd eisiaudeallcyflwry tywydd ard.diwrnod jny gaeaf heb symud oOOiwrth y tan. Cyfodai ochain henaint a chymalwst o'r grisiau wrth eu dringo. Arw einiwyd ni i mewn i fyfyrgell yr hen Aroh(iciiaeor),n.a, ni allem fynd i mewn iddi, yr oedd. mor ryfeddol .o fach. Ðyua':r ystafell leiaf a welsom erioed, tua maint. twll tan griRiau cyffredin ydoedd. Yrunig ffoi-dd y gallemddychmygui Edmwnt Prys fedrn eistedd ynddi oedd iddo ef fynd i mewn ynghvntaf, a throi ei gefn at y drws, ac i rywun wthio cad air i mewn ar ei oi, yntau yn efetetM ami heb symud, dim. Yna pan yn ctyfod allan i rywun dynnu'r ga.(Iair allan ac idelo yntau ddyfod ar ei hoi wysg ei gefn. Os (],Yiia'r Otill, eisteddai'n nituriol a'i wyneb at y ffemsstr. Nid oes ffei-ieptr -no'n awr. caewyd hi, ebegwraig radtony ty, ddyd.diau'r dreth oleuni. Arweiniw-yd ni drachefn i ystafeU arall, ac yno yr oedd yr hen bren gwely, yn rhy fregus i'w gyffwrdd, allinynnau ei waelod, Wedi pydrl1, gan chwys canrifoedd o weision ffermwyr yn cyg1.1 ynddo, y mae'n debygol. Symudwyd yr hen gloe oddiyno, ebe gwraig y ty. i dý'r percliennog, ond yr oedd yr hen bren gwely yn rhy fregus i'w symud. Ar et gefn yr oedd y llythrennau E.P. 1592. ac uwchben yr oedd. llawer rhan ddu. He y bu Gruff y He hwn, a Rliisiart y lie arall, yn ceisio argraffu eu henwau hwythau a chanhwyllau brwyn witi. gwelyau y nos. Ymhle y maent yn awr, tybed ? Gall fod rhai o'r lien, weision hyn yn crwyd.ro'r ddaear, a'r lleill o oe8 i oes wedi llithro'n dctistaw y tuhwnt. Dyna hanes y mwyafrif, onite, rhyw ysmotyn niwliog (iti yw'r cwbl a adawn ar ein holau, a hwnnw o flwyddyn i flwyd.dvn yn ymgolli'n fwy yn ei gylehyniadau fel y r ysmotiau duon hyn yn yrhen dderw dn, ae ychydig iawn a edy argraff a ellir ei darllen gan y rhai a ddaw ar ol. Hanes Gruff a Rhisiart, ac nid hanes Eniwiit, Prv,yw hanes y ii-iwyafrif mawr. Diffoddwn cyn gynted bron a'n canhwyllau brwyn. I Cawsom dd arn bach o'r pren gwely bob un i go do amdano, darn a ellid ei gadw mewn cas oriawr. Credaf, Mr. Gol., mai vandalism yw r enw ar rywbeth fel hyn, ond vandalism diniwed ddigon ydoedd, canys gyda'r ysgub- ion yr ai'r darnau hyn onibai i ni eu cael, oherwydd dadgymalu'n araf, a disgyn i'r llawr yn llwch, yw hanes yr hen bren gwely. Axn feistres y tý, ni eHir ei gwell. Y rnae'n gw'eddu i'r dim i'w chylchyniadau, ac yn ym- falehio yn yr hen greiriau hyn. Yr oedd hithau, medctai, mewn pryder ynghylch y rhvfel. Buasai un a adwaenai'n dda ,vn y Dyndanels," ac yr oedd ar hyn o bryd. mewn ysbyty ar ryw ynys o'r enw Feldan y "twnt i Lunden neu rywle ffordd honno." Yr oedd ei meddyginiaeth i'r rhyfel yn un wahanol i eiddo Asquith a'i gwmni. Ei chynllun hi oedd dal y Caisar, a'i hoelio gerfydd, ei ddwyIo ar bren, a'i aciael yno heb dam aid na llymaid nes ei fwyta gan hryfeJ. A chydwelem ninnau pan ddYWüdodrl nail oedd dim synnwyr mewn gadael i feehgyn- diniwed, fynd i lactd ei gilydd o achos aiigby (I. welediadau'r mawrion mympwyol. Meddyliasom am weled bedd. Elis Wyn yn Llanfair, ond yr oedd yr Eglwys wedi ei chloi a mynd i Eglwys Llandanwg, ond gwel- somnad oedd amser. Ami'nsefyll wrth borth mynwent Llanfair, digwyddais godi fy mhen i chwilio am y Llall, a (lyna lle yr oedd a'i bwysau ar ei geffyl yn edrych ar ryw rybudd rfievn cae, ac yn chwerthin nes llifo o'i ddagrau i lawr ei ruddiau. Wedi mynd yno aeth y chwerthin yn heintus, a bnom in dau mewn gwendid. mawr am yehydig. Rhythai'r rhybudd. hwn yn guchiog arnom Cwn pwy bynnag a welir yn crwydro ar dir Ty Mawr a Saethir Ed. Lloyd. O Elis Wyn. pe. gwelithwn mor agos iti ni ellit oi-ffwys yn dy fedd. Pa fodd tvbed. y cwympodd y cetlym ?—i wneuthur yr ertliyl hwn yn bosibi yn yr ardal y mae cartrefl a bedd.au Em wnt Prys ae-Elis Wyn a'r Philipiaid ynddi. Y mae un peth yn sicr, fod angen saethu hyd yn oed poh ci yn yr ardal na fedr well Cymraeg nag eiddo'r rhybudd hwn. Ac ar yrochr arall y mae bedd Elis Wyn. Ymlaen a. ni trwy Harlech. Cvn ei gyrraedd, wedi troi congl, torrodd golygfa anmsgrinolhardd ac aruehel ar ein golygon. Odditanom, mewn dyfnder mawr, gorwedd- ai'r mor yn angherddol las, a gy rrai ëi donnau claerwynion y naill ar ol y llall i chware ar draeth melyn, melyn. Ac fel wyn yn chware rhwng twmpathau eithin llavin flodau oedd y tonnau hynny o'r pellter. Draw acw cyfodai mynyddoedd Arfon, a'r hen Wyddfa yn eu eanol. Er fod un ohonom rnewngwlad ddieithr, teimlodd yn gai1.refol ar ei union o weled yr hen Wyddfa. Ac uwehlaw y mor safai'r castell fel gwyliwr mud, Uonydd,— hen nythle gormes yn dynfa pleserwyr ac yn borfa defaid erljyn hyn. A chysur meddwl ei fod. yng nghynllun y Gread- igaoth Fawr i droi cartrefl gormes yn borfeydd defaid,—dyna hanes y bvd er pan ddaeth ynfyd. 0 Harlech aethom i'r Lasynys a chawsom y eroeso a weddai i ddau grwydiyn, gan bobl hawddgar," gartrefol. Ychydig o olion dydd- iau Elis Wyn oedd. yno, meddvnt hwy. Daliai'r hen dý rywbeth yn debyg, ac yr oedd y wlad, wrth gwrs, yr un fath. O'r ty yr oc-hr arall i'r ffordd. fawr.cyfod.ai'r graig bron. yn unionsyth i fyny ac os ar rywle ar ei phen y dyciimygwyd rhai o'r breuddwydion, y mae ol y wlad anrynt. Y tu ol i Lasynys y mae'r traeth melynaf yng Nghymru. A gwelsom ninnau'r wlad ar ei goreu hefyd, canys prynhawndydd hir felyn tesog ydoedd hi. Maentwrog oedd pen y daith, a hyfryd yw'r daith trwy Dalsarnau ar hyci. glannau Dwyryd, heibio'r Felenrhyd yno. Nid rhy- fedd, i'r hen Gymry wneuthur yr ardal hon yn gartref rhai o arwyr y Mabinogion. Gwelsom eich brawd, syr, ar y ffordd, ond nid adwaenai ef ni, ac yr oeddym yn rhy swil i fynd i siarad, ag ef. Galwascm heibio eich" cartref chwithan hefyd pe buasech wedi rnarw. Rhaid oedd cyfyngu ein hymweliadau i gartrefi onwogion meirwon oherwydd prinder amser. Gwelaf fod fy llith wedi mynd yn hir eto, Addawaf yn sier ei gorfien yr wythnos nesaf os nad ydych wedi gtan nino arnaf yn barod. -y Nailt.. 0. N. Gwolaf fod fy llawysgril yn dirywio. Dyna'r rheswm y mae'n debygol tros fod yr argraffydd yr wythnos diwoodaf wed i troi Castell y Bere yn Castell y Bare" a hwyr a'r rliawg i hwy r a'r rhwyg."—N
Advertising
MT SYLWCH AR HYN I .Fod l)rinder a dl"udan- iaetb pnpnr y fath fel nn sill wit anion yr nn (opi dros ben o liyn ymlaen i'r gwerthwyr ae os fun fod 1-111 Micr o <c?ls y iekwi ei archebn gaii. eirrli newsagent -trier- 01 ymlaen Haw. EVERY WO MAN QHOVLV send a 5wnpsfor our 33 page IJiustraterf Ecol iÎ coataittiiigyaJuabfe iriformation hew all irregularitia. !Y,,r,d rs may be entiiely avoided or removad by simple means. Recommenûed by emiaent Physic&ns M the only Safe, Sure and Senume Remedy. 1"it Tfccusitads of Tcstiaionials. Established iS62, Mr. PAUL BLANCHARD) ti.el"¡"itlíPhnt. LONBOK
Brechtan Linsi.
Brechtan Linsi. Twlciwvd O. L. Owen, saer coed o Ros Lligwy, Men, i farwolaeth gan dar", ar fTerm Dm yran, yn Llannen h y Medd, nos Fereher ddiweddal' Dewiswyd Mr. Lewis Huglies yn gadeirydd mainc. ynadon dosbarth Amlwch, yn lie y diwedd ar Mr. J. Matthevs a Mr. Hughes- Jones yn lle'r eiwedciar Mr. McKillop yn nosbarfch Llannereh y Medd. Nid yw'r Net' byth yn fyddar. end pan fo ealon dyn yn fud. Ddydd Ian diwed/laf, eleddid y Parch. J. W. Thomas, M.A., ficer Rhos y Medre ers (.eng mlynedd ar hugain. Yr oedd gwyr nmlwg Llan a Chapel yn ei angladd. Y mae Daniel Hewitt, plismon yn Shotton' Sir Fflint, eyn y rhyfel, wedi ennill D.C.M. y hon, Cross of Honour Ffrainc, ae anrliydedd. Rwsiaidd. Y mae i dderbyn y flv?avi liyno law Tywysog Cymru gyda hyn. Y mae Bsgob Llundain wedi cylxoeddi ei fod yn fodIon i ganiatau i ferched siarad mev, n Eglwysi ynglýn a'r Alwad Genodl- aethol i Edifeirwcb a Gobaith, ond ar y telerau hyn, os gwelwch yn dda:—y rhaid iddynt beidio a siarad a, neb ond merched a genethod rhaid iddynt gael caniatad yr Esgob a'r Person bob tro a rhaid. idrlynt. beidio a siarad o'r pulpud na'r lectern na grisiau'r gangell. A helpo'r merehed. ac a helpo'r 'Esgob yn glynu wrth y fath bitw o geidwad aeth friglwyd, a mwy o law er o ol Pab ami nag o ol Crist. Yn Pflint ddydd. Tau diweddaf, dirwywyd Mr. R, Lloyd Davies, Grosvenor Stores, Pentre. Helygain, i ddwybunt am ganiatau i'w geffyl gael ei weithio ae yntau'n friwiau com wyd lyd. A dirwywyd ei was, W. T. Williams, i bunt. Y mae Mr. Davies yn y nad heddweh ei hun. Dyna gamp dioddef yn lew bob digwyd.d bywyd. Y mae Syr Thomas Rees Price, K.C.M.G., Beheudir Affrica, drosodd yn y wlad hon ar hyn o bryd. Y fo yw Cymro enwocaf y Cyfandir hwnnw, brodor o Ferthyr Tydfil, ac o'r un toulu a'r pregethwr enwog, Dr. Thos. Rees, Abertawe. Y fo yw pen dyn ffyrdd- h aeam Aurica; ae y mae yno ers un mlynedd ar bymtheg ar hugain. "Heddyw, ofnwn amhel1 dro fed. mwy o fynd i'r lie hwn nag svht o bregethu amda.no, ebe rhywun a sgrifennod.d. lith gref ar A Kirk without a Hell i'r Tyst Annibynnol j r wythnos ddiweddaf. Onid oes rhywbeth sydyn ae iasol yn y frawddeg? Dywedir fod tair mil ar ddeg yn gweithio yng ngwaith mawr offer rhyfel Shotton, ar lan afen Caer yn Sir Fflint, ac fod tair mil ohonynt \n Gymry. Ae nid. y gwaith sy'n gaiety, ebe ami i hoffwr lien, awen a eh fin sydd yno o ardaloedd mymddig a mwyaf Cymreig Cymru. ond. gorfio 1 hyw yn swn cwmni mor anghydnaws a bras eu haraith. Pawb fel Y\l magwyd. Y mae'r Parch. Robt. Williams, Tywyn, Abergele, yn sgrifennu Conant i'r d.iweddar Barch Francis Jones. i Llew Tegid, IJew Meirion. a'r Proff. E(L Edwards?, M.A., (brawd Syr 0. M. Edwards) fydd tri arweinydd Fisted'1 fod Aborystwy th a dyma'r llywyddion -—Maer y dref. Ar;1. Rhond.da, Syr 0. M. Edwards, Mr. Vaughan Davies,A.S., Mr. Lloyrl George, a'r Cyrnol D. Davies, A.S. Llywyddion y Gymanfa Ganu ddydd Gwener fydd y Deon Roberts, y Parch. J. Williams, Brynsiencyn, a'r Prifathro T, F. Roberts, Aberystwyth. Anfonwyd cryn bum mil o raglenni'r Gyman- fa i'r milwyr Cymreig, a bydd yn Gymanfa yn 5 ffosydd mewn llawer man heblaw yn A heryst.wyth. Trydydd troed i hen, ei non. Paentiodd Mr. Ellis Roberts, yr arlunydd adnabyddus, ddarltm o Miss Olwen Lloyd George, a chyjflwynocx' ef yn rhodd i'w werthu er b uf1. (1 V rnilwyr Cymreig. Prynwyd ef gan amryw gvfeillion, ac yn awr bwrifixlant ei gyflwyno i Mr. a Mrs. George. Pedwar can ¡:,rini oo'}d pris y darlun. Y mae hiwjnoi* vn air Cymraeg erbyn hyn a dyma enghraifft trwyadl Gymreig ohono yn englvn Gwilym Hiraethog i'r TH-og yn yr Adgyfodiad:— Dan angel yn cydwingo,— a baobiil Un bob oehr iddo Rhy Itisg fydd tri i'w lusgo,— Yn ei fedd. glynu wna fo. Un Saesneg bond.igrvbw'yll yma wrth dywedyd hanes peilin Pwllheli—sef y, Tribunal—yn sillafu Carnguweh yn Cam- iwsch. yn unia'-n fel petai o'n rhyw- bentref yn Hungari neu Poland. Dyna'r cwbl a faliant h"-51 am gywirdeb eu pethau Cymreig, efo'u holl lafoer cyfiawn eoegio am hawliau ceuh«!loe<!d bvchain. Dyma ragor o lad.d.edkrion Cymreig yn y Rhyfel y Preifat Robt. Davies, Newry St., Caergybi. B.A. ac athraw yn Ysgol Genedl- aethol y dre cytl ei fynd i'r -rhyfel. Preifat Tom Hughes, mab y Cvng. E. A. Hughes, Bryn y Garreg, Mynydd FtlinL Ei clad yn agent vyr y sir a'r bwrdeisdrefi, a'r llanc yn glerc yn yr Wyddgtvg cyn mynd. i'r gad,. Merch——Miss Edith Cha-mpneys—ydyw is- gadeirydd Bwrd.d. Gwarcheidwaid Conwy y hi a lywvd.dai'r gweithred.iad.au ddydd Gwener diweddaf, ae a ymddangosai yn ei chadair yn ni^ yg plismones, sef y Women Pohce Service. A Vice-Chairman ebe'r new- yddiadur wrth son am ei swydd, ac nid Vice Chairwoman, ac yn hollol gywir.yn lie ei galw ar rhyw erthyl gwrthim fel chairmaness fel y gvna rhai Cymry wrth sgrifennu eadeiryddes. Ym mynwerit Glan add a, Bangor, ddydd Gwener diweddaf, eleddid y diweddar Mr. W. P.Williams, y gr a olygodd Deffyniad Ffydd Egluys Loegr, sef cyfieithiad. godidog Morris "Kyffin o I,yfr Saesneg yr Esgob Jewel, Yroedd yn flaenor yn eglwys Saes- neg M.C. y Ddinas, ac yn wr hysbys yng nghylchoedd masnach a llenyddiaeth". Bu farw Mrs. W. 0. Matthews hefyd, merch Mr. Henry Ellis, Tal y Bont, a maores y ddinas yn 1912—13—-14. hon siopau Treffynnon prjdnawn diweddaf, a chynhaliwyd [ oedfa ymosi,wn.g ac ymbil \n Eglwys y IIwj., wrth gofio— -njo \m11i f;dathln gobeithio d wyfJYl1ífd y rhyfel afgas. A chaed oed ia gyflelyb \n yrhuyr jng nghapel y Weslea id. Ac yr oedd hi'n ^moslwng ac ymbil wlad i cvd fwv net lai. LI add wyd Dan, mab Mr. a Mrs.H. Robeit,s. Simdda Wen, Llanfaetlihj, Mori, yn > rhyfei 3 n 37ain offt. Yng nghyfarfod blynjddoi Esgobaethwyr Bangor ddydd Merch er diweddaf, galwodd y Canon R. T. Jones sylw at yr aimers am gael llawer gwell cefnogaeth i Wasg Gymraeg yr Eglwys, er mwyn ei hanrddiffyn y n'jn Feth, a goleuo'r bobl ar bynciau pwysig sydd yn rhwym o gyfodi gyda bod y rhyfei ar ben. 'Dyw dydd y Wasg Gymraeg ddim wedi darfod. f-to i, c' r Canon. Pan nad ai'di at y meddyg, os wyt ti'n methu cysgu ?" "At y meddyg, wir! ac ychwanegu bil arall at y llu biliau sy n fy iighadw-ii effro rwan ebe'r llall. wetli brochi drwyddo. Pa-m y daeth cyw allan o r wy, dyvifxj V obe Willie chwech oed wrth Robin ei frawo. dipyn hyn. Rhag ofn iddo fo gael ei ferwi pan rOt.;id yr uy ar y tan, ebe'r llall, nes oedd Willie'n hollol fodlon. Rhaid i ni beidio a disgwylgormod oddi- w rth bobl sy'n gwasauaethu'r diafol gydol yr wythnos, ac yna'n mynd i'r moddion ar v Saboth i ladd arno fo. Lladwyd Lance. Corp. Peter Jones,R.W.F. mab hynaf Mr. a Mrs. Jones., Trevor, Mostyn, yn y rhyfel, Go iff, 10, yn ddwy ar hugain oed. Y mae un o fechgyn Talsarnau. Meirionydd? wedi cwympo hefyd, y Preifat Win. Jones, King's Shropshire Light Infantry, sef mab Mr. Robt. Jones, Ty'n y Bone, baeligen er yddol a gwasanaethgar gyda r Achos. Ae y mae Lieut. Dan Hughes, mab Mr. Samuel Hughes,, goruehw.vliwr Cwmni Piar Llandud no. argollynj rhyfel. Y mae tre Caernarfon ar ei huchelfaana-u am fod un o "hogiau'r elm" wedi ennill N; V.C., sef Capt. W. B. Bees. R.A. Cyfreithiwr. a mab y Cymol Clias. H. Rees. Cafodd y Capt. y Military Cn cyn hyn am ddotl a thair o aeroplanes y Germans i lawr. Y mae trefi glannau moroedd Cymru'n llawnion iawn; a'r brod.orion yn hongian fel cot ucha tu ol i'r drws drwy'r nos er mwyn j'r dynion dynion dwad gael y gwelyau i gysgu ynddynt am ddeunaw'r awr. Llywydd ai'r Cadfridog Owen TiiomM mewn cyngerdd a gynhelid ym Mliwllheli nos Lun ddiweddaf er huc1.d y elwyfedigioT) Belgaidd yr oedd Mrs. Lloyd George yno hefv,, ac a ddiolchodd i'r Cadfridog am ei anerchiad cynnes. Bu un o feirdd Meirionydd, sydd ar hyn o brvd yn.Sir Fflint, yn Sir Fon yn ddiweddaj*, a gwnaeth yr englyn a ganlyn. cyn dod od.diyno :— I fwyndeg Fon am fei-iditli--at T.O. I wlad hardd athiylith, Ganol haf yr af heb rith, I Ganan Gymreig gwenith.-
Advertising
FORD Radiators, new pattern, oiis and greases tubes and tyres.—Wholesale Factors, Jamss*- CREW and Co., 58 Paradibe-St., Liverpool. Bootle Auction Booma, 76 & 78 STANLEY RD., BOOTLE, W. H. Butterfield & Co. holds Weekly Sale at their Rooms evo-v Friday Evening, 7 p.m. Furniture and Stocks of every kind bought for prompt cash. Telephone 1299 Bootle.
Coleg y Gogledd, Bangor
Coleg y Gogledd, Bangor (Un o'r Colegau ym Mhrifysgol Cymru). Prifathraw,Syrti. R.Reichel,M.A,LL.D. DECHREUA'r tymor nesaf Hydref 3, 191.6. Paratoir ar gyfer arholiadau Prifysgol Cymru, rhai o eiddo Prifysgol Llundain, y Cwrs Meddygol ym Mhrjf- ysgolion Llundain, Edinburgh a Glasgow, ac arhol- iadau eraill. Rhoir addysg arbennig mewn Amaeth- yddiaeth (yn cynnwys triniaeth coed') ac Electrical Engineering. Mae yn y Coleg adran normalaidd i athrawon elfennol a chanolraddol. Cynbygir nifer o ysgoloriacthau, yn amrywio mewn gwerth 0 £ 40 i £ 10 y flwyddyn. Mae Ysgoloriaethau JohnHughes yn gyfyngedig i fechgyn a anedynSirFon neu Sir Gaemarfon Ysgoloriaethau Richard Hughes i drigolion Mon, ac Ysgoloriacthau Piercy i drigolioix Sir Ddinbych a Sir Fflint. Dechreua'r arholiad am danynt Ebrill 17. Ceir pob raanylion gan J. E. LLOYD, M.A., Ysgrifennydd a Chofrestrydd
Advertising
IN STOCK. 5/6 h.p. Bndge-Mnlti & Budge Sidecar; Demonstratioa- outfit, in perfect order, Cash Price £ 55. Si h p. L.H.O. 3 speed Chain-cum-Belt drive. Splendid machine for solo or sidecar work. Cash Price £66 2.. Od. 31 h.p. B.S.A. 8 speed, Chain-cum-Belt drive. Cash Price £ 82„ 3} h.p. Eudge-Multi, Russian War Service Mode!, Enam- elled service Green; in perfect order. Cash Price 147 lOa, Od. We have only one each of the above, First Cheque received secures same. Rudge WMtwottb. Ltd., Bold St. Liverpoo Dwy Action Song Cymreig 110. Y MILWYR BYCHAIN (The Little Soldiers). Y MAMAU BYCHAIN (The Little Nurses). Gan Fedr Alawt TONIC SOLFFA, 2g. yr un. Drwy'r post, 21c. HEN NODIANT, 6ch. yr un. Drwy'r post, 6 c. Cystal a'r goreu a gwell na llawer a zyheeddihr yn Saesneg. Cyhoeddedig yn Swyddfa'r 356, 358 Stanley Hd., Liverpool.